تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1834784533
نقش معرفت به امام زمان در تعالی اخلاقی منتظران و زمینه‌سازی ظهور - بخش دوم و پایانی رابطه محبت‌آمیز بین امام غایب و منتظران
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: نقش معرفت به امام زمان در تعالی اخلاقی منتظران و زمینه‌سازی ظهور - بخش دوم و پایانیرابطه محبت‌آمیز بین امام غایب و منتظران
محروم بودن شیعیان از بهره‌مندی مستقیم از پرتوهای نورانی و هدایت‌گر امام زمان در زمان غیبت، حرکت در مسیر هدایت را برای آنان دشوار می‌سازد و زمینه حیرت، غفلت و گمراهی را فراهم می‌آورد.
دوم. هدف دین، سعادت دنیوی و اخروی
از دیگر ویژگی‌های آموزه‌های دینی و در رأس آن معارف اسلامی، تأمین سعادت انسان در همه ابعاد آن است که گستردگی آموزه‌های دین، شاهد بر این مدعاست. وقتی آموزه‌های دین، حوزه فردی و اجتماعی، دنیوی و اخروی، جسمی و روحی را دربر می‌گیرد، درمی‌یابیم که این دین جامع، در تأمین سعادت فرد و اجتماع، دنیا و آخرت، تأمین کمال جسم و روح هدفی متعالی دارد.
سوم. نقش انگیزه در ارزش افعال
از جمله مباحث مهم در ارزش اخلاقی داشتن یک امر، نیت و انگیزه‌ای است که فاعل بر اساس آن به انجام فعل می‌پردازد. در تحلیل یک فعل اخلاقی، افزون بر حسن فعلی _ که بیان‌گر خوبی خود فعل است _ به حسن فاعلی یا انگیزه و نیت خوب فاعل در انجام فعل می‌رسیم. بسیاری از مکاتب اخلاقی در بررسی ارزش فعل، توجهی به حسن فاعلی ندارند و تنها جنبه حسن فعلی آن را مورد دقت قرار می‌دهند. در فلسفه‌های غربی، به‌جز کانت، تقریباً بحث نیت مورد فراموشی قرار گرفته است (مدرسی، 1371: 229). در مقابل، در اخلاق اسلامی نه‌تنها به حسن فاعلی توجه ویژه شده است، بلکه روح و جان عمل به شمار میآید و اساساً فعل بدون نیت و انگیزه مثبت درونی، ارزشمند محسوب نمی‌شود و اساس ارزش در کارهای اخلاقی و احکام دینی، نیت آن است. از دیدگاه اسلام، در تعیین ارزش اخلاقی، حسن فعلی به تنهایی کافی نیست، بلکه همراه آن، حسن فاعلی نیز لازم است؛ چرا که آثار افعال اخلاقی _ یعنی کمال و سعادت انسان _ بر حسن فاعلی و داشتن نیت صحیح مترتب می‌شود. بر این اساس تأکید نظام اخلاقی اسلام، بر نیت به عنوان اساس ارزش اخلاقی، تفاوتی کلی بین نظریه اخلاقی اسلام با سایر نظریه‌ها به شمار می‌رود(مصباح یزدی، 1388الف: ج1، 105- 106).
بر اساس آنچه گفته شد، اسلام به عنوان دین خاتم، کامل‌ترین و جامع‌ترین تعالیم و قوانین را برای سعادت کامل و همه‌جانبه انسان ارائه داده است. اما تنها وجود قانون کامل وجامع، سعادت انسان را تأمین نمی‌کند، بلکه ایجاد زمینه مناسب برای اجرایی شدن آن قوانین نیز ضروری است. از اینرو اسلام برای این‌که قانون جامع و کامل آن دارای ضمانت اجرایی کامل و جامعی باشد، از راه‌هایی گوناگون، اجرای این قوانین را ضمانت کرده است. از جمله این ضمانت‌ها، ضمانت اجرایی بیرونی است. احکام حقوقی، ضامن اجرای بیرونی دارند؛ بدین معنا که عاملی از بیرون، فرد را به انجام احکام حقوقی ملزم می‌سازد و اگر کسی قوانین حقوقی را رعایت نکرد، حاکم او را وادار به اجرای قانون می‌کند و برای متخلفان، مجازات‌هایی در نظر می‌گیرد (همو، 1388ب: ج1، 73) که قوانین جزایی و حقوقی اسلام، عهده‌دار این ضمانت اجرایی هستند. اما بی‌گمان این زمینه، برای اجرایی شدن قوانین اسلام با ویژگی‌های ذکر شده کافی نیست و نیازمند زمینه‌های دیگری است.
چهارم. ناظر بودن امام، ضامن درونی بر اجرای آموزه‌های دین
اگر چه ضمانت اجرایی بیرونی _ که در احکام حقوقی مورد توجه قرار می‌گیرد _ در مواردی کارا و مفید است، اما نواقص درخور توجهی دارد که بخشی از این نواقص ناظر به ناکارامد بودن آن، حتی در خود احکام اجتماعی است. از اینرو در موارد بسیاری زمینه اجرای احکام و قوانین را _ حتی در حوزه حقوقی و احکام اجتماعی _ فراهم نمی‌سازد. این نواقص عبارتند از:
1. ضمانت اجرایی بیرونی: در مواردی مطرح است که حقی از دیگران در میان باشد (همو) و حال آن‌که بر اساس آنچه گفته شد، تعالیم و احکام اسلام، شامل مجموعه‌ای گسترده و جامع و ناظر به همه ارتباطات انسان است و به رابطه انسان با دیگران منحصر نمی‌شود.
2. ضمانت اجرایی بیرونی: به نیت و انگیزه فرد توجه نمی‌کند؛ زیرا اولاً نیت و انگیزه فرد در امور حقوقی کمتر مورد توجه است و بیشتر به ظاهر عمل توجه می‌شود (همو، 1389: ج1، 27) و از طرفی نیز امری باطنی است، لذا از دسترس دیگران خارج است. حال آن‌که _ چنان‌که گفته شد _ یکی از ویژگی‌های اساسی تعالیم و احکام اسلامی، مبتنی بودن ارزش عمل بر نیت و انگیزه فرد است.
3. ضمانت اجرایی بیرونی: مواردی را شامل می‌شود که قابلیت اثبات برای حاکم را داشته باشد. از اینرو اگر کسی خود را به گریزگاه قانون برساند، مجرم به شمار نمی‌آید و ضمانت اجرایی بیرونی نمی‌تواند او را مؤاخذه کند. بنابراین کسی که جرم را مخفیانه انجام دهد یا به گونه‌ای مرتکب شود که قانون شامل او نشود و به تعبیری قانون را دور بزند، به راحتی از چنگ مؤاخذه رها شده است.
4. ضمانت اجرایی بیرونی: مواردی که امری درونی است را دربر نمی‌گیرد، اگرچه در حوزه ارتباطات فرد با دیگران باشد؛ مانند سوء ظن به دیگری.
نواقص موجود در ضمانت اجرایی بیرونی سبب می‌شود برای اجرای تعالیمی همچون تعالیم اسلام با آن گستردگی و جامعیت، نیازمند زمینه‌هایی در درون افراد باشیم تا ضامن عملی شدن این قوانین گردد که توجه به ناظر بودن امام نسبت به افراد، از جمله عواملی است که موجب ایجاد انگیزه درونی در انجام تعالیم دینی _ چه در حوزه حقوق اجتماعی، چه در حوزه اخلاق اسلامی و چه در حوزه احکام فقهی _ می‌شود. از اینرو اگرچه ظاهراً نظارت امام امری بیرونی برای افراد است، اما در واقع اعتقاد به علم امام و نظارت او، زمینه‌ساز ایجاد انگیزه و عاملی درونی در فرد می‌گردد.
کسی که همواره امام و مولای خویش را واقف بر افعال و احوال خود می‌داند و تمام شئون زندگی خود را در محضر ایشان محسوب می‌کند، در انجام وظایف دینی و اخلاقی خود فروگذار نخواهد کرد. در درون چنین انسانی انگیزشی درونی ایجاد می‌شود که او را به سمت فضایل سوق می‌دهد و از رذایل باز می‌دارد.
در امام معصوم، ویژگی‌هایی وجود دارد که نظارت او را بسیار اثرگذار می‌سازد. امام معصوم از یک‌سو علمی لدنّی و خطاناپذیر دارد و لذا هم بر ظاهر اعمال فرد و هم بر سرائر او عالم است و خطایی نیز در علم او وجود ندارد و از سوی دیگر، معصوم است و هرگونه ارزیابی او از دیگران همراه با صداقت، بی‌طرفی، امانت‌داری و... خواهد بود. از اینرو توجه به ناظر بودن او نیز ویژگی‌هایی پیدا می‌کند که در سیر معنوی انسان منتظر، نقشی اساسی و تعیین کننده دارد؛ این ویژگی‌ها عبارت‌اند از:
1. این نظارت امام، دائمی است و در هر زمان و مکان وجود دارد. از اینرو انگیزشی که در منتظران ایجاد می‌کند، دائمی است.
2. این نظارت، به روابط اجتماعی منحصر نمی‌شود، بلکه همه ساحت‌های تعالیم دینی را در همه ابعاد دربر می‌گیرد.
3. این نظارت، به ظاهر عمل منحصر نیست، بلکه باطن و انگیزه عمل نیز مورد رؤیت امام معصوم قرار می‌گیرد. بنابراین نه‌تنها حسن فعلی، بلکه حسن فاعلی فرد نیز در منظر امام قرار دارد و این خود عاملی برای تأمین اخلاص در اعمال به شمار میآید.
4. در علم امام، مباحثی چون قابل اثبات بودن جرم، فرار از قانون، مخفی نگه داشتن و... معنا نمی‌دهد. از اینرو راه را برای هر نوع غفلت از آموزه‌های دینی مسدود می‌سازد.
با توجه به این ویژگی‌ها توجه به ناظر بودن امام معصوم، انگیزه کاملی برای سیر معنوی و کمالی فرد و جامعه ایجاد می‌کند؛ چیزی که در ضمانت‌های اجرایی حقوقی پیدا نمی‌شود. حتی فراتر از این، به فرض این‌که ضمانت اجرایی بیرونی بتواند افراد را به طور کامل ملزم به قانون سازد، تنها ظاهر عمل را با قانون سازگار می‌کند و حال آن‌که ارزش واقعی عمل _ چنان‌که گذشت _ در نیت آن نهفته که از دسترس خارج است. از اینرو حداکثر توان آن، ایجاد نظم در زندگی اجتماعی آن هم در حیطۀ حیات دنیوی است (طباطبایی، 1378: ج2، 226).
ج) دیگر آثار اخلاقی توجه به علم امام
براساس آنچه گفته شد، توجه به علم امام معصوم، عاملی است که زمینه ایجاد همه فضایل را در منتظران فراهم می‌سازد و از سوی دیگر، اراده منتظران را در دوری از همه رذایل اخلاقی تقویت می‌کند. اما فراتر از این اثرگذاری عام، توجه به علم امام، برخی از فضایل اخلاقی خاصی را در فرد ایجاد می‌کند؛ از جمله این‌که توجه منتظر به حضور در محضر امام و مولای خود، سبب می‌شود صفت صبر و استقامت در او پدید آید، یا اگر وجود دارد افزایش یابد. از اینرو سختی‌هایی که در مسیر زندگی برای او ایجاد می‌شود، به دلیل احساس همراهی با امام خود، برای او تحمل‌پذیرتر می‌شود.
این سختی‌ها گاهی در مسیر معنوی او رخ می‌دهد؛ سختی‌هایی که در مسیر کمال اخلاقی و معنوی باید تحمل کرد، گاهی سختی‌ها و مشکلاتی است که در حیات دنیوی برای او پیش میآید و گاهی سختی‌هایی است که به سبب دین‌داری او از جانب دشمنان بر منتظران تحمیل می‌شود، چنان‌که در طول تاریخ تشیع، شیعیان با اتکای به این باور که امام زمان به آن‌ها علم دارد وناظر دردها ومشکلات آنان است، تمام مظلومیت‌ها را تحمل کرده‌اند و با استقامت و پایداری، مسیر خود را در همه حوادث تلخ و ناگواری که دشمنان برای آنان رقم زده‌اند، ادامه داده‌اند. از اینرو توجه به علم امام سبب می‌شود منتظران با توکل بر خداوند و توسل به امام خود، با صبر و استقامت وصف‌ناشدنی، حیات دینی و اجتماعی خود را ادامه دهند.
از سوی دیگر، توجه به همراهی با امام عصر احساس تنهایی را در منتظران از بین می‌برد و مانع حیرت و سرگشتگی منتظران می‌شود. لذا اگرچه در زمان غیبت، از حضور ظاهری امام معصوم محروم‌اند، اما توجه به این‌که امام ناظر آن‌هاست و لحظه‌لحظۀ حیات آن‌ها در منظر امامشان است، سبب دلگرمی و مانع حیرت و سرگشتگی خواهد بود.
د) امام جایگاه علم الهی
ممکن است کسی تصور کند آنچه درباره علم امامان معصوم و ناظربودن آن‌ها بر اعمال انسان‌ها گفته شد، در عرض علم الهی قرار می‌گیرد؛ بدین معنا که همین حقایق دربارۀ علم خداوند وجود دارد. خداوند عالم به نهان و آشکار است و ذره‌ای در آسمان و زمین از حیطۀ علم او خارج نیست (یونس: 62) و هر چه در عالم انجام می‌گیرد می‌بیند (علق: 14) و همین توجه به علم خداوند، بازدارنده انسان از بدی‌ها و سوق دهندۀ او به خوبی‌ها خواهد بود.
اما باید توجه داشت اولاً تعدد شاهدان و ناظران اعمال مورد تأکید آیات و روایات است و علاوه بر خداوند متعال و پیامبران و ائمه اطهار _ که بر اساس مباحث پیشین، ناظر بر اعمال و شاهد روز قیامت خواهند بود _ فرشتگان نیز ناظر بر اعمال و شاهد روز قیامت‌اند (انفطار: 10 - 12). همچنین اعضا و جوارح انسان (فصلت: 20 و 21؛ نور:24)، زمین (زلزال: 2-5) و زمان (آل‌عمران: 140) نیز از شاهدان و گواهان روز قیامت به شمار می‌آیند. این تعدد شاهدان، انسان را در اعمالش دقیق‌تر و او را از غفلت دورتر می‌سازد.
ثانیاً هیچ‌گاه علم امام، در عرض علم الهی محسوب نمی‌شود؛ بلکه ائمه اطهار جایگاه علم الهی به شمار می‌آیند و به تعبیر روایات فراوانی که در این‌باره آمده است، ائمه خزّان علم الهی محسوب می‌شوند (نک: صفار، 1404: ج1، 103؛ کلینی، 1407: ج1، 192؛ مجلسی، 1404: ج26، 105):
نَحْنُ وُلَاه أَمْرِ اللَّهِ وَ خَزَنَه عِلْمِ اللَّهِ؛ (صفار، 1404: ج1، 105)
ما سرپرستان امر خداوند و خزانه‌داران علم الهی هستیم.
بر همین اساس در زیارات، آنان را «خزّان العلم» (صدوق، 1413: ج2، 610) معرفی می‌کنیم. از اینرو، ائمه اطهار در نگاه شیعیان، جایگاه علم الهی هستند و نمی‌توان علم آن‌ها و شاهد و ناظر بودنشان بر اعمال عباد را در عرض علم خداوند به شمار آورد.
4. اعتقاد به حضور امام
از جمله باورهای عمیقی که در بحث امامت باید مورد توجه قرار گیرد، معیّت وجودی امام معصوم با عالم است. بر اساس تعالیم دینی، امام با عالم معیّت وجودی دارد. در بخش پیشین، سخن بر سر علم امام به همه عوالم بود، اما منتظران در مرتبه بالاتری از شناخت نسبت به امام، به حضور وجودی او در همه عوالم معرفت می‌یابند. در این مرحله، امام معصوم را جدای از عالَم و صرفاً عالِم به آن نمی‌داند، بلکه حضور وجودی حضرت را در تار و پود عالم درک می‌کند.
البته تبیین و تحلیل معیت وجودی امام معصوم با عالم، نیازمند نوشتاری مستقل است، اما اشاره‌وار می‌توان گفت در تحلیل دقیق علم امام به حضور او در عالم دست می‌یابیم، بدین معنا که پیامبر اکرم و ائمه اطهار شاهدان اعمال محسوب می‌شوند و شاهد اعمال بودن، بر حضور آنان در نزد انسان‌ها دلالت دارد. از اینرو شهود اعمال، دلیل حضور شاهد خواهد بود.
در عرفان اسلامی از این حقیقت، با نام «سریان انسان کامل در عوالم» یاد می‌شود که این امر در سفر سوم از اسفار اربعه برای انسان کامل رخ می‌دهد (قیصری، 1382: ج1، 143) و بر اساس آن، هیچ حقیقتی از حیطه وجودی انسان کامل خارج نیست (آشتیانی، 1370: 657).
تأثیر اعتقاد به حضور وجودی امام در اخلاق منتظران
اگر در بحث علم امام گفته شد توجه به علم امام سبب می‌شود منتظران با دقت کامل، اعمال، صفات و اندیشه‌های خود را از هر کجی و انحراف باز دارند، توجه به حضور خود امام که معرفتی عمیق‌تر به امام معصوم است، به طریق اولیٰ، منتظران را از هر غفلتی باز می‌دارد؛ انسانی که امام و مولای خود را لحظه لحظه در کنار خود می‌داند و همه عالم را محضر او می‌بیند، کوچک‌ترین رفتار و گفتار خود را با تأمل و دقت انجام می‌دهد. البته مسئلۀ مهم، رسیدن به این معرفت است. اگر امام زمان در پرده غیبت نبود و در عالم ظاهر در محضر او زندگی می‌کردیم، مواظبت ما بر گفتار و رفتارمان چگونه بود؟ حال کسی که به این معرفت برسد که همواره عمر خود را در محضر امام خود بداند، در مسیر تهذیب نفس و کمال اخلاقی کوچک‌ترین کوتاهی یا لغزشی را بر خود جایز نمی‌داند.
5. رابطه محبت‌آمیز بین امام غایب و منتظران
توجه به یک ناظر، در اصلاح رفتارهای انسان بسیار مؤثر است و وقتی این نظارت، نظارتی کامل باشد، شامل درون و بیرون فرد گردد، نه‌تنها رفتارها بلکه صفات نفسانی فرد و اندیشه‌های او را نیز اصلاح می‌کند؛ اما آنچه میزان اثرگذاری این نظارت را بالا می‌برد، نوع ارتباطی است که فرد با ناظر دارد.
در نگاه مکتب رابطه شیعیان با امام معصوم رابطه‌ای حُبّی است؛ رابطه‌ای که بر اساس دستور خداوند در آیات قرآن کریم، شکل گرفته است:
«لَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّه فِی الْقُرْبَىٰ». (شوری: 23)
روایات بسیاری نیز از اهل‌سنت (نک: سیوطی، 1404: ج6، 7) و شیعه (نک: بحرانی، 1374: ج4، 815)، در این‌باره به چشم می‌خورد که محبت اهل‌بیت را به عنوان یکی از مسائل اساسی اسلامی مورد توجه قرار می‌دهد، تا جایی که در برخی روایات، در تأیید محبت شیعیان به امامان معصوم می‌فرماید:
وَ هَلِ الدِّینُ إِلَّا الْحُبُّ. (برقی، 1371: ج1، 263؛ عیاشی، 1380: ج1، 167)
الف) تربیت اخلاقی براساس محبت
حکمت تأکیدات فراوان دین اسلام بر محبت به اولیای الهی را باید در دو امر کلی جست‌وجو کرد (مطهری، 1378: ج2، 272)؛ اولاً این ارادت و محبت، زمینه‌ساز پیوند دادن مسلمانان به ائمه اطهار است تا ولایت دینی و زعامت اجتماعی آن‌ها زمینه اجرا پیدا کند و به دیگر سخن، ولای محبت، مقدمه و وسیله‌ای برای ولای امامت و ولای زعامت است. ثانیاً محبت به اولیای الهی، عاملی بسیار ارزنده در تربیت نفوس و تزکیه روح انسان به شمار میآید که موضوع بحث ما در همین امر است. وقتی رابطۀ منتظران حضرت مهدی با امام غایبشان رابطه‌ای بر اساس اوج محبت و مودت پایه‌ریزی شده باشد، به طور ناخودآگاه، سب تربیت اخلاقی منتظران می‌شود.
محبت و مودت چنین ذوات مبارکی، مایه تربیت نفوس، تخلق به خلق الهی و اتصاف به صفات کریمه آن‌هاست و از سوی خداوند والا بر هر مؤمنی واجب گردیده است. این محبت و مودت نه امری تشریفاتی، که از اصول دین و سرمایه‌های رسمی آن است (جوادی آملی، 1387: 77).
نتیجه محبت و عشق به یک فرد، تبعیّت و همرنگی با اوست. از اینرو محبت و عشق، اطاعت‌آور است و عاشق، ناخودآگاه هم‌رنگ با معشوق خود می‌شود و نه‌تنها در رفتارهای بیرونی، بلکه نوع گرایشات و خواست‌های او نیز با گرایشات و خواست‌های معشوق، همراه می‌گردد. بدین‌رو اگر این محبت و عشق به اولیای الهی و انسان‌ها کامل باشد، فرد را به سمت کمال و تعالی سوق می‌دهد و او را هم‌رنگ و همراه با اولیای الهی قرار می‌دهد. به تعبیر شهید مطهری، محبت به سوی مشابهت و مشاکلت می‌راند و قدرت آن سبب می‌شود که محب به شکل محبوب درآید (مطهری، 1378: ج16، 264).
ب) محبت بهترین راه تهذیب نفس
یکی از اساسی‌ترین امور برای تهذیب نفس و سیر و سلوک معنوی، اراده و همّت است که اگر این اراده و همّت قوی باشد، فرد در سیر و سلوک خود موفق است و هر اندازه این اراده ضعف یابد، سیر و سلوک سست می‌شود. اما مهم‌ترین عاملی که اراده فرد را استوار می‌سازد محبت و عشق است؛ اکسیر محبت، رخوت و سستی را از اراده انسانی می‌زداید و عزم را راسخ و همّت را نیرومند می‌سازد (همو: 267 - 268). بر همین اساس اگرچه برای اصلاح اخلاق و تهذیب نفس، راه‌های گوناگونی پدید آمده است، اما بهترین راه سیر و سلوک معنوی و تهذیب نفس، راه محبت و عشق است. شهید مطهری در مقایسه راه عشق و محبت با دیگر راه‌ها و در تحلیل تأثیر محبت اولیای الهی و ائمه اطهار می‌فرماید:
اگر انسان بخواهد با تکیه بر تفکر و تذکر و محاسبه النفس و مراقبه و غیره، اخلاق سوء را یک‌یک با سر انگشت فکر و حساب از خود بزداید و خود را اصلاح نماید، البته عملی است؛ اما مثل همان است که انسان بخواهد براده‌های آهن را یک‌یک جمع کند. ولی اگر انسان این توفیق را پیدا کند که کاملی پیدا بشود و او شیفته آن کامل گردد، می‌بیند کاری که او در ظرف چند سال انجام می‌داد این در ظرف یک روز انجام می‌دهد. (همو: ج22، 774)
با این توضیحات روشن می‌شود که در زمان غیبت حضرت مهدی اگرچه برای منتظران امکان حضور ظاهری در محضر ایشان وجود ندارد، اما محبت و عشق به ایشان _ که اساس رابطۀ شیعیان با امامشان محسوب می‌شود _ اکسیری است در تهذیب نفس منتظران و بهترین و اثرگذارترین راه در زمینه اخلاقی ساختن فرد و جامعه منتظران به شمار میآید.
نتیجه
منتظران امام زمان در عصر غیبت، افزون بر بهره‌مندی از عنایت امام زمان و بهره‌گیری از علمای راستین، می‌توانند با استمداد از مجموعه‌ای از باورهای عمیق در باب امامت، خود را از غفلت‌ها وانحرافات زمانه غیبت مصون سازند و زمینه تکامل معنوی و اخلاقی خود را فراهم سازند و بدین وسیله زمینه‌ساز ظهور امام غایب خود گردند. در این نوشتار این باورها را در چند محور بررسی کردیم.
نخستین باور مؤثر در سوق دادن منتظران به سوی مکارم اخلاقی، اعتقاد به وجود امام زمان است؛ معرفت به وجود امام، سبب ایجاد گرایش درونی به حضرت می‌شود و زمینه‌ساز همراهی و همسویی منتظران با ایشان می‌گردد. باور دیگری که در مسیر کمال معنوی، منتظران را یاری می‌دهد، اعتقاد به ظهور حضرت است؛ انتظار ظهور امام مهدی موجب می‌شود فرد منتظر، از یک طرف با ایجاد صفات اخلاقی، در به دست آوردن ویژگی‌های یاوران آن حضرت بکوشد و از سوی دیگر، در هر زمانه خود را برای ظهور ناگهانی ایشان آماده سازد و نیز برای تحقق ظهوری که انتظار آن را می‌کشد زمینه‌سازی کند.
اعتقاد به علم فراگیر امام نیز از مهم‌ترین عوامل مؤثر در دوری انسان منتظر از رذایل و حرکت او به سمت فضایل است. کسی که همواره خود را در منظر امام می‌داند، برای سیر معنوی، انگیزه‌ای قوی پیدا می‌کند و ظاهر و باطن خود را از هر آنچه او را از چشم امام می‌اندازد دور می‌سازد. البته با تحلیل دقیق علم فراگیر امام، به حضور وجودی او در عالم می‌رسیم. منتظران با دستیابی به این درک عمیق از امام، نه‌تنها امام را عالِم به خود می‌دانند، بلکه هر لحظه خود را در محضر او می‌بینند.
ارادت و محبت منتظران به امام رئوف خود نیز از مؤثرترین عوامل در تربیت نفوس و تزکیه روح آن‌ها به شمار میآید. فرد منتظر با اکسیر عشق به امام خود، جان و روح خود را درپرتو شعاع نورانی او قرار می‌دهد؛ با حرارت عشق، آلودگی‌های خویش را می‌سوزاند و با آب حیات‌بخش آن، گلستان وجود خود را بارور می‌سازد.
بر اساس آنچه در این نوشتار آمد، روشن شد اگرچه شرایط موجود در عصر غیبت امام معصوم جامعه و فرد را به سمت حیرت و گمراهی سوق می‌دهد و در وادی غفلت گرفتار می‌سازد، اما بارور ساختن مجموعه باورهای شیعیان نسبت به امام می‌تواند در زمان غیبت نه‌تنها انحراف، حیرت و غفلت را از منتظران بزداید، بلکه می‌تواند آن‌ها را در سیر معنوی و تزکیه اخلاقی، تا بالاترین درجات دستگیری نماید. از اینرو از جمله بهترین راهکارها برای سوق دادن منتظران به سمت کمالات اخلاقی و مراتب و مقامات معنوی، تعمیق مجموعه‌ای از باورهای آن‌ها نسبت به امام زمان است. بنابراین بر فرد منتظر و جامعه منتظران ضروری است با بارور ساختن این باورها، فضایل اخلاقی را در جامعه شیعی گسترش داده و زمینه ظهور را فراهم سازند.
منابع
_ اکبرنژاد، مهدی، بررسی تطبیقی مهدویت در روایات شیعه و اهل‌سنت، قم، بوستان کتاب، چاپ اول، 1386ش.
_ آشتیانی، سید جلال‌الدین، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم، تهران، امیرکبیر، 1370ش.
_ بحرانی، سید هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسه بعثت، چاپ اول، 1374ش.
_ برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، تحقیق: جلال‌الدین محدث، قم، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، 1371ق.
_ جوادی آملی، عبدالله، امام مهدی4 موجود موعود، تحقیق و تنظیم: سید محمدحسن مخبر، قم، مرکز نشر اسراء، 1387ش.
_ تسنیم، تنظیم: احمد قدسی، ویرایش: علی اسلامی، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ اول، 1378ش.
_ حر عاملی، محمد بن حسن ، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل‌البیت:، اول، 1409ق.
_ حیدری، سید کمال، علم الامام، به قلم: علی حمود عبادی، قم، دار فراقد، 1429ق.
_ سجستانی (ابی‌داود)، سلیمان بن اشعث، سنن ابی‌داوود، تحقیق: خلیل مأمون شبحا، بیروت، دارالمعرفه، 1422ق.
_ سیوطی، جلال‌الدین، درّ المنثور فی تفسیر المأثور، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، 1404ق.
_ شفیعی سروستانی، ابراهیم، معرفت امام زمان4 و تکلیف منتظران، تهران، موعود عصر، 1387ش.
_ صدوق، ابوجعفر محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمه، قم، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، 1395ق.
_ من لا یحضره الفقیه، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، قم، مؤسسه انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین قم، چاپ دوم، 1413ق.
_ صفار، محمد بن حسن بن فروخ، بصائر الدرجات، قم، انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، چاپ دوم، 1404ق.
_ طباطبایی، سید محمدحسین، بررسی‌های اسلامی، به کوشش: سیدهادی خسروشاهی، قم، مؤسسه بوستان کتاب، 1378ش.
_ المیزان فی تفسیرالقرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1424ق.
_ طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، مشهد، نشر مرتضی، چاپ اول، 1403ق.
_ طوسی، ابوجعفر محمد بن الحسن ، الغیبه، تحقیق: عبادالله تهرانی و علی احمد ناصح، دار المعارف الإسلامیه، قم، اول، 1411ق _ الف .
_ مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، مقدمه: علی‌اصغر مروارید، بیروت، مؤسسه فقه الشیعه، چاپ اول، 1411ق _ ب.
_ عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، قم، انتشارات اسماعیلیان، تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی، چاپ چهارم، 1415ق.
_ عیاشی، محمد بن مسعود، کتاب التفسیر، تحقیق: سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران، چاپخانه علمیه، 1380ق.
_ فقیه ایمانی، مهدی، الامام المهدی عند اهل السنه، اصفهان، مکتبه الامام امیر المؤمنین علی7، 1402ق.
_ قزوینی (ابن‌ماجه)، محمد بن یزید، سنن ابن‌ماجه، تحقیق: خلیل مأمون شبحا، بیروت، دارالمعرفه، 1419ق.
_ قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، تحقیق: سیدطیب موسوی جزایری، قم، دارالکتب، چاپ چهارم، 1367ش.
_ قیصری، داوود، شرح فصوص الحکم، تحقیق: حسن حسن‌زاده آملی، قم، بوستان کتاب، 1382ش.
_ کوفی (ابن‌عقده)، احمد بن محمد، فضائل امیرالمؤمنین7، تحقیق: حرزالدین عبدالرزاق محمد حسین، قم، نشر دلیل ما، چاپ اول، 1424ق.
_ کفعمی، ابراهیم بن علی عاملی، البلد الامین و الدرع الحصین، بیروت، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات، 1418ق .
_ کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق ، الکافی، تحقیق: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الإسلامیه، چهارم، 1407ق.
_ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1404ق.
_ مدرسی، سید محمدرضا، فلسفه اخلاق، تهران، سروش، 1371ش.
_ مصباح یزدی، محمدتقـی، اخلاق در قرآن، تحقیق و نگارش: محمدحسین اسکندری، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1388ش _ الف.
_ حقوق و سیاست در قرآن، نگارش: محمد شهرابی، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1389ش.
_ نظریه حقوقی اسلام، تحقیق و نگارش: محمدمهدی نادری قمی و محمدمهدی کریمی‌نیا، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1388ش.
_ مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، انتشارات صدرا، 1378ش.
_ مغربی (ابن‌حیون)، نعمان بن محمد ، دعائم الاسلام، تصحیح: آصف فیضی ، قم، مؤسسه آل‌البیت: ، چاپ دوم، 1385ق .
_ مقدسی شافعی، یوسف بن یحیی، عقد الدرر فی اخبار المنتظر، تحقیق: لجنه من العلماء، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418ق.
_ مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از نویسندگان، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ اول، 1374ش.
_ نعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبه، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، تهران، انتشارات اسلام، چاپ اول، 1395ق.
_ هاشم العمیدی، سید ثامر، در انتظار ققنوس، ترجمه و تحقیق: مهدی علی‌زاده، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، 1386ش. نویسنده: رضا نوروزی فصلنامه مشرق موعود شماره 30 انتهای متن/
95/02/31 :: 04:47
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 150]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها