محبوبترینها
آشنایی با سایت قو ایران بهترین سایت آگهی و تبلیغات در کشور
بهترین شرکت‌های مهندسی در آلمان
صفر تا صد حق بیمه 1403! فرمول محاسبه حق بیمه
نقش هدایای سازمانی در افزایش انگیزه و تعهد کارکنان
کلینیک پروتز و ساخت اندام مصنوعی دکتر اجرائی
چگونه می‌توانیم با ترانسفر وایز پول جابجا کنیم؟
بهترین مدل‌های [صندلی گیمینگ] براساس نقد و بررسی کاربران
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1803723465
ارزشهای خانوادگی و روشهای تحقق آن از دیدگاه اسلام - بخش دوم و پایانی روابط درون خانواده در سیرة اولیای الهی
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: ارزشهای خانوادگی و روشهای تحقق آن از دیدگاه اسلام - بخش دوم و پایانی
روابط درون خانواده در سیرة اولیای الهی
در منابع اسلامی استفادة فراوان از این روش به منظور ترسیم الگویی برای خانواده مطلوب به چشم میخورد. سیرة پیامبران و اهل بیت عصمت و طهارت در خانواده، دربردارندة الگوهای خانوادة نمونه است.
روش الگویی در منابع اسلامی استفادة فراوان از این روش به منظور ترسیم الگویی برای خانواده مطلوب به چشم میخورد. سیرة پیامبران و اهل بیت عصمت و طهارت در خانواده، دربردارندة الگوهای خانوادة نمونه است. در اینجا برای نمونه به برخی روابط درون خانواده در سیرة اولیای الهی اشاره میشود. همسرداری پیامبر اکرم بهترین الگوی همسرداری به شمار می روند که با منش خود مسیر اعتدال را به ره پویان خویش می آموزند. امام صادق فرمود: سه تن از زنان نزد رسول خدا آمدند. یکى از آنها گفت: شوهرم گوشت نمىخورد. دیگرى گفت: شوهرم عطر نمىبوید. سومى گفت: همسرم به زنان نزدیک نمىشود، پس رسول خدا درحالىکه ردایش به زمین مىکشید، خارج شد و از منبر بالا رفت و پس از حمد و ثناى الهى فرمود: چه مىشود که گروهى از اصحاب من گوشت نمىخورند و عطر نمى بویند و نزد زنان نمىروند، همانا من هم گوشت مىخورم و هم عطر مىبویم و هم نزد زنان مىروم. هر کس از سنت من اعراض کند از من نیست (حجازی، و خسروشاهی، 1419، ص187). شوهرداری امیر مؤمنان در بیانی کوتاه نقش بی بدیل حضرت زهرا را در شوهرداری چنین توصیف کرده اند: به خدا سوگند که تا زنده بود، نه او را عصبانی و نه به کاری مجبورش کردم. او نیز نه مرا عصبانی نمود و نه در کاری، از من نافرمانی کرد. هنگامی که به او نگاه میکردم، غمها و اندوهها از من برطرف میشد (مجلسی، 1403، ج43، ص134). تربیت فرزند آیات گوناگون سورة لقمان به بیان تلاش وی در تربیت دینی فرزند میپردازد. آن حضرت در مواعظ خویش، فرزندش را از شرک برحذر داشته، او را به اقامة نماز، امربه معروف و نهی از منکر و صبر در برابر ناملایمات فرا می خواند. وی همچنین از فرزندش میخواهد که با بی اعتنایی از مردم رو برنگرداند؛ مغرورانه بر زمین گام ننهد؛ با اعتدال زندگی کند و صدای خویش را بلند نگرداند (لقمان: 13ـ19). رعایت حقوق والدین امام سجاد در ضمن دعایی الگویی از ادای حق والدین به دست میدهد: خداوندا، بازهم بر محمد و آلش درود فرست، و مرا با لطف الهام خود به تمام حقوقى که والدینم برگردنم دارند آگاه ساز، و مرا به انجام همان وظایفى مشغول ساز که به من الهام مىفرمایى، و مرا توفیقم ده که مشتاقانه مطابق همان آگاهى خود عمل کنم تا هیچیک از حقوق آنان در گردنم باقى نماند، اعضا و جوارح مرا در انجام تکالیف پدر و مادرم که به من الهام مىکنى سنگین مفرما» (قرشی، 1372، ج 1، ص 75). روش دعا درخواست همسر شایسته امام على فرمود: هر کس از شما براى ازدواج تصمیم گرفت، دو رکعت نماز بخواند، بعد سورة حمد» و یس» را قرائت کند و پس از آن حمد و ثناى الهى را به جاى آورد، و بگوید: خدایا! زن صالح، بامودّت، پراولاد، سپاسگزار، قانع و تسلیم و باغیرت نصیب من گردان، که اگر خوبى کنم سپاسگزار باشد، و اگر خدا را فراموش کردم مرا یادآورى کند، آنگاه که خانه را ترک مىکنم حافظ زندگى و آبرویم باشد، و آنگاه که به خانه مىآیم مرا خوشحال و مسرور کند، اگر به او دستور دهم اطاعت کند، و اگر براى او قسم خوردم آن را بپذیرد، و اگر دربارة او عصبانى و خشمناک شدم مرا راضى و خرسند گرداند. اى خداى صاحب جلال و بزرگوارى! چنین زنى را قسمت من گردان، زیرا من از آستان پرعظمت تو کمک مىگیرم، و جز آنچه تو قسمت من مىکنى، چیزى را سراغ ندارم. سپس فرمود: اگر کسى این نماز و دعا را انجام دهد، خداوند خواستة او را اجابت مىنماید (راوندی، 1376، ص282). دعا برای خانواده حضرت ابراهیم پس از آنکه همسر و فرزند خویش را در سرزمین مکه ساکن کرد، اینگونه دعا کرد: پروردگارا! من بعضى از فرزندانم را در سرزمین بىآب و علفى، در کنار خانهاى که حرم توست، ساکن ساختم تا نماز را برپا دارند؛ تو دلهاى گروهى از مردم را متوجه آنها ساز و از ثمرات به آنها روزى ده؛ شاید آنان شکر تو را به جای آورند» (ابراهیم: 37). همچنین جبرئیل این دعا را به پیامبر عرضه داشت: بار الها، ... و هرآنچه خیروخوبى است [از تو خواهم که] همه را براى من و پدر و مادر و خاندان و فرزندانم گردآورى و هرآنچه بدى است، همه را از من و پدر و مادر و خاندان و فرزندانم بازگردانى، و تویى مهر پیشه و نعمت بخش، پدید آرندة آسمانها و زمین، عطا فرمایى خیر [و خوبى] را به هر که خواهى، و بگردانى آن را از هر که خواهى، پس به مهر و رحمت خویش بر من منت بنه، اى مهربان ترین مهربانان (رسولی محلاتی، 1369، ص219). دعا برای والدین امام سجاد برای والدین خود اینگونه دعا کرده اند: بار خدایا، بر محمد و خاندان او درود فرست، و مرا به سبب دعایم برای آن دو بیامرز، و آن دو را نیز به سبب محبت و خوشرفتاریشان با من، حتماً بیامرز، و به واسطة شفاعتم برای آن دو، از ایشان بیگمان خشنود شو، و آن دو را با عزت و احترام، به جایگاههای سلامت (بهشت) برسان؛ بار خدایا، اگر آن دو را پیشتر آمرزیدهای، ایشان را شفیع من قرار ده، و اگر مرا پیشتر آمرزیدهای، مرا شفیع آن دو قرار ده تا به لطف تو، همگی در سرای کرامتت و جایگاه آمرزش و رحمتت، گرد آییم، که به راستی، تو دارای لطف بزرگ و دلجویی دیرینی، و تو مهربانترین مهربانانی (محمدی ری شهری، 1387، ص 364). دعا برای فرزندان بخشی از دعای امام زین العابدین برای فرزندانشان این است: پروردگارا، بر من منت بگذار و فرزندانم را زنده بدار، و آنان را برایم صالح بگردان، و مرا از ایشان بهره مند فرما؛ خداوندا، عمر آنان را برایم دراز گردان، و بر مدت زندگانیشان بیفزای، و کوچک آنان را برایم بپروران، و ناتوانشان را نیرومند ساز، و تن و دین و اخلاقشان را سالم بدار، و به جان و اندام هر امری از امور آنان که دلنگرانش هستم، سلامت عطا فرما، و روزی ایشان را برای من و بهدست من فراوان ساز، و ایشان را نیکوکار و پرهیزگار و بینا و شنوا و فرمانبردار خودت، و من را دوستدار و خیرخواه دوستانت، و دشمن و متنفر از همة دشمنانت، قرار ده، آمین (صحیفه سجادیه، دعای 24). روش تمثیل براساس این روش، مربی با به کار بردن تشبیه و تمثیل می کوشد، امور ذهنی و معقول را به صورت محسوس درآورد و با این شیوه زمینة درک بهتر آن را برای متربی فراهم سازد. روش تمثیل میتواند به تحقق ارزشهای خانوادگی یاری رساند؛ از این روش در منابع اسلامی به طور گسترده استفاده شده است. در اینجا، به منظور ترسیم ارزشهای حاکم بر روابط اعضای خانواده، به نمونههایی از به کارگیری این روش در منابع اسلامی می پردازیم: همسران قرآن مجید همسران را به لباسی برای همدیگر تشبیه میکند (بقره: 187). این تشبیه دربردارندة ارزشهای خانوادگی متعددی است که هر یک به ایجاد آرامش روانی میان زن و شوهر می انجامد. مواردی همچون: عیب پوشی و محافظت: ای کسانی که ایمان آوردهاید خود و خانوادة خویش
را از آتشی که هیزم آن انسانها و سنگهاست نگه دارید؛ آتشی که فرشتگانی بر آن گمارده شده که خشن و سختگیرند و هرگز فرمان خدا را مخالفت نمیکنند و آنچه را فرمان داده شدهاند (به طور کامل) اجرا مینمایند» (تحریم: 6)؛ زینت بخشی: امام صادق مىفرماید: زن گردنبند است، دقت کن چه چیز را بر گردن خود مىآویزى» (محمدی شاهرودی، 1377، ج 1، ص 331)؛ انعطاف پذیری: فرزندم، ... زن قهرمان نیست، بلکه شاخة ریحان است. به هرحال با او مدارا کن
و به خوبی با او همراهی کن تا زندگیت گوارا شود (صدوق، 1404، ج3، ص556؛ قرائتی، 1376، ج1، ص382). زن در منابع اسلامی، زنان برای شوهران خویش اینگونه تشبیه شده اند: از آنجا که مایة زیبایی یا زشتی شوهران خود هستند و ارتباطی پیوسته با آنان دارند، به گردنبند (محمدی شاهرودی، 1377، ج1، ص331)؛ از این جهت که زمینة پرورش فرزند صالح یا ناصالح را فراهم میکنند، به کشتزار؛ زنان شما، محل بذرافشانى شما هستند، پس هر زمان که بخواهید، مىتوانید با آنها آمیزش کنید» (بقره: 223)؛ و از جهت لطافت و عدم تناسب با فرمانفرمایی و انجام امور طاقت فرسا به گیاه خوشبو (مجلسی، 1403، ج74، ص216)؛ باید زن ریاستِ کارى را که از استعدادش بیشتر است بر عهده نگیرد که مالک کارى نشدن براى زن بهتر است و براى قلب زن و باقی ماندن زیبایى او آسانتر؛ زیرا زن گل است نه قهرمان اجتماع (رضایی، 1364، ص232)، و از جهت خوب شوهرداری کردن به مجاهد در راه خدا، جهاد زن خوب شوهرداری کردن است» (کلینی، 1365، ج5، ص507)؛ در دوران بارداری به روزه دار شب زنده داری که با جان و مال خود در راه خدا جهاد میکند (مجلسی، 1403، ج104، ص106) تشبیه شده اند، همچنانکه زنان زیبا که در رویشگاه بد پرورش یافته باشند، به دلیل تربیت نامطلوب با وجود زیبایی ظاهری، به سبزة مزبله». رسول خدا فرمود: اى مردم، بپرهیزید از خضراء الدّمن» (علفهایى که در خوابگاه و طویلة شتران می روید)، پرسیدند یا رسول اللَّه خضراء الدّمن» چیست؟ فرمود: زن زیبایی که در خاندانى پست پرورش یافته باشد (صدوق، 1404، ج3، ص391). زنان شایسته به سبب کمیابی و نادر بودن به کلاغهایی مانند شده اند که یک پای آنها سفید است. حکایت زن شایسته در میان زنان مانند غراب اعصمى» است که یکى از پاهایش سفید است (خرمشاهی و انصاری، 1376، ص 242). زنان صالح از آن رو که روشنی بخش خانة شوهرند، به هلال ماه درخشان، و زنان ناصالح به آن سبب که زندگی زناشویی را تیره و تار میکنند، به ظلمت مانند شده اند؛ بعضى از زنان چون هلال ماه اند که براى شوهر خود می درخشند، و برخى از آنان چون ظلمت اند.(طبرسی، 1380، ص 105). تشبیه گردیده و زنان کج خلق از آن رو که باید با آنها مدارا شود، به استخوان دندة کج تشبیه شده اند. حضرت صادق فرمود: همانا ابراهیم از بدى اخلاق ساره (زوجهاش) به خداوند شکایت کرد، پس خداى با عزت و جلال به او وحى فرمود که همانا مثل زن همچون استخوان پهلو و دنده است که کج است، اگر بخواهى آن را راست کنى می شکنى و اگر به حال خودش واگذارى به آن بهرهمند می گردى، بر بدى اخلاق ساره صبر و شکیبایى نما (آشتیانی و شاگردان، 1362، ج2، ص400)، تشبیه شده اند که اگر تحت فشار قرار گیرند، می شکنند. شوهر از سوی دیگر، شوهران برای همسران خود اینگونه تشبیه شده اند: از آن رو که تکیه گاه همسرند، به ستونی که خیمة خانواده بر آن استوار است؛ مردان سرپرست و نگهبان زنان اند، به سبب برتریهایى که خداوند (از نظر نظام اجتماع) براى بعضى در برابر بعضى دیگر قرار داده است. به سبب انفاقهایى که از اموالشان (در مورد زنان) مىکنند (نساء: 34)؛ از آن جهت که در رفع نیازمندیهای همسر خود می کوشند، به خدمت کار: عن النبی: خدمتک زوجتک صدقة»؛ خدمت تو به همسرت، صدقه است (صدوق، 1404، ج3، ص 556؛ به نقل از محمد ری شهری، 1387، ص 220)؛ از آن حیث که در کنار و همنشین اویند، به صدقه دهنده: پس به سوی خانوادهات بازگرد که این کار تو، برای آنان صدقه است (صدوق، 1404، ج3، ص178)؛ از آن رو که رزق حلال برای خود و خانواده طلب میکنند، به مجاهد فی سبیل الله: هر کس روزى را از راه حلال آن براى خود و خانوادهاش فراهم آورد، همچون مجاهد در راه خداى عزّوجل است (حکیمی، 1380، ج2، ص556)؛ بدان سبب که به همسرشان رو می آورند، به کسی که در راه خدا شمشیر برکشد: هرگاه رو آورد، دو فرشته او را در آغوش میکشند، و همانند کسی است که در راه خداوند، شمشیر برکشد، و چون مجامعت کند، گناهان او همچون برگ درخت، فرو می ریزند (مجلسی، 1403، ج22، ص124؛ به نقل از محمدی ری شهری، 1387، ص318)؛ و از آن نظر که با همسر خود مجامعت میکنند، به درختی که برگ (گناه)هایش فرو می ریزد. فرزند صالح گلی از گلهای بهشت است (مجلسی، 1403، ج10، ص368)، تشبیه شده اند. فرزند فرزند صالح از آن لحاظ که عطرش همیشه پراکنده و منظرش باعث روشنی دیده میشود، به گلی از گلهای بهشت؛ از آن جهت که حاصل عطوفت باطنی انسان است، به میوة قلب؛ زیرا هر درختى میوهاى دارد و میوة دل فرزند است (پاینده، 1382، ص333)؛ از آن رو که برای والدینش استغفار میکند، به میراثی که مؤمن پس از مرگش برای خدا بر جا میگذارد: فرزند صالح میراثی است که پس از مرگ او برای خدا باقی میماند (طبرسی، فضلبن حسن، 1385ق، ص280)؛ از آن حیث که پس از والدین به زیباترین شکل یادآور آنان بوده، باعث به نیکی برده شدن نامشان میشود: به زیباترین دو نام فرزند صالح نیکوتر دو یاد است؛ یعنى اسباب یاد کسى به نیکویى دو تا است: یکى فرزند صالح که از او بماند و دیگرى سایر اسباب آن و فرزند صالح نیکوتر از همة آنهاست یا اینکه آن را با هر سببى که بسنجند آن نیکوتر است از آن سبب (خوانساری، 1366، ص23)؛ از آن جهت که والدین در مرگ فرزند صالح برای خدا صبر میکنند، به وزنهای سنگین در میزان اعمال: پنج چیز بسیار در میزان عمل سنگین است: سبحان اللّه»، الحمد للّه»، لا اله الا اللّه»، اللّه اکبر»، و صبر در مرگ فرزند صالح براى خدا (مشکینی، 1424، ص377)؛ تشبیه شده است. همچنانکه فرزند ناصالح، از آن نظر که سبب غم و اندوه بسیار در دنیا میشود و چه بسا باعث از دست دادن آخرت نیز شود، به یکی از دو دشمن: فرزند یکى از دو دشمن است، یعنى دشمنى است برابر با دیگر دشمنها؛ زیرا در دنیا سبب غم و اندوه بسیار شود و بسیار باشد که آدمى از براى او آخرت را هم از دست دهد» (خوانساری، 1366، ج2، ص24)؛ و از آن حیث که آزاردهنده است، ولی چاره ای جز تحمل آن نیست، به پابرجاترین درد (مجلسی، 1403، ج75، ص423) تشبیه شده است. روش موعظه موعظه یعنى آنچه انسان به واسطة آن پند، عبرت و اندرز گیرد و از معصیت و گناه روی گرداند و به دنیا دلگرم نباشد (مجلسی، 1403، ج2، ص220). از روش موعظه در موارد زیر برای ایجاد و تقویت ارزشهای خانوادگی استفاده کرده اند: موعظه زنان یکی از موارد موعظة زنان، هنگامی است که در ایشان آثار نشوز و نافرمانی از همسر مشاهده شود. در چنین موقعیتی، پیش از هرگونه اقدام سخت گیرانه ای، به شوهران توصیه شده است که به گونه ای اثرگذار، از در موعظه و خیرخواهی وارد شوند و آنان را به پرهیز از لجاجت ترغیب کنند: و اما آن دسته از زنان را که از سرکشى و مخالفتشان بیم دارید، پند و اندرز دهید» (نساء: 34). اهمیت موعظه تا آنجاست که همسران پیامبر از ایشان خواستند که روزی را برای موعظة ایشان قرار دهند. حضرت آنها را موعظه کرد و فرمود: هر زنى سه فرزند از او فوت گردد، آنها براى او حجابى و مانعى از آتش جهنم مىشود» (جناتی شاهرودی، 1380، ص77). امام صادق نیز همسران خود را موعظه میکرد و می فرمود: در سجده کمتر از سه تسبیح نگویید. اگر چنین کردید کسی از شما نیکورفتارتر نخواهد بود (طبرسی، 1385ق، ص261). موعظه مردان در مواردی نیز زنان، همسران خود را موعظه و آنان را برای اتخاذ تصمیم صحیح راهنمایی کرده اند. هنگامی که مادر موسی طبق الهام الهی و برای محافظت وی از گزند مأموران فرعون، فرزند نوزاد خود را به دریا افکند و عوامل فرعون او را از دریا گرفتند، قصد کشتنش را داشتند که همسر فرعون با موعظة شوهر خود، او را از این کار بازداشت: همسر فرعون (چون دید آنها قصد کشتن کودک را دارند) گفت: نور چشم من و توست؛ او را نکشید شاید براى ما مفید باشد، یا او را به عنوان پسر خود برگزینیم!» و آنها نمىفهمیدند (که دشمن اصلى خود را در آغوش خویش مىپرورانند) (قصص: 9). این موعظه نیز مؤثر واقع شد، بدین ترتیب خداوند حضرت موسی را به دامان مادر بازگرداند: ما او را به مادرش بازگرداندیم تا چشمش روشن شود و غمگین نباشد و بداند که وعدة الهى حق است؛ ولى بیشتر آنان نمىدانند! (قصص: 13). هنگامی که زهیربن قین پیام امام حسین را دریافت کرد، و در پاسخ دادن مردد شد، همسرش او را موعظه کرد و گفت: سبحان اللَّه، عجبا، آیا فرزند رسول اللَّه تو را فراخوانده و تو اجابت نمی کنی، چه مىشد مىرفتى و سخن امام را گوش مىدادى. زهیر نزد امام مشرّف شد، چیزى نگذشته بود که با شادمانى و با چهرة درخشان بازگشت، و فرمان داد تا خیمه و خرگاه را برکنند و با بار و بنه و خیمه به حسین پیوست (ابنطاووس، 1380، ص117). موعظه فرزندان منابع اسلامی سرشار از مواردی است که والدین، فرزندان خود را موعظه کرده اند. در این بخش، به برخی از آن موارد اشاره میشود. حضرت نوح که خطر غرق شدن را برای فرزندش پیش بینی میکرد، او را به سوار شدن در کشتی و فاصله گرفتن از کافران سفارش میکرد: و آن کشتى، آنها را از میان امواجى همچون کوهها حرکت میداد؛ (در این هنگام) نوح فرزندش را که در گوشهاى بود صدا زد: پسرم! همراه ما سوار شو، و با کافران مباش!» (هود: 42). مواعظ لقمان به فرزندش ازجملة آن موارد است که وی را به پرهیز از شرک (لقمان: 13)، جدیت در علم آموزی: آنچه لقمان پسرش را به آن موعظه کرد، این بود که به او گفت: اى فرزندم، در روزها و شبها و ساعات (زندگى) خود قسمتى را براى خودت در طلب علم و دانش قرار بده؛ زیرا تو براى خود هیچگونه ضایع و تباه ساختنى را مانند ترک تحصیل علم هرگز نخواهى یافت» (آشتیانی، 1362، ص258)، مدارا با دشمن (جزایری، 1404، ص327)؛ از وصایاى لقمان به پسرش (ناتان) این است که به او گفت: اى پسرم سلاح تو در برابر دشمنى که قصد مقابله با او را دارى مدارا و اعلام رضایت از اوست و هرگز از او دورى نکن، چون تو را حقیر یافته و بر تو جرئت مىورزد (مشایخ، 1381، ص471)؛ عمل به وظیفة امام صادق: لقمان پسرش را چنین موعظه مىکرد: پسرم! ... تو بندهاى اجیرى و دستور دارى که کار کنى، و وعده دادهاند که در برابر آن مزدى بگیرى، پس کارت را کامل انجام ده، و مزدت را تمام بگیر(حکیمی و همکاران، 1380، ج5، ص8) فرا می خواند. امیر مومنان نیز فرزند دلبند خود امام حسن را به زنده نگه داشتن دل با کمک گرفتن از موعظه فراخوانده است و او را به ترس از خدا، اطاعت از فرامین او، یاد خدا و چنگ زدن به ریسمان او، زهد، یقین، حکمت، یاد مرگ و... توصیه کرده اند (نهج البلاغه، نامه 31). البته این نکته حایز اهمیت است که در موعظه باید مخاطب شناسی صورت گیرد و موقعیت فرزند لحاظ شود. چنانچه حضرت زکریا به جهت روحیة لطیف و قلب رقیقى که فرزندش یحیى داشت، هرگاه مىخواست مردم را موعظه کند به اطراف خود نظاره مىکرد و اگر یحیى را در آن جمع مىدید، سخنى از بهشت و دوزخ بر زبان نمىآورد (مشایخ، 1381، ص559). موعظة والدین در مواردی نیز فرزندان به موعظة والدین خود اقدام کرده، آنان را به پیمودن مسیر صحیح رهنمون شده اند. مانند فردی که خود از پیروان موسی بود و پدرش از هواداران فرعون. امام کاظم این موعظه را به این شکل بیان کرده اند: آیا آگاه نشدى بر حال آن کسى که خودش از اصحاب و یاران موسى و پدرش از اصحاب فرعون بود، پس هنگامى که لشکر فرعون به [لشکر] موسى رسید براى موعظة پدر [یعنى پند و اندرز دهد] و ملحق کردنش به لشکر موسی از همراهان خود جدا شد، پدر او [با لشکر فرعون] میرفت و آن پسر با او مجادله میکرد و او را به سوى حق می خواند تا به کنار دریا رسیدند و هر دو در دریا غرق شدند، پس این خبر به موسى رسید فرمود: آن پسر در رحمت پروردگار است [یعنى رستگار و اهل بهشت است] ولى هرگاه عذاب (خدا) نازل شود براى کسى که به گناهکار نزدیک است جلوگیرى از آن عذاب نیست (آشتیانی، 1362، ج1، ص202). جمع بندی و نتیجه گیری در منابع اسلامی، از روشهای متعددی برای ایجاد و تقویت ارزشهای خانوادگی استفاده شده است. در این نوشتار، شش مورد از روشهایی که برای تثبیت اینگونه ارزشها به کار گرفته شده اند، مطرح و مصادیق عملی آن بررسی شد. نخست به روش اعطای بینش» اشاره شد که براساس آن در منابع اسلامی تلاش شده است آگاهیهای عمیق و گستردهای در خصوص ارزشهای خانوادگی و نحوة تحقق آنها ارائه شود و با این شیوه زمینه برای تقویت اینگونه ارزشها در خانواده فراهم گردد. بینشهای یاد شده شامل مراحل گوناگون پیش، هنگام و پس از ازدواج و تشکیل خانواده شد. براساس روش تحمیل به نفس»، فرد برای تحقق ارزشهای خانوادگی، به رغم کراهت باطنی، رفتارهایی مانند اعمال ذیل را انجام میدهد: رفتار و گفتار کریمانه با والدین، حتی در صورت بدرفتاری آنان؛ پرهیز از ازدواج با فرد بی ایمان به رغم امتیازات دیگر وی؛ صبر و شکیبایی در برابر کج خلقی همسر. براساس روش الگویی»، برای تحقق ارزشهای خانوادگی، زنان، شوهران، والدین و فرزندان با سرمشق گرفتن از سیرة اولیای الهی میتوانند چنین ارزشهایی را در خانواده تثبیت کنند. دعا» برای بهره مندی از همسر شایسته، والدین، همسر و فرزندان نیز روش دیگری برای تحقق ارزشهای خانوادگی به شمار میرود. همچنین قرآن کریم و منابع روایی با تمثیل» و تشبیه» کوشیده اند روابط همسران، والدین و فرزندان را به طور ملموس بیان کنند و از این منظر به تبیین و تصحیح روابط خانوادگی یاری رسانند. سرانجام موعظه»، یعنى آنچه انسان با آن پند و عبرت و اندرز گیرد و از معصیت و گناه روی گرداند و به دنیا دلگرمی پیدا نکند، در تربیت خانوادگی کانون استفاده منابع اسلامی قرار گرفته و بیان شده است که همسران، والدین و فرزندان میتوانند با بهره گیری از این روش، زمینة تحقق ارزش را در خانواده فراهم سازند. منابع آشتیانی، میرزااحمد و شاگردان(1362)، طرائف الحکم یا اندرزهای ممتاز، تهران، کتابخانه صدوق. ابن طاووس، سیدرضیالدین(1380)، لهوف، ترجمة سیدابوالحسن میرابوطالبی، قم، دلیل ما. اربلی، علیبنعیسی(1382)، کشف الغمه، ترجمه و شرح علی بن حسین زوارهای، تهران، اسلامیه. باقری، خسرو(1380)، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، تهران، مدرسه. پاینده، ابوالقاسم (1382)، نهج الفصاحه مجموعه کلمات قصار حضرت رسول، تهران، دنیای دانش. جزایری، سیدنعمت الله(1404)، النور المبین فی قصص الانبیاء و المرسلین، قم، آیت الله مرعشی. جناتیشاهرودی، حسین(1380)، آرامش دل داغدیدگان، قم، روح. حاجیدهآبادی، محمدعلی(1377)، درآمدی بر نظام تربیتی اسلام، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی. حجازی، سیدمهدی و دیگران (1419)، درر الاخبار، قم، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی. حسینخانی، هادی(1390)، معیارهای انتخاب همسر از دیدگاه اسلام و ساخت مقیاس آن، پایان نامه دکترا، رشته علوم تربیتی قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی،. حکیمی، محمدرضا، ودیگرن (1380)، الحیاه، ترجمة احمد آرام، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی. حلی، احمدبنفهد(1407)، عده الداعی و نجاح الساعی، قم، دارالکتاب الاسلامی. خرمشاهی، بهاءالدین و مسعود انصاری(1376)، پیام پیامبر، تهران، منفرد. خوانساری، جمالالدین(1366)، شرح آقا جمال الدین خوانساری بر غررالحکم، تهران، دانشگاه تهران. الدیلمی، الحسنبنابیالحسن (1412)، ارشاد القلوب الی الصواب، قم، شریف رضی. راوندی، سیدفضل الله(1376)، النوادر للراوندی، ترجمة احمد صادقیاردستانی، تهران، بنیاد کوشانپور. رسولیمحلاتی، سیدهاشم(1369)، صحیفه علویه، تهران، اسلامی. رضایی، سیدعبدالحسین(1364)، کتاب الروضه در مبانی اخلاق، تهران، اسلامیه. سالاریفر، محمدرضا (1385)، خانواده در نگرش اسلام وروان شناسی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. سیف، علیاکبر(1388)، روانشناسی پرورشی نوین، تهران، نشر دوران. شریفی، احمدحسین(1388)، خوب چیست؟ بد کدام است؟، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). شعیری، تاجالدین (1405)، جامع الاخبار، قم، رضی. صدوق، محمدبنعلی (1404)، من لا یحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. طبرسی، حسن (1370)، مکارم الاخلاق، قم، شریف رضی. طبرسی، فضلبنالحسن(1380)، الآداب الدینیه للخزانه المعینیه، ترجمة احمد عابدی، قم، زائر. ـــــ ، (1385ق)، مشکاه الانوار فی غرر الاخبار، نجف، حیدریه. فتحعلی، محمود و جمعی از نویسندگان(1381)، درآمدی بر مبانی اندیشه اسلامی(فلسفی، کلامی، سیاسی)، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) قرائتی، محسن (1376)، تفسیر نور، قم، مؤسسه در راه حق. القرشی، باقرشریف(1372)، تحلیلی از زندگانی امام سجاد، مترجم محمد رضا عطایی، مشهد، آستان قدس رضوی. کلینی، محمدبنیعقوب (1365)، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه. المالکیالاشتری، ورامبنابیفراس(بی تا)، مجموعه ورام، قم، مکتبه الفقیه. محمدیریشهری، محمد (1387)، تحکیم خانواده از نگاه قرآن و حدیث، با همکاری عباس پسندیده، ترجمة حمید رضاشیخی، قم، دار الحدیث. ـــــ ، (1381)، میزان الحکمه، ترجمة حمیدرضا شیخی، قم، دارالحدیث. محمدیشاهرودی، عبدالعلی(1377)، معانی الاخبار، ترجمة محمدی، تهران، دارالکتب الاسلامیه. مجلسی، محمدباقر (1403)، بحار الانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء. ـــــ ، (1384)، حیات القلوب، قم، سرور. مروجیطبسی، محمدجواد(1387)، حقوق فرزندان در مکتب اهل بیت علیهم السلام، قم، موسسه بوستان کتاب. مشایخ، فاطمه(1381)، قصص الانبیاء(قصص قرآن)، تهران، فرحان. مشکینی، علی(1424)، تحریر المواعظ العددیه، قم، الهادی. مطهری، مرتضی(1373)، تعلیم و تربیت در اسلام، تهران، صدرا. Brandenburg, Mark, Top ten ways to teach values to your kids,from:http://halife.com/family/teach_values_to_kids.html Goodwin, Y. Paula. (2003). African American and European American Women’s Marital WellـBeing. Journal of Marriage and family. vol. 65, no.3, pp.550ـ 560. Jeff(2009)from: http:// mysuperchargedlife.com/.../five-family-values-to-teach-our-kids-and-our-bankers/ Khaula Shah(2009) MUHAMMADSAW: THE RESTORER OF FAMILY VALUES, from:www.alislam.org/.../Muhammad-saw-The-restorer-of-family-values-20090131MN.pdf Kruger, Sherri (2010) Top 10 Essential Family Values, from: www.zenfamilyhabits.net/2010/02/top-10-essential-family-values/ Kvols, Kathryn(2008) 8 Ways to Teach Your Child Values, from: www.incaf.com/articles/8_Ways_to_Teach_Values_to_Your_Children.pdf Markham, Howard., Kim. Halford., and Kristin. Lindahi. (2000). Marriage, Encyclopedia of Psychology. Onedera, Jill Duba (2008) The Role of Religion in Marriage and Family Counseling,Taylor & Francis Group,LLC. هادی حسینخانی : استادیار گروه علوم تربیتی مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). پژوهش های تربیتی - سال پنجم، شماره دوم، پیاپی 10، پاییز و زمستان 1392، ص 83 ـ 102. انتهای متن/
94/04/21 - 06:01
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 144]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها