محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان میشوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1826895339
ارزشهای خانوادگی و روشهای تحقق آن از دیدگاه اسلام - بخش اول عزتمندی زن در بین خانواده
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: ارزشهای خانوادگی و روشهای تحقق آن از دیدگاه اسلام - بخش اول
عزتمندی زن در بین خانواده
هرچند فروپاشی خانوادگی برای همة گروههای نژادی در امریکا بالاست، این میزان در میان امریکاییهای افریقایی تبار در مقایسه با اروپایی تبارها نمایانتر است.
چکیده ارزشهای خانوادگی اثری فراوان بر حاکمیت دارد و سبب گسترش ارزشها در جامعه میشود. متأسفانه در جوامع امروزی اینگونه ارزشها کم‌اهمیت شده‌اند و بهطور جدی تهدید میشوند. با بررسی منابع اسلامی به این نکته دست می‌یابیم که اسلام از روشهای گوناگونی برای تثبیت و تقویت ارزشهای خانوادگی بهره برده است. در نوشتار حاضر، شش روش تربیتی مهم را به‌منظور تحقق ارزشهای خانوادگی بررسی میکنیم. این روش‌ها عبارتاند از: اعطای بینش، تحمیل به نفس، الگویی، دعا، تمثیل و موعظه که محور مباحث این مقاله را در جهت تحقق ارزشهای خانوادگی از دیدگاه اسلام تشکیل میدهد. کلیدواژه‌ها: ارزش، ارزشهای خانوادگی، روش تحقق ارزشها، ارزشهای اسلامی. مقدمه ارزشهای خانوادگی با همة اهمیتی که دارند، در جهان امروز، رو به افول میروند؛ برای نمونه میتوان به موارد ذیل که نشاندهندة زنگ خطری برای ارزشهای خانوادگی در غرب است اشاره کرد: در امریکا برای نخستین بار، زنان بیشماری بدون همسر به سر میبرند. به گزارش نیویورک تایمز، آمار اینان که در سال1950، 35 درصد و در سال2000، 49 درصد بود، در سال 2005، به 51 درصد رسیده است؛ هماکنون در امریکا، تنها 25 درصد از کودکان در خانوادههای رسمی و با والدین حقیقی خود زندگی میکنند. در سال 1960، تنها 5/17 درصد از کودکان بدون پدر زندگی میکردند؛ بهرغم افزایش فناوری پزشکی و امید به زندگی، در سال 1990، 3/36 درصد کودکان دور از پدرانشان به سر میبردند. این رقم در آغاز قرن 21 به 50 درصد رسیده است؛ در امریکا هر سال 350 هزار دختر نوجوان بدون ازدواج، مادر میشوند. در سال 1994، شمار زایمان دختران نوجوان، به 4/46 در هزار رسید، حال آنکه این میزان در سال 1965، 7/16 در هزار بوده است؛ براساس نتایج پژوهشی که سال 2007 در امریکا انجام شد مردان بزرگسالی که در خانوادههای تکوالدی پرورش یافتهاند، در دوران کودکی، بیش از دیگر مردان مورد سوء استفادة جنسی قرار گرفتهاند؛ در این کشور سالیانه بین سه تا پنج میلیارد دلار، صرف هزینههای پزشکی مربوط با خشونتهای خانگی میشود؛ کودکآزاریِ جنسی، کاری عادی تلقی میشود. 42 درصد از زنان بزرگسال امریکا گزارش دادهاند که در دوران کودکی توسط یک بزرگسال یا بزرگتر از خود مورد تعدی جنسی قرار گرفتهاند (خاولا شاه، 2009). هرچند فروپاشی خانوادگی برای همة گروههای نژادی در امریکا بالاست، این میزان در میان امریکاییهای افریقایی تبار در مقایسه با اروپایی تبارها نمایانتر است؛ برای نمونه، درحالیکه 32 درصد ازدواج امریکاییهای اروپایی در مدت ده سال پایان مییابد، 47درصد ازدواج افریقایی تبارها در خلال همین مدت به طلاق میانجامد (گودوین، 2003، ص550). دادههای اخیر از ژاپن نیز نشان میدهد که از اواسط دهة 1980 میزان طلاق در میان زوجهای گروه سنی 20 تا 29سال رو به افزونی است (مارکهام و هالفورد و لینداهی، 2000، ص110). همة این موارد حاکی از تضعیف ارزشهای خانوادگی در غرب است که متأسفانه در حال تسری به کشورهای اسلامی و شرقی نیز میباشد. اسلام روشهای متعددی برای حفاظت و تقویت ارزشهای خانوادگی بهکار گرفته است. مقالة پیش رو درصدد است با بررسی منابع اسلامی، مهمترین روشهای تحکیم ارزشهای خانوادگی را ترسیم کند و از اینمنظر زمینه را برای رفع نگرانیهای یاد شده فراهم سازد. مفهوم شناسی در این نوشتار، مهمترین مفهوم اساسی که نیازمند تعریف است، مفهوم ارزش خانوادگی است. برای دستیابی به تعریف ارزش خانوادگی، لازم است نخست به مفاهیم خانواده و ارزش توجه و مفاهیم آن معرفی شود. مفهوم خانواده براساس تعالیم اسلامی، خانواده مجموعهای است از افراد با رابطههای سببی (عقدِ ازدواج) و نسبی (والدینی ـ فرزندی، خواهری و برادری). این افراد در برابر هم، متناسب با نوع نسبت و ارتباط، مسئولیتهای اجتماعی، حقوقی، تربیتی، رفتاری، اقتصادی و دینی دارند (سالاریفر، 1385، ص13). مفهوم ارزش مسئلة ارزش در علوم گوناگون و از جهات مختلف، کانون بررسیهای دقیق قرار گرفته است (شریفی، 1388، ص 23). یکی از محققان غربی با مطالعة حدود چهار هزار اثر منتشر شده در زمینة ارزش، درنهایت حدود 140 تعریف متفاوت از واژة ارزش به دست میدهد (فتحعلی و همکاران، 1381، ص 39). درعینحال، استاد شهید مطهری در بیان منشأ پیدایش ارزش میگوید: اگر چیزی به هرنوعی مفید باشد و منظوری را تأمین بکند و کمالی برای یک درجه از درجات وجود انسان و یک قوه از قوههای انسان باشد، و از طرف دیگر رایگان نباشد، یعنی بهسادگی در دسترس او نباشد، و قابل انحصار هم باشد، اینجا ارزش پیدا میشود... امور معنوی هم به همین دلیل ارزش پیدا میکند. و فرض این است که به همان دلیلی که انسان بالفطره بهسوی امور مادی کشش دارد، به امور معنوی هم کشش دارد (مطهری، 1373، ص 233). مفهوم ارزش خانوادگی براساس تعریف ارائهشده از خانواده و ارزش، میتوان ارزش خانوادگی را به این صورت تعریف کرد: همة اموری همچون افکار خوب، نیات خیر و اعمال نیک که برای اعضای خانواده، اعم از افراد دارای روابط سببی و نسبی مفید بوده، به کمالی در آنها منجر شود». بر این اساس، بسیاری از امور را میتوان در زمرة ارزشهای خانوادگی بهشمار آورد، چنانکه برخی کارشناسان به شمارش اهم آنها پرداختهاند؛ برای نمونه، کراگر (2010) ده ارزش اساسی خانوادگی را عبارت از موارد ذیل میداند: تعلق داشتن، انعطافپذیری، احترام گذاشتن، امانت، گذشت، سخاوت، کنجکاوی، ارتباط، مسئولیت و سنتها. همچنین جف (2009) به پنج ارزش خانوادگی اشاره میکند که مورد نیاز کودکان و کارمندان بانک است: 1. سخت کار کن و کار خود را به بهترین وجه انجام ده؛ 2. حقیقت را بگو و امین باش؛ 3. به خود یا دیگران آسیب نرسان؛ 4. آنچه متعلق به تو نیست، در اختیار مگیر؛ 5. آنگونه با دیگران رفتار کن که دوستداری با تو رفتار شود. در اسلام به ارزشهای خانوادگی بسیاری توجه شده است که مهمترین آنها عبارت است از: اعتقاد به خداوند و اولیای او، محبت اولیای الهی، بندگی خداوند، پاکدامنی و رعایت پوشش اسلامی، ابراز محبت، حسن خلق، آراستگی، سخاوتمندی، غیرت، خوشگمانی، آرامشبخشی، استقامت در برابر مشکلات، وفاداری و نرمخویی (حسینخانی، 1390). در این مقاله به آن دسته از ارزشهای خانوادگی میپردازیم که در منابع اسلامی، یعنی قرآن کریم و احادیث معصومان بیان شده است. روشهای تحقق ارزشهای خانوادگی کارشناسان امور خانواده راههای متعددی برای ارتقای ارزشهای خانوادگی عرضه کردهاند؛ مثلاً برندربورگ ده راه عمده برای آموزش ارزشها به کودکان برشمرد: 1. نقل سرگذشت زندگی والدین برای فرزندان خود؛ 2. عمل والدین بر طبق ارزشها؛ 3. آشناسازی فرزندان با دین، اعتقاد یا معنویت والدین؛ 4. توجه والدین به دیگر افرادی که ارزشها را به کودکانشان میآموزند؛ 5. پرسیدن سؤالاتی که کودکان را به گفتوگو دربارة ارزشها برمیانگیزد؛ 6. صحبت آسان و راحت با آنها در باب ارزشها؛ 7. محدود ساختن تماشای تلویزیون و بازیهای ویدیویی؛ 8. درگیر ساختن فرزندان به یاری دیگران؛ 9. گفتوگوی زیاد والدین دربارة ارزشها در منزل؛ 10. امیدواری فراوان به نظامهای ارزشی فرزندان. همچنین کلز (2008) موارد ذیل را به منزلة هشت راه برای آموزش ارزشها به کودکان عنوان کرده است: 1. ارزشهایی را که میخواهید، مشخص کنید؛ 2. برای ارزشهای خود مقرراتی وضع کنید؛ 3. دربارة ارزشهای خود کوتاه نیایید؛ 4. رفتارهای خود را با کلمات مورد تأکید قرار دهید؛ 5. در جستوجوی فرصتهایی برای آموزش باشید؛ 6. اولویت دادن به امور را به فرزندتان یاد دهید؛ 7. رفتار را با گفتار سازگار سازید؛ 8. کشمکش با ارزشهایتان را به بحث بگذارید. روشهای تحقق ارزشهای خانوادگی از دیدگاه اسلام منابع اسلامی روشهای متعددی برای تحقق ارزشهای اسلامی اثرگذار بهدست دادهاند، اما در اینجا با توجه به محدودیت مقاله، تنها شش روش از مهمترین آنها را بررسی میکنیم: روش اعطای بینش در این روش سعی بر آن است که تلقی آدمی از امور دگرگون شود؛ زیرا نوع تلقی یکی از مبانی مؤثر بر نوع رفتارها و اعمال است (باقری، 1380، ص 75). در منابع اسلامی تلاش شده است آگاهیهای عمیق و گستردهای در خصوص ارزشهای خانوادگی و نحوة تحقق آنها ارائه شود؛ بدینترتیب، زمینه برای تحکیم اینگونه ارزشها در خانواده فراهم میگردد. بینش بخشیدن دربارة مراحل گوناگونِ ازدواج، یعنی پیش، هنگام، و پس از ازدواج و تشکیل خانواده از جملة این موارد است. پیش از ازدواج منابع اسلامی مجموعة وسیعی از بینشها را در مرحلة قبل از ازدواج ارائه میکنند که برخی از آنها عبارتاند از: اهمیت و قداست ازدواج: اسلام ازدواج را محبوبترین بنا نزد خداوند بهشمار میآورد: وَ رَوَى عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الْحَکَمِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ مَا بُنِیَ بِنَاءٌ فِی الْإِسْلَامِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى مِنَ التَّزْوِیج» (صدوق، 1404، ج 3، ص 383)؛ قرآن ازدواج را میثاقی محکم» میداند و آن را مایة آرامش و موجب دوستی و رحمت بین زنومرد قلمداد میکند: وَأَخَذْنَ مِنْکُمْ میثاقاً غَلیظا» (نساء: 21)؛ ازدواج در اسلام تقدسی خاص دارد و زمینهساز تکمیل نیمی از دین به شمار آمده است: وَمِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیْها وَجَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ» (روم: 21)؛ هُوَ الَّذی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَجَعَلَ مِنْها زَوْجَها لِیَسْکُنَ إِلَیْها» (اعراف: 189). ازاینرو، اجتناب از ازدواج و تشکیل خانواده نهتنها ارزشی معنوی محسوب نمیشود: قَالَ یُفَتَّحُ أَبْوَابُ السَّمَاءِ بِالرَّحْمَةِ فِی أَرْبَعِ مَوَاضِعَ عِنْدَ نُزُولِ الْمَطَرِ وَعِنْدَ نَظَرِ الْوَلَدِ فِی وَجْهِ الْوَالِدَیْنِ وَعِنْدَ فَتْحِ بَابِ الْکَعْبَةِ وَعِنْدَ النِّکَاح» (شعیری، 1405، ص101)، بلکه در منابع اسلامی بهشدت از آن نهی شده است: مسند ابن حنبل عن انس: کان رسولالله یامر بالباءة وینهی عن التبتل نهیا شدیداً (ابنحنبل، ج4، ص488؛ به نقل از محمدی ری شهری، 1387، ص38) و فاصله گرفتن از پیروی رسول خدا دانسته شده است: وَقَالَ: النِّکَاحُ سُنَّتِی فَمَنْ رَغِبَ عَنْ سُنَّتِی فَلَیْسَ مِنِّی» (شعیری، 1405، ص101)؛ همچنین ازدواج سبب حفظ عفت میشود: وَقَالَ: یَا مَعْشَرَ الشَّبَابِ مَنِ اسْتَطَاعَ مِنْکُمُ الْبَاهَ فَلْیَتَزَوَّجْ فَإِنَّهُ أَغَضُّ لِلْبَصَرِ وَأَحْصَنُ لِلْفَرْجِ وَمَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ فَلْیُدْمِنِ الصَّوْمَ فَإِنَّ [الصَّوْمَ لَهُ وِجَاء]» (طبرسی، 1370، ص197) و امیال را از راه شرعی تأمین میکند. براساس دیدگاه اسلامی ازدواج اساس تشکیل خانواده است و مسلمانان به ازدواج ترغیب میشوند (الجبالی، 2000، به نقل از اندرا، 2008، ص91). با توجه به اهمیت ازدواج، مسلمانان موظفاند زمینة ازدواج فرزندان خود را فراهم سازند: وَقَالَ: مِنْ حَقِّ الْوَلَدِ عَلَى وَالِدِهِ ثَلَاثَةٌ: یُحَسِّنُ اسْمَهُ وَ یُعَلِّمُهُ الْکِتَابَةَ وَ یُزَوِّجُهُ إِذَا بَلَغ» (مجلسی، 1403، ج71، ص80) و حتی مساعی خود را برای همسر دادن دیگر افراد مجرد جامعه به کار گیرند و ناتوانی مالی آنان را مانعی برای ازدواجشان به حساب نیاورند: وَأَنْکِحُوا الْأَیامى مِنْکُمْ وَالصَّالِحینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَإِمائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَاللَّهُ واسِعٌ عَلیمٌ» (نور: 32). معیارهای همسرگزینی: معیارهای اصلی گزینش همسر از دیدگاه اسلام عبارتند از: دینداری و ایمان: شامل انگیزة الهی در ازدواج، همسانی دینی، همسانی در مراتب دینداری، و محبت اولیای الهی در زنان و مردان؛ انجام وظایف دینی، بندگی و بازگشت از گناه به سوی خدا با تأکید بر زنان؛ ارزشهای اخلاقی: شامل حسن خلق، مهرورزی، نیکوگفتاری، عفت در نگاه و گفتوگو با نامحرم، پرهیز از ارتباط صمیمانه با جنس مخالف، وفاداری در زنان و مردان؛ نرمخویی، سپاسگزاری، پرهیز از پرخاشگری، رعایت پوشش اسلامی، حضور حداکثری در منزل، تعقل و استقامت در برابر مشکلات با تأکید بر زنان، و غیرت، حسن ظن، پرهیز از شرابخواری با تأکید بر مردان؛ خصوصیات جسمی: شامل توانایی باروری، بکارت، جذابیت ظاهری، و تمایل جنسی در زنان؛ صلاحیت خانوادگی: شامل شایستگی بستگان نزدیک، نیکوکاری در حق والدین با تأکید بر مردان؛ عزتمندی زن در بین خانواده؛ خصوصیات اقتصادی: شامل پرهیز از انگیزههای مادی در انتخاب همسر در زنان و مردان؛ مسئولیتپذیری، طلب روزی حلال، و سخاوتمندی در مردان، و قناعت، کمهزینه بودن، مهریة اندک، منت ننهادن، و محافظت از امانتهای مالی در زنان (حسینخانی، 1390، ص 109). هنگام ازدواج ارزشهایی که هنگام برگزاری مراسم ازدواج کانون توجه منابع اسلامی است و دربارة آنها بینشافزایی صورت گرفته است، شامل این موارد میشود: انتخاب اوقات خجسته مانند ماه رمضان و روز جمعه؛ آشکارا برگزار کردن ازدواج و پرهیز از ازدواج نهانی، جشن گرفتن، ولیمه دادن، عروسی کردن در شب، و رعایت شایستههای شب زفاف (محمدی ریشهری، 1387، ص117ـ129). پس از تشکیل خانواده پس از تشکیل خانواده، ارزشهای چندی زمینة محکم شدن آن را فراهم میکند که برخی میان زن و مرد مشترک است؛ مانند: اظهار محبت، خوشخویی و خوشرفتاری، رعایت حقوق، تأمین نیازهای جنسی، همکاری، احترام متقابل، رفق و مدارا، تغافل و چشمپوشی، قناعت و سادهزیستی، و خشنود بودن به خواست خدا. برخی دیگر نیز ویژة مردان است، همچون: تأمین نیازهای دینی، تأمین نیازهای علمی و فرهنگی، تأمین هزینة اقتصادی، تأمین نیازهای روانی و غیرتورزی. پذیرش مدیریت شوهر بر خانواده و امانتداری در غیاب شوهر نیز ازجمله ارزشهای اختصاصی زنان است که به استحکام خانواده میانجامد (محمدی ریشهری، 1387، ص380-407). روش تحمیل به نفس هنگامی که بهرغم گریز و کراهت باطن، اعضا و جوارح به انجام عملی وادار گردند، روش تحمیل به نفس استفاده شده است. بر این اساس، باطن رمیده و بیرغبت را میتوان با حرکات اندام به بند کشید و آن را رام و راغب گرداند (باقری، 1380، ص70). از این روش برای تحقق ارزشها در خانواده بهره بردهاند؛ ازجمله آنکه منابع دینی بر رفتار و گفتار کریمانه با والدین، حتی در صورت بدرفتاری آنان، تأکید کردهاند: و پروردگارت فرمان داد جز او را نپرستید، و به پدر و مادر نیکى کنید، هرگاه یکى از آن دو، یا هر دوى آنها، نزد تو به سن پیرى رسند، کمترین اهانتى به آنها روا مدار، و بر آنها فریاد مزن، و گفتار لطیف و سنجیده و بزرگوارانه به آنها بگو» (اسراء: 23). امام صادق در تفسیر این آیه فرمودهاند: اگر آنها تو را به ستوه آوردند، به آنها "اف" مگو، و اگر تو را زدند، آنها را از خود مران، و اگر تو را زدند، به آنها بگو خدا شما را رحمت کند. پس این قول کریم توست». همچنین در فرایند همسرگزینی، میبایست شخص با وجود شیفتگی بهظاهر فرد مقابل، بهدلیل نداشتن ایمان وی، از ازدواج با او پرهیز و این میل را در خود سرکوب کند: وَلا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکاتِ حَتَّى یُؤْمِنَّ وَ لَأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکَةٍ وَلَوْ أَعْجَبَتْکُمْ وَلا تُنْکِحُوا الْمُشْرِکینَ حَتَّى یُؤْمِنُوا وَلَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَیْرٌ مِنْ مُشْرِکٍ وَلَوْ أَعْجَبَکُمْ أُولئِکَ یَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَاللَّهُ یَدْعُوا إِلَى الْجَنَّةِ وَالْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ وَیُبَیِّنُ آیاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ» (بقره: 221). از سوی دیگر، گاه فرد مقابل از نظر جنبههای ظاهری ویژگی خاصی ندارد، اما وجود مراتب والای ایمان در وی وجه مشترک مناسبی است: قَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ یَا زِیَادُ جُوَیْبِرٌ مُؤْمِنٌ وَ الْمُؤْمِنُ کُفْوٌ لِلْمُؤْمِنَةِ وَ الْمُسْلِمُ کُفْوٌ لِلْمُسْلِمَةِ فَزَوِّجْهُ یَا زِیَادُ وَ لَا تَرْغَبْ عَنْه» (کلینی، 1365، ج 5، ص 341)؛ ای زیاد! جویبر مؤمن است و مرد مؤمن همشأن زن مؤمن است و مرد مسلمان همشأن زن مسلمان، پس ای زیاد دخترت را به ازدواج او درآور و از او اعراض مکن. و نیز لزوم درهم شکستن سنتهای جاهلیت قَالَ رَسُولُ اللَّهِ أَنْکَحْتُ زَیْدَبْنَ حَارِثَةَ زَیْنَبَ بِنْتَ جَحْشٍ وَأَنْکَحْتُ الْمِقْدَادَ ضُبَاعَةَ بِنْتَ الزُّبَیْرِبْنِ عَبْدِالْمُطَّلِبِ لِیَعْلَمُوا أَنَّ أَشْرَفَ الشَّرَفِ الْإِسْلَامُ» (مجلسی، 1403، ج103، ص266) و باعث میشود که اولیای الهی بر چنین ازدواجهایی، بهرغم کراهت نخست افراد، تأکید کنند. هیچ مرد و زن با ایمانى حق ندارد هنگامى که خدا و پیامبرش امرى را لازم بدانند، اختیارى (در برابر فرمان خدا) داشته باشد، و هرکس خدا و رسولش را نافرمانى کند، به گمراهى آشکارى گرفتار شده است» (احزاب: 36). در خلال زندگی مشترک نیز روش تحمیل به نفس کاربردهای فراوانی دارد و در منابع اسلامی به آن توجه شده است؛ برای نمونه، به مردان توصیه شده است که در غذا خوردن و نوع آن، اشتها و رغبت خویش را در نظر نگیرند و رغبت خانواده را مد نظر قرار دهند. این کار به اندازهای مهم است که ویژگی مؤمن به شمار میآید: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ الْمُؤْمِنُ یَأْکُلُ بِشَهْوَةِ أَهْلِهِ وَ الْمُنَافِقُ یَأْکُلُ أَهْلُهُ بِشَهْوَتِه» (مجلسی، 1403، ج59، ص291). همچنین، صبر و شکیبایی در برابر کج خلقی همسر که تحمل آن، گاه بسیار دشوار میشود، ثواب بردباری اولیای الهی را در برابر مشکلات در پی دارد، هر مردی که بر بداخلاقی همسرش شکیبایی ورزد، خداوند اجری همانند اجر صبر ایوب بر بلایایش به او کرامت فرماید و هر زنی که که بر کجخلقی همسرش صبوری نماید، خداوند اجر آسیه بنت مزاحم (همسر فرعون) را به او عطا میکند (طبرسی، 1370، ص 214). در برخی روایات، جهاد زن آن دانسته میشود که در برابر آزار و اذیت شوهر و غیرت او صبر کند: عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ کَتَبَ عَلَى الرِّجَالِ الْجِهَادَ وَعَلَى النِّسَاءِ الْجِهَادَ فَجِهَادُ الرَّجُلِ أَنْ یَبْذُلَ مَالَهُ وَدَمَهُ حَتَّى یُقْتَلَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَجِهَادُ الْمَرْأَةِ أَنْ تَصْبِرَ عَلَى مَا تَرَى مِنْ أَذَى زَوْجِهَا وَغَیْرَتِه» (مکارم الاخلاق، 1370، ص213) و نیز در خصوص شکیبایی مرد دربرابر بداخلاقی همسر، نقل شده است که در بهشت، درجهای است که جز پیشوای دادگر، خویشاوند اهل صلة رحم و عیالوار صبور، کسی به آن دست نمی یابد: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ إِنَّ فِی الْجَنَّةِ دَرَجَةً لَا یَبْلُغُهَا إِلَّا إِمَامٌ عَادِلٌ، أَوْ ذُو رَحِمٍ وَصُولٍ أَوْ ذُو عِیَالٍ صَبُور» (مجلسی، 1403، ج71، ص 90). تحمل همسر بهاندازهای در منابع دینی ارزشمند است که اگر پس از ازدواج، فرد با این احساس درونی روبهرو شود و به هر دلیل، علاقه و رغبتی به همسر نداشته باشد، با درک این مطلب، معاشرت پسندیده با او را زمینهساز خیری کثیر برای خود میشمرد: اى کسانى که ایمان آوردهاید!... و با آنان، بهطور شایسته رفتار کنید! و اگر از آنها، (بهسببى) کراهت داشتید، (فوراً تصمیم به جدایى نگیرید!) چهبسا چیزى خوشایند شما نباشد، و خداوند خیر فراوانى در آن قرار مىدهد!» (نساء: 19)، بهرغم کراهت باطنی، بهگونهای شایسته با وی رفتار میکند. منابع آشتیانی، میرزااحمد و شاگردان(1362)، طرائف الحکم یا اندرزهای ممتاز، تهران، کتابخانه صدوق. ابن طاووس، سیدرضیالدین(1380)، لهوف، ترجمة سیدابوالحسن میرابوطالبی، قم، دلیل ما. اربلی، علیبنعیسی(1382)، کشف الغمه، ترجمه و شرح علی بن حسین زوارهای، تهران، اسلامیه. باقری، خسرو(1380)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران، مدرسه. پاینده، ابوالقاسم (1382)، نهج الفصاحه مجموعه کلمات قصار حضرت رسول، تهران، دنیای دانش. جزایری، سیدنعمت الله(1404)، النور المبین فی قصص الانبیاء و المرسلین، قم، آیت الله مرعشی. جناتیشاهرودی، حسین(1380)، آرامش دل داغدیدگان، قم، روح. حاجیدهآبادی، محمدعلی(1377)، درآمدی بر نظام تربیتی اسلام، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی. حجازی، سیدمهدی و دیگران (1419)، درر الاخبار، قم، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی. حسینخانی، هادی(1390)، معیارهای انتخاب همسر از دیدگاه اسلام و ساخت مقیاس آن، پایان نامه دکترا، رشته علوم تربیتی قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی،. حکیمی، محمدرضا، ودیگرن (1380)، الحیاه، ترجمة احمد آرام، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی. حلی، احمدبنفهد(1407)، عده الداعی و نجاح الساعی، قم، دارالکتاب الاسلامی. خرمشاهی، بهاءالدین و مسعود انصاری(1376)، پیام پیامبر، تهران، منفرد. خوانساری، جمالالدین(1366)، شرح آقا جمال الدین خوانساری بر غررالحکم، تهران، دانشگاه تهران. الدیلمی، الحسنبنابیالحسن (1412)، ارشاد القلوب الی الصواب، قم، شریف رضی. راوندی، سیدفضل الله(1376)، النوادر للراوندی، ترجمة احمد صادقیاردستانی، تهران، بنیاد کوشانپور. رسولیمحلاتی، سیدهاشم(1369)، صحیفه علویه، تهران، اسلامی. رضایی، سیدعبدالحسین(1364)، کتاب الروضه در مبانی اخلاق، تهران، اسلامیه. سالاریفر، محمدرضا (1385)، خانواده در نگرش اسلام وروان شناسی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. سیف، علیاکبر(1388)، روانشناسی پرورشی نوین، تهران، نشر دوران. شریفی، احمدحسین(1388)، خوب چیست؟ بد کدام است؟، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). شعیری، تاجالدین (1405)، جامع الاخبار، قم، رضی. صدوق، محمدبنعلی (1404)، من لا یحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. طبرسی، حسن (1370)، مکارم الاخلاق، قم، شریف رضی. طبرسی، فضلبنالحسن(1380)، الآداب الدینیه للخزانه المعینیه، ترجمة احمد عابدی، قم، زائر. ـــــ ، (1385ق)، مشکاه الانوار فی غرر الاخبار، نجف، حیدریه. فتحعلی، محمود و جمعی از نویسندگان(1381)، درآمدی بر مبانی اندیشه اسلامی(فلسفی، کلامی، سیاسی)، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) قرائتی، محسن (1376)، تفسیر نور، قم، مؤسسه در راه حق. القرشی، باقرشریف(1372)، تحلیلی از زندگانی امام سجاد، مترجم محمد رضا عطایی، مشهد، آستان قدس رضوی. کلینی، محمدبنیعقوب (1365)، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه. المالکیالاشتری، ورامبنابیفراس(بی تا)، مجموعه ورام، قم، مکتبه الفقیه. محمدیریشهری، محمد (1387)، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، با همکاری عباس پسندیده، ترجمة حمید رضاشیخی، قم، دار الحدیث. ـــــ ، (1381)، میزان الحکمه، ترجمة حمیدرضا شیخی، قم، دارالحدیث. محمدیشاهرودی، عبدالعلی(1377)، معانی الاخبار، ترجمة محمدی، تهران، دارالکتب الاسلامیه. مجلسی، محمدباقر (1403)، بحار الانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء. ـــــ ، (1384)، حیات القلوب، قم، سرور. مروجیطبسی، محمدجواد(1387)، حقوق فرزندان در مکتب اهل بیت علیهم السلام، قم، موسسه بوستان کتاب. مشایخ، فاطمه(1381)، قصص الانبیاء(قصص قرآن)، تهران، فرحان. مشکینی، علی(1424)، تحریر المواعظ العددیه، قم، الهادی. مطهری، مرتضی(1373)، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران، صدرا. Brandenburg, Mark, Top ten ways to teach values to your kids,from:http://halife.com/family/teach_values_to_kids.html Goodwin, Y. Paula. (2003). African American and European American Women’s Marital WellـBeing. Journal of Marriage and family. vol. 65, no.3, pp.550ـ 560. Jeff(2009)from: http:// mysuperchargedlife.com/.../five-family-values-to-teach-our-kids-and-our-bankers/ Khaula Shah(2009) MUHAMMADSAW: THE RESTORER OF FAMILY VALUES, from:www.alislam.org/.../Muhammad-saw-The-restorer-of-family-values-20090131MN.pdf Kruger, Sherri (2010) Top 10 Essential Family Values, from: www.zenfamilyhabits.net/2010/02/top-10-essential-family-values/ Kvols, Kathryn(2008) 8 Ways to Teach Your Child Values, from: www.incaf.com/articles/8_Ways_to_Teach_Values_to_Your_Children.pdf Markham, Howard., Kim. Halford., and Kristin. Lindahi. (2000). Marriage, Encyclopedia of Psychology. Onedera, Jill Duba (2008) The Role of Religion in Marriage and Family Counseling,Taylor & Francis Group,LLC. هادی حسینخانی : استادیار گروه علوم تربیتی مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). پژوهش های تربیتی - سال پنجم، شماره دوم، پیاپی 10، پاییز و زمستان 1392، ص 83 ـ 102. ادامه دارد/
94/04/20 - 05:57
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 143]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها