محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1829578931
بازخوانی عوامل پیدایش و انحطاط انشعابات انحرافی شیعه در غیبت صغرا - بخش دوم و پایانی رسالت سنگین نایبان خاص امام زمان(عج)
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: بازخوانی عوامل پیدایش و انحطاط انشعابات انحرافی شیعه در غیبت صغرا - بخش دوم و پایانیرسالت سنگین نایبان خاص امام زمان(عج)
یکی از ویژگی‌های دوره حضور، فراهم‌بودن همه زمینه‌های راهنمایی مردم به سوی حق و دوری از انحرافات و بی‌راهه‌ها بوده که در دوره پس از آن، با غیبت امام(عج)، زمینه پدیدآمدن و گسترش جریان‌های انحرافی توسعه یافت.
انسجام‌بخشی نایبان خاص در رودررویی با بحران ناشی از تجربه جدیدی که شیعیان با آن روبه‌رو شدند، نایبان خاص رسالت سنگینی بر دوش گرفتند. آنان واسطه بین امام و مردم بودند و وظایف گوناگونی را بر عهده داشتند؛ اما مهم‌ترین وظیفه آنان رودررویی با پندارهای فرقه‌ها و گروه‌های گوناگون و جلوگیری از پراکندگی شیعیان بود. توجه به این نکته که نواب خاص در ارتباط با امام هستند و می‌توانند از این راه به حل و فصل گرفتاری‌ها و مسایل علمی و عقیدتی شیعیان بپردازند؛ نوعی یقین و اطمینان گفتار آن‌ها برای شیعیان پدید می‌آورد که پذیرش سخن ایشان را بدون هیچ شک و تردیدی امکان‌پذیر می‌ساخت و این اطمینان و یقین، آرامشی را پدید می‌آورد که از گسترش بحران پیش‌آمده، می‌کاست. در نامه‌هایی که از امام به شیعیان می‌رسید، بر مورداعتمادبودن نایبان خاص تأکید می‌شد (طبرسی، 1403، ج2: 281). یادآوری می‌شود هرچند نایبان نیز در ازبین‌رفتن انحرافات و در هدایت مردم نقش چشمگیری داشتند؛ فعالیت نایبان و وکیلان با نظارت پیوسته امام انجام می‌شد و حضرت مهدی 4 با مراقبت دقیق بر رفتار نایبان از پدیدآمدن هرگونه انحراف و کجروی در جامعه شیعه پیشگیری نموده و همان‌طور که اشاره شد، حضرت اوضاع سیاسی و فعالیت‌های دستگاه حکومتی را به‌دقت زیرنظر داشت و برای حفظ شیعه از انحراف، کارهای پیشگیرانه‌ای را که شرایط خاص سیاسی اقتضا می‌کرد؛ به نایبان سفارش می‌فرمودند. بنابراین، حضرت مهدی 4 هرچند در غیبت به‌سر برده؛ آثار وجودی خود را در این دوران نشان داده و تمام اوضاع و شرایط جامعه و از جمله جریان انحراف از راه امامت را زیر نظر داشته و با تدابیر حکیمانه خود، به دفاع از حقانیت و هستی امامت می‌پرداخته‌اند. رهبری‌های علمای شیعه امام عسکری7، بهترین راه رهایی از این گرفتاری‌ها را در همراهی با دانشمندان راستین دانسته، از پدر بزرگوارش نقلکرده است که فرمود: اگر نبودند دانشمندانی که پس از غیبت قائم شما، به سوی او دعوت میکنند و به سوی او رهنمون می‌شوند و از دین او دفاع میکنند و بندگان ناتوان را از دامهای شیطان و مریدهای شیطانی نجات میدهند؛ احدی باقی نمیماند؛ جز این که از دین خدا مرتد می‌شد؛ ولی این دانشمندان، زمام دل ضعفا را به دست میگیرند؛ همانگونه که ملوانها، زمام کشتی را به دست میگیرند و سرنشینهای کشتی را از خطر مرگ حفظ میکنند. این‌ها نزد خدای تبارک و تعالی برترین هستند (طبرسی، 1403: ج1: 18). دانشمندان و متکلمانی که در هر عصری حافظ و نگهبان مکتب اهل بیت: بودند و در این زمینه نقش چشمگیری داشتند؛ در عصر غیبت صغرا به دلیل عدم حضور معصوم و فضای حیرت حاکم بر جامعه، نقش و حضور آن‌ها در مبارزه با مدعیان دورغین امامت و نجات جامعه شیعه از چنددستگی و هدایت آن به سمت مکتب راستین تشیع، به مراتب از دوره‌های پیشین فعّال‌تر بوده است؛ زیرا غیبت و عدم حضور ظاهری امام معصوم و همچنین تنگناهای زمانی و مکانی نایبان خاص و مشکلات سیاسی و فشارهایی که از سوی دستگاه حکومتی بر آن‌ها اعمال می‌شد، بایستگی حضور فعّال آن‌ها را در جامعه محسوس‌تر کرد. از این رو فقیهان و محدثان شیعه، افزون بر تبلیغات و روشنگری‌هایی که داشتند، به تألیفات چشمگیری در زمینه‌های گوناگون پرداختند. اما یکی از مهم‌ترین مسائلی که اندیشه علمای شیعه را پس از رحلت امام حسن عسکری 4 به خود درگیر ساخته بود، غیبت امام دوازدهم بود که به عنوان یک گرفتاری اساسی، شیعیان را در مصداق امام واقعی، به حیرت دچار کرده بود. این حیرت و سرگردانی با گرویدن برخی از امامیه به مذاهب دیگر، صورت دشواری یافت. به مقتضای این شرایط، دانشمندان شیعه، مهم‌ترین وظیفه خود را رهایی شیعه از سرگردانی می‌دانستند و در این جهت، به نگارش آثار فراوانی در این زمینه دست زدند؛ چنان‌که شیخ صدوق در مقدمه کتاب کمال الدین و تمام النعمه، اشاره کرده است. وی در این باره می‌نویسد: این کتاب را زمانی گردآوری و نوشته که در نیشابور بوده است؛ زیرا غیبت امام سبب سرگردانی و تحیّر در میان بیش‌تر شیعیانی شده بود که او را ملاقات می‌کردند (شیخ صدوق، 1395، مقدمه: 2). از جمله این کتاب‌ها که بیش‌تر با عناوینی چون الغیبه، اخبار المهدی (نجاشی، 1365: 243)، اثبات الغیبه و کشف الحیره نگاشته شده بودند (نجاشی، پیشین: 192)؛ می‌توان به کتاب الغیبه، نوشته عبدالله بن جعفر حمیری، (نجاشی، 1365: 197)، کتاب الامامه والتبصره من الحیره، نوشته ابن بابویه قمی اشاره کرد که در آن، ضمن بررسی مسئله امامت و پافشاری بر بایستگی وجود امام در هر زمان، درصدد رد و ابطال پندارهای فرقه‌های گوناگون شیعه و در نهایت به منظور اثبات امامت حضرت و غیبت وی به نقل روایات مربوط پرداخته است (حسین زاده شانه‌چی، 1384: 334). همچنین می‌توان کتاب الغیبه و کشف الحیره، سلامه بن محمد (339هـ.ق) (نجاشی، 1365: 192) را نام برد. نیز متکلمان بزرگ شیعه، با توجه به آشکار شدن اندیشه‌های منحرف، مهم‌ترین وظیفه خود را دفاع از عقاید خود می‌دانستند. به همین منظور، تألیفات پرشماری را در موضوعات مربوط به این شاخه به جامعه شیعه عرضه نمودند که در آن در کنار بیان باورهای درست بر پایه آموزه‌های شیعه به نقد و ابطال دیدگاه‌های مخالف نیز پرداخته و به عبارتی نخستین مرزبندی‌های اعتقادی میان امامیه و دیگرفرق در این کتاب‌ها انجام شده است؛ چنان‌که شیخ صدوق با بیان مناظرات و ردّ شبهات مربوط به امام، دیدگاه‌های دیگر فرقه‌های شیعی را در خصوص امامت و مهدویت رد می‌کند. شیخ طوسی نیز در کتاب الغیبه بیش از آن که به گردآوری روایات پرداخته باشد، به احتجاج در برابر فرقه‌های منحرف پرداخته است. وی در فصل نخست کتابش در کنار نقل دلیل‌های وجوب عصمت امام، حکمت و علل غیبت، اقامه دلیل بر امامت حضرت مهدی7 فساد فرقه‌هایی چون واقفیه، محمدیه، جعفریه و قطعیه را بیان می‌کند. بنابراین، در رودررویی با بحران پدیدآمده از پدیده‌های جدیدی که شیعیان با آن روبه‌رو شدند، دانشمندان امامیه رسالت سنگینی را بر دوش گرفتند. آنان موظف بودند از نظام امامت در عصر غیبت دفاع کنند و از نظر حدیثی، تفسیری، فقهی و کلامی نیز پاسخ‌گوی پرسش‌های مردم باشند. همین امر سبب پویایی و بالندگی حوزه‌های علمی شیعه شد که علما، فعالیت‌های گوناگون تبلیغی خود را از راه این حوزه‌ها انجام می‌دادند؛ از جمله این حوزه‌ها، حوزه علمی کوفه، بغداد و قم بود. پیامدهای انشعابات در یک مقایسه تطبیقی بین انشعابات پدیدآمده در زمان حضور ائمه :، مانند زیدیه، واقفیه، اسماعیلیه و انشعابات عصر غیبت، به دست می‌آید که در انشعابات این دوره بر خلاف انشعابات دوره‌های پیشین، این انشعابات نه فقط به برپایی حکومت و دولت منجر نشدند؛ بلکه به پدیدارشدن و حتی شکل‌گیری شورش و خیزشی اجتماعی نیز منجر نگردیدند؛ بلکه دورانی کوتاه و کم‌اثر بوده و به سرعت به تاریخ پیوستند و بنا به نقل شیخ مفید، در اواخر قرن سوم هیچ اثری از این انشعابات نبوده است ( شیخ مفید، 1413، ج2: 321). نبود اندیشه کلامی و نداشتن علمای شاخص و همچنین نبود منابعی معتبر از این گروه‌ها، خود دلیلی بر کم‌اثری این گروه‌ها است. بدون شک، این امر مهم معلول عواملی بوده است. در این‌جا این پرسش پیش می‌آید که چه عواملی در ازبین‌رفتن این انشعابات نقش داشت؟ از مهم‌ترین این عوامل می‌توان به نقش امام7، نایبان، ائمه: و همچنین تلاش متکلمان و دانشمندان در این دوره اشاره کرد. نتیجه از آنچه گذشت نکات زیر به دست می‌آید: ـ با وجود تلاش‌های فراوان پیشوایان معصوم در بستر‌سازی برای دوران غیبت، در چنین وضعیتی همچنان تشخیص راه از بی‌راهه برای برخی از شیعیان دشوار می‌نمود. هرچند احادیث موجود، درباره اصل امامت و مهدویت و استقرار سازوکار ارتباطی نیرومند و حضور برخی از عناصر سرشناس شیعه، پشتوانه مقتدری برای امامت حضرت صاحب الامر 4 شد؛ مجموعه اسباب زمینه‌ساز، تسهیل‌کننده و شتاب‌زا، سبب گردید گروهی از راه اصیل امامت دورشده و با دامن‌زدن به انشعاباتی در میان امامیه، وحدت جامعه شیعی را که ائمه: در طول قرن‌ها همواره بر نگهداری آن پافشاری کرده بودند؛ به نابسامانی دچار سازند. ـ افزون بر حقانیت این باور که در بقای آن نقشی کلیدی داشت؛ نقش نایبان خاص حضرت و نیز دانشمندان سترگ مکتب اهل بیت: نباید نادیده گرفته شود که در حساس‌ترین مقطع تاریخی این مذهب، همه تلاش خود را در روشنگری و گسترش این باور به کار برده؛ آن را از فروافتادن در دام فتنه‌گرها و فتنه‌ها دور نگه داشتند. ـ بین گروه‌های امامیه در باب باور به «مهدی قائم» با همه اختلافاتی که با اثنا‌عشریه دارند، وجوه مشترکی نیز هست و آن این‌که هیچ اختلافی در میان گروه‌ها در اصالت مهدویت وجود نداشته و همه آن‌ها باور دارند که خداوند، مهدی اهل بیت: را برای نجات بشری و رهبری نهضت جهانی اسلام ذخیره کرده است. از طرفی نیز روشن‌ترین دیدگاه در مورد مهدی، در تشیع دوازده امامی‌پدیدار گشته که موعودش ناگزیر می‌بایست «امام» باشد و از این جهت، در میان سایر فرقه‌های شیعی به‌طور کامل متمایز است. ـ ناهمگونی انشعابات این دوره با انشعابات در زمان حضور ائمه، این بود که این انشعابات کوتاه و کم اثر بوده و به شکل‌گیری قیام جنبش و یا حکومتی منجر نشد و این امر را در نتیجه اقدامات ائمه در دوران حضور و همچنین حضور امام در هدایت جامعه دانست که این، گویای این مسئله است که درست است امام در پرده غیبت به‌سر می‌برد؛ آثار وجودی او در هدایت جامعه آشکار است. همچنین نقش نایبان حضرت را در مبارزه با فرقه‌ها نباید نادیده انگاشت. دست آخر این‌که همه این انشعابات، به باورهایی که پیش از آن داشتند، استناد می‌نمودند. بنابراین، نمی‌توان این‌ها را به‌طور کامل فرقه‌هایی نوپدید دانست؛ بلکه باید گفت این فرقه‌ها در لایه‌های جامعه پنهان بودند و غیبت سبب سربرآوردن آن‌ها شد و اگر غیبت نبود، همچنان پنهان مانده بودند و این آزمون غیبت بود که ماهیت آن‌ها را آشکار کرد. سخن آخر این‌که با توجه با ظرفیت‌های ویژه باور به مهدویت، در به‌حرکت‌درآوردن گروه‌های انسانی، همواره این اعتقاد مورد طمع بدخواهان خواهد بود. از این رو، عبرت از تلخی‌ها، کجی‌ها و کجروی‌ها گذشته می‌تواند چراغی فراراه آینده باشد. منابع 1. اشعری قمی، سعد بن عبد الله (1360ش). المقالات و الفرق، بی‌جا، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی. 2. جاسم حسین (1375ش). تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم7، ترجمه محمدتقی آیت اللهی، تهران، انتشارات کویر. 3. حسین زاده شانه چی، حسن (معاصر) (1384). «واقفیه»، فصلنامه تاریخ اسلام، شماره بیست و سوم، سال 6، پاییز 1384، شماره 23٫ 4. خادمی شیرازی، محمّد (1377ش). مجموعه فرمایشات بقیهاللّه7، قم، رسالت. 5. راغب اصفهانی، حسین بن محمّد (بی‌تا). المفردات فی غریب القران، دوم، بی‌جا، دفتر نشر الکتاب. 6. سید رضی (1378ش). نهج البلاغه، ترجمه: سید جعفر شهیدی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران. 7. شهرستانی، محمد بن عبدالکریم (1363ش). الملل و النحل، تحقیق: محمد بدران، قم، الشریف الرضی. 8. شیخ مفید (1413ق). اوائل المقالات، قم، کنگره شیخ مفید. 9. صدر، سید محمد (1427ق). تاریخ الغیبه الصغری، قم، دارالکتب الاسلامی. 10. صدوق، محمد بن علی بن حسین بن بابویه (1395ق). کمال الدین و تمام النعمه، تهران، انتشارات اسلامیه. 11. صفری فروشانی، نعمت الله (1378). غالیان، ج اول، انتشارات بنیاد پژوهش‌های اسلامی، آستان قدس رضوی. 12. طبرسی، احمد بن علی (1403ق). احتجاج، مشهد، نشر مرتضی. 13. طوسی، محمد بن حسن (1411ق). کتاب الغیبه، قم، مؤسسه معارف اسلامی. 14. عاملی، محمد بن حسن (شیخ حر) (1422ق). اثبات الهداه، بیروت، مؤسسه الاعلمی. 15. عرفان، امیر محسن (1391ش). قبیله تزویر، قم، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود4٫ 16. کشی، محمد بن عمر (1348ش). رجال کشی، انتشارات دانشگاه مشهد. 17. کلینی، محمد بن یعقوب (1362ش). الکافی، تهران، انتشارات الاسلامیه. 18. مجلسی، محمد باقر (1404ق). مرآه العقول، به تحقیق سید هاشم رسولی، تهران، دار الکتب الإسلامیه. 19. مدرسی طباطبایی، حسین (1386ش). مکتب در فرایند تکامل، مترجم هاشم ایزد پناه، تهران، انتشارات کویر. 20. مفید، محمدبن محمد بن نعمان (1413ق). الفصول العشره فی الغیبه، قم، المؤتمر العالمی لشیخ المفید. 21. ــــــــــــ، الفصول المختاره (1413ق). قم، المؤتمر العالمی للشیخ المفید. 22. موحدیان عطار، علی (1388ش). گونه‌شناسی اندیشه منجی موعود در ادیان، قم، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب. 23. نصوری، محمد رضا (1382ش). متمهدیان و مهدیان دروغین، فصلنامه انتظار موعود، بنیاد حضرت مهدی موعود7، شماره 10٫ 24. نعمانی، محمد بن ابراهیم (1397ق). الغیبه، تهران، نشرصدوق. 25. نوبختی، حسن بن موسی (1404ق). فرق الشیعه، بیروت، دار الأضواء. 26. نجاشی، احمدبن علی (1365ش). رجال النجاشی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجامعه المدرسین. طیبه نقی پور: کارشناسی ارشد رشته شیعه شناسی خدامراد سلیمیان: عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی مجله انتظار موعود شماره 42 انتهای متن/
95/03/03 :: 03:00
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 201]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها