تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
معرفی و فروش بوته گرافیتی ریخته گری
بهترین بروکر برای معاملات فارکس در سال 2024
تجربه رانندگی با لندکروز در جزیره قشم؛ لوکس‌ترین انتخاب
اکسپرتاپ: 10 شغل پردرآمد برای مهاجران کاری در کانادا
بهترین سایتهای خرید تیک آبی رسمی اینستاگرام در ایران
کدام رنگ کاغذ دیواری مناسب فضای شماست؟
چه چیزهایی دیگر در دکوراسیون مد نیست؟!
بررسی قیمت تیرچه + قیمت تیرچه کرومیت + قیمت یونولیت
خرید و قیمت ورق در مشاوران آهن + [مشاوره رایگان]
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1813301908
عقلانیت در دکترین مهدویت - بخش دوم و پایانی معیار عقل و سفاهت در دکترین مهدویت
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: عقلانیت در دکترین مهدویت - بخش دوم و پایانی
معیار عقل و سفاهت در دکترین مهدویت
معیار عقل و سفاهت و میزان عقلانیت و سفاهت در اطاعت از خدا‌ست. براساس این دکترین، مخالف فرمان خدا سفیه است.
مدرنیزاسیون، عقلانى شدن، بىنیازى از وحى مدرنیزاسیون مستلزم یک فرآیند دنیوى سازى است یعنى به طور نظاممند عقل و علم جای‌گزین نهاد، اعتقادات و کردارهاى مذهبى مىشود. این فرآیند اولین بار در اروپاى مسیحى اواخر قرن هفده رخ داد. دنیوى سازى، تجلى یک فرآیند فرهنگى بزرگترى است که کل جوامع مدرن را متأثر کرده است. فرآیند عقلانى شدن، در حالى که فرآیند نمونه اعلاى ظهور جهان بینى علمى است، اما حوزههاى وسیعترى از حوزههاى علمى را متأثر کرده است. و به استمرار نظام عقلانى قوانین و اداره جامعه مدرن انجامید، و بر این مسئله تأکید داشت که عقلانى شدن به این معنى نیست که مردمان جوامع مدرن افرادى معقولتر و پر معلوماتتر هستند، بلکه عقلانى شدن به این معناست که دانشِ علمىِ معتبرىِ در دست مردمان مدرن وجود دارد که مىتواند در خصوص جهانى که در آن زندگى مىکنند، به آنها دانش دهد و بر رفتارشان حکم کند.
مهم‌ترین اصلى که در تفکر مدرنیته وجود دارد، اعلام بىنیازى نسبت به وحى است. اندیشه بىنیازى از وحى و کفایت خردجمعى نخستین بار در شرق آسیا توسط برهماییان هندى مطرح شد. آنان خرد بشرى را براى ادارة جامعه کافى پنداشتند و عقیده داشتند که انسان عاقل، نیازى به وحى و رهبران الهى ندارد. زیرا ره‌آورد وحى یا مخالف عقل است یا موافق آن، اگر مطابق عقل است، دیگر نیازى به وحى نیست و اگر مخالف عقل باشد، مردود است، زیرا عقل بر وحى مقدم است. بنابراین طبق رأى آنان، وحى مطلب تازهاى افزون بر فتواى عقل ندارد. غافل از آن‌که بسیارى از ره‌آوردهاى وحى، امورى است که عقل بشر به آنها دسترسى ندارد و در عین حال، دانستن آنها براى انسان نیاز ضرورى است.
برخى از زوایاى اندیشه عقل گرایى، کم‌کم به غرب راه یافت و از آن‌جا با نام "سکولاریزم" سر برآورد. سخن غربیان عقل‌گرا، این بود که دین از زندگى و معیشت جداست و نیازى به آن در سیاست و اداره امور دنیا نیست بلکه عقل براى اداره جامعه بسنده است.
دیرى نپایید که با پیشرفت دانش و تکنولوژى این اندیشه تحول یافت، زیرا پس از آن‌که غربیان با اختراع زیردریایى و کشتى، اقیانوسها را در‌نوردیدند و با فرستادن سفینهها و ایستگاههاى فضایى به آسمان، بر کرههاى دیگر پاى نهادند، علوم تجربى میاندار اندیشه آنان شد و معرفتشناسى زیر سایه علوم تجربى رنگ باخت. معرفت‌شناسان غربى، چیزى را مىپذیرند که از راه حس و تجربه اثبات پذیر یا ابطالپذیر باشد. یعنى اگر چیزى را از راه حس و تجربه نتوان اثبات یا ابطال کرد، مهمل و بىمعناست. بنابراین امورى چون توحید، معاد، حدوث و قدم جهان، وحى، نبوت، عصمت و معجزه چون حسى و تجربى نیستند معنایى ندارد. این اندیشه خام، نظیر فکر خام بنىاسرائیل است که به موساى کلیم گفتند:
<لَنْ نُؤْمِنَ لَکَ حَتَّى نَرَى اللَّهَ جَهْرَةً>؛
تا خدای تو را آشکارا نبینیم هرگز به تو ایمان نمىآوریم.
یعنى خدایى را مىپذیریم که دیده شود؛ اگر ماوراى طبیعت وجود دارد، آن را به ما نشان ده! این تفکر تجربه‌گرا در مرحله بعد، اصول ارزشى را نیز به پرسش کشاند، زیرا مفاهیم ارزشى چون عدالت، ایثار، گذشت، مساعدت و... که جنبه معنوى دارد، طبق این اندیشه بىمعنا است. اینان معتقدند که اصول ارزشى و اخلاقى، عقاید و فقه و قانون را باید بشر به استناد منابع حسى و تجربى خود تنظیم کند. بدین‌سان، نخست عقل‌گرایى، جامعه را از وحى محروم کرد، سپس علوم تجربى بر عقل سایه افکند و دست انسان از عقل تجریدى و برهانى نیز کوتاه شد، در حالى که تبیین مبادى نظرى تجربى و حس، بدون استعانت از مبانى نظرى عقلى، نه معقول است و نه مقبول.
مدرنیته و نظریه کفایت خرد جمعى
این نظریه در میان دانشمندان غربى و شرقى از جایگاه ویژهاى برخوردار است. بنابر اندیشه صاحبان این نظریه، "خرد انسان به ویژه عقل جمعى بشر براى نیل به تکامل کافى است و براساس آن مىتواند تمام نیازمندىهایش را در مسیر تکامل تأمین نماید. لذا بشر به جز علوم بشرى (معارف عقلى، حسى و تجربى) به چیز دیگرى نیازمند نمىباشد".
البته این نظریه بر تحلیل خاصى از تکامل انسان استوار است. در نظر اینان تکامل انسان تنها در سایه تکامل معیشتى صورت مىگیرد، و بهزیستى در این دنیا آرمان نهایى اوست. بر اساس این تحلیل معتقد مىشود که براى رسیدن به این مقصد، خرده دانش خود بشر کفایت مىکند و دیگر نیازى به منبع وحى نیست و یا وحى هم، پدیدهاى مادى در جهت سازماندهى بهزیستى بشر تلقى مىگردد.
مایکل تیرسون مىگوید: قلمرو طبیعت را مىتوان به مدد عقل بشرى شناخت. پوزیتویستها معتقدند که باید اساس زندگى انسان بر پایه عقل "عقل نقاد" پایه‌گذارى شود، و این عقل مستقل از دین و دین ورزى است و در تمامى عرصهها حق اظهارنظر دارد. پر واضح است که این تفکر، اساس مدرنیزم غربى است. زیر بناى مدرنیته خردگرایى به مفهوم عام و گسترده است. و خرد انسانى را براى تمامى حوزهها کافى مىشمارد. بر این اساس، عقل نقاد مىتواند تمامى ساحتها و عرصههاى وجودى انسان را پوشش دهد. در این دیدگاه پیش از عقل به چیز دیگرى نیازی نیست و اصولاً حوزه براى حضور الزامى وحى مورد پذیرش قرار نمىگیرد و آن‌چه به عنوان موضوعات احکام وحیانى قلمداد مىشود، به عنوان اوهام و خیالات پنداشته مىشود.
عقلانیت و دیدگاه فرامدرنیستها
از جمله رویکردهاى مطرح در مباحث عقلانیت، رویکرد فرامدرنیسم است. خاستگاه و بستر رشد و تکاپوى این رویکرد، اروپا (به ویژه فرانسه) و امریکاست. از منظر فرامدرنیستها، تعقل، قطعیت و کلیت که از ایدههاى اصلى مدرنگراهاست، از نظر فرامدرنیستها مردود است. و تنها طریق دست‌یابى به ملاکها و معیارهاى اخلاقى و افعال درست از نادرست را گفتمان مىداند.
به اعتقاد فرامدرنیستها، خرد بنیادین، معیارهاى منطقى و ارزشهاى جهان‌شمول، پرداخته فرهنگ مدرنیسم است. از‌این‌رو در این فرهنگ، اخلاق باید با توجه به معیارهاى محلى و بومى هنجارگذارى شود و در عرصه هنجارها و بایدها و نبایدهاى اخلاقى نمىتوان از مبناى عقلانى خاصى کمک گرفت. تنها ابزار قابل استفاده در این رهگذر فرآیند گفتمان است.که طرفین درگیر را به نتایج خاصى منتهى مىکند. از نگاه میشل فوکو (M.Foucault)حتى در فرآیند گفتمان نیز، متغیر روابط قدرت و نحوه ارتباط طرفین و نگاهى که به یک‌دیگر دارند، سازنده حقایقى است که به آن مىرسند. از این‌روست که فرامدرنیستها به داشتن روابط صحیح، بیش از دست‌یابى به ایدههاى درست بها مىدهند.
عقلانیت در دکترین مهدویت
جایگاه تعقل و محدودة آن در دکترین مهدویت
حضرت مهدى4 آخرین وصى پیامبر(ص) براى تحقق اهداف جهانى دین مبین اسلام است و همان‌طور که حضرت رسول(ص) براى بیدار نمودن و فعال سازى عقول مبعوث شدند (لیثیروا لهم دفائن العقول)، حضرت هم به عنوان آخرین وصى پیامبر(ص) مهم‌ترین رسالت خود را با کمال بخشى به قدرت تعقل بشر آغاز مىنمایند و به این وسیله زمینه تحقق اهداف حکومت جهانى با حاکمیت عقل کمال یافته بشر فراهم مىگردد. در دکترین مهدویت، طبق اسلام ناب محمدى و فرامین قرآن، آغاز حرکت و ساماندهى به برنامههاى حکومت جهانى حضرت4 براساس تفکر و تعقل است.
<قُلْ إِنَّما أَعِظُکُمْ بِواحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنى وَ فُرادى ثُمَّ تَتَفَکَّرُوا ما بِصاحِبِکُمْ مِنْ جِنَّةٍ إِنْ هُوَ إِلاَّ نَذِیرٌ لَکُمْ بَیْنَ یَدَیْ عَذابٍ شَدِیدٍ>؛
بگو شما را تنها به یک چیز اندرزى دهم که دو نفر دو نفر یا به تنهایى براى خدا قیام کنید، سپس بیندیشید این دوست و همنشین شما هیچ‌گونه جنونى ندارد؛ او فقط بیم دهندة شما در برابر عذاب شدید است.
تمام دین خدا بر یک موعظه تکیه مىکند و یک سخن بیشتر ندارد :
فراخواندن بشر به "سیر الى‌الله" و "کشف حقیقت عالم خلقت" که بیایید با نیت تقرب الی‌الله، تک تک یا دو به دو یا جمعى اجتماع کنید و بر این پایه و اساس (اجتماع بر اساس تقرب الى‌الله) تفکر سالم داشته باشد.
همان‌طور که اسلام قبل از این‌که انسان را به پذیرش دین دعوت کند، روش تفکر و تعقل را به بشر مىآموزد.
در دکترین حضرت مهدى4 هم همان‌طور که در روایات وارد شده است، ابتدا خداوند با عنایت، عقول بشریت را کمال مىبخشد و این تکامل بهترین بستر براى تحقق اهداف متعالى حضرت خواهد بود.
عقل در دکترین حضرت مهدى4 از جایگاه رفیعى برخوردار است، چرا که در تعالیم مترقى اسلام آن مقدار که از عقل ستایش به عمل آمده از کمتر مقولهاى تمجید شده است و این ستایش به گونهاى است که به کاربرد و کارآیى عقل و تأثیر آن در شناخت واقعیتها و تمیز درستى از نادرستى در ابعاد مختلف اعتقادى، عبادى، فردى و اجتماعى و... نظر دارد. از مجموع آنها مىتوان اعتبار و اهمیت و حجت ذاتى عقل را که مورد تصریح شرع نیز قرار گرفته است نتیجه گرفت.
روایات در باب مدح عقل و تعیین جایگاه آن بسیار وارد شده است. عقل ملاک هر خیر، معرفت و ثواب معرفى شده و چیزى که در میدان اصول و اعتقاد بشر مانند توحید، عدل، معاد و... معتبر شناخته شده است.
بدیهى است که والاترین معرفت، معرفت الله است و یکى از اصلىترین ملاکها در معرفت خداوند عقل مىباشد. اگر عقل در وادى معرفت خدا معتبر باشد، دلیل ندارد که پاى عقل را در وادى شناخت حسن و قبح احکام در‌بند کنیم و آن را از حجت بیندازیم. البته در دکترین مهدویت اعتبار عقلى این نیست که حجت احکام عقلى را بىقید و شرط بدانیم و هیچ حد و مرزى براى آن نشناسیم. بلکه منظور اعتبار عقل در حیطه مستقلات عقلى است. ولی غیرمستقلات عقلى، احکام و موضوعاتى است که نور عقل به تنهایى قادر به تشخیص و ادارک آنها نیست، بلکه باید نور وحى بر آن احکام و موضوعات بتابد تا انسان در پرتو عقل و روشنى وحى، به درک صحیح آن احکام و موضوعات نایل شود.
بنابراین، انسان در شناخت غیرمستقلات عقل، علاوه بر نیروى عقل به هدایت شرع نیز نیازمند است. و هرگاه بدون استمداد از شرع، حکمى از سوى عقل در زمینه غیرمستقلات عقلى صادر شود، قابل اعتبار نیست و ملاک اعتبار آن تأیید و امضاى شرع است و عقل در مباحث فوق عقلانى که ادراک آنها خارج از ظرفیت عقلى طبیعى بشر است و عقل اینها را تشخیص نمىدهد، اما مىفهمد که بالاتر از ظرفیت ادراک عقل طبیعى است؛ عقل در مباحث فوق عقلانى نیازمند وحى است.
مىتوان گفت عقل بدون وحى به شکوفایى نمىرسد. به طور کلى وحى در مقابل عقل دو وظیفه به عهده دارد:
الف) تأیید عقل؛
ب) شکوفایى آن.
وحى، عقل انسان را در مسایلى که عقل توانایى درک آن را ندارد، مىتواند از تشتت آراء و تشویش افکار باز دارد و با خاطر آسودهتر به دست‌آوردهاى عقل خود مطمئن و به آن عمل کند. وظیفه دیگر وحى در مقابل عقل، تبیین جزئیاتى است که عقل به جهت محدویّت از درک آنها ناتوان است، مانند جزئیات مسایل عبادى و امور مربوط به ارتباط انسان با خود و با دیگران.
نکته مهم دیگر این است که براى آن‌که حکم عقل، تحت‌الشعاع تمایلات نفسانى انسان قرار نگیرد و هواى نفس بر احکام عقلانى غلبه پیدا نکند، نیاز به حمایتهاى وحیانى است.
عدم تعارض بین عقل و دین در دکترین مهدویت
در دکترین مهدویت، برخلاف نگاه متفکران غربى در عصر مدرنیته به عقل، که آن را در تعارض جدى با دین مىبینند و براى رهایى از دین، عقلانیت را مطرح مىنمایند و در این عرصه قائل به بسندگى عقل هستند، نه تنها عقل را معارض با دین نمىداند بلکه عقل را یکى از منابع چهارگانه استنباط احکام شرعى در کنار کتاب، سنت، و اجماع مىداند. در این دکترین، میان عقل و شرع رابطه ناگسستنى وجود دارد و به آن قاعده ملازمه عقل و شرع مىگویند و براساس آن هر‌چه عقل به آن حکم کند، شرع نیز بر طبق آن حکم خواهد کرد و هر آن‌چه شرع حکم کند، عقل نیز آن را تأیید مىکند. در دکترین مهدویت شارع خود جزء عقلا و بلکه رئیس آنهاست؛ اگر عقل مصلحت قاطعى را معین کرد، شارع نیز آن را تأیید مىکند و از آن‌جا که شارع حکیم و عاقل است، هر حکم او با عقل هم‌آهنگى خواهد داشت.
در نگاه دین، علاوه بر آن‌که عقل مىتواند حکم قطعى داشته باشد، مىتواند کاشف از قانون شرعى نیز باشد و مىتواند احکام را مقید یا محدود کند یا تخصیص و تعمیم دهد.
اهمیت عقل در دکترین مهدویت، ریشه در مبانى نظرى آن دارد. آنها عقل را پیامبر درونى مىدانند، و تدبر، تفکر و تعقل را از اجزاى لاینفک دین مىشمارند. عقل در مسائلى که حکم قطعى و یقینى دارد، در درک مفاسد و مصالح قاطع است و به عنوان منبع قانون گذارى از ناحیه شرع مورد تأیید قرار گرفته است.
نکته قابل توجه در عصر ظهور این است که در سایه رشد و پویایى عقل، زمینه پذیرش دین و عمل به قوانین آن فراهم مىگردد. در عصر ظهور در سایه رشد عقل هم نیاز بشر به دین بیشتر مىگردد و هم دین‌پذیرى و تسلیم در مقابل قوانین بیشتر مىگردد.
رهایى عقل از استخدام دل
یکى از حوادثى که در عصر ظهور اتفاق مىافتد، رهایى عقل از وابستگىهاى نفسانى است؛ در عصر ظهور، یکى از معضلات عمدهاى که موجب مىگردد کارآیى عقل به حداقل برسد، سامان دهى مىگردد.
بشر همیشه گرفتار این مشکل بوده است که عقل وى که بایستى راهنماى او باشد، در استخدام دل و هوای نفس است. دل، عقل را استثمار مىکند و آن را به‌کار مىگیرد. و به سوى بر‌آوردن خواستهاش روانه مىسازد. عقلى که نماینده جنبه انسانى بشر است، در خدمت جنبه حیوانى او به سر مىبرد. بایستى به کمک عقل، شناخت وى را از استخدام و بیگارى نجات بخشید و دل را مطیع و منقاد عقل قرار داد تا حق به حق‌دار برسد، چون حق عقل فرماندهى است نه فرمانبرى.
مهر ایزدى و رحمت الهى این کمک را فراهم کرده و نیک مردانى را فرستاده تا به کمک عقل بشتابند تا کارگر شهوت و بردهى تضعیف نباشد، و انحراف به سوى چپ و راست نداشته باشد...
این‌جاست که رحمت الهى حضرت مهدى4 را مىفرستد تا عقل بشر را یارى کند و وى را از اسارت و بردگى نجات دهد و جامعه انسانى تشکیل شود و عدل جهانى برقرار گردد. حضرت به عنوان انسان کامل که رهبرى جهان را به دست خواهد گرفت، به کمک عقل بشر خواهد شتافت تا او را از استخدام دل نجات دهد.
کمال عقل مهم‌ترین ره آورد عصر ظهور
حضرت امام باقر(ع) فرموده است:
اذا قام قائمنا وضع الله یَدَه على رئوس العباد فجمع بها عقولهم و کملت بها احلامهم...؛
هنگامى که قائم ما قیام مىکند، خداوند دست محبتش را به سر بندگان مىگذارد و عقول آنها را با آن کامل و افکارشان را پرورش داده تکمیل مىکند.
در پرتو ارشاد و هدایت حضرت مهدى4 عقلها نیز رشد خود را به مرحلة کمال مىرسانند و عقول شکوفا مىگردد. و آثار رشد عقلى که بلندنظرى، افکارى باز، سینههاى گشاده، همتهاى والا است، دیدهاى وسیع در جامعه ایجاد و کوته بینىها، تنگ نظرىها و افکار دون و ناپسند از جامعه رخت مىبندد.
از آن‌جا که برای رشد عقلى و به‌کار افتادن کارخانه عقل نیاز به علم است و علم به‌عنوان مواد اولیه براى فعالیت عقل مىباشد، از این‌رو در عصر ظهور براى رشد و پویایى عقل، علم هم رشد قابل توجهى دارد تا حدى که عصر ظهور، عصر گسترش و شکوفایى علم و دانایى است، مرز دانایى و یادگیرى در سراپرده منازل و اعمال وجود تک تک انسانها، گسترش مىیابد. امام محمد باقر(ع) فرمود:
در زمان او (حضرت مهدى4) به شما حکمت خواهند داد، چنان که زن در خانهاش به کتاب خدا و سنت پیامبرش(ص) قضاوت خواهد کرد.
امام صادق(ع) فرمود:
العلم سبعة و عشرون حرفاً فجمیع ما جائت به الرسل حرفان، فلم یعرف الناس حتى الیوم غیر الحرفین، فاذا قام قائمنا اخرج خمسة وعشرین حرفاً فَبثها فى الناس و ضَمَّ الیها الحرفین حتى یبثها سبعة وعشرین حرفاً؛
علم و دانش 27 حرف است و 27 شعبه و شاخه دارد. تمام آن‌چه پیامبران الهى براى مردم آوردند، دو حرف بیش نبود و مردم تاکنون جز آن دو حرف را نشناختهاند. اما هنگامى که قائم ما قیام مىکند 25 حرف و شاخه و شعبه دیگر را آشکار و در میان مردم منتشر مىسازد و دو حرف دیگر را به آن ضمیمه مىکند تا 27 حرف کامل و منتشر گردد.
با جهش فوق العاده علمى در عصر ظهور، تحول و پیشرفت، دوازده برابر نسبت به گذشته توسعه مییابد. بابهاى علوم مفید و مؤثر به روى بشر گشوده مىگردد. حضرت صادق(ع) مىفرمایند:
وقتى که قائم ما ظهور نماید، خداى تعالى در شنوایى و بینایى شیعیان ما افزایش و کشش ایجاد مىفرماید...
دکترین مهدویت، صلح جهانى، عقلانیت
برپایى صلح جهانى یکى از آرمانهاى متعالى بشر در طول تاریخ بوده است، براساس مبانى دینى، بستر صلح جهانى در سایه برپایى حکومت جهانى مهدوى تحقق مىیابد. در حکومت جهانى مهدوى، با تکمیل عقلى و رشد علمى که حاصل مىگردد، صلح عادلانه جهانى تأمین مىگردد. بهبیان دیگر، با بهرهگیرى کامل از عقل، زمینه اقامه قسط و عدل را فراهم مىسازد.
در دکترین مهدویت در عین تکریم عقل و تجلیل از ره‌آورد برهان عقلى و تجربه حسى و تأکید بر استفاده از آنها در برقرارى صلح عادلانه، براى تأمین تمامى نیازهاى علمى و عملى بشر این را کافى نمىدانند. هم علوم تجربى را بس نمی‌داند و هم علوم عقلانى را چراکه دست‌آورد توجه افراد به علومطبیعى و عقلانى بشر بدون توجه به وحى، به آن خواهد انجامید که
<ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ ...>؛
فساد و پریشانى به کردهى خود مردم در همه بر و بحر زمین پدید آمد.
تجربه تلخ تاریخ در گذشته و حال نشان مىدهد که ره‌آورد سلاح علمى، بدون صلاح دینى، چیزى جز ستم زورمداران و طغیان طاغیان نبوده. چرا که با تکیه بر عقل بدون تعبد دینى، منافع ملى به غارت برده مىشود و ناامنى و تجاوز... مانع برقرارى صلح عادلانه مىگردد.
به‌هرحال هرگونه توسعه جهانى، در امور اقتصادى، فرهنگى، در پرتو صلح عادلانه جهانى است و این مسئله تحقق نمىیابد، مگر این‌که بشر خود به عدم کفایت عقل و تجربه پى ببرد و احساس نیاز نسبت به وجود مصلحان الهى جهانى را با تمام وجود احساس نماید و از خداوند طلب منجى نماید؛
<امّن یجیب المضطر اذا دعاه و یکشف السوء>؛
در دکترین مهدویت بناى توسعه بر اساس عقل و علم استوار است. بر اساس این نظریه، عقل باید بر همه شئون زندگى نورافکن شود و اشراف داشته باشد. نظام عقلانى، در این دیدگاه ترویج مىگردد. توسعه اقتصادى بر اساس نظام عقلانى، موجب مىگردد که مال در همه شرایین جامعه جریان پیدا نماید، و نظام سرمایه دارى و ثروتهاى کلان در دست گروه خاصى قرار نگیرد.
معیار عقل و سفاهت در دکترین مهدویت
معیار عقل و سفاهت و میزان عقلانیت و سفاهت در اطاعت از خدا‌ست. براساس این دکترین، مخالف فرمان خدا سفیه است.
<و من یرغب عن ملة ابراهیم الا من سفه نفسه...>؛
کسى که از ملت و دین ابراهیم خلیل(ع) فاصله گرفت، سفیه است، تبهکاران و اهل اسراف و اشراف، همگى سفیه هستند.
بر اساس این دیدگاه براى توسعه اقتصادى نباید مال به عنوان قوام و حیات جامعه در اختیار سفیه قرار گیرد.
<وَ لا تُؤْتُوا السُّفَهاءَ أَمْوالَکُمُ الَّتِی جَعَلَ اللَّهُ لَکُمْ قِیاماً>؛
در این دکترین رقابت به عنوان یک عامل توسعه مورد توجه قرار گرفته، اما رقابت عاقلانه، یعنى رقابتى که براساس اتقان و ظرافت باشد، نه بر اساس تحقیر، تخریب و اضرار به دیگران. در این دکترین رقابتى را که وسیله جمع مال و چشمگیر شدن باشد مذموم مىداند. به هر حال رقابت اگر در محدودة عقل و محورهاى عقلى باشد، قرآن کاملاً آن را مىستاید و دستور سرعت و سبقت مىدهد:
<وَ سارِعُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ، فاستبقوا الخیرات>؛
در فرهنگ مهدوى سبقت فرعِ بر هجرت، حرکت و سرعت است. که همه آنها باید زیرمجموعه معرفت عقلى باشد.
تعاون هم در این دکترین باید براساس عقلانیت باشد، نه عاطفه. در این دکترین هیچ برنامهاى عاطفى محض نیست بلکه عاطفه و خیال و وهم باید تحت سرپرستى عقل عملى و نظرى قرارگیرد. اگر کسى بخواهد تعاون داشته باشد، باید عاقلانه برخورد کند. در این نظام فکرى، توسعه متوقف بر رقابت است و رقابت هم باید بر محور عقل باشد.
پی نوشتها:
1. الطریحى، مجمع البحرین، ج 2، ص 224.
2. خواجه ناصرالدین طوسى، اخلاق محتشمى، ص 55.
3. عبدالله جوادى آملى، شکوفایى عقل در پرتو نهضت حسینى، ص 120.
4. همان، ص 121.
5. همان، ص 120.
6. مدیریت در اسلام، ص 24.
7. سوره ملک، آیه10.
8. نک: درآمدى بر مکاتب و اندیشههاى معاصر، فرهنگ واژهها، صص 507-513.
9. همان، ص 517.
10. یورگن هابرماس، جهانى شدن و آینده دمکراسى، منظومه یساملى، ترجمه کمال پولادى، نشر مرکز، 1380.
11. نک: درآمدى بر مکاتب و اندیشههاى معاصر، فرهنگ واژهها، ص 385.
12. حسن ملکى، برگرفته از مقاله "تربیت عقلانى در نهج¬البلاغه"، ص 49، مطالب عیناً از مقاله مطرح گردیده است.
13. نک: عباس محمدى اصلى، "جامعهشناسى مناسبات فرهنگى تمدنها"، هفته نامه پگاه، شماره 32.
14. سوره بقره، آیه 205.
15. نک: شکوفایى عقل، ص 133 - 131.
16. نک: محمدمهدی بهراروند، "نگاهى به سه دیدگاه در مناسبات علم و دین"، نشریه پگاه، شماره 32، ص 21.
17. نک: عباسعلی شاملى، گذرى بر سیره علوى، مجموعه مقالات همایش تربیت در سیره کلام امام على(ع)، ص 522.
18. سوره سبأ، آیه46.
19. ولى الله نقى پورفر، مجموعه مباحثى از مدیریت در اسلام، ص 23.
20. نک: محمدرضا مظفر، اصول الفقه، بخش مستقلات عقلیه.
21. رابطه عقل و دین با زمان و مکان، مجموعه مقالات کنگره بررسى مقالات فقهى حضرت امام خمینى، ج 8، ص 351.
22. مرتضی مطهرى، آشنایى با علوم اسلامی، ج 3، ص 25.
23. سید رضا صدر، راه مهدى، ص 29.
24. محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج 52، ص 362.
25. نعمانی، غیبت، باب 13، ح 30.
26. بحارالانوار، ج 52، ص 362.
27. محمدبن یعقوب کلینی، روضه کافى، ص 241.
28. سوره روم، آیه 41.
29. سوره نمل، آیه 62.
30. نک: عبدالله جوادى آملى، انتظار بشر از دین، ص 177.
31. سوره بقره، آیه 30.
32. سوره نساء، آیه 5.
33. انتظار بشر از دین، ص 177 الى 230. مریم معین الاسلام ماهنامه انتظار موعود - شماره 17 پایان متن/
94/05/22 - 01:53
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 166]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها