تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
سه برند برتر کلید و پریز خارجی، لگراند، ویکو و اشنایدر
مراحل قانونی انحصار وراثت در یک نگاه: از کجا شروع کنیم؟
چگونه برای دریافت ویزای ایران اقدام کنیم؟ مدارک لازم و نکات کاربردی
راهنمای خرید یو پی اس برای مراکز درمانی و بیمارستانی مطابق الزامات قانونی
آیا طلاق توافقی نیاز به وکیل دارد؟
چگونه ویزای آفریقای جنوبی را به آسانی دریافت کنیم؟ راهنمای قدم به قدم
همه چیز درباره ویزای آلمان و مراحل دریافت آن
چرا پاسارگاد به عنوان یکی از مهمترین آثار تاریخی ایران شناخته میشود؟
خرید انواع خودکار و روان نویس شیک و ارزان
خرید انواع خودکار و روان نویس شیک و ارزان
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1820537334
ظن و تجسس از منظر قرآن و روايات
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
ظن و تجسس از منظر قرآن و روايات نويسنده:محمدحسن صرام مفروز-گروه معارف دانشگاهصنعتي اصفهان چيکده : اعمال انساني عبارت از حرکات و سکناتي که بر حسب اراده ي انسان عاقل از او سر مي زند مداومت بر اعمال نيک و مکرمت هاي حميده سبب پيدايش صفات و فضائل حميده و حسنه مي گردد و تکرار و پيگيري عادات و کردار زشت زمينه ساز پيدايش صفات بد و رذيله خواهد بود . اگر روانکاوان ديني و علماي اخلاق در کتاب هاي مربوطه صحبت از فضائل و مکرمت هاي اخلاقي ويا تهذيب و تزکيه انسان از اعمال بد و اخلاق رذيله داشته اند تاکيد بر همين موضوع بوده است . کساني که در پرتو انس با قرآن کريم و در جستجوي کمالات معنوي و سعادتمندي ابدي و تحصيل سلامت و آرمش روح و روان و فراهم آوردن بهداشت روحي و رواني و جسمي هستند به صورت اجمال بر اين موضوع آگاهي يافته اند که يکي از گناهان کبيره و رذايل اخلاقي که مداومت و تکرار آن سلامت جسمي و روحي و آرامش و امنيت انسان را سلب و راه صعود به کمالات معنوي و قرب الي الله را مسدود و زمينه هاي آلودگي روح و روان و سقوط انسان را رقم مي زند ظن و گمان بد است . در اين مقاله در پي طرح آيه ي غيبت به بررسي و تبيين انواع سوء ظن از منظر قرآن کريم و احاديث پرداخته ايم . کمليد واژه : طرح آيه ي غيبت ، مفهوم قرآني ظن ، کثير الظن ، انواع ظن طرح آيه ي غيبت : در قرآن کريم آياتي ، هر چند معدود ، درباره ي غيبت مطرح است که مفسران عاليقدر پيرامون آن به تفصيل بحث کرده اند . بيشترين اين مباحث حول آيه 12 سوره حجرات مطرح شده است . زيرا در حقيقت آن تنها آيه ي قرآن مجيد است که به صراحت تمام درباره ي غيبت نازل گريده ، و به همين جهت نيز به آيه « غيبت » مشهور است . خداوند ( تبارک و تعالي ) مي فرمايد : « يا ايها الذين امنوا اجتنبوا کثيرا من الظن ، ان بعض الظن اثم و لا تجسسوا و لا يغتب بعضکم بعضا ايحب احدکم ان ياکل لحم اخيه ميتا فکر هتموه و اتقوالله ان الله تواب رحيم »(1)اي مومنان از بسياري از گناهان پرهيز کنيد ، چرا که بعضي از گمان ها گناه است ، و در کار ديگران تجسس مکنيد ؛ و بعضي از شما از بعضي « يا ايها الذين آمنوا اجتنبوا کثيراً من الظن ، ان يعض الظن اثم و لا تجسسوا و لا يغتب بعضکم بعضاً ايحب احدکم ان ياکل لحم اخيه ميتا فکرهتموه و اتقوالله ان الله تواب رحيم » اي مومنان از بسياري از گناهان پرهيز کنيد ، چرا که بعضي از گمان ها گناه است ، و در کار ديگران تجسس مکنيد ؛ و بعضي از شما از بعضي ديگر غيبت نکند؛ آيا هيچ کدام از شما خوش دارد که گوشت برادر مرده اش را بخورد ، که از آن تنفر داريد ؛ و از خداوند پروا کنيد که بيگمان خداوند توبه پذير مهربان است . مطالبي پيرامون ظن و تجسس در آيه ي غيبت : « يا ايها الذين آمنوا اجتنبوا کثيرا من الظن ، ان بعض الظن اثم و لا تجسسوا » و در آن چند نکته است : 1ـ مراد از « ظن » در آيه : مراد از « ظن » در آيه شريفه ، ظن سوء است . به دليل آنکه حسن ظن به ديگران نيک و در شرع مقدس اسلام به آن توصيه گرديده است . از جمله در قضيه ي افک در آيه ي 12 سوره نور مي فرمايد : « و لو اذ سمعتو ظن المومنون و المونات بانفسهم خيرا و قالوا هذا افک مبين » چرا مردان و زنان مومن وقتي آن را شنيدند به يکديگر حسن ظن نورزيده و نگفتند اين تهمتي است آشکار در اين نوشتار در مبحث « انواع ظن » به اين مطلب بيشتر پرداخته خواهد شد . 2 ـ مفهوم « اجتنبوا » در آيه مراد از نهي « اجتنبوا » در اين آيه ، نهي از خود ظن نيست ، بلکه نهي از پاره اي مقدمت اختياري است که موجب سوء ظن مي شود و همچنين نهي از پذيرفتن و ترتيب اثر دادن و عملي کردن همان سوء ظن است . علامه طباطبايي (ره) در اين باره مي نويسد : « مراد به اجتناب از ظن ، اجتناب از خود ظن نيست ، چون ظن خود نوعي ادراک نفساني است ، و در دل باز است ؛ ناگهان ظني در آن وارد مي شود و آدمي نمي تواند براي نفس و دل خود دري بسازد تا از ورود ظن جلوگيري کند ، پس نهي کردن از خود ظن صحيح نيست ، بلکه مگر آنکه از پاره اي مقدمات اختياري آن نهي کنند . پس منظور از آيه مورد بحث نهي از پذيرفتن ظن بد است ، مي خواهد بفرمايد : اگر درباره ي کسي ظن بدي به دلت وارد شد آن را نپذير و ترتيب اثر به آن مده » .(2) 3 ـ مراد از « کثيرا من الظن » در آيه مذکور : در بيان مراد از عبارت مذکور دو مطلب مطرح است : الف ) منظور آن است که سوء ظن في نفسه در بين مرد زياد پديد مي آيد ، نه اينکه در مقايسه با ساير افراد ظن. يعني هر چند ظن هاي سوء جزئي از ظنهاست که برخي نيک و برخي مباح و برخي بد هستند ، اما اين نوع ظن خود به خود زياد وجود دارد . ب ) مراد اجتناب از بسياري از گمان هاست چه نيک و چه بد . يعني اينکه از خيلي گمان ها چه آنها که مي دانيد گناه است و چه آنها که مي دانيد گناه است ، دوري کنيد مبادا که به ظن هايي که گناه است دچار شويد . در اين صورت امر به اجتناب از « کثيرا من الظن » امري احتياطي خواهيد خواهد بود .(3) ملامحسن فيض در اين زمينه مي گويد : « و ابهام الکثير ليحتاط في کل ظن و يتامل حتي انه من اي القبيل »(4) نکره بودن « کثيرا» براي آن است که انسان در هر ظني احتياط کند و درنگ پيشه نمايد تا دريابد که آن ظن از کدام نوع است ( از ظن هاي نيک است يا بد ) 4 ـ انواع ظن : همان گونه که ملاحظه کرديد آيه شريفه متضمن نهي از بسياري از ظنها و گمانها بود و بيان شد که مراد از اين ظنها در آيه مذکور همان گمانهاي بد است و در شرع مقدس اسلام ظن هاي خوب نه تنها مذموم بلکه ممدوح نيز هستند . به همين مناسبت لازم است مطالبي درباره ي انواع گمانها آورده شود . در اينجا دو ديدگاه درباره انواع ظن ها آورده مي شود : ديدگاه اول : ( انواع ظن از نظر علامه آلوسي ) الف ) ظن نيک : مانند حسن ظن به خداوند ، همانگونه که در حديث امده است . حسن ظن از ايمان است . ب ) ظن حرام : مانند ظن در مورد وجود خدا ، ذات و صفات و کمالات لايق او و در مورد پيامبري پيامبران ، مثلا اگر کسي بگويد به تمامي پيامبران ايمان آورده ام ولي نمي دانم حضرت آدم پيامبر بود يا نه ( اگر از روي قطع و جزم بگويد ) کافر شده است . و از انواع ظن حرام، سوء ظن به ايمان آورندگان به رسول خدا (ص) و وارثان اکمل اوست که همان علما به خداوند تعالايند در قرآن مجيد ، خداوند متعال فرموده است : « و ظننتم ظن السوء و کنتم قوما بورا(5) ؛ و بدانديشي کرديد و قومي ورشکته شديد » صائب تبريزي گفته است : بدگماني لازم بدباطنان افتاده است گوشه از خلق جا کردم کمين پنداشتند (6)ج ) ظن مباح : مانند ظن و گمان در امور زندگي و مهمات معاش ، و در اين صورت بدگماني موجب سلامت و انتظام امور مهم است و آن را از قبيل حزم شمرده اند ، چنانچه گفته اند : بد نفس مباش و بدگمان مباش و ز فتنه و مکر در امان مباش (7)ديدگاه دوم : ( انواع ظن با مقياس قرار دادن مظنون ) الف ) ظن به خداوند : در دين مقدس اسلام همواره به انسان مومن توصيه مي شود که نسبت به پروردگار خود حسن ظن داشته و به او اميدوار باشد و هيچگاه از رحمت خداوند مايوس نگردد . در مورد حسن ظن به خداوند روايات و احاديث فراواني وجود دارد از جمله از امام باقر (ع) از قول رسول (ص) : روايت شده است که خداوند متعال مي فرمايد : « لا يتکل العالمون لي علي اعمالهم التي يعملونها لثوابي فانهم لو اجتهدوا و اتعبوا انفسهم اعمارهم في عبادتي کانوا مقصرين غير بالغن في عبادتهم کنه لثوابي فانهم لو اجتهدوا و اتعبوا انفسهم اعمارهم في عبادت کانوا مقصرين غير بالغين في عبادتهم کنه عبادتي ... الي قوله : و لکني برحمتي فليثقوا و فضلي فليرجوا و الي حسن الظن بي فليطمانوا » (8)نبايستي عمل کنندگان براي من بر اعمالشان که براي رسيدن به پاداش من انجام مي دهند ، تکيه و اعتماد کنند ، زيرا اگر به تمام توان تلاش نمايند و تمامي طول عمرشان ، خود را در عبادت من به مشقت بياندازد ، باز هم مقصر و کوتاهي کننده بوده ودر عبادتشان به کنه عبادت من نمي رسند . ( تا آنجا که مي فرمايد و لکن بايد (تنها ) به رحمت من اطمينان داشته و به فضل من اميدوار بوده و به حسن ظن به من آرامش داشته باشند » . و در روايت است که بنده اي نيست که چيزي بهتر از حسن خلق و حسن ظن به خداوند به او عطا شده باشد . و اينکه انسان بايد به خداوند حسن ظن داشته باشد زيرا خداوند در روز قيامت بر اساس حسن ظن بندگانش به او با آنها معامله مي نمايد . در آيات قران نيز بر حسن ظن به خدا و اميدواري به رحمت الهي بسيار تاکيد شده است . چنانچه درسوره ي زمر مي فرمايد : « قل يا عبادي الذين اسرفوا علي انفسهم لا تفنطوا من رحمه الله ، ان الله يغفر الذنوب جميعاً ، انه هو الغفور الرحيم:(9) بگو اي بندگانم که زياده بر خويشتن ستم روا داشته ايد ، از رحمت الهي نوميد مباشيد ، چرا که خداوند همه گناهان را مي بخشد ، که او آمرزگار مهربان است » . ب ) ظن به بندگان خدا : انسان مومن بايد نسبت به ديگران حسن ظن داشته در روابط خود با ديگران اصل را بر درستي و راستي افراد جامعه بگذارد تا در سايه ي آن بتواند در تعامل با ايشان ، هم فردي مفيد بوده و هم از وجود ايشان منتفع گردد . حضرت علي در اين رابطه مي فرمايد : ضع امر اخيک علي احسنه حتي ياتيک ما يغلبک منه و لا تظنن بکلمه خرجت من اخيک سوء و انت تجدلها في الخير محملا:(10)اعمال برادرت را بر بهترين وجه ( ممکن ) حمل کن مگر آنکه حجت و دليلي براي تو پيدا شود که راه توجيه را بر تو ببندد . و هرگز نسبت به سخني که از برادر مسلمانت صادر شده است ، در صورتي که مي تواني محمل نيکي براي آن بيابي گمان بد مبر » . علامه مجلسي (ره) در شرح اين کلام مولا علي (ع) مي نويسد : « مقصود اين است که آنچه از گفتار يا کردار از برادرت صادر مي گردد را بر بهترين آنچه احتمال آن مي رود حمل نمايي و اگر چه ( احتمال صحت ) مرجوح و ضعيف باشد ، و نبايستي تجسس کني ، تا وقتي که امري از او به تو برسد که تاويل و توجيه آن ( به نيکي و خوبي ) براي تو ممکن نباشد ، و اينکه به خاطر آن است که ظن و گمان چه بسا که به خطا رود ، و از تجسس کردن نيز نهي شده است » . (11)بر هيمن اساس است که علماي اسلام در علم و اصول فقه معيار و مبنا را بر اصل صحت ( اصاله ي الصحه ) نهاده اند و اين اصل در تمامي امور اجتماع و قراردادهاي افراد آن معتبر و جاري است ، و در صورتي که به آن عمل نشود کليه ي امور اجتماع متزلزل و مختل خواهد شد . « در کتاب شريف مصباح الشيعه آمده است : حسن ظن از ايمان انسان و سلامت روحش ناشي مي شود و از نشانه هاي پاکي روح آن است که انسان هر چه را که مي بيند با خوبي و فضيلت مي نگرد . رسول خدا (ص) فرمود : گمان خود را نسبت به برادران ديني خوب کنيد که بدين وسيله به صفا و طهارت طبع مي رسيد » (12). در روايات و اخبار پيامبر گرامي اسلام و اهل بيت عصمت و طهارت ( ع) احاديث فراواني در مدح حسن ظن و تقبيح سوء ظن در کتب حديثي ثبت و ضبط گرديده است . از جمله امام جعفر صادق (ع) از پدر بزرگوارشان نقل کرده است ايشان فرموده اند : « ايکم و الظن فان الظن اکذب الکذب و کونوا اخواثا في الله کما امرکم الله :(13) شما از ظن و گمان ( بد ) بر حذر مي دارم زيرا که ظن دروغ ترين دروغهاست و با يکديگر در ( راه ) خدا برادر باشيد همانگونه که خداوند شما را امر نموده است » . حضرت علي (ع) در مورد سوء ظن مي فرمايد : « سوء ظن بالمحسن شر الاثم و اقبح الظلم ؛ بدگماني نسبت به انسان نيکوکار ( و بي گناه ) بدترين گناه و زشت ترين ستم است » . در جاي ديگر مي فرمايد : « اطرحوا سوء الظن بينکم فان الله عزوجل نهي عن ذلک ؛ از بين خودتان سوء ظن را به دور افکنيد ، زيرا خداوند عزوجل از آن نهي نموده است » . والسلامپي نوشت : 1) سوره حجرات ، آيه 12 2) علامه محمد حسين طباطبايي ، پيشين / ج 18 ، ص 3233) همان ، ص 3234) فيض کاشاني ، تفسير الصافي و پيشين / ج 5 ، ص 53 5) سوره فتح ، آيه 12 6) ميرزا محمد علي صائب تبريزي ، دانشکده ادبيات و علوم انساني ، انتشارات دانشگاه ، ص 125 7) اسماعيل حقي البروسوي ، تفسير روح البيان ، ج 9 ، استانبول، مکتبه الاسلامهي ف ص 84 8) الشيخ عبد علي بن جمعه العروسي الحويزي ، تفسير نورالثقلين ، ج 5 ـ قم مطبعه ي الحکمه ، ص 90 9) سوره زمر / آيه 53 10) الشيخ علي الحويزي ، پيشين / 90 و سيد محمدرضا مهدوي کني ، پيشين ، ص 16911) سيد محمد رضا مهدوي کني / پيشين ص 169 ـ به نقل از محمد باقر مجلسي ، مراه العقول 12) همان / ص 170 13) محمد باقر مجلسي ، پيشين ، ج 75 / ص 252منبع:نشريه فصلنامه قرآني کوثر شماره28/س
#دین و اندیشه#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 5672]
صفحات پیشنهادی
ظن و تجسس از منظر قرآن و روايات
ظن و تجسس از منظر قرآن و روايات نويسنده:محمدحسن صرام مفروز-گروه معارف دانشگاهصنعتي اصفهان چيکده : اعمال انساني عبارت از حرکات و سکناتي که بر حسب اراده ي ...
ظن و تجسس از منظر قرآن و روايات نويسنده:محمدحسن صرام مفروز-گروه معارف دانشگاهصنعتي اصفهان چيکده : اعمال انساني عبارت از حرکات و سکناتي که بر حسب اراده ي ...
براون به روايت لي
ظن و تجسس از منظر قرآن و روايات نويسنده:محمدحسن صرام مفروز-گروه معارف ... سلامت و آرمش روح و روان و فراهم آوردن بهداشت روحي و رواني و جسمي هستند به صورت اجمال بر .
ظن و تجسس از منظر قرآن و روايات نويسنده:محمدحسن صرام مفروز-گروه معارف ... سلامت و آرمش روح و روان و فراهم آوردن بهداشت روحي و رواني و جسمي هستند به صورت اجمال بر .
شماره جديد فصلنامه قرآني «كوثر» منتشر شد
شماره جديد فصلنامه قرآني «كوثر» منتشر شد گروه خبرنگاران افتخاري / ميترا ... قلب از منظر قرآن كريم از سيد «محمدرضا علاءالدين»، ظن و تجسس از منظر قرآن و روايات ...
شماره جديد فصلنامه قرآني «كوثر» منتشر شد گروه خبرنگاران افتخاري / ميترا ... قلب از منظر قرآن كريم از سيد «محمدرضا علاءالدين»، ظن و تجسس از منظر قرآن و روايات ...
طهارت و شکوفايي قلب از منظر قرآن کريم
طهارت و شکوفايي قلب از منظر قرآن کريم نويسنده:سيد محمدرضا علاءالدين چکيده : طهارت قلب و حيات آن و راهکارهاي استمرار بخشي به ... ظن و تجسس از منظر قرآن و روايات ...
طهارت و شکوفايي قلب از منظر قرآن کريم نويسنده:سيد محمدرضا علاءالدين چکيده : طهارت قلب و حيات آن و راهکارهاي استمرار بخشي به ... ظن و تجسس از منظر قرآن و روايات ...
کتاب بررسي ونقد ديدگاه هاي مستشرقان درباره نسخ در قرآن کريم
کتاب بررسي ونقد ديدگاه هاي مستشرقان درباره نسخ در قرآن کريم يکي از مسائل علوم قرآني که از ديرباز تا کنون مورد بحث و مداقه ... ظن و تجسس از منظر قرآن و روايات.
کتاب بررسي ونقد ديدگاه هاي مستشرقان درباره نسخ در قرآن کريم يکي از مسائل علوم قرآني که از ديرباز تا کنون مورد بحث و مداقه ... ظن و تجسس از منظر قرآن و روايات.
امام علی علیه السلام و نهاد نظارت در حکومت
این امر نیاز به تأکید شرعی ندارد بلکه اصلی عقلی است که اجرای آن از نظر هر ... در قرآن و روایات، از تجسس نهی شده است اما همزمان به برخورد با اهل مریب و مشکوک توصیه شده است. ... در این زمینه دو اشکال هست: اول آیات و روایاتی که نهی از سوء ظن می کند.
این امر نیاز به تأکید شرعی ندارد بلکه اصلی عقلی است که اجرای آن از نظر هر ... در قرآن و روایات، از تجسس نهی شده است اما همزمان به برخورد با اهل مریب و مشکوک توصیه شده است. ... در این زمینه دو اشکال هست: اول آیات و روایاتی که نهی از سوء ظن می کند.
نگرشی لغوی - ادبی بر چند مفهوم اخلاقی
غیبت، ظن و تجسس از جمله رذائل اخلاقی است که کم و بیش در درون همه ابنای بشر ریشه .... در نظر می گیرند پس نظر ایشان با گفتن جمله (قولان متقاربان) و روایات وارده این ..... حتی در تعبیراتی که در قرآن، ظن در معنای مثبت به کار رفته همین برداشت را می ...
غیبت، ظن و تجسس از جمله رذائل اخلاقی است که کم و بیش در درون همه ابنای بشر ریشه .... در نظر می گیرند پس نظر ایشان با گفتن جمله (قولان متقاربان) و روایات وارده این ..... حتی در تعبیراتی که در قرآن، ظن در معنای مثبت به کار رفته همین برداشت را می ...
پويايي وشکوفايي مسلمين از منظر قرآن
پويايي وشکوفايي مسلمين از منظر قرآن نويسنده:سيد حسن حر چکيده : در اين اجمال با ... پويايي وشکوفايي مسلمين از منظر قرآن ..... ظن و تجسس از منظر قرآن و روايات ...
پويايي وشکوفايي مسلمين از منظر قرآن نويسنده:سيد حسن حر چکيده : در اين اجمال با ... پويايي وشکوفايي مسلمين از منظر قرآن ..... ظن و تجسس از منظر قرآن و روايات ...
شکوفايي در بهار قرآن
شکوفايي در بهار قرآن نويسنده: حجت الاسلام علي رهبر آغاز بهار ، جشم تولد طبيعت است که ما را نيز به شرکت دعوت مي کنند ! ... ظن و تجسس از منظر قرآن و روايات ...
شکوفايي در بهار قرآن نويسنده: حجت الاسلام علي رهبر آغاز بهار ، جشم تولد طبيعت است که ما را نيز به شرکت دعوت مي کنند ! ... ظن و تجسس از منظر قرآن و روايات ...
عملکرد اخلاقي اولين مخاطب قرآن
احادیث و روایات: پیامبر اکرم (ص):خانه اى كه در آن قرآن فراوان خوانده شود، خير آن بسيار گردد و به اهل آن وسعت داده ش... [کلیک] ..... ظن و تجسس از منظر قرآن و روايات ...
احادیث و روایات: پیامبر اکرم (ص):خانه اى كه در آن قرآن فراوان خوانده شود، خير آن بسيار گردد و به اهل آن وسعت داده ش... [کلیک] ..... ظن و تجسس از منظر قرآن و روايات ...
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها