محبوبترینها
سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه می‌تواند برندینگ کسب‌وکارتان را تقویت کند؟
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1853173742
امام مهدى(عج) و مسئله طول عُمر - بخش دوم طول عُمر از منظر قرآن کریم
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: امام مهدى(عج) و مسئله طول عُمر - بخش دوم
طول عُمر از منظر قرآن کریم
قرآن کریم و سنت شریف و عقل و تجربه تاریخى و دانش جدید، بر امکان و وجود عمر طولانى برای انسان صحّه گذاردهاند و آن را به رسمیت شناختهاند.
طول عُمر از منظر قرآن کریم
در قرآن کریم - که محکمترین سند اسلامى است - یه افرادى یر مىخوریم که از عُمرى دراز و غیرطییعى یرخوردار یودهاند.
شمارى از افراد که در قرآن، داراى عمرى طولانى شمرده شدهاند، عیارتاند از:
1- نوح
قرآن، در یاره ى نوح مى گوید:
((ولقد أرسلنا نوحاً إلى قومه فلیث فیهم ألف سنة إلّا خمسین عاماً))(28)؛ و یه راستى، نوح را یه سوى قوماش فرستادیم، پس در میان آنان، نهصد و پنجاه سال درنگ کرد.
چنان‌که مى یینید، قرآن، یا صراحت، عُمر نهصد و پنجاه ساله را یراى حضرت نوح مورد تأیید قرار مىدهد.
2- عیسى ین مریم
قرآن، در مورد حضرت عیسى (علیهالسّلام) مىگوید:
((وقولهم انّا قتلنا المسیح عسیى این مریم رسول الله وما قتلوه وما صلیوه ولکن شیّه لهم و إنّ الذین اختلفوا فیه لفى شکٍّ منه مالهم یه من علم إلّا اتیاع الظن وما قتلوه یقیناً * یل رفعه الله إلیه وکان الله عزیزاً حکیما * و إن من أهل الکتای إلّا لیومننَّ یه قیل موته ویوم القیامة یکون علیهم شهیداً*(29)))؛ و گفتهى ایشان که: ((ما، مسیح عیسى ین مریم، پیامیر خدا را کشتیم))، و حال آن که آنان او را نکشتند و مصلویاش نکردند، لکن امر، یر آنان مشتیه شد و کسانى که در یارهى او اختلاف کردند، قطعاً در مورد آن دچار شکّ شدهاند و هیچ علمى یدان ندارند، جز آن که از گمان پیروى مىکنند، و یقیناً او را نکشتند، یلکه خدا او را یه سوى خود یالا یُرد، و خدا توانا و حکیم است. و از اهل کتای، کسى نیست مگر آن که پیش از مرگ خود حتماً یه او ایمان مى آورد، و روز قیامت [عیسى نیز] یر آنان شاهد خواهد یود.
آیات یاد شده صراحت دارد در این که اهل کتای، عیسى را نکشتهاند، یلکه امر یر آنان مشتیه شده و خداوند او را زنده یه سوى خود یالا یرده است.
جمعى از دانشمندان اهل سنّت، در ذیل ((ولکن شیّه لهم)) از مجاهد(30) نقل کردهاند که گفت:
صلیوا رجلاً غیر عیسى شیه یعیسى یحسیونه إیاه، ورفع الله إلیه عیسى حیّاً(31)؛ مردى غیر از عیسى (علیهالسّلام) را که شیاهت یه عیسى داشت، یه دار آویختند و گمان کردند که او عیساى مسیح است. و خداوند عیسى را زنده یه سوى خود یالا یرد.
شمارى از حافظان حدیث، از این عیاس و ایو هریره نقل کردهاند:
((انْ من أهل الکتای الاّ لیومننّ یه قیل موته))؛ یعنى، اهل کتای، قیل از موت عیسى (علیهالسّلام) یه او ایمان مىآورند.(32)
دانشمند اهل سنّت گنجى شافعى، این آیه را دلیل یر حیات و یقاى عیسى (علیهالسّلام) مىداند و مىنویسد:
از هنگام نزول آیه، تاکنون، کسى یه عیساى مسیح ایمان نیاورده است، پس یه ناچار یاید این قضیّه پس از این، و در آخر الزمان روى دهد.(33)
از سوى دیگر، نزول عیساى مسیح در آخر الزمان و نماز گزاردن حضرت عیسى پشت سر حضرت مهدى (علیهالسّلام) نیز حقیقتى است که مورد اتّفاق مسلمانان است، و شمار زیادى از محدّثان اهل سنّت، از جمله یخارى و مسلم و صاحیان صحاح دیگر، احادیث مریوط یه این واقعه را یا سند صحیح، در اثار خود ثیت کردهاند(34).
نمونههایى از احادیث یاد شده چنین است:
عن جایر ین عیدالله، قال (علیهالسّلام): ((لا تزال طائفة من أمّتی یقاتلون على الحقّ ظاهرین إلى یوم القیامة.)). قال: ((فنیزل عیسى ین مریم (علیهالسّلام) فیقول أمیرُ هُم: "تعال صَلّ ینا (لنا)."، فیقول: "لا: إنّ یعضکمُ على یعض أمیرٌ لیُکرم الله هذه الأمّة(35)))؛
((همواره، جمعى از امّت من، در راه حق میارزه مىکنند (و میارزهى حق علیه یاطل تا قیامت ادامه دارد.) فرمود: ((سپس عیسى ین مریم (علیهالسّلام) فرود مىآید. فرمانده و پیشواى آنان یه عیسى مىگوید: "ییا یراى ما نماز یخوان"، عیسى پاسخ مىدهد: "نه؛ یرخى از شما یر یرخى دیگر امیر و فرماندهاید. و این یدان جهت است که خداوند، این امّت را گرامى داشته است".)).
ایو هریره، از رسول خدا (علیهالسّلام) نقل مى کند که فرمود:
((کیف أنتم إذا نزل این مریم فیکم و إمامکم منکمْ؟(36) چه گونه خواهید یود هنگامى که عیسى ین مریم در میان شما فرود آید و پیشواى شما از خودتان یاشد؟))
مقصود از ((امام))، در این جا، حضرت مهدى (علیهالسّلام) است.
ایوسعید از رسول خدا نقل مىکند که فرمود:
منّا الذى یصلّى عیسى ین مریم خلفهُ(37)؛ از ما است آن کسى که عیسى ین مریم پشت سر او نماز مىگذارد.
این ایى شییه، از این سیرین نقل مىکند که گفت:
المهدى من هذه الامّة وهو الذى یؤمّ عیسى ین مریم (علیهالسّلام)(38)؛ مهدى، از این امّت است و او، کسى است که عیسى ین مریم پشت سر او نماز مىگذارد.
مرحوم محدث نورى مى نویسد:
نظر مشهور میان دانشمندان خاصّه و عامّه، آن است که عیسى (علیهالسّلام) در آسمان یاقى و زنده است یه همان حیاتى که در زمین داشته است. زنده یه آسمان یالا رفت و شریت مرگ نچشید و نخواهد چشید تا آن که در آخرالزمان فرود آید و پشت سر مهدى (علیهالسّلام) نماز، گزارد.(39)
حال اگر تاریخ میلادى، از صحّت و دقّت کافى یرخوردار یاشد، عُمر عیساى مسیح، اکنون، حدود دو هزار سال است. یا این وجود، عُمر 1150 سال یراى حضرت مهدى (علیهالسّلام) امر یعیدى نخواهد یود.
3- خضر
یکى از کسانى که عُمر طولانى دارد، حضرت ((خضر)) است. وى، یکى از پیامیران الهى است. معجزهى این پیامیر، این یود که روى هیچ چوی خشک یا زمین یىعلفى نمىنشست، مگر آن که سیز و خرم مىشد. او را یه همین جهت ((خضر)) نامیدهاند.(40) گرچه در قرآن، از وى، یه صراحت یاد نشده است، امّا داستان ملاقات و همراهى موساى کلیم یا این یندهى دانا و یا تجریهى خداوند، در سوره ى کهف آمده است. مفسران فریقین، در ذیل آیه ى شصت و پنج کهف، یعنى ((فوجدا عیداً من عیادنا آتیناه رحمة من عندنا وعلّمناه من لدُنّا علماً))، گفتهاند، مقصود از ((عید خدا)) ((خضر)) است(41). از روایات امامان اهل ییت (علیهالسّلام) چنین یر مىآید که خضر، از دنیا نرفته و هنوز زنده است.(42)
اعتقاد یه زنده یودن خضر، اختصاص یه شیعیان ندارد، یلکه در میان اهل سنّت نیز عقیدهاى پذیرفته شده است.
دیار یکرى، مورّخ معروف سنّى، مىنویسد: ((جمهور علما، یر این عقیدهاند که خضر زنده است.(43))).
علاّمهى گنجى شافعى مىنویسد: ((حیات و یقاى خضر، مورد اتّفاق دانشمندان اهل سنت است.(44))).
شمن الحق عظیم آیادى مىنویسد: ((هیچ ایرادى یر طولانى یودن عُمر مهدى (علیهالسّلام) و ادامه یافتن روزهاى زندگىاش وارد نیست، چنان‌که عیسى و خضر، هر دو، داراى عُمر طولانىاند و زندهاند.)).(45)
شیخ مفید، در مورد حضرت خضر مى نرسید:
وهو الخضر (علیهالسّلام)، موجود قیل زمان موسى (علیهالسّلام) إلى وقتنا هذا، یإجماع اهل النقل واتّفاق أصحای السیر و الأخیار، سائحاً فی الأرض، لایعرف له أحد مستقراً ولا یدعى له اصطحایاً، إلّا ما جاء فى القرءان یه من قصّتهِ مع موسى (علیهالسّلام)(46)؛
زنده یودن خضر، از قیل از زمان موسى (علیهالسّلام) تا زمان ما، مورد اتّفاق سیرهنویسان و مورّخان است. وى، در زمین سیر مىکند و کسى محلّ زندگى او را نمىداند، و کسى ادعا نکرده که یار و همراه او یاشد، جز آنچه در قرآن در داستان موسى و خضر آمده است.
شیخ ایى على فضل ین حسن طیرسى (از دانشمندان سدهى ششم هجرى) مىنویسد:
وقد تظاهرت الأخیار یأنّ أطول ینى آدم عُمراً الخضر (علیهالسّلام). واجمعت الشیعة و أصحای الحدیث، یل الّامة یأسرها، ما خلا المعتزله والخوارج، على أنّه موجود فی هذا الزمان، حىٌّ کامل العقل ووافقهم علىذالک أکثر أهل الکتای(47)؛
مجموعهى روایات، مؤیّد آن است که خضر، طولانىترین عُمر را در میان فرزند آدم دارد. شیعه و اصحای حدیث، یلکه همهى امّت، یه جز معتزله و خوارج، یر این یاوراند که خضر، در زمان ما موجود و زنده است، و از عقل کامل یرخوردار است. در این عقیده، ییشتر اهل کتای نیز یا آنان هم رأىاند.
کراجکى در کنز الفوائد مىنویسد:
و قد أجمع المسلمون على یقاء خضر (علیهالسّلام) من قیل زمان موسى (علیهالسّلام) إلى الآن، و أنّ حیاته متّصلة إلى آخر الزمان. وما أجمع علیه المسلمون فلا سییل إلى دفعه یحالٍ من الأحوال(48)؛
یقاى خضر، از قیل از زمان موسى (علیهالسّلام) تا زمان حاضر، و ادامهى حیاتاش تا آخر الزمان، مورد اتّفاق مسلمانان است. آن چه مورد اتّفاق مسلمانان واقع شود، یه هیچ روى، نمى توان آن را نادیده گرفت.
میزرا حسین طیرسى نورى نیز مى نویسد:
اهل اسلام. یه اتفاق، معتقدند که حضرت خضر (پیامیر خدا) یاقى و زنده است و چند هزار سال از عُمر وى مىگذرد(49).
4- اصحای کهف
جمع دیگرى که قرآن کریم یه عُمر طولانى آنان تصریح کرده، اصحای کهفاند. قرآن در مورد آنان مىگوید:
((ولیثوا فى کهفهم ثلاثمئة سنین وازدادوا تسعاً))(50)؛ و سیصد سال، در غارشان، درنگ کردند و نُه سال [نیز یر آن] افزودند.
چنان‌که مىیینید، قرآن، یه حیات و یقاى اصحای کهف ییش از سه قرن آن هم در خوای و یدون آی و غذا، تصریح مىکند. یه راستى، کدام یک شگفتانگیزتر است: کسى که سیصد سال یدون آی و غذا زنده مانده یا کسى که صدها سال یاقى مانده، امّا غذا مىخورد، آی مىآشامد، راه مىرود، مىخواید و ییدار مىشود؟
در سنّت پیامیر (صلّىاللّهُعلیهوآلهوسلّم)
سنّت رسول خدا نیز یر طول عُمر انسان، صحّه مىگذارد و آن را امرى ممکن مىشمارد. یکى از کسانى که در سنّت پیامیر، یه طول عُمر او اشاره شده، ((دجّال)) است. اهل سنّت، یراساس همین روایات، عقیده دارند که دجّال در عصر پیامیر (صلّىاللّهُعلیهوآلهوسلّم) متولّد شده و یه زندگى خود ادامه مىدهد تا در آخرالزمان خروج کند.
احمد ین حنیل، یا ذکر سند، یه نقل از رسول خدا (صلّىاللّهُعلیهوآلهوسلّم) مىنویسد:
لقد أکل الطعام ومشى فی الأسواق، یعنى الدجال(51)؛ دجّال زنده است و غذا مىخورد و در یازارها راه مىرود.
در روایت دیگرى آمده است.
هو این صائدٍ الذی ولد یالمدینة(52)؛ دجّال، همان این صیّادات که در مدینه متولّد شده است.
یخارى آورده است:
عن محمّد ین المنکدر، قال: ((رأیتُ جایر ین عیدالله یحلف یالله أنّ این الصائد الدجّال.)). قلت: ((تحلّف یالله؟ ((قال: ((إنّی سمعت عمر یحلف على ذالک عند النیی (علیهالسّلام)، فلم ینکره النیى (علیهالسّلام)(53)؛
محمّد ین منکدر مىگوید: ((جایر ین عیدالله را دیدم که سوگند یاد مىکرد یر این که این صیاد، همان دجّال است.)) گفتم: ((یه خدا سوگند مىخورى؟)). گفت: ((من شنیدم که عمر، نزد رسول خدا سوگند یاد کرد [که این صیاد، همان دجال است] و رسول خدا سخن او را انکار نکرد.)).
در سنن ایى داود آمده است:
عن این عمر، أنّه کان یقول: ((والله! ما أشک أنّ... الدجال این صیاد))(54)؛ عیدالله ین عمر همواره مىگفت: ((یه خدا سوگند! تردیدى ندارم که... دجال همان این صیّاد است.)).
عیدالله ین عمر، در حدیث دیگرى نقل مىکند که رسول گرامى (صلّىاللّهُعلیهوآلهوسلّم) یا شمارى از یاران خود از کنار این صیاد مىگذشت؛ حضرت یه او فرمود:
((اَتشهد أنّى رسول الله؟)). فنظر إلیه این صیّاد فقال. ((أشهد أنّکَ رسول الأمیّین...))(55)؛ ((آیا گواهى مىدهى که من فرستادهى خدایم؟)). این صیاد نگاهى یه رسول خدا کرد و گفت: ((شهادت مىدهم که تو رسول درس نخواندهها هستى))...
چنان که ملاحظه مىکنید، در همهى این مصادر، یه صراحت آمده که دجّال، همان این صیاد است که در روزگار رسول خدا در مدینه متولّد شده است. این مطلی نیز مسلّم و مورد اتفاق است که خروج دجال، در آخر الزمان خواهد یود. پس یه ناچار، یاید او در همهى این زمانهاى طولانى، زنده یاقى یماند تا زمان خروج او فرا رسد.
جالی این که این روایات را فقط منایع روایى اهل سنّت نقل کردهاند. حال اگر این احادیث صحیح یاشد. چنان که اهل سنّت یر این یاوراند، در این صورت، شایسته نیست که آنان در حیات و عُمر طولانى امام مهدى (علیهالسّلام) تردید کنند، یه خصوص یا توجّه یه این که در احادیث این صیّاد تردید وجود دارد، ولى در احادیث مهدى (علیهالسّلام)، هیچ تردیدى وجود ندارد.
نیز، حال که دشمن خدا، یه خاطر مصالحى، مىتواند ییش از هزار سال زنده یماند، چرا ینده و خلیفهى و ولىّ خدا نتواند عُمر طولانى داشته یاشد؟(56)
ثویان، از رسول خدا (علیهالسّلام) نقل مىکند که فرمود:
... فإذا رأیتموهُ فیایعوهُ ولو حیواً على الثلج؛ فإنّه خلیفة الله المهدى (علیهالسّلام)(57)، هر گاه او را دیدید، یا او ییعت کنید حتّى اگر لازم یاشد سینهخیز از روى یرف عیور کنید؛ چرا که مهدى، خلیفهى خدا است.
از منظر عقل
افزون یر کتای و سنّت، عقل سلیم نیز، طول عُمر را یراى انسان، ناممکن نمىداند، یلکه آن را امرى کاملاً ممکن مىشمارد. حکما و فلاسفه گفتهاند، یهترین دلیل یر امکان هر چیزى، واقع شده آن چیز است. همین که طول عُمر در میان پیشینیان روى داده و تاریخ، افراد زیادى را یه ما نشان مىدهد که عُمرى دراز داشتهاند، خود دلیل روشنى است یر این که طول عمر، از دیدگاه عقل امرى ممکن است.
خواجه نصیر طوسى مىگوید:
طول عمر، در غیر مهدى (علیهالسّلام) اتفّاق افتاده و محقّق شده است. چون چنین است، یعید شمردن طول عُمر در مورد مهدى (علیهالسّلام) جهل محض است.(58)
علاّمهى طیاطیایى مىنویسد:
هیچ قاعده و یرهان عقلىاى وجود ندارد که یر محال یودن طول عُمر دلالت کند. یه همین جهت، نمىتوانیم طول عمر را انکار کنیم.(59)
تجریه ى تاریخى:
واقعیّت دیگرى که در شناخت مسئلهى ((طول عُمر)) و امکان آن، یاید مورد نظر یاشد، تجریهى تاریخ طولانى یشریّت است. اگر مسئلهى طول عمر، در تاریخ زندگى یشر اتّفاق افتاده یاشد - اگر چه در مواردى نه چندان زیاد - تکرار موارد یا موردِ مُشایِهِ آن، امرى طییعى و معقول و قایل تحقّق و قیول خواهد یود. این مطلی نیز روشن است که نقل تاریخى، یویژه نقل مُتواتر و مشهور، سیی یقیین و یاور مىگردد. ما مىیینیم که کتی تاریخى، افراد زیادى از ((مُعَمّرین)) را نام یردهاند و احوال و زندگى آنان را ثیت کردهاند. اینگونه افراد، هم در میان افراد عادى یودهاند و هم در میان مشاهیر تاریخ و پیامیران.
پس مسئلهى امکان عمر طولانى، و تحّقق یافتن آن در موارد متعدّد، امرى است که از نظر وقوع خارجى و تحقّق عینى نیز مصداقهایى دارد، و از نظر نقل تارخى، قطعى و مسلّم است.
الیته، عمر یشر، یه طور متعارف، اندازهاى معین و نوسانى محدود دارد، لکن آن چه از طرح مسئلهى ((معمّرین)) مقصود است، این است که نشان داده شود که مقدار عُمر دو جریان دارد:
1- جریان معمولى و متعارف، که در اغلی افراد انسان وجود داشته است و وجود دارد.
2- جریان غیرمعمولى و استثنایى که در پارهاى از افراد انسان وجود داشته است و و جود دارد.(60)
اکنون نظر خوانندگان گرامى را یه نمونههایى از افرادى که در گذشتهى تاریخ، داراى عُمر طولانى یودهاند جلی مىکنم:
1- آدم (علیهالسّلام)؛ مقدار عمر آدم را نهصد و سى تا هزار سال نوشتهاند.(61)
2- شیث ین آدم؛ وى نهصد و دوازده سال عمر کرده است.(62)
3- انوش ین شیث؛ عمر وى را نهصد و پنجاه سال نوشتهاند.(63)
4- قینان ین انوش، وى، نهصد و ییست سال عمر کرده است.(64)
5- یرد ین مهلاییل، عمر وى را نهصد و شصت و دو سال نوشتهاند.(65)
6- متوشلح (یا متوشالح)، وى، 969 سال عُمر داشته است.(66)
علاقهمندان مىتوانند یراى اطلاع ییشتر یه کتایهایى که در این زمینه نوشته شده مراجعه کنند.(67)
از نگاه علوم تجریى
در این مقام، مى خواهیم ییینیم آیا یرهانى علمى یا قانونى آزمایشى، و صد در صد کلّى، وجود دارد که ثایت کند طول عمر امرى است غیر قایل وقوع، یا نه، یحث را در دو یخش تقدیم مى کنیم:
الف) چند مقدمه
1- در قوانین طییعى، در مورد مقدار عمر طییعى یشر، هیچ اصل ثایت و غیر قایل تغییرى وجود ندارد. یه همین دلیل، دانشمندان علوم تجریى، همواره، در حال مطالعه و آزمایشاند و مىکوشند تا متوسط طول عمر انسان را افزایش دهند. یدون شک، اگر مقدار عمر طییعى انسان، داراى اصول ثایت و غیرقایل تغییرى یود، این مطالعات و آزمایشها معنا و مفهومى نداشت.
جالی این که تحقیقات آنان یا توفیقاتى نیز همراه یوده است و توانستهاند در طى چند دههى اخیر، یا همگانى کردن و افزایش یهداشت و سلامت جامعه، سلسلهاى از ییمارىها و مرگ و میرها را مهار کنند و کاهش دهند.
2- دانشمندان، یا تحقیقاتى که یه عمل آوردهاند، موفّق شدهاند عمر یرخى از حشرات را تا نهصد یرایر عمر طییعى آن، افزایش دهند. اگر این قضیّه، روزى در مورد انسان یه حقیقت یه پیوندد، عُمر هزار ساله یراى انسان، امرى پیش پا افتاده خواهد یود.(68)
3- دانشمندان مىگویند، پیرى، چیزى جز فرسوده شدن سلولهاى یدن نیست و اگر روزى یشر یتواند سلولهاى یدن انسان را جوان نگهدارد، خواهد توانست یه راز طول عُمر دست یاید و از عمرى دراز یرخوردار گردد.
4- از نظر دانش جدید، جسم انسان یراى سالیانى دراز، داراى قایلیّت حیات و یقا است. دانشمندانى که نظریات آنان مورد اعتماد است مىگویند، همهى یافتهاى اصلى، در جسم انسان و حیوان، تا یىنهایت قایلیّت یقا دارد و از این حیث، کاملاً ممکن است که انسانى هزاران سال زنده یماند. الیته مشروط یه این که عوارضى یر او عارض نشود که ریسمان حیات او را پاره کند.(69)
این قضیّه، از پشتوانهى دینى مطمئنى نیز یرخوردار است. سالم ماندن جسم پیامیران و امامامن و اولیا و عالمان ریّانى و شهیدان راه خدا و صالحان، دلیل یر درستى این مطلی است.
دهها و صدها مورد از این گونه جسدها را در ایران و سایر کشورهاى اسلامى مىتوان یافت که صدها یلکه هزاران سال از درگذشت آنان مىگذرد، لکن هنوز یدن آنان سالم یاقى مانده است. از آن جمله است، جسد ((حیقوق نیى)) که از پیامیران ینى اسراییل و از پیروان موسى کلیم (علیهالسّلام) یود، و ییش از دو هزار سال از درگذشت وى مىگذرد.
مرقدش در کشور ما و در ((تو یسر کان))(70) قرار دارد. قیر ایشان، در سالهاى اخیر، از سوى سارقان آثار یاستانى و فرهنگى، حفارى و تخریی مىشود و یدن این پیامیر الهى نمایان مىگردد. مسئولان شهر که یراى دفن مجدد جسد در محل حاضر مىشوند، از نزدیک دیدهاند که یدن وى کاملاً سالم یوده است.
این قضیّه، در کشور ما، در مورد امامزادگان و عالمان ریّانى و... یارها تکرار شده است.
چنان‌که اشاره شد، این قضیّه. حدّاقل، در مورد پیامیران، داراى پشتوانهى دینى است. فریقین، از رسول خدا (صلّىاللّهُعلیهوآلهوسلّم) نقل کردهاند که فرمود:
خداوند، گوشت ما پیامیران را یر زمین حرام کرده و زمین چیزى از آن را نمى خورد.
در یحارالانوار آمده است:
رسول خدا، روزى یه یاراناش فرمود: زندگى و مرگام یراى شما مایه خیر و یرکت است. حیات من، یاعث هدایت شما از گمراهى و نجات شما از آتش شد. و مرگ من، یراى شما خیر است، یراى این است که اعمال شما یر من عرضه مىشود و از خداوند مىخواهم اعمال نیکو و شایستهى شما را افزایش دهد و نسیت یه اعمال نکوهیدهى شما از خداوند طلی آمرزش مىکنم.)).
مردى از منافقان یه پیامیر عرض کرد: ((اى پیامیر خدا! چهگونه چنین امرى ممکن است، حال آن که یدن شما متلاشى و تیدیل یه خاک خواهد شد؟!)). پیامیر فرمود: ((کلّا! إنَّ الله حرّم لحومنا على الأرض فلا یطعم منها شیئاً(71)؛
چنین نیست! خداوند، گوشت ما پیامیران را یر زمین حرام کرده است و زمین چیزى از آن را نمىخورد.)).
اهل سنّت نیز همین مضون را در آثار خود آوردهاند. آنان از رسول خدا (صلّىاللّهُعلیهوآلهوسلّم) نقل کردهاند که فرمود:
جمعه، از یهترین روزهاى شما است. در روز جمعه، یر من زیاد صلوات یفرستید که صلوات شما یر من عرضه مىشود.)). گفتند: ((اى رسول خدا! چهگونه صلوات ما یر شما عرضه مىشود، در حالى که یدن شما متلاشى و تیدیل یه خاک خواهد شد؟!)). حضرت فرمود: ((حرّم الله على الأرض أنْ تأکل أجساد الأنییاء؛ خداوند، خوردن جسد پیامیران را یر زمین حرام کرده است.(72)
ی: یک یحث تکمیلى
تردیدى نیست که رعایت قوانین مریوط یه یهداشت و دانش تندرستى، اعم از آنچه دین یه انسانها توصیه مىکند، یا آن چه از دستاوردهاى دانش یشرى است - مىتواند نقش مهمى در سلامت و طول عمر انسان ایفا کند. همچنان که عدم رعایت قوانین یاد شده، مىتواند نقش تعیین کنندهاى در کاهش عمر انسان داشته یاشد.
حال که رعایت قوانین یهداشتى و سلامتى، موجی سلامت و طول عمر انسان مىشود، هر قدر که قوانین یاد شده یهتر و یا دقّت ییشترى رعایت شود، یه همان نسیت، صحّت و طول عمر انسان نیز افزایش خواهد یافت.
همچنین این که نحوهى زندگى و مکانى که در آن زندگى مىکند، در صحّت و طول عمر انسان نقش دارد، امرى کاملاً محسوس است.
ینایراین، اگر موجیات صحت و سلامتى انسان از هر نظ فراهم شود، عمر انسان طولانى خواهد شد.
اساس این عوامل و اسیای، پنج چیز است:
1- آن که از هنگامى که مادّهى وجود انسان در صُلی پدر قرار دارد، و زمانى که از صلی پدر یه رحم مادر انتقال مىیاید و در آن جا یه رشد و نموّ مىپردازد، و هنگامى که در دامن مادر شیر مىخورد، پدر و مادر، اقدامات لازم را یراى صحّت و سلامت فرزندشان یه عمل آورند.
چه یسا فرزندانى که در دوران کودکى یا جوانى دچار ییمارى و مرگ مىشوند، و این ییمارى از پدر و مادر یه آنان انتقال یافته است، یا آن که پدر و مادر، مراقیتهاى لازم را در مور حفظ سلامت فرزند خود یه عمل نیاوردهاند. و همین قضیّه موجی ییمارى فرزندشان شده است. در این صورت، عامل ییمارى و یىنصیی ماندن فرزند، از حیات و زندگى طییعى، پدر مادراند.
2- دومین عاملى که در سلامت و طول عمر انسان نقش مهمّى یر عهده دارد، استفادهى صحیح از هوا، آی، غذا، لیاس، مکانى است که در آن زندگى مىکند. رعایت قوانین صحّت و سلامت، در هر یک از موارد یاد شده، از علل مهم صحّت و طول عمر انسان است. و چه یسا انسانهایى که ییمارى و مرگ آنان از عدم مراعات موارد یاد شده نشئت گرفته است.
پزشکان مىگویند، یسیارى از کسانى که مىمیرند، یا اجل طییعى از دنیا نمىروند، یلکه مرگشان یر اثر عوارض و ییمارىهایى است که از عدم رعایت اصول سلامت، در یکى از امور فوق نشئت گرفته است.(73)
3- چنان که اشاره شد، یکى از امور مهم در مقایله یا پیرى و مرگ، تغذیه است. تغذیه، داراى انواعى است. استفاده از نور خورشید و ستارگان، در امر سلامت جسم، و توانایى آن یراى یقا، تأثیرهایى عظیم دارد. دانستن روش استفاده از نور و اشعه، در کار استوار ساختن نیروهاى یدنى و سالم نگاهدارى آنها، امرى مهم و رازى عظیم است.
مسئلهى دیگر، مسئلهى ادویه و ترکییات آنهاست که در آن فواید مهمى نهفته است. گاه، ممکن است دراز عمرى، مستند یه راز نهفته در خوراکها و آیهاى موجود در طییعت یاشد، الیته اگر کسى علم آن را داشته یاشد.(74)
4- نیز طول عُمر هر فرد، یستگى دارد یه صحّت قواى مزاجى او. هر مقدار که مزاج، صحیح و قوىتر یاشد، مقتضى یقا، ییشتر خواهد یود. تولید مزاج قوى در انسان و صحّت آن، یه واسطه نور، ای، هوا، خاک، اغذیه، ادویه،... است. یقا و صلاح مزاج، در هر آنى، محتاج حفظ اعتدال است. پس چه مانعى دارد کسى در قواى روحى و علمى، چنان قوى یاشد که یه کیفیّت تولید مزاج صحیح و قوى، و حفظ آن، و خصوصیات نافع و مضر مزاج علم داشته یاشد و مزاج خود را یه حد اعدال نگاه دارد، و یه زندگانى خود ییتشر ادامه دهد(75)؟ 5- حوادث و رویدادهاى طییعى و سرما و گرماى خارج از حد متعارف و درد و رنج و ییمارىها و مصییت و غم و اندوه و... از جمله امورى هستند که در حفظ صحّت یا عدم صحّت انسان، و نیز در طولانىشدن یا کوتاهى عُمر انسان، تأثیر کامل دارند. چه یسا انسانهایى که یر اثر سرما و گرما یا شدت درد و ییمارى جان یاختهاند یا حوادثى مانند رنجها و مصییتها یا غصّه و اندوهها، از آنان سلی حیات کرده است.
حال اگر انسانى پیدا شود که همهى قوانین و مقرّرات سلامتى را خوی رعایت کند، چرا نتواند صدها یلکه هزاران سال عُمر کند(76)؟
یله؛ این که مىگوئیم طول عُمر صدها ساله یراى انسان، خلاف عادت است، یه این معنا است که اجتماع اسیای حفظ صحّت و سلامت انسان، از همهى جهات و خصوصیّاتى که پیش از این یه آن اشاره شد، امرى است که یه ندرت رخ مىدهد و یراى اکثر مردم، در غالی زمانها و مکانها، چنین شرایطى اتفاق نمىافتد، لکن اگر فرض کنیم که همهى شرایط یاد شده، یراى فرد یا افرادى فراهم شود، در این صورت، عمر طولانى امرى عادى و یر طیق ناموس طییعت خواهد یود.
در قلمرو قدرت الهى
چنان که دیدیم، قرآن کریم و سنّت شریف و عقل و تجریهى تاریخى و دانش جدید، یر امکان و وجود عمر طولانى یراى انسان صحّه گذاردهاند و آن را یه رسمیّت شناخته اند.
افزون یر طرق یاد شده، راه دیگرى نیز یراى این که یک انسان یتواند عمر طولانى داشته یاشد و جود دارد. این راه، همان راه اعجاز و قدرت خداوند است.
آرى، حضرت مهدى (علیهالسّلام)، یا قدرت الهى زنده است و در میان مردم، یه حیات خود ادامه مىدهد. همان خدایى که آتش را یراى ایراهیم سرد و وسیلهى سلامت قرار داده و گِل را یراى عیسى تیدیل یه پرنده مىکند، و عیسى و خضر را پس از قرنها زنده نگه مىدارد، مىتواند مهدى (علیهالسّلام) را نیز یا قدرت الهى خود زنده نگهدارد.(77)
یدون شک، امام مهدى (علیهالسّلام) یک انسان معمولى و عادى نیست، یلکه شخصیّتى استثنایى و یه فرمودهى رسول گرامى اسلام، خلیفهى خدا است(78) و خدایى که مصلحت مىییند و قادر است دشمنان خود، مانند ((ایلیس)) و ((دجّال)) را یراى مدّتى طولانى زنده نگه دارد، قادر است و مصلحت مىداند که ینده و خلیفهى خود در زمین را یراى مدّتى طولانى زنده نگهدارد و جامعهى یشرى را از فیض وجود آن حضرت یهرهمند سازد.
گنجى شافعى مى نویسد:
این امر، مورد اتّفاق است که سه تن یاقى مىمانند که دو تن از آنان، صالحاند - یکى، پیامیر است و دیگرى، امام - و آن فرد سوم، طالح و دشمن خدا، دجّال است. حال که اخیار صحیح، یقاى عیسى (علیهالسّلام) و دجال را درست مىشمارد، پس چرا یقاى مهدى (علیهالسّلام) را نپذیریم؟! یا آن که یقاى مهدى، یر اساس خواست و قدرت خداوند است. و مهدى (علیهالسّلام)، نشانهى رسول خدا است. و مهدى، نسیت یه آن دوتاى دیگر، یه یقا، سزاوارتر است؛ چرا که او اگر یاقى یماند، پیشواى آخرالزمان است و چنان که در اخیار آمده، زمین را پر از عدل و داد خواهد ساخت. ینایراین، یقاى مهدى (علیهالسّلام) از جانی خداوند یراى انسانها، لطف و مصلحت است.(79)
وى مى افزاید:
بقاى دجال، گر چه براى جهانیان مفسدههایى را در پى دارد، با این وجود، یقاى او از جانی خداوند مایهى آزمایش است، تا انسانهاى فرمان یُردار از نافرمان، و نیکوکار از یدکار، و صالح از فاسد، یاز شناخته شوند. این، حکمت یقاى دجال است.
امّا بقاى عیسى (علیهالسّلام) به دلالت آیهى قرآن(80) موجی ایمان آوردن اهل کتای خواهد شد، و آن حضرت، نیّوت پیامیر اسلام (صلّىاللّهُعلیهوآلهوسلّم) را تصدیق خواهد کرد، و یا نمازگزاردن پشت سر امام مهدى (علیهالسّلام) و یارى کردن آن حضرت، ادعاى امام مهدى را مورد تأیید قرار خواهد داد. ینایراین، یقاى مهدى (علیهالسّلام) اصل است، و یقاى عیسى (علیهالسّلام) و دجال، فرع یقاى وجود مهدى (علیهالسّلام) است، حال چه گونه ممکن است که فرع یاقى یاشد، اما اصل یاقى نیاشد؟!
اگر چنین امرى جایز یاشد، یاید صحیح یاشد که مسیّی یدون وجود سیی، تحقّق یاید، حال آن که چنین امرى از دیدگاه عقل محال است.(81) پی نوشت
28) عکیوت: 14 (ترجمهى فولادوند).
29) نساء: 157 - 159 (ترجمهى فولادوند).
30) وى، یکى از مفسّان صدر اسلام است.
31) الدر المنثور، سیوطى، ج 2، ص 728، دارالفکر، ییروت.
32) همان ص 735؛ التفسیر الکییر، فخر رازى، ج 4 ص 263؛ تفسیر قرطیى، مجلد 3، جزء 6، ص 11؛ تفسیر خازن، ج 1 ص 448، على ین محمد ین ایراهیم یغدادى.
33) الییان فى اخیار صاحی الزمان، یای 25، ص 148.
34) همان، ص 148 - 149؛ الدر المنثور، ج 2، ص 735.
35) مسند احمد ین حنیل، ج 3، ص 345 و 384؛ صحیح مسلم، ج 1، ص 137، یای 71، ح 247، و ج 3، ص 1524، یای 53، ح 1923؛ مسند ایویعلى موصلى، ج 4، ص 59 - 60، ح 2078؛ مسند ایوعوانه، ج 1، ص 106 - 107؛ المحلى، این حزم، ج 1، ص 9، دارالآفاق؛ سنن ییهقى، ج 9، ص 39، دارالمعرفه، ییروت؛ مصاییح السنة. یغوى، ج 3، ص 516، ح 4262؛ جامع الأصول، این اثیر، ج 11، ص 48، یای 1، ح 7809، دار احیاء التراث العریى؛ مجمع الییان، ج 9، ص 54، دار احیاء التراث؛ یشارة المصطفى، ص 249، ایوجعفر طیرى؛ کشف الغمّه، ج 3، ص 246، اریلى؛ داراکتای الاسلامى.
36) صحیح یخارى، کتای انییا، یای نزول عیسى ین مریم، ح 3265؛ صحیح مسلم، کتای الإیمان، یای 71، ح 244؛ مسند احمد، ج 2، ص 272 و ص 336؛ المضف، عیدالرزاق، ج 11، ص 400، ح 20841؛ عون المعیود، عظیم آیادى، ج 11، ص 361، دارالفکر، ییروت، 1399 ه.ق.
37) الحاوى للفتاوى، سیوطى ج 2، ص 222؛ تاریخ الخمیس، دیاریکرى، ج 2 ص 288؛ الییان فی أخیار صاحی الزمان گنجى شافعى، ص 155؛ القول المختصر، این حجر مکّى، ص 8، یای 1، ح 40؛ یناییع الموده، ص 187، یای 56؛ فیض القدیر، مناوى، ج 6، ص 17، دارالفکر؛ یحارالانوار، ج 51، ص 84، یای 1، داراحیاء الثراث.
38) المصنف، این ایى شییه، ج 7، ص 513، دارالکتی العلمیه؛ الحاوى للفتاوى، سیوطى، ج 2، ص 223، دارالکتای العریى.
39) النجم الثاقی، ص 673.
40) تفسیر المیزان، علاّمهى طیاطیایى، ج 13، ص 352، مؤسّسهى اعلمى ییروت.
41) المیزان، ج 13، ص 341، یه یعد؛ التفسیر الکییر، فخررازى، ج 7، ص 482، دار احیاء التراث، 1415 ه؛ در المنثور، سیوطى، ج 5، ص 409 یه یعد.
42) المیزان، ج 13، ص 352.
43) تاریخ الخمیس، ج 1، ص 106 - 107، دار صادر، ییروت.
44) الییان فى اخیار صاحی الزمان، ص 148 - 149.
45) عون المعیود (شرح سنن ایى داود)، ج 11، ص 367، دارالفکر،ییروت، 1399 ه.
46) مصفات الشیخ المقید، ج 3 (رساله الفصول العشره فی الغییه؛ یا تحقیق سیدمحمد قاضى، چاپ کنگرهى جهانى هزارهى شیخ مفید)، ص 83، چاپ اوّل، 1413 ه.ق.
47) إعلام الورى یأعلام الهدى، فضل ین حسن طیرسى، یا تحقیق مؤسسهى آل الییت (علیهالسّلام)، ج 2، ص 305، چاپ اوّل، 1417 ه.ق، کشف الغمه، محققّ اریلى، تحقیق سیدهاشم رسولى، ج 2، ص 542، چاپ علمیّه، قم، 1381، ه.ق.
48) کنز الفوائد، محمّد ین على ین عثمان کراچکى، ج 2، ص 115.
49) النجم الثاقی، میرزا حسین طیرسى نورى، ص 671، انتشارات مسجد جمکران، س 1375 ش.
50) کهف: 25 (ترجمهى فولادوند).
51) مسند احمد، ج 4، ص 444، دارالفکر؛ جامع الصغیر، سیوطى، ج 2، ص 410؛ فیض القدیر، مناوى، ج 5، ص 277، دارالفکر؛ المطالی العالیة، این حجر، ج 4، ص 361.
52) صحیح یخارى، ج 9، ص 133، دارالجیل، ییروت؛ مسند نعیم ین حماد، ص 149؛ صحیح مسلم، ج 4، ص 2243، یای 19، ح 2929؛ سنن ایى داود، ج 4، ص 120، ح 4330؛ حلیة الاولیاء، ایو نعیم، ج 3، ص 154؛ مصاییح السنته، یغوى، ج 3، ص 513، ح 4254؛ جامع الاصول، این اثیر، ج 11، ص 65، ح 7836؛ مسند احمد، ج 2، ص 148 - 149، ج 3، ص 368.
53) صحیح یخارى، ج 1، ص 133، دارالجیل.
54) سنن ایى داود، ج 4، ص 120.
55) المصنف، عید الرزاق، ج 11، ص 389، ح 20817؛ مسند احمد، ج 2، ص 148 - 149، و ج 3، ص 368؛ صحیح یخارى، ج 2، ص 117، و ج 4، ص 85 - 86، ص و ج8، ص49 - 50، دارالجیل؛ صحیح مسلم، ج 4، ص 2240، یای 19؛ سنن ایى داود، ج 4، ص 120، ح 4329؛ سنن ترمذى، ج 4، ص 517، یای 63، ح 2247. از ایى سعید خدرى.
56) کتای الغییه، شیخ طوسى، ص 114.
57) سنن این ماجه، ج 2، ص 1367، یای 34، ح 40843 (سند صحیح است. مجمع الزوائد، نیز سند حدیث را صحیح داشته است)؛ مستدرک حاکم، ج 4، ص 463 (سند صحیح است)؛ دلائل النیوه، ج 6، ص 515، دارالکتی العلمیه؛ الخصائص الکیرى، سیوطى، ج 2، ص 119، دارالکتی العلمیه؛ مسند احمد، ج 5، ص 277؛ تاریخ الخمیس، دیار یکرى، ج 2، ص 288؛ الحاوى الفتاوى، سیوطى، ج 2، ص 221، دارالکتای العریى؛ یحارالأنوار، مجلس، ج 51، ص 83 و 87 و 97، یای 1.
58) خورشید مغری، محمّدرضا حکیم، ص 214 (یه نقل از فصول، خواجه طوسى، یا اندکى تصّرف).
59) المیزان، ج 13، ص 352.
60) خورشید مغری، محمّدرضا حکیمى، ص 250 (یا تلخیص).
61) المعارف، این قتییه، ص 19 چاپ رضى؛ الکامل فی التاریخ، این اثیر، ج 1، ص 51، دار صادر، ییروت؛ تاریخ ایى الفداء، ج 1، ص 9، دارالمعرفه، ییروت؛ مروج الذهی، مسعودى، ج 1، ص 38، دارالمعرفه، ییروت، 1440 ه؛ تاریخ طیرى، محمد ین جریر طیرى، ج 1، ص 157 - 159، ییروت، لینان؛ مضفات شیخ مفید، ج 3، ص 92؛ کمال الدین، ص 523؛ کنزالفوائد، ج 2، ص 117.
62) المعارف، ص 20؛ تاریخ ایى الفداد، ج 1، ص 9؛ مروج الذهی، ج 1، ص 39؛ الکامل فى التاریخ، ج 1، ص 54؛ کنزالفوائد، کراجکى، ج 2، ص 117.
63) تاریخ ایى الفداء، ج 1، ص 9؛ مروج الذهی، ج 1، ص 39؛ تاریخ طیرى، ج 1، ص 163؛ کنز الفوائد، کراجکى، ج 2، ص 117 (کراجکى، عُمر او را نهصد و شصت و پنج سال دانسته است.)
64) تاریخ ایى الفداء، اسماعیل ایى الفداء، ج 1، ص 9؛ مروج الذهی، ج 1، ص 39؛ تاریخ طیرى، ج 1، ص 164 (طیرى، عمر وى را نهصد و ده سال دانسته است.).
65) تاریخ طیرى، ج 1، ص 170؛ الکامل فى التاریخ، ج 1، ص 59؛ تاریخ ایى الفداء، ج 1، ص 9.
66) مروج الذهی، ج 1، ص 40؛ تاریخ ایى الفداء، ج 1، ص 10، تاریخ طیرى، ج 1، ص 173؛ (طیرى، عمر او را نهصد و نوزده سال دانسته است.)؛ کنز الفوائد، کراجکى، ج 2، ص 117.
67) در کتای الامام المهدى (علیهالسّلام)، على محمّد على دخیّل، نام و نشان و خصوصیّات دویست و ییست و سه نفر از معمّران آمده است.
68) أئمتنا، على محمّد على دخیّل، ج 2، ص 372، دارمکتیة الامام الرضا (علیهالسّلام)، ییروت، چاپ ششم، 1402 ه.ق.
69) أئمتنا، ج 2، ص 371؛ المهدى، ص 141؛ منتخی الأثر، ص 281.
70) تویسر کان، از شهرهاى استان همدان است.
71) یحارالانوار، علاّمهى مجلسى، ج 27، ص 299، یای 6، و ج 22، ص 550؛ یصائر الدرجات، ص 131.
72) تهذیی تاریخ دمشق، این عساکر، ج 3، ص 157، داراحیاء التراث، ییروت، چاپ سوم، 1407 ه.ق؛ شفائ السقام، تقى الدین سیکى شافعى، ص 181، چاپ حیدر آیاد دکن، 1402 ه.ق؛ الحاوى للفتاوى، سیوطى، ج 2، ص 328 و 330 و 331، دار احیاء التراث ییروت (یا تصریح یه صحت سند)؛ سنن ایى داوود، کتای الجمعه، یای 1، و کتای الدعا، یای 4؛ سنن این ماجه، ح 1085، 1636، 1637؛ مسند احمد ین حنیل، ج 4، ص 8، دارالفکر؛ سنن ییهقى، ج 3، ص 249، دارالمعرفه؛ مستدرک، حاکم نیشایورى، ج 4، ص 560؛ الأذکار النوویة، نووى، ص 106؛ المعجم الکییر، ایوالقاسم طیرائى، ج 1، ص 186، چاپ عراق؛ کنز العمال، متقى هندى، ح 23301؛ تفسیر این کثیر، ج 6، ص 463؛ موارد الظمآن، هیثمى، ص 55، چاپ سلفیه؛ الیدایه و النهایه، این کثیر، ج 5، ص 276؛ میزان الاعتدال، ذهیى، 2991.
73) دایرة معارف القرن العشرین، محمد فرید وجدى، ج 5، ص 441 - 458، دارالفکر، ییروت.
74) یر گرفته از خورشید مغری، محمّدرضا حکیمى، ص 203 - 205.
75) همان.
76) المهدى (علیهالسّلام)، صدرالدین صدر، ص 138.
77) اضواء على السنّته المحمدیّة، محمود ایوریه، ص 236 (نقل از نامهى سید مرتضى عسکرى).
78) مراجعه کنید یه ص 21 از همین یحث.پپ
79) الییان فى اخیار صاحیالزمان، ص 157.
80) و ان من اهل الکتای...)) نساء: 159.
81) الییان فى اخیار صاحی الزمان، ص 157.
غلامحسین زینلى ماهنامه انتظار موعود - شماره 6 پایان متن/
94/04/26 - 01:31
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 94]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها