محبوبترینها
آشنایی با سایت قو ایران بهترین سایت آگهی و تبلیغات در کشور
بهترین شرکت‌های مهندسی در آلمان
صفر تا صد حق بیمه 1403! فرمول محاسبه حق بیمه
نقش هدایای سازمانی در افزایش انگیزه و تعهد کارکنان
کلینیک پروتز و ساخت اندام مصنوعی دکتر اجرائی
چگونه می‌توانیم با ترانسفر وایز پول جابجا کنیم؟
بهترین مدل‌های [صندلی گیمینگ] براساس نقد و بررسی کاربران
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
مشاوره حقوقی تلفنی با کمترین هزینه
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1803726629
ماهیت امید؛ مقایسه‌ای تطبیقی بین اسلام و سایر مکاتب - بخش دوم و پایانی امید مطلوب، صادق و حقیقی
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: ماهیت امید؛ مقایسه‌ای تطبیقی بین اسلام و سایر مکاتب - بخش دوم و پایانی
امید مطلوب، صادق و حقیقی
این نوع امید، مربوط به اموری است که در جهت رضای الهی و هماهنگ با واقعیت وجودی انسان است و به دو گونه در قرآن مطرح گردیده است: امید به آخرت و برخورداری از رحمت الهی و امید به لقای خدا.
د. تفکرات اندیشمندان مسیحی پیرامون امید مفهوم «امید» به‌واسطه تعالیم عیسی(ع) و نیز اعتقادات پولس، در فرقه‌های مسیحیت و اندیشه‌های علمای آنها به‌گونه‌هایی متفاوت بیان شده است. برخی محققان کاتولیک، آمرزیدگی و ایجاد امید دوباره در بشر را، به‌معنای عادل شدن و بیشتر محققان پروتستان آن را به‌معنای عادل شمردن می‌دانند؛ یعنی نوعی حالت بیرونی که به نوعی تبرئه اشاره دارد، نه نوعی ویژگی درونی که به مفهوم اخلاقی عدالت اشاره داشته باشد(تونی لین، 1386، ص 260؛ مفتاح، 1385). همان‌گونه که گذشت، امید در الهیات مسیحی به‌عنوان یکی از سه فضیلت الهیاتی، دارای نقشی محوری است و یکی از سه عنصر اصلی شخصیت مسیحی و خداپسندانه را تشکیل می‌دهد: «سه چیز همیشه باقی خواهد ماند: ایمان، امید و محبت یا عشق»(قرنتیان13: 13). گرچه الهیات به تدریج از نظریة اخلاق تفکیک شده است، اما امید براى نخستین بار نقش مهمى را در نظریه اخلاق آگوستین ایفا کرد؛ یعنى جایى که به‌عنوان یکى از سه فضیلت الهیاتى نمایان شد. به گفته آگوستین، فضیلت امید فقط فرع بر ایمان است و رابطه‌اى برابر با عشق دارد. یعنى هیچ عشقى بدون امید نیست و هیچ امیدى بدون عشق نیست و عشق و امید، هیچ‌کدام بدون ایمان نمی‌توانند باشند(استراترن، 1385، ص18). همچنین یکی از موضوعات اساسی در تفکر آگوستین، که برگرفته از تفکرات انحرافی پولس می‌باشد، سقوط بشر است. انگاره سقوط، بیانگر این اندیشه است که بشر از جایگاه پاک اولیه خود سقوط کرده است و در ناامیدی و یأس به‌سر می‌برد و به مدد ابزارها و امکانات خود نیز، نمی‌تواند خود را نجات دهد. ازاین‌رو، خدا در حلّ این بن‌بست، دخالت می‌کند و از سر عشق به بشر، خود را در شخص عیسی مسیح قرار می‌دهد تا او را رهایی بخشد و بار دیگر خانه امید را در او پایه‌ریزی کند. بنابراین، بازخرید موهبتی الهی است و خدا آغازگر فرایند رستگاری و بنیانگذار خانه امید در آدمی است(مک گراث، 1384، ص 63-64). آکوئیناس از الهی‌دانان مسیحی در میان کاتولیک‌ها، برای ایجاد امید در آدمی، بر نقش اراده در حرکت به سوی خدا به‌وسیله ایمان و انتقال از حالت گناه و ناامیدی به حالت عدالت توجه دارد و لطف الهی را عامل اصلی ایجاد امید در آدمی می‌داند. وی همانند آگوستین، اراده انسان را برای ایجاد امید در خویش ضعیف نمی‌داند و منکر نیست که انسان بتواند از