محبوبترینها
سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه می‌تواند برندینگ کسب‌وکارتان را تقویت کند؟
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1853157654
مبانى دین شناختى - بخش دوم و پایانی ارتباط تنگاتنگ دنیا و آخرت
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: مبانى دین شناختى - بخش دوم و پایانی
ارتباط تنگاتنگ دنیا و آخرت
رسالت دین فقط این نیست که دستورهایى براى بعد از مرگ بدهد، بلکه دین، رفتارهاى دنیوى ما را هم سامان دهى کرده و با نظام تشریعى خود بشر را به راه سعادت راهنمایى مى کند.
رابطه دنیا و آخرت زندگى این دنیا بى ارتباط با زندگى در سراى جاوید نیست و آنچه در این دنیا به انسان ارزانى شده، همگى ابزارهایى براى رسیدن او به کمال حقیقى است. ازاین رو، در این دنیا همه امور باید در مسیرى قرار بگیرند که بتوانند آینده اى روشن را در زندگى اخروى نوید دهند. بر این اساس، اگر میان امور مادى و معنوى تعارضى پیش آمد، باید امور معنوى را مقدم کرد؛ زیرا همه هدف آن است که انسان بتواند به سعادت جاوید برسد و در آخرت در جوار رحمت و رضوان حضرت حق قرار گیرد و روشن است که در صورت تعارض، وسیله باید فداى هدف شود و نه بعکس. این امر در تمام قوانین حقوقى، اخلاقى، تربیتى و... صادق است (مصباح، 1388، ص 74).
درست است که انسان بعد از طى دوران جنینى، به عالم طبیعت پا مى گذارد و بعد از انجام اعمالى در مدت عمر خود از این دنیا مى رود و بخش بعدى زندگى خود را در عالم برزخ و قیامت شروع مى کند، ولى نباید این تقسیم بندى منشأ تصور نادرست جدایى دنیا و آخرت شود. رسالت دین فقط این نیست که دستورهایى براى بعد از مرگ بدهد، بلکه دین، رفتارهاى دنیوى ما را هم سامان دهى کرده و با نظام تشریعى خود بشر را به راه سعادت راهنمایى مى کند. این ارتباط آن قدر قوى و تنگاتنگ است که مى توان ادعا کرد «در دنیا چیزى که مربوط به آخرت نباشد نداریم» (مصباح، 1386الف، ج 1، ص 58). پیامبران الهى نیز در دنیا تلاش مى کردند و براى سروسامان دادن به زندگى دنیا، مى کوشیدند عدالت را در جامعه حکمفرما کنند. اگر زندگى دنیا با زندگى آخرت پیوند نداشت، معنا نداشت پیامبران الهى این قدر خود را به سختى و زحمت بیندازند و در این زندگى کوتاه دنیوى با مشکل ها دست و پنجه نرم کنند. «آنچه سرنوشت انسان را در آن سراى ابدى و بى نهایت تعیین مى کند همین زندگى پنجاه، شصت ساله دنیاست» (مصباح، 1386ب، ج 2، ص 219).
تأکید بر نقش داشتن اعمال دنیوى بر سعادت یا شقاوت اخروى نباید به این معنا پنداشته شود که این گونه اعمال در دنیا هیچ اثرى ندارند؛ زیرا جدا شدن معلول از علتش محال است و انسان به روشنى در همین دنیا نتیجه برخى کارهایش را مشاهده مى کند.ممکن است بعضى افرادبه واسطه پاکى ضمیرشان بتوانند آثار معنوى اعمالشان را در همین دنیا هم ببینند، ولى ظهور این آثار همگانى نیست و ممکن است در اثر اعمال بعدى از بین برود، همچنان که این آثار براى همیشه نمى توانند در دنیا، خود را در عرصه ظهور نگه دارند و چون دنیا فانى است، این آثار در سراى جاوید ظاهر خواهد شد. به همین دلیل است که کمال نهایى را نمى توان در موفقیت ها و کامیابى هاى این جهانى جست وجو کرد، بلکه آن را باید در ذى المقدمه یافت (مصباح، 1370، ص 124).
علّامه مصباح در مقام اثبات و تأیید نظر خود مبنى بر پیوند عمیق دنیا و آخرت در اندیشه اسلامى، به آیه هایى مانند: «إِنَّ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ أَمْوَالَ الْیَتَامَى ظُلْما إِنَّمَا یَأْکُلُونَ فِی بُطُونِهِمْ نَارا وَسَیَصْلَوْنَ سَعِیرا» (نساء: 10 و نیز، ر.ک: زلزال: 7و8؛ نساء: 123) و «... إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ...» (حجرات: 12) و نیز به برخى روایات مانند «... فَإِنَّ الْیوْمَ عَمَلٌ وَ لَا حِسَابَ وَ إِنَّ غَدا حِسَابٌ وَ لَا عَمَل...» (کلینى، 1365، ج 8، ص 58 و نیز، ر.ک: صدوق، 1362، ص 607و608؛ احسائى، 1405ق، ج 1، ص 267) استناد مى کند. (مصباح، 1386الف، ج 1، ص 58، 59، 141و142). نتیجه آنکه: همه کارهایى که ما در دنیا انجام مى دهیم؛ از قبیل نفس کشیدن، چشم بر هم زدن، قدم برداشتن، نشستن و برخاستن، نگاه کردن، معاشرت، سخن گفتن، سخن شنیدن، غذا خوردن، روابط بین زن و شوهر، روابط بین افراد جامعه و رابطه بین حکومت و مردم، مى توانند به گونه اى باشند که تأمین کننده سعادت اخروى ما گردند و مى توانند براى آخرت ما زیان به بار آورند (مصباح، 1386الف، ج 1، ص 58و59). علاوه بر آنچه ذکر شد، مى توان همه آیه هاى مربوط به معاد را هم به مثابه دلیلى براى پیوند دنیا و آخرت ذکر کرد؛ زیرا عدالت خداوند متعال اقتضا مى کند جهان دیگرى وجود داشته باشد و نیکوکاران و بدکاران به پاداش و کیفر درخور اعمالشان برسند؛ چراکه زندگى دنیا ظرفیت پاداش و کیفر برخى کارها را ندارد (مصباح، 1375، ج 3، ص 39و40). بنابراین، اگر اعمال دنیا در زندگى آخرت تأثیرى نداشت و صرفا تلاش هایى دنیوى به شمار مى رفت، اثبات معاد کارى بیهوده مى بود.
نعمت هاى دنیا در دیدگاه اسلام، به خودى خود، موجب سعادت یا شقاوت اخروى نمى شود. این گونه نیست که هر کس در دنیا وضع خوبى داشت در آخرت نیز به همان اندازه سعادتمند باشد؛ چراکه در این صورت، مى بایست در روز قیامت، فرعون ها و برخى مستکبران جهان، سعادتمند باشند و مستضعفان جهان از نعمت هاى اخروى بى بهره. با این توضیح، روشن مى شود که منظور از «اعمى» در آیه «وَمَن کَانَ فِی هَـذِهِ أَعْمَى فَهُوَ فِی الآخِرَةِ أَعْمَى وَأَضَلُّ سَبِیلاً» (اسراء: 72) نابیناى ظاهرى نیست، بلکه منظور، کوردل است. شاهد این بیان، آیه هاى شریفه «وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنکا وَنَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَعْمَى قَالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِی أَعْمَى وَقَدْ کُنتُ بَصِیرا قَالَ کَذَلِکَ أَتَتْکَ آیَاتُنَا فَنَسِیتَهَا وَکَذَلِکَ الْیَوْمَ تُنسَى» (طه: 124ـ126) مى باشد. البته ممکن است کسى از نعمت هاى دنیوى زیادى هم بهره مند باشد، ولى چون به آنها دل نبسته و از آنها براى رسیدن به کمال حقیقى خود استفاده کرده است، در آخرت نیز از نعمت هاى آن بى بهره نباشد و صِرفِ داشتن نعمت هاى مادى دلیل بر شقاوت اخروى شخص نیست. اگر بخواهیم با اصطلاح هاى منطقى این رابطه را بیان کنیم، باید بگوییم سعادت و یا شقاوت دنیوى و اخروى نه مانعه الجمع اند و نه مانعه الخلو: «میان نعمت هاى دنیوى و اخروى و نقمت هاى آن دو، نه تعارض و تعاند هست و نه تلازم و تقارن، بلکه اجتماع و فرقتشان همه اش اتفاقى و بالعرض بوده و هریک تابع قانون ویژه و سنن الهى حاکم بر آن مى باشد» (مصباح، 1376، ج 1، ص 216).
آیه هاى زیر نشان مى دهد که حضرت ابراهیم علیه السلام و برخى مؤمنان، هم از نعمت هاى دنیا بهره مند بوده اند و هم در آخرت سعادتمند خواهند بود:
ـ «وَآتَیْنَاهُ فِی الْدُّنْیَا حَسَنَةً وَإِنَّهُ فِی الآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحِینَ» (نحل: 122)؛
ـ «فَآتَاهُمُ اللّهُ ثَوَابَ الدُّنْیَا وَحُسْنَ ثَوَابِ الآخِرَةِ وَاللّهُ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ» (آل عمران: 148).
همچنین ممکن است کسى در هر دو جهان از نعمت هاى الهى محروم باشد و گرفتار عذاب شود. آیه هاى زیر بر این مطلب گواهى مى دهد:
ـ «... خَسِرَ الدُّنْیَا وَالْآخِرَةَ...» (حج: 11)؛
ـ «... لهُمْ فِی الدُّنْیَا خِزْیٌ وَلَهُمْ فِی الآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِیمٌ»(بقره: 114)؛
ـ «... لَّهُمْ عَذَابٌ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَلَعَذَابُ الآخِرَةِ أَشَقُّ...» (رعد: 34).
نیز همان گونه که ممکن است کفار در این دنیا از نعمت هاى زیاد بهره ببرند، ولى در آخرت عذاب شوند (آل عمران: 178)، امکان دارد انسان هاى مؤمن به دلیل مصالحى که خداوند متعال مى داند، در این دنیا با سختى هاى زیادى دست و پنجه نرم کنند، ولى در آخرت از نعمت هاى الهى بهره مند شوند (براى مطالعه بیشتر، ر.ک: مصباح، 1376، ج 1، ص 214ـ230).
رابطه دنیا و آخرت را نمى توان با استفاده از قوانین فیزیکى و این دنیایى ـ مانند نظریه تبدیل ماده و انرژى به یکدیگر ـ تبیین کرد و بهره مندى از نعمت هاى دنیوى را نشانه سعادت یا شقاوت اخروى دانست، بلکه اعمال اختیارى انسان هاست که تعیین کننده آینده انسان در زندگى جاوید آخرت است (مصباح، 1375، ج 3، ص 109ـ113). البته این کلام نباید به معناى نفى رابطه حقیقى میان اعمال انسان و نتیجه اخروى اش فهمیده شود؛ زیرا ممکن است رابطه اى حقیقى بین آنها وجود داشته باشد، ولى از قبیل روابط حقیقى شناخته شده نزد ما نباشد و علوم تجربى نمى تواند وجود چنین رابطه اى را نفى و یا اثبات کند (مصباح، 1375، ج 3، ص 119ـ121). براى اینکه حقیقى بودن رابطه دنیا و آخرت روشن شود، به برخى شواهد قرآنى اشاره مى شود:
ـ «... وَمَا تُقَدِّمُواْ لأَنفُسِکُم مِنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِندَ اللّهِ» (بقره: 110؛ مزمل: 20)؛
ـ «یَوْمَ تَجِدُ کُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ مِنْ خَیْرٍ مُحْضَرا وَمَا عَمِلَتْ مِن سُوَءٍ...» (آل عمران: 30)؛
ـ «یَوْمَ یَنظُرُ الْمَرْءُ مَا قَدَّمَتْ یَدَاهُ...» (نبأ: 40)؛
ـ «فَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَیْرا یَرَهُ وَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرّا یَرَهُ» (زلزال: 7و8).
نتیجه آنکه در اندیشه اسلامى، انسان باید با استفاده از ابزارهاى دنیوى که در اختیار او گذاشته شده است براى رسیدن به هدف نهایى خلقت، که همان قرب به خداست، تلاش کند و بداند هر کارى در این دنیا انجام مى دهد در آخرت بى نتیجه نخواهد ماند. ازاین رو، نباید تمام همت انسان به علومى گمارده شود که فقط به تأمین نیازهاى مادى بشر مى اندیشد و یا گاه، به شقاوت اخروى بشر مى انجامد، بلکه باید با آشنایى با معارف اسلامى، خواست خدا را بر خواست خویش مقدم کرد و با جهت دهى فعالیت هاى دنیوى در راستاى آخرت، سعادتمند شد.
ممکن است کسى دین را متعلق به گذشته بداند و به این امر معتقد باشد که امروزه، دین، کارا و مفید نیست و نمى تواند رابطه اى معنادار با علوم برقرار کند، ولى با اثبات نیاز همیشگى انسان به دین، این شبهه برطرف خواهد شد. تصور قدیمى بودن دین و یا عدم کارآمدىِ آن، یکى از موانع بزرگ فهم رابطه صحیح علم و دین است. تنها در صورتى مى توان به درک درستى از علم دینى رسید که دین براى همیشه ـ ازجمله زمانِ حاضر ـ کارآمد و لازم باشد، براى راهنمایى و رساندن انسان به مقام قرب الهى آمده باشد و مسائل اصلى دین امورى باشد که انسان را به سعادت برساند. علاوه بر این، اگر ارتباط رفتارهاى دنیوى با آثار اخروى اش پذیرفته نشود، علم دینى تأثیرگذار بر سعادت اخروى توجیهى نخواهد داشت. نیز با استناد به اهداف دین، مى توان به امکان، ضرورت و حتى تحقق خارجى برخى علوم دینى مانند حقوق، سیاست، تعلیم و تربیت، و... پى برد. نتیجه گیرى تبیین نیاز همیشگى به دین، جاودانگى و جهانى بودن دین اسلام، و شناخت هدف و قلمرو دین، مى تواند زمینه لازم را براى دینى خواندن علومى فراهم کند که بشر را به سوى هدف دین راهبرى مى کنند و در قلمرو دین قرار دارند. بررسى هدف بعثت انبیا علیهم السلام نیز نشان مى دهد که علومى نظیر حقوق، سیاست و... در صورتى که در مسیر رشد و تعالى انسان و رسیدن او به سعادت قرار داشته باشند مى توانند علومى دینى قلمداد شوند. براساس اندیشه علّامه مصباح، دین هیچ کار دنیوى بشر را بى نتیجه و بى ارتباط با آخرت نمى داند و بنا بر همین اصل، در همه شئون زندگى بشر با ارائه قوانین کلى دخالت کرده است، اما تعیین مصادیق و موضوعات آنها را به عهده علوم عقلى و تجربى بشرى گذاشته است. البته گاهى دین نیز بالعرض به برخى مطالب پیرامون علوم انسانى، عقلى، و تجربى اشاره کرده است که چون از ناحیه دین رسیده اند مطابق با واقع بوده و باید مورد پذیرش قرار گیرند. خلاصه آنکه دین با تعیین احکام ارزشى، مبانى و اصول سایر علوم بشرى را تعیین کرده است تا بشر را در مسیر تکامل علم، هدایت کند و مانع انحرافش شود. منابع نهج البلاغه (بى تا)، قم، دارالهجره.
صحیفه سجادیه (1376)، قم، الهادى.
احسائى، ابن ابى جمهور(1405ق)، عوالى اللئالى، قم، سیدالشهداء.
بستان، حسین (1390)، «گامى به سوى علم دینى 2»، در: روش بهره گیرى از متون دینى در علوم اجتماعى، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
دبیرخانه همایش مبانى فلسفى علوم انسانى (1389الف)، جستارهایى در فلسفه علوم انسانى از دیدگاه علّامه آیت اللّه مصباح، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى قدس سره.
ـــــ (1389ب)، «گفت وگو با علّامه آیت اللّه مصباح»، در: مبانى فلسفى علوم انسانى (گفت وگوها)، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى قدس سره.
صدوق، محمدبن على (1362)، الأمالى، تهران، کتابخانه اسلامیه.
کلینى، محمدبن یعقوب (1365)، الکافى،تهران،دارالکتب الاسلامیه.
محیطى اردکان، محمدعلى و على مصباح،، «بایدها و نبایدهاى اسلامى سازى علوم انسانى از دیدگاه علّامه مصباح» (پاییز 1391)، معرفت فلسفى، ش 37، ص 137ـ165.
مصباح، محمدتقى (1375)، آموزش عقاید، چ چهاردهم، تهران، سازمان تبلیغات اسلامى.
ـــــ (1374)، آموزش عقاید، چ دوازدهم، تهران، سازمان تبلیغات اسلامى.
ـــــ (1376)، اخلاق در قرآن، تحقیق و نگارش محمدحسین اسکندرى، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى قدس سره.
ـــــ (1381الف)، در پرتو آذرخش، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى قدس سره.
ـــــ (1379الف)، راه و راهنماشناسى، چ دوم، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى قدس سره.
ـــــ (1386الف)، نظریه سیاسى اسلام، تحقیق و نگارش کریم سبحانى، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى قدس سره.
ـــــ (1386ب)، نظریه حقوقى اسلام، نگارش محمدمهدى کریمى نیا، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى قدس سره.
ـــــ ، درس اخلاق در دفتر مقام معظم رهبرى، 27/7/1379.
ـــــ ، سخنرانى در جمع اساتید دانشگاه هاى کرمان، 11/2/1380.
ـــــ ، سخنرانى در جمع اعضاى نیروى دریایى، 9/2/1382.
ـــــ ، سخنرانى در جمع طلاب حوزه علمیه شهید بهشتى مشهد، 16/5/1381.
ـــــ (1370)، فلسفه اخلاق، چ دوم ، تهران، اطلاعات.
ـــــ ، «قلمرو شریعت» (آذر و بهمن 1380ب)، خبرنامه دین پژوهان، ش 5، ص 27ـ30.
ـــــ (1388)، نگاهى گذرا به حقوق بشر از دیدگاه اسلام، نگارش عبدالحکیم سلیمى،قم،مؤسسه آموزشى وپژوهشى امام خمینى قدس سره.
ـــــ (1378)، نگاهى گذرا به نظریه ولایت فقیه، تحقیق و نگارش محمدمهدى نادرى قمى، قم، مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى قدس سره.
معاونت پژوهشى دفتر تبلیغات اسلامى، «دین و علوم انسانى؛ نگاهى به رویکرد آیت اللّه مصباح در خصوص علم دینى» (بهار 1389)، آیینه اندیشه، ش 14، ص 72ـ74. محمدعلى محیطى اردکان: دانشپژوه دکترى فلسفه مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى قدس سره. معرفت - سال بیست و دوم ـ شماره 190 پایان متن/
94/04/27 - 05:20
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 154]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها