واضح آرشیو وب فارسی:مهر: یادداشت؛
زیبایی در برزخ/ موارد استفاده واژه جمیل در قرآن
شناسهٔ خبر: 3731886 - جمعه ۱۵ مرداد ۱۳۹۵ - ۱۱:۴۵
دین و اندیشه > قرآن و متون دینی
.jwplayer{ display: inline-block; } زیبایی به عنوان یکی از لذّتبخشترین محسوسات بشری ارتباط عجیبی با روح و فطرت بشری دارد. روح انسان با رسیدن به زیبایی، لذّتی وصف ناشدنی را درک میکند و در این مسیر، سیری ناپذیر است. خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه: انسان به عنوان اشرف مخلوقات برنامهای دقیق و رو به تکامل دارد از این رو همیشه با دو بعد جسمی و روحی خود در قالب دنیاهای مختلفی همچون عالم ذر، رَحِم، دنیا، برزخ و قیامت کُبری باید در مسیر رشد و تعالی که همان بازیافتن جایگاه اوج تقرّب به خالق بیهمتاست تلاش کند و همه این تکامل به سود او خواهد بود. زیبایی طلبی انسان زیبایی به عنوان یکی از جذّابترین و لذّتبخشترین محسوسات بشری ارتباط عجیبی با روح و فطرت بشری دارد به همین سبب دائم به دنبال زیبا بودن میشود. روح انسان با رسیدن به زیبایی، لذّتی وصف ناشدنی را درک میکند و در این مسیر، سیری ناپذیر است؛ لذا یکی از ریشههای استدلالی خداجویی انسان، حس مطالبه زیبایی مطلق و بیانتهاست؛ که همان وجود قادر متعال است. شاید اوّلین و محسوسترین حس زیبایی در اوان نوجوانی برای انسان تجربه میشود که شکل و شمایل صورت و زیبایی مو را کاملا حس و به عنوان یک مزیّت به آن مینگرد. امام علی (علیه السلام) در این باره فرمودهاند: «الصُّـورَةُ الجَمیلَةُ أوَّلُ السَّعادتَینِ [۱] رخسار زیبا، نخستین خوشبختی از دو خوشبختی است.» البتّه این خوشبختی ذاتی نیست و تنها، نعمتی از نعمتهای خداست؛ لذا ایشان در حدیث ارزشمند دیگری میفرمایند:«حُسْنُ وَجْهِ المؤمنِ مِن حُسنِ عِنایَةِ اللّه ِ بهِ [۲] زیبایی رخسار مؤمن از حسن عنایت خداست به او. «این نعمت خدادادی نه تنها در چهره و صورت انسان بلکه در تمام مخلوقات خداوند قابل رؤیت و تأمّل است و انسان از دقّت در این زیباییها به معرفتی خاص نسبت به خدا نائل میشود. قرآن کریم در رابطه با پندآموز بودن تفکّر در مخلوقات چنین میفرماید: «الَّذینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلی جُنُوبِهِمْ وَ یَتَفَکَّرُونَ فی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النَّار [آلعمران/۱۹۱] همانها که خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آن گاه که بر پهلو خوابیدهاند، یاد میکنند و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند (و میگویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریدهای! منزهی تو! ما را از عذاب آتش، نگاه دار!».اندیشیدن در زیباییهای تحیّربرانگیز خلقت، یکی از زوایای این تفکّر سازنده است. این زیبایی خیرهکننده، به طرز شگفتآوری در تمام مخلوقات گنجانده شده و استثناءبردار نیست. زیبایی در آخرت زیباییها در آخرت اعمّ از برزخ و قیامت به نوع اعمال انسان بستگی دارد؛ لذا هر کس به دنبال زیبایی در آن سرا است، باید اعمالی مطابق و موزون با میزان آخرت انجام دهد، تا از زیباییهای برزخ و قیامت بهرهمند شود. از کتاب زبور حضرت داوود (علیه السلام) نقل شده که: « مَنْ أَجْرَمَ الذُّنُوبَ وَ أَعْجَبَهُ حُسْنُهُ- فَلْیَنْظُرِ الْأَرْضَ کَیْفَ لَعِبَتْ بِالْوُجُوهِ فِی الْقُبُورِ- وَ تَجْعَلُهَا رَمِیماً- إِنَّمَا الْجَمَالُ جَمَالُ مَنْ عُوفِیَ مِنَ النَّار [۳] هر کس گناهانی مرتکب شود و از زیبایی خود دچار غرور شود، به خاک بنگرد که چگونه در گورها با چهرهها بازی میکند و آنها را به استخوانهای پوسیده تبدیل میسازد. همانا زیبایی، زیبایی کسی است که از آتش در امان بماند.» در امان بودن از آتش آخرت مساوی با ورود به بهشت است و بهشت، محل روحهایی است که چهره خود را با کثافات گناه در دنیا زشت نکردهاند و نسبت به زدودن زشتیهای اخلاقی و روحی همّت گماردهاند زیرا که فرمود: «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَکَّاها [شمس/۹] که هر کس نفس خود را پاک و تزکیه کرده، رستگار شده». معنای دیگر تزکیه نفس، همان پیرایش از بدیها و آرایش با خوبیهای نفسانی است که در عمل انسان متجلّی میشود. جمیل در قرآن از آنجا که آخرت چهره حقیقی همین دنیاست و نه چیز جدید دیگر؛ و قرآن کریم نیز کتابی است که مبیّن حقایق لازم برای هدایت، تکامل و رستگاری انسان است؛ لذا باید بدانیم که چه کارهایی در نظر قرآن زیبا هستند؛ آنها را بفهمیم و با اعمال زندگی خود تطبیق دهیم، در این صورت است که میتوانیم آخرتی بسیار زیبا و دلنشین و لذّتبخش را برای خود رقم بزنیم که به هیچ وجه قابل مقایسه با زیباییهای کم و کوتاه این دنیا نیست!. واژه جمیل در قرآن در قرآن کریم در سه مورد عبارت جمیل در رابطه با صبر به کار برده شده است: صبر بر فراق فرزند اوّلین مورد در جایی است که پیراهن خونین حضرت یوسف علیه السلام را برای پدر آوردند که در اینجا قرآن چنین میفرماید: «وَ جاؤُ عَلی قَمیصِهِ بِدَمٍ کَذِبٍ قالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَکُمْ أَنْفُسُکُمْ أَمْراً فَصَبْرٌ جَمیلٌ وَ اللَّهُ الْمُسْتَعانُ عَلی ما تَصِفُون [یوسف/۱۸] و پیراهن او را با خونی دروغین (آغشته ساخته، نزد پدر) آوردند گفت: «هوسهای نفسانی شما این کار را برایتان آراسته! من صبر جمیل (و شکیبایی خالی از ناسپاسی) خواهم داشت و در برابر آنچه میگویید، از خداوند یاری میطلبم!» دومین مورد نیز در رابطه با صبر حضرت یعقوب (علیه السلام) بر مصیبت فراق فرزندش حضرت یوسف علیه السلام است که میفرماید:«قالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَکُمْ أَنْفُسُکُمْ أَمْراً فَصَبْرٌ جَمیلٌ عَسَی اللَّهُ أَنْ یَأْتِیَنی بِهِمْ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الْعَلیمُ الْحَکیمُ [یوسف/۸۳] (یعقوب) گفت: «(هوای) نفس شما، مسأله را چنین در نظرتان آراسته است! من صبر میکنم، صبری زیبا (و خالی از کفران) امیدوارم خداوند همه آنها را به من بازگرداند چرا که او دانا و حکیم است!». سومین مورد در رابطه با توصیه خداوند متعال به پیامبر اعظم (صلّی الله علیه و آله) در مقابل استهزاء، تکذیب و آزار کافران و مشرکان است که میفرماید: «فَاصْبِرْ صَبْراً جَمیلاً [معارج/۵] پس صبر جمیل پیشه کن». صبر جمیل به معنی شکیبایی زیبا و قابل توجّه است، و آن صبر و استقامتی است که تداوم داشته باشد، یأس و نومیدی به آن راه نیابد، و توأم با بیتابی و جزع و شکوه و آه و ناله نشود، و در غیر این صورت جمیل نیست.[۴] گاه انسان ظاهرا شکیبایی میکند ولی چهره این شکیبایی را با گفتن سخنان زننده که نشانه ناسپاسی و عدم تحمّل حادثه است زشت و بد نما میسازد. امّا افراد با ایمان و دارای اراده ی قوی و پرظرفیت کسانی هستند، که در این گونه حوادث هرگز پیمانه صبرشان لبریز نمیشود، و سخنی که نشان دهنده ناسپاسی و کفران و بیتابی و جزع باشد، بر زبان جاری نمیسازند، صبر آنها، "صبر زیبا" و "صبر جمیل" است.[۵] پس تحمّل اوج سختیها و در عین حال تسلّط بر حفظ ایمان و دقّت بر عدم خروج از راه حق، زیبایی این عمل را نشان میدهد. لذا پیامبر اکرم فرمودند: «وَ إِنَّا لَصَابِرُونَ یَحْزَنُ الْقَلْبُ وَ تَدْمَعُ الْعَیْنُ وَ لَا نَقُولُ مَا یُسْخِطُ الرَّب [۶] و ما شکیبائیم، دل، اندوه دارد و چشم میگرید ولی ما چیزی نمیگوئیم که خداوند را به خشم آورد.« دیگر موارد استفاده واژه جمیل در قرآن ۱) صَفح جمیل: «فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمیل [حجر/۸۵] پس، از آنها به طرز شایستهای صرف نظر کن (و آنها را بر نادانیهایشان ملامت ننما).«
امام رضا علیه السلام در توضیح صفخ جمیل فرمودند: «الْعَفْوُ مِنْ غَیْرِ عِتَاب [۷] گذشت بدون گلهگزاری». ۲) سراح جمیل: [۸] منظور از سراح جمیل در آیه مورد بحث رها کردن زنان توأم با نیکی و خوبی و بدون نزاع و قهر است.[۹] ۳) هجر جمیل «وَاصْبِرْ عَلَی مَا یَقُولُونَ وَاهْجُرْهُمْ هَجْراً جَمِیلاً ]مزّمّل/۱۰] و در برابر آنچه ( دشمنان ) می گویند شکیبا باش و بطرزی شایسته از آنان دوری گزین.»
و مراد از هَجْراً جَمِیلًا- قهر کردن به خوبی به طوری که از سیاق بر میآید این است که آنان به حُسن خلق معامله کرده و به خیرخواهی به سوی حق دعوتشان کند، و گفتههای آنان را با گفتههایی که میتواند بگوید مقابله به مثل ننماید.[۱۰[ نتیجه با دقّت در موارد استفاده واژه جمیل در قرآن کریم به این مطلب دست مییابیم که نوع برخورد با امتحانات سخت الهی که منجر به به هم نخوردن ثبات رفتاری و تسلّط بر نفس و اعمال و کردار انسان میشود زیبایی خاصی دارد که خبر از اقتدار و سلطه دین و ایمان بر اعضاء و جوارح و قلب انسان دارد. این، یعنی زیبایی واقعی که البتّه در تمام زندگی و در هر شغل و کاری قابل دسترسی خواهد بود. و در یک کلام؛ دل به زیبایی سیرت ببند نه زیبایی صورت! پینوشت
[۱]غرر الحکم، ح۱۶۵۹.
[۲]غرر الحکم، ح۴۸۴۸.
[۳]بحار الأنوار، ج۷۴، ص ۴۰.
[۴]تفسیر نمونه، ج۲۵، ص ۱۷.
[۵]تفسیر نمونه، ج۹، ص ۳۵۱.
[۶]من لا یحضره الفقیه، ج۱، ص ۱۷۷.
[۷]أمالی الصدوق، ص: ۷۳.
[۸]احزاب، ۲۸ و ۴۹.
[۹]تفسیر نمونه، ج۱۷، ص ۲۸۱.
[۱۰]ترجمه المیزان، ج۲۰، ص ۱۰۳.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 65]