راه عمل به دستورات اخلاقی عهد عتیق، به ایجاد امید و از آنجا به عدالت دست پیدا کند، ولی در مقایسه با آمرزیدگی موهوبی، آن را اطمینان‌بخش نمی‌داند و بر لطف و آمرزیدگی موهوبی تأکید می‌ورزد(تونی لین، 1386، ص 210ـ214؛ مفتاح، 1385). اما در عصر روشنگرى، اخلاق از الهیات تفکیک شد. به همین دلیل، امید نیز از اهمیت کمترى در علم اخلاق برخوردار گشت. با این حال، سه استثنا بر این گرایش عام به چشم مى‌خورد: ایمانوئل کانت، ارنست بلوخ(Bloch) و گابریل مارسل(Gabrie Marcel). در مکتوبات هریک از ایشان به مانند آگوستین، میان امید و اخلاق از یک‌سو، و دین و ایمان از سوى دیگر، ربطى وثیق وجود دارد. در نگاشته‌هاى سیاسى و اخلاقى ارنست بلوخ و گابریل مارسل، امید نقشى اساسى ایفا مى‌کند. بلوخ «امید» را با حسرت و اشتیاق به اتوپیا «آرمانشهر/ ناکجا آباد» مربوط مى‌داند. حال آنکه مارسل «امید» را همچون نوعى آمادگى براى استعلا جستن از موقعیت‌هایى مى‌داند که آدمى را به تسلیم شدن به ناامیدی وسوسه مى‌کنند. نزد هریک از این نویسندگان همانند آگوستین، ارتباط میان امید از یک‌سو، و ایمان و عشق از سوى دیگر، به قوت خود باقى است. با این حال،کانت و بلوخ، مقولات فوق را مخالف عقل نمى‌دانند، بلکه مى‌کوشند تا آن مقولات را ذیل عقل بگنجانند(استراترن، 1385، ص 18). کانت در نظریه اخلاقى خود، با طرح نظریه اصول موضوعه، براى امید جایگاهى ویژه قائل شد. او نیز به‌مانند آگوستین بر این باور است که امید و عشق متضمن ایمان‌اند. به عقیده کانت امید غایى، امید به وصال خداوند نیست، بلکه امید به تحصیل خیر اعلى است که مستلزم قانون اخلاقى است(استراترن، 1385، ص18). ارنست بلوخ، ملقب به فیلسوف امید، که تأثیر عمیقی نیز بر مکتب فرانکفورت داشت، امید دینى و آرمانشهرهاى دینى، خاصه آرمانشهر مسیحى ملکوت خداوند را، عالى‌ترین ظهور ناخشنودى و عصیان علیه وضع موجود می‌داند. در حقیقت، بلوخ در اندیشة منجی‌ای است که انتظار دارد در آینده‌ای دور، از ذات هستی برون جهد و وظیفه آدمی آن است که در جهت کمک به این منجی، نیروهایش را گرد آورد و خود را از چنگ واقعیت برهاند(همان). مارسل معتقد است امید راهى براى رهایی از تنگناهاى زندگى (مرض، جدایى، غربت و بندگى و...) و نجات از سختی‌های آن است؛ چراکه این تنگناها و رنج‌ها، خود علت و انگیزه بالقوه ناامیدی هستند و آدمی در چنبره آنها، خود را مى‌بازد و به ورطه ناامیدی فرو می‌افتد. مارسل به امید همچون ترجمان منزلت انسانى نیز می‌نگرد؛ یعنى به‌عنوان راهکاری براى استعلا جستن از تمنیات و امیال شخصى و در انتظار طرحى مشترک بودن. در اینجا امید از نفع شخصى استعلا مى‌جوید؛ چراکه ارتباط من با شخص (یا اشخاص) دیگر، که به ایشان امید بسته‌ام، ارتباطى ابزارى نیست، بلکه ارتباطى اخلاقى و مشترک با جمع است.مارسل چنین امیدى را بیشتر در برابر زمینه ایمان به خدا قرار مى‌دهد(استراترن، 1385، ص18). از دیدگاه پلاگیوس، راه ایجاد امید، در درون بشر قرار دارد. هریک از افراد بشر استعداد این را دارد که امید را در خود ایجاد و پرورش داده و خود را رستگار سازد. چنین نیست که آنان در دام گناه و ناامیدی افتاده باشند، بلکه می‌توانند هر چیزی را که برای رستگاری خود لازم است، انجام دهند و امید خویش را تقویت نمایند؛ چراکه انسان آزادی کامل دارد و سقوط آدم، تنها در خودش تأثیر داشت، نه در دیگران(هوردرن، 1368، ص 21). در نگاه پلاگیوس، رستگاری و رسیدن به آرامش ابدی، به‌واسطه اعمال نیک به‌دست می‌آید. همین خواسته خداوند از بشر است و آدمی باید به‌واسطه اعمال نیک، روح امید را در خویش تقویت نماید. اما این عقیده در شورای کارتاژ در سال 418 محکوم شد(مک‌گراث، 1384، ص 65ـ66). در نگاه مارتین لوتر، بنیانگذار مذهب پروتستان نیز رسیدن به آرامش ابدی از راه ایمان و امید است. مراد لوتر از آموزه ایمان، به تعریف او از ایمان مربوط می‌شود. ایمان یعنی اعتقاد به این نکته که مسیح زاده شد و به‌واسطه عمل نجات، امید را در بشر ایجاد نمود و دیگر اینکه ایمان، یعنی اعتماد به وعده‌ها و امیدهای خداوند که معترفان را می‌بخشد(براون، 1375، ص 36ـ37؛ مک‌گراث، 1384، ص 234ـ238). این آموزه، اساس و محور نهضت اصلاح دینی او بود. او می‌گفت: همراه با پولس بیان می‌کنیم که به‌وسیله ایمان عادل شمرده می‌شویم و به آرامش ابدی نائل می‌گردیم، نه به‌وسیله شریعت یا محبت. البته نه بدین معنا که منکر اعمال نیک باشیم، بلکه به دلیل آنکه ما نمی‌توانیم خود را از شیطان برحذر داریم(تونی لین، 1386، ص 260). عادل‌شمردگی توسط ایمان، به‌معنای این است که بر اساس صلیب مسیح، می‌توان امید داشت که به انجام کارهای نیکو توانا گردیم ولی کارهای نیکو، به منظور کسب تأیید الهی و پذیرفته شدن از سوی او نیست، بلکه واکنش داوطلبانه و محبت‌آمیز فرزندان خدا نسبت به او به‌شمار می‌آید(تونی لین، 1386، ص 266). اما بعدها شورای ترنت، که نوزدهمین شورای جهانی کلیسای کاتولیک تلقی می‌شود، در واکنش به نهضت اصلاح دینی، به‌ویژه اظهارات لوتر، بارها این مسئله را تکرار نمود که کسی نباید به امید تنها، دل‌خوش کند و گمان نماید که تنها با امید و ایمان محض به میراث خواهد رسید. گویی انجیل وعده محض و مطلق زندگی ابدی، بدون شرط رعایت احکام بوده است(همان، ص 368-372). مارتین لینگر ایمان و امید و محبت را سه حالت متفاوت میل و دلبستگى انسان به عالم دیگر، جهان آخرت مى‌داند. در این میان، براى امید، نقش ویژه‌اى قائل است. در اندیشه او، فضیلت امید بدین‌معناست که زندگى انسان را سفرى بدانیم که به حقیقت نامتناهى و رضایت‌مندى ابدى مى‌انجامد، بدین شرط که امکاناتى که در توانایى ماست تحقق یابد. بدین غایت نه فقط پس از مرگ، بلکه در همین زندگى مى‌توان دست یافت گرچه در دوره کنونى زندگى بشر، تنها عده اندکى در همین جهان بدان وصول مى‌یابند(استراترن، 1385، ص 18). بنابراین، متعلق اصلی امید در اناجیل سه‌گانه و نیز تعالیم پولس، وعده فرارسیدن ملکوت است که مرتبط با هدفمندی حیات بشر و در راستای زندگانی اخروی اوست. البته معنای اصلی ملکوت در کلام پولس، همان مُلک و مملکت است که از آن خداوند و عیسی مسیح است و از دیگر معانی ملکوت، که در اناجیل سه‌گانه ذکر شده، سخنی به میان نمی‌آورد. همچنین در تعالیم پولس، تا انسان ها به‌واسطه فیض خدا از نو متولد نشوند، نمی توانند ملکوت خدا را مشاهده کنند. بنابراین، تنها ایمان است که آرامش را به دنبال دارد، نه ایمان به همراه عمل صالح. درحالی‌که از منظر اناجیل سه‌گانه امید، آدمی را به‌سوی صبر(یعقوب5: 9-7؛ متی5: 12)، ارتباط با خالق(دعا)(یعقوب5: 16) و نیز ارتباط با خلق (محبت) سوق می‌دهد. در تعالیم یوحنا نیز امید به خداوند و انتظار بازگشت به‌سوی او، یکی از مهم‌ترین مفاهیم جهت القای روح امید در میان مردم است. مسیح، عامل ایجاد امید است و هرکس به خداوند امید دارد، باید به مسیح نیز امید داشته باشد. از آثار و کارکردهای چنین امیدی، تقویت روح محبت و احسان به سایرین است. 3- امید در قرآن کریم مسئلة «امید» و امیدواری به آینده در قرآن کریم، بارها و به شیوههای گوناگون بیان گردیده و قرآن، این نسخة شفابخش الهی(یونس: 57)، بارها انسان را به امید و امیدواری ترغیب و تشویق نموده است. تفکر در قصه‌های قرآن، ما را به این حقیقت رهنمون می‌سازد که یکی از اهداف بیان این قصه‌ها، تحکیم روح امید در دل اهل ایمان بوده است: «و‌کُلاًّ نَقُصُّ عَلَیکَ مِن أَنباءِ الرُّسُلِ مَا نُثَبِّتُ بِهِ فُؤَادَک» (هود: 120) و خداوند از طریق بیان زندگی این انسان‌های نمونه، که مظهر کامل و تام اسمای نیکوی الهی می‌باشند، به پرورش روحیة امید و تقویت آن در سایر افراد بشر می‌پردازد. البته امیدبخشی قرآن کریم، تنها در دایرة دنیا محدود نمی‌شود، بلکه آخرت آدمی را نیز فرامی‌گیرد. بشارت به بهشت، امیدی است که قرآن کریم برای زندگی جاودان آخرت مطرح می‌سازد و با بیان جزییات آن، شوق مؤمنان را برای رسیدن به آن بیشتر می‌کند(توبه: 21و22). اگر از دوزخ هم سخن به میان آمده، برای این است که انسان‌ها برای رسیدن به بهشت تلاش کنند و زاد و توشة لازم را برای سفر آخرت فراهم آورند. قرآن کریم برای آنکه تیرگی یأس و ناامیدی را از دل مؤمنان بزداید، از زبان پیامبر بزرگی چون یعقوب(ع) می‌فرماید: «ولَا تَاْیَسُواْ مِن رَّوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لَا یَاْیَسُ مِن رَّوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْکَافِرُون»(یوسف: 87). اما زیربنای امید در قرآن کریم، در ارتباط با الله است. از سوی دیگر، امید نیز در راستای تکامل انسان است که این تکامل از منظر قرآن، به‌سوی خلیفه اللهی و جانشینی خدا در روی زمین است: «وَ إِذْ قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلَئکَةِ إِنىّ جَاعِلٌ فىِ الْأَرْضِ خَلِیفَة»(بقره: 30)، ازاین‌رو، امید واقعی نیز در راستای تجلی این صفت الهی نهادینه شده در وجود بشر می‌باشد و آدمی موظف است در راستای دستیابی به این امید راستین، به سایر امید‌ها و اهداف دنیوی خویش روی آورد. تنها در این صورت است که در این دنیای وحشت‌زا و هراس‌انگیز امروز و در کشاکش عوامل و موانع فراوان شیطانى و نفسانى، آرامش واقعی پدید می‌آید و حیات واقعی محقق و راه رسیدن به کمال سهل و آسان می‌گردد. یکی از متعلقات امید در قرآن، امید به برخورداری از رحمت الهی است. پیامبران، اولیای خدا و مجاهدان در راه حق، همواره به رحمت الهی چشم امید دوخته‌اند: «إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ الَّذینَ‌هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فی سَبیلِ اللَّهِ أُولئِکَ یَرْجُونَ رَحْمَتَ اللَّه»(بقره: 218)؛ چراکه خداوند خیر محض و فیاض علی‌الاطلاق است و گسترة رحمت او وسیله‌ای برای نجات و رستگاری انسان است. به همین دلیل، بارها سفارش کرده که از رحمت او ناامید نشوید: «لَا تَقْنَطُواْ مِن رَّحْمَةالله»(زمر: 39) و همواره در انتظار آن باشید؛ چراکه رحمت خداوند از تمامی آنچه که انسان‌ها برای خود جمع می‌کنند، برتر و بالاتر است «لَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَحْمَةٌ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ»(آل‌عمران: 157) و تنها گمراهان و کافران از رحمت او ناامیدند «وَ مَنْ یَقْنَطُ مِنْ رَحْمَةِ رَبِّهِ إِلاَّ الضَّالُّونَ»(حجر: 56)، بی‌تردید، چنین افرادی عذابی دردناک در انتظارشان است(عنکبوت: 23). خداوند مؤمنان را با صفت امیدوارى به رحمت خدا مى ستاید و ناامیدى از رحمت خدا را به کافران نسبت مى دهد(یوسف: 87). یکی دیگر از متعلقات امید در قرآن، آرزوهای موهوم و خیالی است که در پرتو انداختن آدمی در گرداب لذات دنیوی، مانع رسیدن او به کمال می‌شوند. خداوند سبحان در سورة هود به بیان‌گوشه‌ای از این آرزوها پرداخته و با بیان سرانجام ایشان، آدمی را از داشتن آن منع می‌کند: «قَالُواْ یَاصَالِحُ قَدْ کُنتَ فِینَا مَرْجُوًّا قَبْلَ هَذَا أَتَنْهَئنَا أَن نَّعْبُدَ مَا یَعْبُدُ ءَابَاؤُنَا وَ إِنَّنَا لَفِى شَکٍّ مِّمَّا تَدْعُونَا إِلَیْهِ مُرِیب» (هود: 62؛ طباطبائی، 1417، ج 10، ص 313؛ مکارم شیرازی، 1374، ج 9، ص 155). به‌طور کلی امید در قرآن کریم تنها در برخی موارد در دایرة دنیا محدود می‌شود و در بیشتر مواقع، آخرت آدمی را فرامی‌گیرد. ازاین‌رو، بر اساس آفات آن، داراى مراتبى است که پایین‌ترین آن، رجای نفسانی است و کسانی که نسبت معرفتی آنان به خداوند بسیار ضعیف است، در این مرحله و مرتبه قرار دارند. درخواست‌های ایشان نیز زاهدانه و از خدا جز مناصب دنیوی یا شهوات نفسانی نمی‌خواهند. اگر درخواستی داشته باشند، از بهشت‌خواهی و رهایی از دوزخ تجاوز نمی‌کند، اما کسانی که خداوند سبحان را به عظمت شناخته‌اند، سوز آنان از فراق اوست. آنچه در آنان نمود دارد، شوق لقای خدا و رجای دیدار اوست. بنابراین، با توجه به آنچه گذشت، می‌توان به این نکته دست یافت که گرچه امید در قرآن کریم، ماهیتى مثبت و پسندیده دارد، اما ازآنجاکه عوامل پدیدآورنده آن (متعلقات) و موانع به هم زننده آن، ممکن‌است ماهیتى حقیقی و یا کاذب داشته باشند، مى‌توان به تقسیم آن به‌صورت زیر پرداخت: 1. امید مطلوب، صادق و حقیقی این نوع امید، مربوط به اموری است که در جهت رضای الهی و هماهنگ با واقعیت وجودی انسان است و به دو گونه در قرآن مطرح گردیده است: امید به آخرت و برخورداری از رحمت الهی(عموم مؤمنان، به آخرت و رحمت الهی امید دارند (بقره: 218)) و امید به لقای خدا «مؤمنان خاص و انسان‌های کامل، امیدشان به لقای الهی است» (کهف: 110). 2. امید نامطلوب، کاذب و مجازی این نوع امید مربوط به اموری است که رضای الهی در آن لحاظ نمی‌گردد و حاصل وسوسه‌های نفس یا القائات شیطان است؛ اموری همچون آرزوها و تصورات موهوم دنیوی (هود: 62؛ نور: 60). اما قرآن کریم جهت القا و تقویت امید آدمی، راهکارهایی را نیز ارائه نموده است. القای انرژی روانی لازم برای تعقیب هدف، یکی از این راهکارهاست. به‌عبارت دیگر، اگر برای دستیابی به هدفی مشخص، انرژی روانی نیرومندی وجود داشته باشد، شرایط مناسبی به‌وجود خواهد آمد تا انسان در تلاش برای به‌دست آوردن راه‌های درستی برای وصول به هدف برآید. این انرژی روانی در قرآن، ایمان و اعتقاد کامل به خداوند است. قرآن دربارة افرادی که به خداوند ایمان کامل داشتند و از دشمنان نهراسیدند، می‌فرماید: «إِنهَّمْ فِتْیَةٌ ءَامَنُواْ بِرَبِّهِمْ وَ زِدْنَاهُمْ هُدًى» (کهف: 13) و افزودن هدایت به سبب داشتن روحیه معنوی ایشان است و خداوند در قرآن، بارها مؤمنان را به روح الهی تأیید کرده است(مجادله: 22). یکی دیگر از شیوههای تربیتی قرآن برای تقویت امید انسان، تأسی و اقتدا به اسوه‌های قرآنی است «لَقَدْ کاَنَ لَکمُ فِیهِمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِّمَن کاَنَ یَرْجُواْ الله» (ممتحنه: 6)؛ چراکه آدمی برای دستیابی به مطلوب خود، باید به دنبال الگو و نمونه‌ای باشد تا امید به آینده، امیدی واقعی و سرشار از حقیقت جلوه کند. از این میان، انبیا و اولیای الهی که انسان‌های کامل به شمار می‌روند، مصداق بهترین الگو شمرده می‌شوند: «أُولئِکَ الَّذینَ هَدَى اللَّهُ فَبِهُداهُمُ اقْتَدِه»(انعام: 90). هریک از ویژگی‌های شخصیتی این بزرگواران، مى تواند سبب تقویت امید آدمی گردد. پس از ایشان نیز آدمی به الگوگیری از امامان و ائمه معصوم(ع) سفارش شده است(جوادی آملی، 1388، ص58). از سوی دیگر، از منظر قرآن کریم، پیروان ادیان الهى براساس داده‌هاى کتب آسمانى، معتقد به ظهور منجى انسان‌ها بوده و جهان را به سوى صلح و صفا در حرکت مى‌بینند و به فرا رسیدن روزى امید دارند که متقیان و صالحان بر دنیا حکومت کنند: «وَلَقَدْ کتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ»(انبیا: 105). در این راستا، شیعه با الهام و الگوگیری از تعالیم نورانى معصومان(ع)، به فرا رسیدن روزى امیدوار است که جهان با ظهور حضرت قائم? از ظلم و بیداد رهایى یافته و از عدل و داد پر شود، زمین برکات خود را ظاهر کند و تهیدستى یافت نشود و این، همان تحقق معناى سخن خداوند است که «عاقبت از آن متقیان است»(قصص: 83). چنان‌که باطل از بین‌رفتنى و حق پایدار و ثابت است(رعد: 17). بی‌گمان ترسیم چنان آینده‌ای روشن، تلاش مؤمنان را در وصول به آن افزون می‌کند و هیچ‌گاه بارقة امید در دل‌های شیعیان خاموش نخواهد گشت. در حقیقت، آنان که دل به این انتظار راستین سپرده و قلبی سرشار از امید به ظهور امام زمان دارند، می‌دانند که دیر یا زود، صالحان حاکمان زمین خواهند بود؛ حق به صاحبانش باز می‌گردد و با محو ستم و بیداد، امر جامعه اصلاح و سامان می‌پذیرد، برای رسیدن به چنین جامعه‌ای، خویشتن را اصلاح نموده و در اصلاح جامعه خود نیز می‌کوشند تا زمینه ایجاد و تشکیل آن دولت کریمه را فراهم آورند. بر همین اساس، آنکه امیدوار حقیقی و منتظر راستین است، هم صالح است و هم مصلح. چنین کسی با اقتدا به دعای مولای خویش، از خدای سبحان چنین می‌خواهد: «اللَّهُمَّ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَیْکَ فِی دَوْلَة کَرِیمَة تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلَامَ وَ أَهْلَهُ وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفَاقَ وَ أَهْلَهُ وَ تَجْعَلُنَا فِیهَا مِنَ الدُّعَاة إِلَى طَاعَتِکَ وَ الْقَادَة فِی سَبِیلِک»(جوادی‌آملی، 1388، ص 183). بنابراین، می‌توان بدین نکته راه یافت که قرآن کریم، علاوه بر ارائه راهکارهایی اعتقادی برای القا امید در آدمی، «امید به خالق یکتا و ایمان به او؛ (اصل توحید)»(نساء: 104)، امید به برخورداری از رحمت الهی در جوار او و نیز لقای او به‌واسطه عبور از جهان مادی (اصل معاد)(کهف: 110) و الگوگیری از انبیا و اولیای الهی و امید به رسیدن منجی (اصل نبوت و امامت)(جاثیه: 6))، به ارائه راهکارهایی رفتاری، چه در حوزه فرد و چه در حوزه اجتماع، برای تقویت و تحکیم روح امید در خود و جامعه نیز پرداخته است. اموری همچون تلاوت آیات قرآن، انس با آن و اقامه نماز(فاطر: 29)، تهجد و شب زنده‌داری(زمر: 9)، زکات(بقره: 43)، انفاق(فاطر: 29)، هجرت و جهاد در راه خدا(بقره: 218) و به‌طور کلی انجام کلیه اعمال صالح و خداپسند(کهف: 110)، به این مهم اشاره دارند. همچنین قرآن کریم به‌عنوان کامل‌ترین کتاب الهی، شاخصه‌هایی برای شناخت امید حقیقی از امید کاذب ارائه نموده که به‌طور مختصر می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: انگیزه الهى و خدایى(کهف: 110)، همراهی با عمل صالح(فاطر: 29)، همراه بودن با خوف (اسراء: 57؛ طباطبائی، 1417، ج13، ص405)، که در خلال مطالب فوق، به هرکدام از این موارد، اشاره شد. بنابراین، توجه به آیات قران کریم، می‌تواند امید حقیقی را در آدمی ایجاد و او را در مسیر تربیت حقیقی و واقعی خویش قرار دهد. نتیجه‌گیری با توجه به یافته‌های این پژوهش، می‌توان گفت: امید حقیقی در ارتباط با خداوند است؛ یعنی در رسیدن انسان به خداوند و غرق شدن در عبودیت و پرستش اوست. در حقیقت، امید با ایمان به خداوند و عشق به او در آدمی ایجاد و به‌واسطه رحمت الهی و تجلی صفات او در بشر تقویت می‌شود. همچنین در پرتو شناخت هدف اصلی زندگانی و آشنایی با افکار مانع و مخرب و مبارزه با آمال و آرزوهای واهی، می‌توان به حفظ و ابقای آن امیدوار بود. البته هریک از ادیان اسلام و مسیحیت، راه و روش مخصوصی را برای القا و تحکیم امید آدمی ارائه داده‌اند. از منظر قرآن کریم، وحی و دین برای ایجاد امید در بشر آمده تا به تکامل روحی- جسمی و سعادت دنیوی و اخروی او کمک نماید. این امید توسط ایمان و عمل صالح و همچنین پرهیز از ارتکاب معاصی(توبه: 71) محقق می‌شود؛ چراکه از منظر قرآن، امید حقیقی آن است که آدمی را به‌سوی تلاش و حرکت سوق دهد. بدین‌وسیله آدمی، محل ظهور اسمای الهی می‌گردد و به امید حقیقی و راستین؛ یعنی منزل گزیدن در جوار قرب ربوبی، نائل می‌شود. سایر اهداف همچون اهداف دنیوی نیز باید در راستای نیل به این هدف اصیل باشند. از دیدگاه اناجیل سه‌گانه، همانند قرآن، آدمی می‌تواند امیدوار باشد که به‌واسطه ایمان به خداوند و پیروی از شریعت و اطاعت محض از نبی خدا، به حیات جاودان و آرامش ابدی نائل گردد. با این تفاوت که قرآن کریم، از حیات اخروی بسیار سخن گفته و مؤمنان را امیدوار مى‌سازد که در زندگانی اخروی هیچ‌یک از اعمال نیک دنیوی ایشان از صفحه هستى پاک نمى‌شود(غافر: 39). اما در اناجیل سه‌گانه، از حیات جاودان با نام ملکوت تعبیر شده که دارای معانی گوناگون و متعلقات بسیاری است. اما چون حقیقتی روحانی است که تنها به‌واسطه ایمان، می‌توان بدان رسید، تنها بخشی از آن، واقع در عالم غیب است. در تفکرات یوحنا، مسیح سرچشمه امید است. ملکوت از آن مسیح است و امیدِ ایمان‌داران به او، به‌واسطه واقعه رستاخیز اوست. در منظر پولس، امید به‌دنبال انگاره سقوط بشر و مفهوم فدا و رستاخیز مسیح ایجاد شد. درنتیجه، این عمل مسیح، ایمان‌داران به او، می‌توانند امید داشته باشند که در برکات زندگی جاوید شرکت نمایند. مشوق و محرک این امید نیز یادآوری محبت مسیح به انسان‌هاست. بنابراین، در نگاه پولس، امید به‌معنای صبر و انتظار است. این تفکر او، تفاسیر و دیدگاه‌های مختلفی را در مسیحیت به‌دنبال داشت که از این میان، اگوستین هم با وی هم‌رأی بود. مارتین لوتر، در راستای اکتفا به ظاهر سخن پولس، فقط به ایمان نقش محوری داد. در کلیسای کاتولیک، کتاب مقدس و سنت در کنار یکدیگر معتبرند و عامل اصلی نجات آدمی و ایجاد روح امید در او، لطف الهی است و اعمال نیک و آیین‌های فیض‌بخش به‌عنوان ابزارهای مادی آمرزیدگی دارای جایگاهند. به هرحال در مسیحیت، عیسی(ع) نقشی محوری در ایجاد و تحکیم امید ایشان دارد. این آموزه در کنار اعمال نیک، دیدگاه‌های متفاوتی را برمی‌تاباند. درحالی‌که در قرآن، در کنار ایمان و عمل صالح و انجام دستورات شریعت، ایمان به تمام انبیا و تبعیت محض از پیامبر(ص) راه القا، تقویت و نیز بقای امید آدمی است که در دیدگاه شیعه این ولایت و محبت، با حبّ و ولایت امامان شیعه ادامه می‌یابد. منابع ابن‌فارس، احمد بن زکریا (1404ق)، معجم مقاییس اللغة، دمشق، مکتب الاعلام الاسلامی. ابن‌منظور، محمدبن مکرم (1414ق )، لسان العرب ، چ سوم، بیروت، دار صادر. استراترن، فیلیپ (1385)، دائرةالمعارف راتلج: مقاله الهیات امید، ترجمه مسعود فریامنش، تهران، روزنامه جوان، 28 تیر. استید، کریستینفر (1380)، فلسفه در مسیحیت باستان، ترجمة عبدالرحیم سلیمانی‌اردستانی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات
ادیان و مذاهب. الامیرکانی، جیمس انس، (1888م)، نظام التعلیم فی علم اللاهوت القویم، بیروت، مطبعه الامیرکانی. آزادیان، مصطفی (1383)، « نقش خداوند در رستگاری انسان از نظرگاه اسلام و مسیحیت » ، معرفت، ش 78، ص 22-10. براون، کالین (1375)، فلسفه و ایمان مسیحی، ترجمة طاطه وس میکایلیان، تهران، علمی و فرهنگی. بلوخ، ارنست، 1390، دیالکتیک و امید، ترجمه نادر فتوره‌چی، تهران، رشد. پلانتینجا، الوین (1381)، عقل و ایمان، ترجمة بهناز صفری، قم، اشراق. تونی لین (1386)، تاریخ تفکر مسیحی، ترجمه روبرت آسریان، چ سوم، تهران، نشر و پژوهش فرزان. تیسین، هنری (بی‌تا)، الهیات مسیحی، ترجمه ط. میکائلیان، تهران، حیات ابدی. جوادی آملی، عبدالله (1388)، موجود موعود، چ پنجم، قم، مرکز نشر اسراء. خاچیکی، سارو (1982م) اصول مسیحیت، چ دوم، تهران، حیات ابدی. طباطبائی، سیدمحمدحسین (1417ق)، المیزان فى تفسیر القرآن ، چ پنجم، قم، جامعة مدرسین. طیب، سیدعبدالحسین ( 1378ق) اطیب البیان، چ دوم، تهران، اسلام.. فرلای، هارولد (1361)، خلقت تازه، ترجمه مهرداد فاتحی، تهران، آفتاب عدالت. قربانی، عسگر (1390)، ایمان، امید، محبت در اسلام و مسیحیت، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره). لیون دوفر الیسوعى، کنزافیه (1986)، معجم اللاهوت الکتابى، بیروت، دارالمشرق. محمدیاسین، محمد (بی‌تا)، حقیقه ملکوت الله فی الکتاب المقدس. مستر‌هاکس (1377)، قاموس کتاب مقدس، تهران، اساطیر. مغنیه، محمدجواد (1424ق)، الکاشف، تهران، دار الکتب الإسلامیه . مفتاح، احمدرضا (1385)،« مفهوم آمرزیدگی ازراه ایمان»، مجله هفت آسمان، ش 30، ص 76-47. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (1374)، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه. مک‌گراث، آلیستر، 1384، درسنامه الهیات مسیحی، ترجمه بهروز حدادی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان. میبدى، رشیدالدین (1371ق)، کشف الأسرار و عدة الأبرار، چ پنجم، تهران، امیر کبیر. میلر، ویلیام (1319)، تفسیرانجیل یوحنا، تهران، چاپخانه بروخیم. نراقی، محمدمهدی (1383ق) جامع السعادات، قم، دارالکتاب الاسلامیه. واتسون، اندراس و ابراهیم سعید (1298ق)، شرح اصول الایمان، چ چهارم، قاهره، دارالثقافة. والوورد، جان (بی‌تا)، خداوند ما: عیسی، ترجمه مهرداد فاتحی، تهران: کلیستی جماعت ربانی، آموزشگاه کتاب مقدس. هوردرن، ویلیام (1368)، راهنمای الهیات پروتستان، ترجمة طاطه وس میکایلیان، تهران، علمی و فرهنگی. هورن، چارلز (1361)، نجات شناسی، ترجمة سارو خاچیکی، تهران، آفتاب عدالت. منبع: فصلنامه معرفت ادیان – شماره 13 پایان متن/
94/04/21 - 03:18
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 73]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها