تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
ساقدوش کیست ؟ | وظیفه ساقدوش در مراسم عقد و عروسی چیست ؟
قایق‌سواری تالاب انزلی؛ تجربه‌ای متفاوت با چاشنی تخفیف
چگونه ویزای توریستی فرانسه را بگیریم؟
معرفی و فروش بوته گرافیتی ریخته گری
بهترین بروکر برای معاملات فارکس در سال 2024
تجربه رانندگی با لندکروز در جزیره قشم؛ لوکس‌ترین انتخاب
اکسپرتاپ: 10 شغل پردرآمد برای مهاجران کاری در کانادا
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1816890950
تربیت عبادی از منظر قرآن - بخش سوم و پایانی موانع و آسیب‌های تربیت عبادی در قرآن
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: تربیت عبادی از منظر قرآن - بخش سوم و پایانی
موانع و آسیب‌های تربیت عبادی در قرآن
یکی از ساحت‌هایی که قرآن کریم، انسان را در آن بُعد تربیت می‌کند و رشد میدهد، بُعد معنوی و عبادی است تا آنجا که آیات توحیدی قرآن، بیشتر بر توحید در خلق و امر و توحید در عبادت و اطاعت (یکتا پرستی) تکیه دارد.
20. دعا کردن در حق فرزندان و دستور به آنان برای نماز و عبادت قرآن کریم به دعای والدین در حق فرزندان تا اینکه خداوند آنان را در طریق بندگی و عبادت خود قرار دهد، اشاره دارد و سپس دستور والدین به فرزندان به منظور اطاعت از فرامین الهی را در رشد و تربیت عبادی و اخلاقی آنان مؤثر می‌داند: Pوَ کانَ یَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلاةِ وَ الزَّکاةِ...O (مریم/ 55)؛ «و همواره خانوادهاش را به نماز و زکات فرمان مىداد»؛ Pیا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلاةَ وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنْکَرِ...O (لقمان/ 17)؛ «اى پسرکم! نماز را برپا دار و به [کار] پسندیده فرمان بده و از [کار] ناپسند منع کن» و Pرَبِّ اجْعَلْنی مُقیمَ الصَّلاةِ وَ مِنْ ذُرِّیَّتی رَبَّنا وَ تَقَبَّلْ دُعاءِO (ابراهیم/ 40)؛ «پروردگارا، من و (هر یک) از فرزندانم را برپا کنندهى نماز قرار ده، و [اى ]پروردگار ما! دعایم را بپذیر». بنابراین، برای توفیق انجام عبادات، مخصوصاً اقامه نماز توسط خود و فرزندان، استمداد از خداوند و طلب توفیق از او نقشی مهم دارد. 21. ایجاد امنیت اجتماعی و رفاه اقتصادی زمینه‌ساز جامعه‌ای آرمانی و عبادی و اطاعت‌پذیر قرآن کریم برای گسترش روح عبادت و بندگی در افراد یک جامعه، تأمین امنیت و رفاه اقتصادی افراد جامعه را عاملی مهم و زمینه‌ای مؤثر معرفی می‌داند: Pفَلْیَعْبُدُوا رَبَّ هذَا الْبَیْتِ الَّذی أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ وَ آمَنَهُمْ مِنْ خَوْفٍO (قریش/3-4)؛ «پس باید پروردگار این خانه (= کعبه) را بپرستند، (همان) کسى که آنان را در گرسنگى غذا داد و آنان را از ترس ایمن ساخت». بنابراین، تا امنیت و رفاه اقتصادی مردم تأمین نباشد، افراد یک جامعه را نمی‌توان به عبادت و اطاعت از فرامین الهی امر کرد؛ چرا که روش جلب منفعت و دفع ضرر برای مردم در این راه مؤثر است. 22. پرهیز از هر گونه اکراه و اجبار برای جذب و گرایش دادن مردم به سوی عبادت انسان‌ها را باید با اختیار و به اندازة ظرفیت‌هایشان به سوی اطاعت و عبادت خدا دعوت کرد نه از روی اکراه و اجبار. حضرت نوحg به قوم خود گفت: Pأَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اتَّقُوهُ وَ أَطیعُونِ... قالَ رَبِّ إِنِّی دَعَوْتُ قَوْمی لَیْلاً وَ نَهاراًO (نوح/3-5)؛ «که خدا را بپرستید و خودتان را از [عذاب] او حفظ کنید و [مرا] اطاعت کنید... (نوح) گفت: «پروردگارا! در واقع، من قوم خود را شب و روز فراخواندم». به کارگیری لفظ «دعوت» در این آیه به معنای احترام گذاشتن به اختیار و ارادة دیگران و به اکراه و اجبار وا نداشتن آنان به عبادت و بندگی خدا است. همان طور که اصل پذیرش دین نیز چنین است: Pلا إِکْراهَ فِی الدِّینِO (بقره/ 256)؛ «هیچ اکراهى در (پذیرش) دین نیست». و) موانع و آسیب‌های تربیت عبادی در قرآن انسان در مسیر بندگی و عبودیت پروردگار عالم با موانع و آسیب‌های جدّی رو به روست که اگر در برخورد و مقابله با آنها مدیریت صحیحی را در پیش نگیرد، در حرکت و سلوک خود برای دستیابی به قرب الهی دچار مشکلات فراوانی می‌شود و چه بسا در مسیر حرکتی خود پس روی داشته باشد. مهم‌ترین موانع و آسیب‌هایی که انسان با آن مواجه است و عبادت او را آفت‌زده می‌کند، به قرار ذیل است: 1. تکبّر، فخرفروشی و ابا کردن از عبادت قرآن کریم می‌فرماید: Pوَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئاً... إِنَّ اللَّهَ لا یُحِبُّ مَنْ کانَ مُخْتالاً فَخُوراًO (نساء/ 36)؛ «و خدا را بپرستید و هیچ چیز را با او شریک نگیرید؛ ... که خدا کسى را که متکبّرِ خیالپرداز [و] فخرفروش است، دوست نمىدارد». باز در جای دیگر می‌خوانیم: Pلَنْ یَسْتَنْکِفَ الْمَسیحُ أَنْ یَکُونَ عَبْداً لِلَّهِ وَ لاَ الْمَلائِکَةُ الْمُقَرَّبُونَ وَ مَنْ یَسْتَنْکِفْ عَنْ عِبادَتِهِ وَ یَسْتَکْبِرْ فَسَیَحْشُرُهُمْ إِلَیْهِ جَمیعاًO (نساء/172)؛ «مسیح و فرشتگان مقرّب، اِبا ندارند از اینکه بنده خدا باشند؛ و کسانى که از پرستش او امتناع کردند و تکبّر ورزیدند، که به زودى (خدا در قیامت) همه آنان را به سوى خود گرد خواهد آورد». نکته مورد توجه در این آیه این است که سرچشمه ترک عبادت، تکبّر است و اگر روح، استکباری شد، همه نوع خطر در پی می‌آید (قرائتی، تفسیر نور، بی‌تا: 2/444). 2. فقر و تهیدستی و ناامنی اجتماعی اندیشة تأمین معاش و امنیت یکی از موانع مهم در مسیر تربیت عبادی بندگان و مانع از انجام عبادت است. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: Pفَلْیَعْبُدُوا رَبَّ هذَا الْبَیْتِ الَّذی أَطْعَمَهُمْ مِنْ جُوعٍ وَ آمَنَهُمْ مِنْ خَوْفٍO (قریش/3-4). این آیه به این نکته اشاره دارد که تا مسائل اقتصادی و امنیتی جامعه حل نشود، نمی‌توان آنان را به عبادت دعوت کرد. 3. شیطان ابلیس و شیاطین جن و انس از طرق مختلف و راه‌های گوناگون انسان را از یاد و عبادت خدا باز می‌دارند و وسوسه‌های آنها مانع مهمی برای دوری انسان از مسیر عبودیت به شمار می‌آید: Pإِنَّما یُریدُ الشَّیْطانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِی الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ وَ یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَO (مائده/91)؛ «شیطان به سبب شراب و قمار مىخواهد در بین شما فقط دشمنى و کینه ایجاد کند و شما را از یاد خدا و از نماز بازدارد؛ پس آیا شما (به شرابخوارى و قماربازى) پایان مىدهید؟!». 4. ناسپاسی و کفران نعمت‌های الهی Pیا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُلُوا مِنْ طَیِّباتِ ما رَزَقْناکُمْ وَ اشْکُرُوا لِلَّهِ إِنْ کُنْتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُونَO (بقره/172)؛ «اى کسانى که ایمان آوردهاید! از (خوراکىهاى) پاکیزهاى که روزى شما کردهایم، بخورید و خدا را سپاس گویید؛ اگر همواره تنها او را مىپرستیدید». طبق این آیه، شکر نشانه خداپرستی و توحید ناب است و شکر به عنوان نمونه روشن عبادت معرفی شده (قرائتی، تفسیر نور، بی‌تا: 1/263)؛ بنابراین، ناسپاسی و قدرنشناسی، آفتی بزرگ برای انسان و سبب دوری او از اوج بندگی است. 5. حرام خوری و بی‌توجهی به حق‌ّ الناس Pوَ إِلى مَدْیَنَ أَخاهُمْ شُعَیْباً قالَ یا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ ما لَکُمْ مِنْ إِلهٍ غَیْرُهُ قَدْ جاءَتْکُمْ بَیِّنَةٌ مِنْ رَبِّکُمْ فَأَوْفُوا الْکَیْلَ وَ الْمیزانَ وَ لا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْیاءَهُمْ...O (اعراف/ 85)؛ «و به سوى مَدْین، برادرشان شعیب را (فرستادیم). (او) گفت: «اى قوم [من]! خدا را بپرستید که هیچ معبودى جز او براى شما نیست. به یقین دلیلى (معجزهآسا) از طرف پروردگارتان براى شما آمد؛ پس پیمانه و ترازو را کاملاً ادا کنید و به مردم [از روى ستم] چیزهایشان را کم ندهید...». این آیه دلالت التزامی به این نکته اشاره دارد که جامعه‌ای را می‌توان به عبادت و بندگی خدا دعوت کرد که از نظر دنیوی و اقتصادی دچار فساد و حرام خواری نشده باشند؛ چه جامعه‌ای که دارای اقتصاد سالم و عادلانه نباشد، از صراط و طریق عبودیت فاصله گرفته و به عبادت روی نخواهد آورد. 6. شرک در عبادت شرک در عبادت به این معناست که انسان غیر خدا را نیز در کنار خداوند متعال بندگی و عبادت کند و او را نیز لایق پرستش بداند؛ چنانچه قرآن نیز به این معنی اشاره دارد: Pوَ قالَ الْمَسیحُ یا بَنی إِسْرائیلَ اعْبُدُوا اللَّهَ رَبِّی وَ رَبَّکُمْ إِنَّهُ مَنْ یُشْرِکْ بِاللَّهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِ الْجَنَّةَ وَ مَأْواهُ النَّارُ وَ ما لِلظَّالِمینَ مِنْ أَنْصارٍO (مائده/ 72). این آیه صراحتاً می‌فرماید که شرک به خدا ظلم است و آنان که شرک می‌ورزند و حضرت عیسیg را خدا می‌دانند، کافر، مشرک، ظالم و از بهشت محرومند. این سخن بدین معناست که شرک در عبادت خدا و شریک قائل شدن برای او آفت بسیار خطرناکی برای انسان در مسیر عبودیت خداست. 7. هوای نفس و شهوات Pقُلْ إِنِّی نُهیتُ أَنْ أَعْبُدَ الَّذینَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ قُلْ لا أَتَّبِعُ أَهْواءَکُمْ قَدْ ضَلَلْتُ إِذاً وَ ما أَنَا مِنَ الْمُهْتَدینَO (انعام/ 56)؛ «بگو: به راستى من منع شدهام که کسانى را که غیر از خدا مىخوانید، بپرستم!» بگو: «از هوسهاى شما پیروى نمىکنم که در این صورت حتماً گمراه شدهام و من از هدایت یافتگان نیستم!». طبق این آیه، ریشة شرک و فاصله گرفتن از عبادت خدا هواپرستی است (قرائتی، تفسیر نور، بی‌تا: 3/270). 8. تقلید کورکورانه همراه لجاجت و اصرار بر انجام عمل نادرست Pقالُوا أَ جِئْتَنا لِنَعْبُدَ اللَّهَ وَحْدَهُ وَ نَذَرَ ما کانَ یَعْبُدُ آباؤُنا...O (اعراف/ 70)؛ «(اشراف قوم هود) گفتند: «آیا به سراغ ما آمدهاى تا خداى یگانه را بپرستیم و آنچه را پدران ما همواره مىپرستیدند، رها کنیم؟!». آری، تعصّب به جای منطق محکوم است و تقلید جاهل از جاهل و تبعیت به دلیل رابطة خویشاوندی مردود است (همان، 4/98) و مانع حرکتِ عبادی انسان می‌گردد. 9. شک و تردید در معبود واقعی و عدم تحقیق در شناخت و معرفت او قرآن در این باره می‌فرماید: Pقالُوا یا صالِحُ قَدْ کُنْتَ فینا مَرْجُوًّا قَبْلَ هذا أَ تَنْهانا أَنْ نَعْبُدَ ما یَعْبُدُ آباؤُنا وَ إِنَّنا لَفی شَکٍّ مِمَّا تَدْعُونا إِلَیْهِ مُریبٍO (هود/ 62)؛ «گفتند: اى صالح! به راستى پیش از این در میان ما مایه امید بودى؛ آیا ما را منع مىکنى که آنچه را پدرانمان مىپرستند، بپرستیم؟! در حالى که ما قطعاً در مورد آنچه ما را به سوى آن فرا مىخوانى، در شکى تردیدآمیز هستیم». اشارة آیه به این نکته است که اگر شک، مقدمه و زمینة تحقیق و ارشاد نباشد، بزرگ‌ترین عامل رکود و سقوط خواهد بود» (همان، 4/345) مخصوصاً در مسیر بندگی خدا و آیین یکتاپرستی. 10. بی‌صبری و استقامت نکردن در مسیر بندگی Pرَبُّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ ما بَیْنَهُما فَاعْبُدْهُ وَ اصْطَبِرْ لِعِبادَتِهِ...O (مریم/ 65)؛ «(همان) پروردگار آسمانها و زمین و آنچه میان آن دوست؛ پس او را بپرست و در پرستش او شکیبایى ورز...». طبق این آیه، عبادت، صبر لازم دارد و بی‌صبری در این راه مانع دستیابی به قرب الهی می‌شود. 11. استخدام دین و عبادت خدا برای دستیابی به دنیا و مطامع آن قرآن کریم می‌فرماید: Pوَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَعْبُدُ اللَّهَ عَلى حَرْفٍ فَإِنْ أَصابَهُ خَیْرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَ إِنْ أَصابَتْهُ فِتْنَةٌ انْقَلَبَ عَلى وَجْهِهِ...O (حج/11)؛ «و از (میان) مردم کسى است که خدا را بر حاشیه (منافع خویش) مىپرستد و اگر به او نیکى رسید، بدان آرامش مىیابد و اگر آزمایشى به او رسید، (به سوى کفر) رویش را برمىگرداند...». خداوند در این آیه به این اشاره دارد که ایمان برخی موسمی و سطحی است و حوادث تلخ و شیرین آن را تغییر میدهد (قرائتی، تفسیر نور، بی‌تا: 8/23)؛ به عبارت دیگر، اگر پرستش خدا سودی مادی داشت، آن را استمرار می‌دهند و اگر دچار فتنه و امتحان شوند روی گردانیده، به عقب بر می‌گردند (طباطبایی، المیزان، 1402: 14/494). این حالت بدین علت است که ایمان به خدا و توجه و ارتباط با حضرت حق در اعماق قلب و جان آنها رسوخ نکرده و فقط زبانی است. 12. تفرقه و اختلاف Pوَ لَقَدْ أَرْسَلْنا إِلى ثَمُودَ أَخاهُمْ صالِحاً أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ فَإِذا هُمْ فَریقانِ یَخْتَصِمُونَO (نمل/ 45)؛ «و یقیناً، به سوى (قوم) ثمود، برادرشان صالح را فرستادیم که «خدا را بپرستید.» و بهناگاه آنان دو دسته (= مؤمن و کافر) شدند که با یکدیگر کشمکش مىکردند». آری، نزاع میان حق و باطل دائمی است و همین نزاع و اختلاف بسیاری را در تشخیص راه حق دچار سردرگمی می‌کند و از مسیر عبودیت منحرف می‌سازد. 13. ریای در عبادت (شرک خفی) Pفَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ الَّذینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ الَّذینَ هُمْ یُراؤُنَO (ماعون/4-6)؛ «و واى بر نمازگزاران؛ (همان) کسانى که آنان از نمازشان غافلاند؛ (همان) کسانى که ایشان ریاکارى مىکنند». 14. ناامیدی از رحمت خدا Pقُلْ یا عِبادِیَ الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ...O (زمر/53)؛ «بگو: «اى بندگان من که در مورد خودتان زیاده روى کردهاید! از رحمت خدا ناامید نشوید...». از شروط بندگی این است که انسان هرگز از رحمت خدا مأیوس نشود و به واسطه امیدی که به رحمت او دارد، شکست‌ها و عقب‌افتادگی‌ها را جبران کند وگرنه ناامیدی، عامل خطرناکی برای فاصله گرفتن انسان از جرگه عابدان است. 15. همسر و فرزند نااهل Pقالَ یا نُوحُ إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَهْلِکَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَیْرُ صالِحٍ...O (هود/46)؛ «(خدا) فرمود: «اى نوح! در حقیقت او از خانواده تو نیست؛ [چرا] که او (داراى) کردارى غیر شایسته است!». این آیه نشان میدهد که پیوند مکتبی بر پیوند خانوادگی و خویشاوندی حاکم است (قرائتی، تفسیر نور، بی‌تا: 5/328) و در صورت دلبستگی به این گونه روابط خانوادگی، انسان از راه اصلی عبودیت باز مانده، به مقصود نهایی نمی‌رسد. در آیه دیگر خداوند می‌فرماید: Pضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً لِلَّذینَ کَفَرُوا امْرَأَتَ نُوحٍ وَ امْرَأَتَ لُوطٍ کانَتا تَحْتَ عَبْدَیْنِ مِنْ عِبادِنا صالِحَیْنِ فَخانَتاهُما...O (تحریم/10)؛ «خدا براى کسانى که کفر ورزیدند، مثلى زده است زن نوح و زن لوط که تحت (سرپرستى) دو بنده شایسته از بندگان ما بودند، و[لى] به آن دو خیانت کردند و...». همسر نااهل و خائن مانعی برای بندگان صالح خدا در راه بندگی او هستند که اگر انسان در مقابل آنها استقامت و پایداری نکند و راهکار مناسبی را در برخورد با آنها در پیش نگیرد، آفت و مانعی برای سلوک انسان در طریق بندگی خواهد بود. 16. عدم حضور قلب در عبادات خداوند مستی در حال نماز را به عنوان یکی از عوامل مهم بی‌توجهی و عدم حضور قلب در نماز مطرح می‌کند: Pیا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُکارى حَتَّى تَعْلَمُوا ما تَقُولُونَ...O (نساء/43). پیام آیه این است که در عبادات، به ویژه نماز، تنها اذکار و حرکات کافی نیست، بلکه توجه، شعور و حضور قلب لازم است (حتی تعلموا) و عبادات ناآگاهانه بی‌ارزش است. با توجه به این اصل کلی که وجود علت، باعث تعمیم حکم می‌شود، نتیجه می‌گیریم که هر عاملی که باعث عدم تمرکز انسان و عدم حضور قلب او در عبادات شود، باید به عنوان مانعی برای رسیدن انسان به حلاوت و شیرینی و آثار عبادات، با آن مبارزه کرد. 17. کسالت و کراهت در انجام عبادات قرآن کریم یکی از ارکان نفاق را کسالت در حال نماز معرفی می‌کند: P... وَ لا یَأْتُونَ الصَّلاةَ إِلاَّ وَ هُمْ کُسالى وَ لا یُنْفِقُونَ إِلاَّ وَ هُمْ کارِهُونَO (توبه/54)؛ «نماز را به جا نمىآورند جز در حالى که آنان کسِل هستند و (اموالشان را در راه جهاد) مصرف نمىکنند مگر در حالى که آنان ناخشنودند». با الغای خصوصیت از نماز و انفاق به عنوان دو عمل عبادی، به این نکته پی می‌بریم که عبادت همراه کسالت و اکراه، از نشانه‌های نفاق و فاصله گرفتن انسان از مسیر مستقیم عبودیت است. 18. زیادی اموال و اولاد قرآن کریم زیادی اموال و فرزند را اسباب دوری انسان از طریق هدایت و عبودیت معرفی می‌کند: Pفَلا تُعْجِبْکَ أَمْوالُهُمْ وَ لا أَوْلادُهُمْ إِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُعَذِّبَهُمْ بِها فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ تَزْهَقَ أَنْفُسُهُمْ وَ هُمْ کافِرُونَO (توبه/55)؛ «و (فزونىِ) اموالشان و فرزندانشان تو را به شگفت نیاورد؛ جز این نیست که خدا مىخواهد به وسیله آن[ها] در زندگى پست (دنیا) عذابشان کند و جانهایشان برآید، در حالى که آنان کافرند». علامه طباطبایی می‌گوید: از سیاق آیه بر می‌آید که مقصود، شیفتگی در برابر کثرت اولاد و اموال ایشان است... . آری، این حقیقتی است که همه به چشم خود می‌بینیم که هر چه دنیا بیشتر به کسی روی بیاورد و از فراوانی مال و اولاد بیشتر برخوردار شود، به همان اندازه از موقف عبودیت دورتر و به هلاکت و عذاب‌های روحی نزدیک‌تر می‌شود و همواره در میان لذایذ مادی و شکنجه‌های روحی غوطه می‌خورد (طباطبایی، المیزان، 1402: 9/465). 19. استهزاء و مسخره کردن افراد نادان قرآن از رابطه و دوستی با کسانی که اذان و شعائر دینی و عبادات را مسخره می‌کنند، پرهیز میدهد (قرائتی، تفسیر نور، بی‌تا: 3/115). چون این امر برای افراد کم ظرفیت، اثرگذار است و انسان را از انجام عبادات و بندگی خدا باز می‌دارد. Pوَ إِذا نادَیْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ اتَّخَذُوها هُزُواً وَ لَعِباً ذلِکَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا یَعْقِلُونَO (مائده/58)؛ «و هنگامى که (مردم را با اَذان) به نماز فرا مىخوانید، آن را به مسخره و بازى مىگیرند؛ این به خاطر آن است که آنان گروهى هستند که خردورزى نمىکنند». 20. افراط و تفریط در عبادت کم‌کاری و زیاده‌روی در عبادت هر دو مضرّ است و انسان را نسبت به عبادت متنفّر می‌سازد. قرآن در این زمینه می‌فرماید: Pوَ لا تَجْهَرْ بِصَلاتِکَ وَ لا تُخافِتْ بِها وَ ابْتَغِ بَیْنَ ذلِکَ سَبیلاًO (اسراء/110)؛ «و نمازت را با صداى بلند نخوان، و (نیز) آن را بسیار آهسته نخوان، و بین آن (دو) راهى بجوى». نکته اساسی دراین آیه با توجه به الغای خصوصیت این است که این آیه باید الگویی باشد برای همه اعمال ما و تمام برنامه‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و... باید همه اینها دور از افراط کاری‌ها و تندروی‌ها و تفریط‌کاری و مسامحه و سهل‌انگاری باشد (مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، بی‌تا: 12/329). 21. سهل‌انگاری در عبادت و کوچک شمردن آن Pفَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ الَّذینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَO (ماعون/4-5)؛ «و واى بر نمازگزاران (همان) کسانى که آنان از نمازشان غافلاند». علامه طباطبایی ذیل این آیه می‌نویسد: یعنی آنهایی که از نمازشان غافلند اهتمامی به امر نماز ندارند و از فوت شدنش باکی ندارند؛ چه به کلی فوت شود، چه بعضی از اوقات فوت گردد، چه وقت فضلیتش از دست برود و چه ارکان و شرایطش و احکام و مسائلش را ندانسته و نمازی باطل بخوانند (طباطبایی، المیزان، 1402: 20/634). 22. دنیاپرستی و فعالیت‌های اقتصادی بدون هدف و برنامه اهتمام به عباداتی که دارای زمان خاصّی هستند، برای انسان برکات ویژه‌ای دارد که در صورت بی‌توجهی به آن انسان از مقام و منزلت والای عبودیت محروم می‌ماند. یکی از عوامل مهم باز دارنده، دنیا پرستی و ترجیح دنیا و فعالیت‌های اقتصادی بر امور معنوی و دینی است. قرآن نیز به این آفت مهم اشاره می‌کند و مردم را از آن باز می‌دارد: Pیا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذا نُودِیَ لِلصَّلاةِ مِنْ یَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلى ذِکْرِ اللَّهِ وَ ذَرُوا الْبَیْعَ...O (جمعه/9)؛ «اى کسانى که ایمان آوردهاید! هنگامى که براى نماز در روز جمعه ندا داده شود، پس به سوى یاد خدا بکوشید و معامله را رها کنید». 23. محیط و جامعة فاسد علامة طباطبایی ذیل آیة 56 سورة عنکبوت به نکتة مهمی اشاره دارد و می‌فرماید: «فراخ بودن زمین کنایه است از اینکه در هر جای زمین از دین حق و عمل به آن جلوگیری شد؛ نواحی دیگر آن در اختیار شماست بدون اینکه در آن نواحی شما را از دین داری جلوگیری کنند. پس عبادت خدای یکتا به هر حال ممتنع و محال نسیت» (طباطبایی، المیزان، 1402: 16/216). قرآن کریم در بیان تأثیر اجتماع و محیط می‌فرماید: Pوَ جاوَزْنا بِبَنی إِسْرائیلَ الْبَحْرَ فَأَتَوْا عَلى قَوْمٍ یَعْکُفُونَ عَلى أَصْنامٍ لَهُمْ قالُوا یا مُوسَى اجْعَلْ لَنا إِلهاً کَما لَهُمْ آلِهَةٌ قالَ إِنَّکُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَO (اعراف/138). موسیg به امر الهی قیام کرد و با فرعون به مخالفت برخاست و مردم را به عبادت خداوند دعوت کرد. بنی اسرائیل به رهبری آن مرد بزرگ، از سیطرة فرعون رهایی یافتند. اینان به جای آنکه شکرگذاری کنند و به شرک و انحراف نگرایند، با مشاهدة مردمان بت‌پرست، تحت تأثیر قرار گرفتند و آن محیط فاسد بر افکارشان تأثیر گذاشت و آنان را به بت‌پرستی متمایل ساخت. 24. اشتغالات روزانه اشتغالات روزانه مانع عبادت کامل و پیراسته از کاستی می‌شود، قرآن کریم به این نکته اشاره می‌فرماید: Pإِنَّ ناشِئَةَ اللَّیْلِ هِیَ أَشَدُّ وَطْئاً وَ أَقْوَمُ قیلاً إِنَّ لَکَ فِی النَّهارِ سَبْحاً طَویلاًO (مزمّل/6-7)؛ «در حقیقت، تنها پدیده (عبادت) شب، گامى سختتر و گفتارى پایدارتر است [چرا] که براى تو در روز رفت و آمدى طولانى است». آیة اولی در این مقام است که بیان کند چرا شب را برای این نماز (نماز شب) اختیار کردیم و آیه دوم در مقام این است که بیان کند چرا روز را انتخاب نکردیم... . «سبح طویل» روز کنایه از غور در مهمات زندگی و انواع زد و بندها در برآوردن حوائج زندگی است و معنای آیه این است که تو در روز مشاغل بسیار داری که همه وقتت را فرا گرفته، فراغتی برایت باقی نمی‌گذارد تا در آن با توجه تام متوجّه درگاه پروردگارت باشی و از هر چیزی منقطع گردی؛ بنابراین، بر توست از شب استفاده کنی و در آن به نماز بپردازی (طباطبایی، المیزان، 1402: 20/100). نتیجه عبادت کامل که قرب الهی را به دنبال دارد و موجب طهارت باطن و درون می‌گردد، عبادتی است که روشمند و طبق شرایط انجام شود. از این‌رو، دارای مبانی، اهداف، ویژگی‌ها و آسیب‌های خاص که باید مورد توجه قرار گیرد. توجه به این امور، تربیت عبادی شکل می‌گیرد که یکی از ابعاد تربیتی قرآن است که به شدت مورد تأیید و تأکید قرار گرفته است. منابع 1. ابن فارس، ابوالحسین احمد (1387ش)، ترتیب مقاییس اللغه، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. ابن منظور، محمد بن مکرّم (بی‌تا)، لسان العرب، بیروت، دارصار، چاپ سوم.
امام خمینی، سید روح الله (بی‌تا)، آداب الصّلوة، مؤسسه نشر آثار امام خمینی6.
امام خمینی، سید روح الله (بی‌تا)، سرّ الصّلوة، مؤسسه نشر آثار امام خمینی6.
امام خمینی، سید روح الله (بی‌تا)، صحیفة نور، مرکز مدارک فرهنگی. 6. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (بی‌تا)، المفردات فی غریب القرآن، دمشق، دارالعلم. 7. رضایی اصفهانی، محمد علی (1387ش)، تفسیر مهر، قم، پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن. 8. رضایی اصفهانی، محمد علی و جمعی از فضلای حوزه و دانشگاه، ترجمه قرآن کریم، موسسه فرهنگی دارالذکر، 1383ش. 9. طباطبایی، سید محمد حسین (1402ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم. 10. طبرسی، فضل بن حسن (بی‌تا)، مجمع الیبان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم. 11. قرائتی، محسن (بی‌تا)، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، چاپ یازدهم. کلینی، محمد بن یعقوب (1365ش)، الکافی، قم، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم.
مجلسی، محمدباقر (1404ق)، بحارالانوار، بیروت، موسسة الوفا.
مجله قرآن و علم، شماره 3، پاییز و زمستان 1387ش. 15. مصطفوی، حسن (1360ش)، التحقیق فی الکمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب. مطهری، مرتضی (1384ش)، مجموعه آثار، قم، صدرا، چاپ دوازدهم.
مکارم شیرازی، ناصر (بی‌تا)، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه. محمدعلی رضایی اصفهانی: استاد جامعة المصطفی العالمیة حمید نجفی جزه‌ای: کارشناسی ارشد علوم قرآن مجله قرآن و علم شماره 14. انتهای متن/
http://fna.ir/1UFDMF
94/11/12 - 07:45
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 80]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها