محبوبترینها
سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه می‌تواند برندینگ کسب‌وکارتان را تقویت کند؟
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1852904718
چگونگی تقابل ائمه با جریان های غالیانه از آغاز تا دوره امام صادق(علیه السلام) - بخش دوم و پایانی پرهیز اصحاب از باورهای اباحی گری غالیان به نام تشیع
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: چگونگی تقابل ائمه با جریان های غالیانه از آغاز تا دوره امام صادق(علیه السلام) - بخش دوم و پایانی
پرهیز اصحاب از باورهای اباحی گری غالیان به نام تشیع
در یک طرف گروه هایی قرار داشتند که به تدریج و با گذشت زمان باورهای ابتدایی خویش را به فرقه های منسجم در دوره امام صادق(علیه السلام) تبدیل کردند؛ در طرف دیگر ائمه نیز به عنوان متولیان دین به فراخور زمان و شرایط پدید آمده با جریان های انحرافی ازجمله غالیان به مقابله پرداختند.
ب) تقابل و برخورد در این بخش چگونگی مبارزه امام باقر و امام صادق(علیه السلام) با جریان های غالیانه مورد ارزیابی قرار می گیرد. به نظر می رسد روش تقابل این دو امام از ائمه قبل از خود جدا می باشد؛ در ائمه پیشین عمده مبارزه بر محور ارشاد و تبیین بوده، اما از دوره امام باقر(علیه السلام) و به خصوص امام صادق(علیه السلام) علاوه بر این شیوه، معرفی و برخورد با غالیان نیز آغاز شد. در این مرحله غالیان به اندیشه انسجام یافته با باورهای مشخص تغییر شکل داده بودند. در این دوره به طور معمول افراد محور غلو نبودند، بلکه افکار جهت دهنده جریان غالیانه بوده است. طبیعی بود در این شرایط شیوه مبارزه امامان شیعی(علیهم السلام) نیز تغییر می یابد. در دوره امام باقر(علیه السلام) فرقه های غالیان شروع به تکثیر کردند. حضرت در این زمان صرفاً به توصیف غالیان نمی پردازد؛ بلکه افراد غالی را معرفی کرده و به طرد کامل ایشان توسط شیعیان دستور می دهد. در این دروه غالیان در حال گذار از مراحل ابتدایی به سمت فرقه های منسجم بوده اند. بسیاری از این فرقه ها در این زمان نیمه منسجم و در عصر امام صادق(علیه السلام) به طور کامل شکل یافتند. امام(علیه السلام) این خطر را پیش بینی و با ذکر نام این افراد، ایشان را لعن می کند. این شیوه در امامان پیشین کمتر دیده می شد. در روایتی چنین آمده است: «لعن اللّه بنان التَبَان، و انَ بنانا لعنهُ اللّهُ کان یکذب على ابی، اشهد أن ابی علی بن الحسین کان عبداً صالحاً.» (1) حضرت در این روایت با طرح نام برخی افراد غالی، فرد مورد نظر را لعن می کند. در روایتی دیگر از حضرت پرسیده می شود: حمزه بن عمار بربری (2) درباره شما چنین گمانه های غالیانه دارد. حضرت در جواب می فرمایند: دروغ گفت؛ لعنت خدا بر او! شیطان نمی تواند به صورت نبی یا وصی نبی درآید. (3) در این روایت به تبیین ویژگی امام به عنوان وصی پرداخته می شود، که شیطان نمی تواند به صورت ایشان ظاهر شود و همچنین به سختی گوینده آن را نکوهش می کند. بنان در ادعای عجیب دیگری مدعی نبوت شد و حتی طی نامه ای امام باقر(علیه السلام) را به نبوت خویش دعوت کرد. نقل شده امام برای نشان دادن شدت کفر این ادعا به رساننده نامه که چنین گرایش هایی داشت دستور خوردن نامه را داد و وی نیز هلاک شد. این گزارش ها حاکی از به وجود آمدن گرایش های تند غالیانه است که امام نیز با تشخیص این امر به شدت با آن برخورد می کند. همان طور که بیان شد، منازعات سیاسی در پایان دوره امویان به اوج خود رسید و این دولت را به خود مشغول کرد. در این دوره عباسیان توانستند با فعالیت های مخفیانه دولت بنی امیه را ساقط کنند. همین امر سبب به وجود آمدن فضای مناسبی برای گرایش های گوناگون شد تا بتوانند به تقویت باورهای خود همت گمارند. نگاهی کوتاه به چگونگی رشد جریان های مختلف فکری ازجمله اعتزال، کلام، اهل حدیث و جریان های منحرف غالیانه در مدتی کوتاه گویای این مطلب است؛ گرچه تبلور باورهای اهل بیت(علیهم السلام) نیز در همین زمان بوده است. با آشکار شدن باورهای نکوهش آمیز غالیان و پدید آمدن فرقه هایی از ایشان، امام صادق(علیه السلام) مبارزه خویش علیه ایشان را به گونه های مختلف ادامه دادند: یک. معرفی ویژگی های گوناگون ائمه(علیهم السلام) همان طور که بیان شد، ائمه(علیهم السلام) اهتمام داشتند در تقابل با جریان غالیان، ویژگی های خویش را بیان کنند. در این میان در دوره امام صادق(علیه السلام) به دلیل شکل گیری جریان های غالیانه، این تبیین به نحو آشکاری طرح شده است. در روایتی چنین آمده که امام صادق(علیه السلام) به یکی از اصحاب خود به نام اسماعیل بن عبدالعزیز که افکاری غالیانه داشت، فرمود: ای اسماعیل! برای من آبی در محل وضو بگذار تا وضو بگیرم. وی با خود گفت: من درباره او باورهای چنین و چنان داشتم (مثل اینکه او پروردگار، خالق و رازق است)؛ درحالی که او احتیاج به وضو گرفتن پیدا می کند. وقتی حضرت از محل وضو خارج شد، فرمود: ای اسماعیل! ساختمان را بیش از آنچه که ظرفیت دارد، بالا نبرید که منهدم خواهد شد. ما را مخلوق قرار دهید و آنگاه هرچه می خواهید درباره ما بگویید. (4) این روایت گویای آن است که فرد مورد نظر گمان فرابشری نسبت به امام داشت، که با هشدار امام مواجه می شود. حضرت در انتهای روایت تصریح دارد که ما بشر و مخلوق هستیم و هرآنچه از فضائل باشد، انتسابش به ما جایز و بیشتر از آن روا نیست. در روایتی دیگر حضرت بعد از معرفی غلات، خود را چنین معرفی می کند: قال(علیه السلام) نحن خزان علم اللّه و تراجمه وحی اللّه و نحن قوم معصومون، أمر اللّه بطاعتنا، و نهی عن معصیتنا، نحن الحجه البالغه على من دون السماء و فوق الارض. (5) ما معدن علم خدا و عالمان به وحی الهی و معصوم هستیم که خداوند متعال امر به اطاعت از ما و نهی از نافرمانی ما کرده است. حضرت در روایتی دیگر ضمن برشمردن این ویژگی که ائمه نیز عبد خدا هستند، هرگونه اوصاف خالقیت را از خود دور می کند. در روایتی نیز چنین آمده: «ای صالح! (6) به خدا سوگند که ما بنده و مخلوق هستیم و پروردگاری داریم که او را عبادت می کنیم و اگر او را عبادت نکنیم، ما را عذاب خواهد کرد.» (7) این روایت مفهوم عبد بودن ائمه هدی(علیهم السلام) را نسبت به خداوند متعال تبیین می کند. حضرت در روایات دیگری هرگونه ادعای نبوت نسبت به امامان شیعی(علیهم السلام) را مردود می داند و چنین می فرماید: لعنت خدا بر کسی باد که بگوید ما پیامبر هستیم و نیز لعنت بر کسی باد که در این مطلب شک کند. (8) چه بسا قبول نبوت برای ائمه سرانجام به اعتقاد به خدا بودن ایشان منجر می شد؛ چراکه قرآن به پایان نبوت تصریح داشته و رد چنین باوری می توانست به تدریج به همه باورهای قرآنی ازجمله اعتقاد به توحید و یگانگی خداوند سبحان منجر شود. همچنین امام در رد علم غیب مطلق و در جواب یکی از یاران خود که گمان چنین علمی برای حضرت می کرد، این بیان را داشته اند: سبحان الله! دست خود را بر سر من بگذار (احساس خواهی کرد) که از شنیدن این سخن موی بر بدنم راست شد. سپس فرمود: به خدا سوگند اینها که ما می گوییم جز روایت از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) نیست. (9) امام در جواب ابوبصیر (از اصحاب بزرگ خویش) که گفته بود غالیان می گویند شما عدد قطره های باران و ستارگان و برگ های درختان و نیز وزن آنچه که در دریاست و عدد خاک ها را می دانید، چنین می فرماید: سبحان الله! سبحان الله! نه؛ به خدا سوگند اینها را جز خداوند نمی داند. (10) همچنین حضرت در رد ادعای ابوالخطاب که مدعی بود امام علم غیب می داند و آن را به وی نیز داده است، فرمود: به خداوندی که غیر از او خدایی نیست سوگند که من علم غیب نمی دانم و خداوند در مصیبت مردگانم به من اجر ندهد و در حیات زندگانم به من برکت ندهد اگر چنین مطلبی به او (ابوالخطاب) گفته باشم. (11) امام همچنین در مردود دانستن گمانه ای که باور داشتند امامان رزق بندگان را اندازه گیری می کنند، فرمود: به خداوند سوگند ارزاق ما را جز خدا تقدیر و اندازه گیری نمی کند و من خود به غذایی برای خانواده ام احتیاج داشتم، سینه ام تنگ و فکرم مشغول شد، تا اینکه رزق آنان را تأمین کردم و نفسی به راحتی کشیدم. (12) این روایت تفویض را مردود و امور را به دست خدای بزرگ می داند. گرچه این دسته از غالیان امامان شیعی(علیهم السلام) را خدا نمی دانند، اما این گونه باورها از شئون ربوبی محسوب می شود. به همین دلیل امام به رد چنین باوری اقدام می کند. دو. معرفی غالیان این اقدام از سوی امام صادق(علیه السلام) به دو روش صورت می گرفت: 1. مشخص کردن مرزهای اعتقادی غالیان و معرفی برخی از آنها باور به تناسخ و تشبیه (13) ازجمله ویژگی های غالیان شمرده می شد که می توانست سبب نفی قیامت و هرگونه بازخواست شود. به همین دلیل آن حضرت در رد تناسخ چنین می فرمایند: «همه گروه ها گفته های آنان (اهل تناسخ) را زشت شمردند و همه امت ها آنها را لعنت کردند. وقتی از آنان دلیل خواسته می شود، به بیراهه می روند. تورات گفته های آنان را تکذیب و قرآن ایشان را لعنت می کند. با این حال آنان گمان می کنند که خدایشان (به وسیله حلول و تناسخ) از قالبی به قالب دیگر منتقل می شود. آنها اعتقاد دارند که ارواح ازلی همان ها هستند که در آدم بودند و سپس به دیگران تا امروز از بدنی به بدن دیگر منتقل شدند؛ درحالی که اگر خالق در صورت مخلوق درآید، پس چگونه استدلال می شود که یکی از آنها خالق و دیگری مخلوق است؟» (14) امام صادق(علیه السلام) در نفی گمانه تشبیه و در جواب شخصی که برترین اعمال را از حضرت سؤال کرده بود، فرمود: «توحیدک لربک؛ اینکه خدا را یکی بدانی.» همچنین حضرت بزرگ ترین گناه را چنین می داند: «تشبیهک لخلقک؛ اینکه آفریننده خود را به مخلوقاتش تشبیه کنی.» (15) امام صادق(علیه السلام) در روایت دیگری در مردود دانستن تشبیه این بیان را ذکر کرده اند: هرکس خداوند را به مخلوقاتش مانند کند، مشرک است؛ زیرا خداوند سبحان به هیچ چیزی شبیه نمی باشد و هرچه در وهم انسان نسبت به خداوند وارد شود، خدا نیست. (16) در نقل دیگری از آن حضرت چنین آمده است: یکی از یاران امام صادق(علیه السلام) می گوید امام درحالی که ناراحت بود، نزد ما آمد و فرمود: همین چند لحظه پیش برای کاری از منزل خارج شدم؛ ناگاه یکی از سیاهیان مدینه نزدم آمد و گفت: لبیک جعفر بن محمد. من از بس ناراحت شدم، از همان جا باز گشتم. درحالی که از آنچه او درباره من گفته بود، ترسان و لرزان بودم. از آنچه آن سیاه گفته بود، برائت جستم. اگر عیسی(علیه السلام) نسبت به غلوی که نصارا درباره او کرده بودند، ساکت نشسته بود، خدا حق داشت گوشش را کر و چمشش را کور و زبانش را لال نماید تا بعد از آن سخن نگوید. (17) در این بخش نیز حضرت(علیه السلام) از این عمل غالیان برآشفته است و این دسته از باورهای ایشان را به طور کامل طرد می کند. در روایت دیگری حضرت خطاب به شیعیان فرمودند: «با غلات نشست و برخاست نداشته باشید و با آنان هم غذا نشوید و دست دوستی به سوی آنها دراز نکنید.» (18) در این نقل ها ممکن است بعضی روایات جهت معرفی غالیان همراه با لعن ایشان باشد و در بعضی دیگر صرفاً جهت معرفی ایشان باشد. امام صادق(علیه السلام) در تفسیر بعضی آیات ازجمله آیه «هَلْ أ نَبِّئُکُمْ عَلى مَنْ تَنَزَّلُ الشَّیاطِینُ تَنَزَّلُ عَلى کُلِّ أ فّاکٍ أ ثِیم » می فرماید: آنها هفت نفرند (مغیره، بیان، صائد، حمزه بن عماره بربری، حارث، شامی و ابوالخطاب) که شیطان بر ایشان نازل می شود. (19) حضرت در این مرحله ضمن تبیین باور غالیان، افراد این دسته را هم معرفی می کند. روایاتی از حضرت موجود است که ضمن معرفی ابوالخطاب، او را چنین مورد لعن قرار می دهد: «لعنت خدا و ملائک الهی و همه مردم بر ابوالخطاب. شهادت می دهم به خداوند متعال ابوالخطاب کافر فاسق و مشرک بود و او با فرعون در شدیدترین عذاب ها در روز و شب محشور می شود.» (20) این روایت گویای فسق و دروغ گویی ابوالخطاب است. همچنین محشور شدن ابوالخطاب با فرعون شاید به خاطر ویژگی خاص فرعون است که نوعی الوهیت برای خود قائل شده بود و باورهای ابوالخطاب با اندیشه انحرافی فرعون هم جنس بوده است. در روایت دیگری حضرت یاران ابوالخطاب را نیز مورد لعن قرار می دهد. (21) در نقل دیگری یکی از اصحاب امام می گوید: وقتی در کوفه پیروان ابوالخطاب «لبیک» (به جای لبیک در حج می گفتند لبیک جعفر) گفتند، من خدمت امام رسیدم و جریان را عرض کردم. امام به سجده افتاد و شروع به گریه کرد و فرمود: «مصادف! اگر عیسی(علیه السلام) ساکت می ماند بر آن چیزی که درباره او معتقد شدند، بر خدا لازم بود گوش و چشم او را کر و کور کند. من نیز اگر ساکت باشم نسبت به آنچه ابوالخطاب می گوید، بر خدا لازم است گوش و چشم مرا کر و کور کند.» (22) در این روایت حضرت سکوت خویش را در برابر این جریان صحیح نمی داند و برخورد با این جریان را واجب می شمرد. امام صادق(علیه السلام) در بیانی دیگر درباره پیروان ابوالخطاب که امام را خدای روی زمین می دانستند، فرمود: به خدا سوگند آن مقدار که اینها عظمت خدا را کوچک کردند، هیچ کس نکرد. به خدا قسم اگر من به آنچه اهل کوفه (طرف داران ابوالخطاب) درباره من می گویند اقرار کنم، زمین مرا در خود فرو خواهد برد. من جز بنده ای مملوک که بر هیچ سود و زیانی قادر نیستم، نمی باشم. (23) در نقل دیگری نیز حضرت با رد پیروان ابوالخطاب ضمن لعن ایشان، مخاطب خود را به توبه دعوت می کند: «به آنها بگو وای بر شما! توبه کنید که شما در حال حاضر کافر و مشرک هستید.» (24) حضرت که در ابتدای این روایت بشار (25) را لعنت فرموده اند، مجدداً درباره وی روایتی به این مضمون ذکر کرده اند: «بشار! شیطان فرزند شیطان است که برای انحراف اصحاب من از آبی (دریا) بیرون آمده است.» (26) در روایت دیگری حضرت غلات را چنین لعن می کند: یا سدیر سمعی و بصری و شعری و بشری و لحمی و دمی من هؤلاء براء برىء اللّه منهم و رسوله ما هؤلاء على دینی ودین آبائی و اللّه لا یجمعنی و ایاکم یوم القیامه الا و هو علیهم ساخط. (27) ای سدیر! گوشم، چشمم، مویم، محاسنم، گوشت و خونم از ایشان برائت می جوید، خداوند و رسولش از ایشان بیزارند. اینان بر دین من و دین پدارنم نیستند. به خدا قسم ما با ایشان در روز قیامت جمع نخواهیم شد مگر آنکه آنها به جهنم رفته باشند. این دسته روایات به طور مطلق و همه جانبه غلات را رد می کند. در روایتی نیز چنین آمده است: أدنى ما یخرج به الرجل من الایمان ان یجلس الى غال فیستمع الى حدیثه و یصدقه على قوله. (28) کمترین چیزی که به وسیله آن انسان از ایمانش خارج می شود، آن است که در مجلس یک غالی بنشیند، سخنانش را گوش دهد و آنها را تصدیق کند. در روایتی دیگر حضرت به مفضل چنین می فرماید: «ای مفضل! با آنها نشست و برخاست نکنید و با آنها نخورید و نیاشامید و با آنها مصافحه نکنید و به آنها ارث ندهید.» (29) چه بسا علت اصلی این نوع برخورد، محاصره غلات و منزوی کردن ایشان بوده است. امام به یاران و شیعیان خود سفارش می کند در شناخت اهل بیت(علیهم السلام) و معارف دینی، قرآن و سنت را معیار قرار دهند؛ هرآنچه بر آنها منطبق بود، بپذیرند و در غیر این صورت آن را رها کنند و همچنین فرموده اند: آن دسته از احادیثی را بپذیرید که موافق قرآن و سنت است. (30) توصیه امام بدان دلیل بود که غلات احادیث را جعل می کردند. به همین دلیل حضرت درباره مغیره بن سعید یکی از سران غلات چنین فرمودند: همانا وی که خدایش لعنت کند، احادیث فراوانی در کتب اصحاب پدرم گنجاند. (31) همچنین حضرت درباره وی فرمود: «خداوند مغیره بن سعید و آن زن یهودی را که با او رفت و آمد داشت، لعنت کند که از او سحر و شعبده می آموخت. مغیره بر پدرم دروغ بست، خداوند ایمانش را گرفت. گروهی نیز بر من دروغ بسته اند، خداوند به آنها حرارت آهن را بچشاند.» (32) حضرت در روایتی دیگر هارون را که بر آن بزرگوار دروغ بسته بود و باور غالیانه نسبت به آن حضرت داشت، لعن کرد و فرمود: «خالقی به جز خدای یکتا نیست و شریکی ندارد. به ما مرگ را می چشاند؛ کسی که هرگز نخواهد مرد، او آفریننده یکتاست.» (33) در این شرایط امام علاوه بر معیار خداشناسی، توجه به قرآن و سنت قطعی را نیز پناهگاهی استوار برای شیعیان خود می داند که معیاری حقیقی و غیر قابل خدشه تا روز قیامت برای شیعیان خواهد بود. این نوع برخورد امامان شیعی(علیهم السلام) حتی با دشمنان خود به این شدت و تا این اندازه گسترده نبوده است؛ چراکه غالیان علاوه بر جعل روایت و انتساب باورهای دروغین به امام، سبب به وجود آمدن انحرافی در جامعه می شدند که جز با از بین رفتن ایشان مشکل حل نمی شود. امامان شیعی نیز با تشخیص این خطر به سختی با ایشان مبارزه می کردند و حتی دستور به ریختن خون شان نیز می دادند. (34) نقل است که به امام صادق(علیه السلام) عرض شد بزیع یکی از سران غالیان گمان می کند که خودش پیامبر است. حضرت می فرماید: «اگر این مطلب را من از او می شنیدم، وی را می کشتم.» (35) همچنین روایاتی به ائمه هدی(علیهم السلام) درباره غلو عبدالله بن سبأ منسوب است. البته در موهوم بودن این شخصیت بحث شده و احتمال جعل این روایات و انتساب آن به امامان شیعی در دورهای بعد داده می شود. به همین دلیل از ذکر این دسته روایات خودداری می کنیم. (36) 2. پرهیز اصحاب از باورهای اباحی گری غالیان به نام تشیع یکی از ویژگی های آشکار غالیان، اباحی گری بوده است. امام نیز با نفی هرگونه اباحی گری در پرتو شفاعت یا به بهانه شناخت امام، به بیان ویژگی شیعیان واقعی می پردازد. حضرت در روایتی در این زمینه با نفی اباحی گری غلات شیعیان، خویش را چنین معرفی می کند: انما شیعه جعفر بن محمد من عف بطنه و فرجه و اشتد جهاده، و عمل مخالفه و رجا ثوابه و خاف عقابه. (37) به درستی که شیعیان جعفر بن محمد کسانی هستند که عفت در خوردن و شهوت دارند و تلاششان زیاد است و برای پروردگار خویش اعمال خود را انجام می دهند و امید به ثواب دارند و از مجازات الهی نیز می ترسند. حضرت در این روایت آشکارا هر نوع فرار از شریعت را مردود می داند و همگان را به تقوای الهی سفارش و پیروان خویش را دارای چنین ویژگی هایی می داند. همچنین در روایت دیگری چنین بیان شده: «غلوکننده به سوی ما برمی گردد و ما او را قبول نمی کنیم؛ اما وقتی مقصر (کسی که در حق ما کوتاهی کرده) به سوی ما برمی گردد، او را می پذیریم؛ چراکه غالی عادت به ترک نماز و زکات و روزه و حج کرده است و نمی تواند عادتش را ترک کند و او هرگز به طاعت خداوند متعال بر نخواهد گشت. اما مقصر هرگاه شناخت، عمل می کند و اطاعت می نماید.» (38) امام صادق(علیه السلام) در آخرین لحظات عمر خود مهم ترین سفارشی که به اطرافیان خویش کرد آن بود که کسی که نماز را سبک بشمارد، به شفاعت ما نائل نخواهد شد. (39) این روایت گویای این واقعیت تلخ است که غالیان به بهانه های مختلف واجبات خویش را ترک و شفاعت را بهانه ای برای اباحی گری خود می شمردند. علاوه بر موارد فوق، در احادیث فراوانی امامان به هر کسی اجازه نمی دادند که خود را شیعه اهل بیت معرفی کنند؛ بلکه برای شیعیان ویژگی هایی برمی شمرند که می توان به این موارد اشاره کرد: اطاعت کامل از اعمال و آثار امامان شیعی، انجام واجبات و دوری از محرمات. (40) در روایتی امام صادق(علیه السلام) ضمن معرفی غالیان، لزوم پرهیز و دوری از ایشان را به شیعیان جوان گوشزد می کند: احذروا على شبابکم الغلاه لا یفسدوهم فان الغلاه شر خلق اللّه یصغرون عظمه اللّه و یدّعون الربوبیه لعنه اللّه و اللّه ان الغلاه لشری الهیود و النصارى و الذین اشرکوا.(41) جوانان خویش را از هم نشینی با غلات برحذر دارید تا ایشان را فاسد نکنند. به درستی که غلات بدترین مخلوقات الهی می باشند. عظمت خدا را کوچک شمرده اند و به خاطر دشمنی با خداوند، ادعای ربوبیت کرده اند. به خدا قسم غلات شرورتر از یهودیان، مسیحیان و کسانی که مشرک شده اند می باشند. نتیجه پس از فتوحات و ورود جریان های گوناگون ازجمله باورهای غیر توحیدی به جهان اسلام و آمیخته شدن تدریجی آن با برخی آموزه های خودبرداشتی عده ای از مسلمانان از گزاره های دینی، سبب شکل گیری باورهای غیر عقلایی غالیانه نسبت به اولیای دین شد. این جریان که در ابتدا به صورت گروه های اندک شکل گرفت، در مدت کمتر از یک سده به فرقه های منسجم با باورها و کادر رهبری مشخص تغیری شکل داد. با بررسی زندگی امامان شیعی(علیهم السلام) این مهم فهمیده شد که ایشان در دوره ای که باورهای غالیانه نتوانسته بود منسجم شود، از شیوه تبیین و هشدار در این زمینه استفاده می کردند؛ اما پس از مدتی که فرقه های غالیانه انسجام بیشتری به باورهای خود دادند، اولیای دین نیز در شیوه مبارزاتی خود تغییر روش دادند؛ تا جایی که در برخی موارد حتی دستور به قتل این افراد می دادند. این در صورتی بود که تاریخ درباره برخور این چنینی ائمه اثناعشری(علیهم السلام) با دشمنان خود گزراش قابل توجهی ذکر نکرده است. به همین دلیل روش برخورد امامان شیعی(علیهم السلام) با غالیان فقط منحصر در تقابل با آنها معنا پیدا می کند و هیچ گونه تعاملی دیده نمی شود. پی نوشت: [1]. کشی، اختیار معرفه الرجال، ص 31، رقم 541؛ برای مطالعه بیشتر ر.ک به: کمره ای، آراء ائمه الشیعه فی الغلاه، ص 51. 2. یکی از سران غالیان در عصر امام صادق(علیه السلام). (اشعری، المقالات و الفرق، ص 135) 3. همان، ص 32؛ نوبختی، فرق الشیعه، ص 45. 4. مجلسی، بحارالانوار، ج 25، ص 279، ح 22. 5. مامقانی، مقیاس الهدایه، ج 2، ص 413. 6. وی از افرادی بود که گرایش های غالیانه داشت. 7. کشی، اختیار معرفه الرجال، ص 218. 8. مجلسی، بحارالانوار، ج 25، ص 296، ح 57. 9. همان، ج 25، ص 293، ح 50. 10. همان؛ کشی، اختیار معرفه الرجال، ص 193. 11. مجلسی، بحارالانوار، ج 25، ص 193. 12. همان، ص 208 ـ 207 و 301. 13. تناسخ در لغت از ریشه نسخ گرفته شده است. نسخ در لسان ملل و نحل نویسان آن است که روح از بدنی به بدن دیگر در همین جهان انتقال یابد. در حقیقت آن که او را مرده پنداشته ایم، نمرده؛ بلکه روح او به آسمان ها رفته است و پس از آن به انسان دیگری منتقل می شود. تشبیه در لغت یعنی همانند کردن چیزی به چیز دیگر و در علم کلام عبارت است از خدا را همانند جسم محسوس پنداشتن.کسی که چنین عقایدی دارد، برای خدا جسم تصور می کند و معمولاً خدا را همانند انسان می داند و می بیند. زمان و مکان داشتن خدا از مشخصه های این تفکر است و کسی را که چنین اعتقادی داشته باشد، مشبّه یا مجسمه می گویند. (صفری فروشانی، غالیان، کاوشی در جریان ها و برآیندها، ص 215 ـ 193) 14. غالیان بر این باور بودند که روح خدا که خالق است، در آدم و دیگر پیامبران و نیز ائمه(علیهم السلام) حلول کرده است. (مجلسی، بحارالانوار، ج 4، ص 321 ـ 320) 15. همان، ج 3، ص 278، ح 1. 16. همان، ص 299، ح 30. 17. همان، ج 25، ص 321. 18. کشی، رجال کشی، ص 297، رقم 525. 19. کمره ای، آراء ائمه شیعه فی الغلاه، ص 57. 20. همان، ص 60 . 21. مجلسی، بحارالانوار، ج 25، ص 289، ح 46. 22. همان، ص 217. 23. همان، ص 290؛ کشی، اختیار معرفه الرجال، ص 194. 24. مجلسی، بحارالانوار، ج 25، ص 107. 25. وی در عصر امام صادق و امام کاظم(علیه السلام) زندگی می کرد و یکی از فرقه های غلات به او منسوب است. (اشعری، المقالات و الفرق، ص 60 ـ 59) 26. همان، ص 110. 27. همان، ص 77. 28. مجلسی، بحارالانوار، ج 25، ص 270، ح 14. 29. یا مفضل لا تقاعدوهم و لا تؤاکلوهم و لا تشاربوهم و لا تصافهوهم و لا توارثوهم. (همان، ص 296، ح 55؛ کشی، اختیار معرفه الرجال، ص 192 ـ 191) 30. همو، رجال کشی، ص 224. 31. همان. 32. مجلسی، بحارالانوار، ج 25، ص 290. 33. همان، ج 7، ص 215. 34. کشی، رجال کشی، ص 482، رقم 908. 35. کمره ای، آراء ائمه الشیعه فی الغلاه، ص 123. 36. برای مطالعه بیشتر در این زمینه ر.ک به: عسکری، عبدالله بن سبأ و دیگر افسانه های تاریخی، ج 3، ص 604 . 37. کشی، اختیار معرفه الرجال، ص 306، رقم 552. 38. مجلسی، بحارالانوار، ج 25، ص 265، ح 6 . 39. کلینی، اصول کافی، ج 3، ص 270. 40. نوری، مستدرک الوسائل، ج 11، ص 257، ح 12921. 41. مجلسی، بحارالانوار، ج 25، ص 265. مجید احمدی کچایی: دانشجویی دکتری تاریخ و تمدن دانشگاه معارف اسلامی. فصلنامه علمی ـ پژوهشی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی 10 انتهای متن/
94/05/20 - 05:53
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 45]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها