محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان میشوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1829829620
عدالت، قرآن، مهدویت - بخش دوم و پایانی نظام قضایی عدل مدار
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: عدالت، قرآن، مهدویت - بخش دوم و پایانی
نظام قضایی عدل مدار
در دوران ظهور، اصل عدالت در ریز و درشت مسائل اجرا می شود و درشت ترین امور در چارچوب میزان عدل و قانون مهدوی محدود می گردد به گونه ای که هیچ‌گونه ستمی به احدی روا نمی گردد و اندک ظلمی صورت نمی پذیرد.
کارگزار عدل گستر یکی از نیازهای تمامی حرکتهای انقلابی برای برقراری عدالت در جامعه، تربیت مهرههای کارآمد و مجریان و کارگزاران عادل است. فقدان چنین افرادی بسیاری از حرکتهای عدالت خواهانه را با شکست مواجه ساخته است. قرآن گاهی برنامههایش را مستقیم طرح و در موردش گفت‌وگو میکند و گاهی غیر مستقیم و در قالب داستان و بیان تمثیل59. آیات 29 تا 34 سوره طه در قالب داستان حضرت موسی(ع) به اهمیت یاران کارآمد و مهرههای توانمند در کنار رهبری اشاره میکند. موسی از خدا میخواهد که وزیری برای او از خانواده‌اش قرار دهد: واجعل لی وزیراً من اهلی؛ چون برای اجرای مأموریتش، پشتوانه محکمی می‌خواست: اشدد به ازری؛ آن هم برای تعمیم فرهنگ ذکر و تسبیح در جامعه: کی نسبحک کثیرا و نذکرک کثیراً. در آیه 35 سوره فرقان، به شکل واضحتری به این مهم پرداخته شده است: لقد آتینا موسی الکتاب و جعلنا معه هارون وزیراً که خدا برای انجام مأموریت فرهنگی، دو قدرت به موسی عطا میکند: یکی کتاب (یعنی آیین زندگی) و دیگری پشتوانه محکمی چون هارون وزیر. و در پی فراهم شدن این دو عنصر، حالا نوبت اجرای مأموریت است: فاذهبا الی القوم الذین کذبوا بآیاتنا...(؛ پس بروید به سمت گروهی که نشانه‌های ما را تکذیب کردند)).60 علاوه بر قرآن، در سیره پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) نیز شواهد بسیاری در اهمیت نیروسازی قبل از هرگونه کار اصلاحی میتوان مشاهده کرد.61 امام مهدی(ع) نیز به اهمیت این امر به خوبی واقف است. او میخواهد آرمانی‌ترین نظام عادلانه را در جهان ایجاد کند. پس باید ریشه‌ها را محکم کند و به مهره سازی رو آورد؛ چون هر قدر آرمان مکتبی بالاتر باشد، به مهرههای نیرومندتری نیاز دارد. دوران غیبت بهترین فرصت برای دست یافتن به چنین یارانی است. پیش بینی قرآن و روایات، چنین تربیتی را بشارت میدهد. امام باقر(ع) در تفسیر آیه شریفه: (الذین ان مکنّاهم فی الارض اقاموا الصلوة...62 میفرماید: این آیه در شأن مهدی و یارانش نازل شده است. خداوند به وسیله آنان، دین خود را آشکار میکند و حاکم می‌گرداند، به گونهای که اثری از ستم و بدعت دیده نشود.63 در حکومت امام مهدی(ع)، نظام حکومتی به شیوهای شکل گرفته که امکان ظلم و بی‌عدالتی به صفر میرسد. امام علی(ع) در این مورد میفرماید: (قائم ما) قاضیان زشتکار را کنار میگذارد و دست سازشکاران را از سرتان کوتاه میکند و حکمرانان ستم پیشه را عزل مینماید و زمین را از هر نادرست و خائنی پاک میسازد و به عدل رفتار میکند.64 در مورد ویژگی کارگزاران قائم(ع)، در روایتی از امام صادق(ع) چنین میخوانیم: ... نشان سجده بر پیشانی آنها نقش بسته است. آنها شیران روز و زاهدان شب‌اند. دل‌هایشان مانند پارههای آهن است و هر کدام از آنها توان چهل مرد را داراست.65 و در روایت دیگری داریم: حضرت مهدی، یارانش را در همه شهرها پراکنده میسازد و به آنها دستور میدهد که عدل و احسان را شیوه خود سازند و آنها را فرمانروایان کشورهای جهان گرداند و به آنها فرمان میدهد که شهرها را آباد سازند.66 طبیعی است در حکومتی که امام مهدی(ع) رهبری آن را به عهده دارد، کارگزاران و مسؤولان حکومت نیز باید از بزرگان و نیکان امت باشند. از این رو، میبینیم در روایت، ترکیب دولت مهدی را از پیامبران و جانشینان آنان، تقوا پیشگان و صالحان روزگار و امتهای پیشین و از سران و بزرگان اصحاب پیامبر(ص) بیان میکند که نام برخی از آنان بدین گونه است: حضرت عیسی(ع)67، هفت نفر از اصحاب کهف، یوشع وصی موسی(ع)، مؤمن آل فرعون، سلمان فارسی، ابودجانه انصاری، مالک اشتر نخعی و قبیله همدان.68 در برخی روایات، نام مقداد نیز آمده است.69 جامعه عدل پذیر تحقق عدالت علاوه بر عنصر عدالت حاکم و عدالت کارگزار، به جامعهای نیازمند است که عدالت محور باشد و روابط اجتماعی و تعاملات افراد با یکدیگر بر اساس عدل و احسان مبتنی باشد. قرآن کریم به عنوان یک کتاب جامع که دربرگیرنده همه آنچه بشر بدان نیاز دارد می‌باشد، به این امر اساسی توجه کرده، میفرماید: (انّ الله یأمر بالعدل و الاحسان و ایتاء ذی‌القربی و ینهی عن الفحشاء و المنکر و البغی(.70 در این‌که عوامل فحشا و منکر و ستم چیست و چرا جامعه دچار چنان ناهنجاری‌هایی میشود، متخصصان امور و آگاهان آسیب‌های اجتماعی بر این باورند که عناصر اضطراب، ترس، فقر و حرص، آدمی را به ناهنجاریهای اجتماعی میکشاند و در نقطه مقابل، سه عنصر امن، ظرفیت و استغنا، حاصل روابط عادلانه و محسنانه می‌باشد. به همین جهت، قرآن چه زیبا با توجه به نکات پیش گفته، با طرح خدا محوری و عبودیت: ...لا تعبدون الا الله71 راه حل برون رفت از این معضل را ارائه میدهد و عبودیت به معنای بندگی کردن، کنترل محرک‌ها و نظارت بر حرکت‌ها را میخواهد. زیرا عبودیت بر انگیزه‌های طبیعی و غریزی و جمعی اثر میگذارد و عادت‌ها را کنترل میکند و عادت‌ها و کارهای تازه را پایه می‌ریزد. گذشته از انگیزه‌های درونی، عبودیت، آرمان‌ها و ارزش‌ها و اهداف جدیدی میسازد. چون به هنگام مقایسه بت‌ها و معبودهای گوناگون با خویش و با خدا، تلقی انسان از خودش و توقع و خواسته انسان از کارهایش دگرگون میشود و حقارت بت‌ها و معبودها در انسان نقش میگیرد و تعلق و وابستگی‌ها شکسته میشود. تعلق به لذت، به قدرت، به ریاست، به ثروت و ... تمامی این‌ها وضع جدیدی به خود میگیرد. این یک اصل طبیعی است که شرک، پراکندگی میآورد و نتیجة پراکندگی، اضطراب و نگرانی است و توحید، وحدت و اطمینان و امنیت را به ارمغان میآورد. و باز هم طبیعی است اگر علایق آدمی به دنیا و جلوه‌های آن و غایتِ همت وی متاع‌های زودگذر شد، نتیجة این نوع زیست، ناامنی، بی‌ظرفیتی، شتاب و بردگی است. زیرا رسیدن به همه آنها مقدور نیست و همیشه غصه و غم نرسیدن به آنها، همراه آدمی است و بر فرض وصال هم، ترس از دست دادن و وحشت از جدایی، آرامش آدمی را به هم میزند. ولی در طرف دیگر، آنان که در صراط عبودیت گام میزنند، چون با ذکر و یادآوری همراه شدهاند، چون با دنیاهای گستردهتری آشنا شدهاند، آنها را باور کردهاند و به دنیا نگاه استقلالی ندارند، رفت و آمد دنیا در آنان طوفان به پا نمیکند؛ دنیا را کلاس و راه میبینند؛ پس در جایگاه‌های قدرت و ثروت و مقام متوقف نمیشوند. آنان با چنین زاویه دیدی به ظرفیت، به وسعت سینه و به حلم و بردباری و به تحول مستمر دست مییابند. اگر علی(ع) میگوید: دنیای شما در نظر من از آب بینی بز یا استخوان لیسیده در دست جزامی یا یک لنگه کفش کهنه کمتر است مگر آن‌که ((اقیم حقا او ادفع باطلا72؛ حقی را به پا کنم و باطلی را کنار بزنم)) از همین دیدگاه مایه میگیرد. به راستی وابستگی به دنیا، حلقه بندگی و نیازمندی و بردگی را بر گردن انسان می‌اندازد و آدمی را به زیستنی مذلت‌بار میکشاند. ولی آنان که به عبودیت و خدامحوری رسیده‌اند، به بصیرت و بیداری و واقع‌نگری دست یافتهاند. در نتیجه، با مرکب استغنا و غنای نفسانی همراه شدهاند و زیستنی عزت مدار و سلوکی بر پایه اقتدار دارند؛ چون کسی که دو پای شکر و صبر را دارد، کسی که در تمامی شرایط و در تمامی موقعیت‌ها موضع‌گیری مناسب دارد، دیگر جایی برای اضطراب و تزلزل و حزن و خوف نمیگذارد و معنایی به ذلت نمیدهد که امن و اقتدار و اطمینان این وجودها، دیدنی و یافتنی و دوست داشتنی است. کسانی ذلیلاند که در متن و اوج برخورداری از دنیا، دگرگونی نعمتها و مرگ آگاهی، سرزمین وجودشان را مضطرب و متزلزل میسازد. به هر تقدیر، برای دستیابی جامعه به عدالت، نیاز به سه عنصر است: ((امنیت))، ((ظرفیت)) و ((استغنا)) و این عناصر جز از کانال عبودیت و از بزرگ‌راه بندگی فراهم نمیشود. به جهت تأمین این عناصر است که ظهور آن یگانه غایب از نظر به تأخیر افتاده و دوران غیبت شکل گرفته است. فقدان جامعه عدالت‌محور، نقیصهای است که شیعة منتظر باید در پی ایجاد آن باشد؛ چون عدالت مهدوی نیازمند چنین جامعهای است و فرهنگ شیعه بر پایه همین تفکر برنامه‌ریزی شده است. بر پایه همین بینش است که پیامبران الهی در مأموریت آسمانی خود، خواهان اقامه عدل در جهان و در بین همه انسانها بودهاند و میخواستند مردم را طوری تربیت کنند که آنان خود قسط و عدل را به پا دارند، نه آن‌که به زور و قدرت حاکم به عدالت تن دهند. خداوند در قرآن کریم میفرماید: لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم الناس بالقسط73. در آخر این آیه شریفه فرمود: لیقوم الناس بالقسط و نفرمود: لیقام الناس بالقسط. فعل ((یقوم)) به صورت معلوم به کار رفته، یعنی با آگاهی و اراده و اختیار، قسط و عدالت را اقامه کنند، نه فعل مجهول ((یقام)) که یعنی آنها را به پا دارند؛ زیرا فرق است بین این که حاکمی خود عادل باشد و بخواهد در حکومت او عدل اجرا شود و به کسی ستم نگردد و آن که مردم در جامعه، از نظر کمالات و درک عقلانی به جایی برسند که خود اقامه عدل نمایند. این عالی‌ترین و پیشرفتهترین مدل نظام عدالت‌محور است که بر عنصر آگاهی و آزادی جامعه تکیه دارد؛ آن‌هم جامعهای که از نقطه عبودیت عبور کرده و در فضای بندگی سیر میکند. به هر حال، امام عدالت، مأموم عدالت‌مدار میخواهد و دولت عدالت، ملت عدالت‌خواه. در همین رابطه، حدیث تأمل‌برانگیزی از امام باقر(ع) نقل شده است: حمران از امام باقر(ع) میپرسد: ای کاش میفرمودید قیام حضرت چه زمانی اتفاق خواهد افتاد تا دل ما شاد گردد! امام(ع) در قالب یک حکایت پر معنا، زمان را به سه دوره تقسیم میکند: زمان گرگ، زمان میش، و زمان ترازو. بدین سان، حمران را متوجه این نکته میکنند که تا زمان ترازو فرا نرسد، زمان حاکمیت امام عدالت‌گستر نیز فرا نخواهد رسید. 74 امام باقر(ع) به خوبی روشن میسازد که اگر مردم گرگ‌صفت باشند، پدیده غصب خلافت رخ خواهد داد. و اگر میش‌صفت باشند، هرچند تمایل به بازگرداندن خلافت غصب شده دارند، عملا چنین اتفاقی نخواهد افتاد. و بالاخره این‌که اگر مردم ترازوصفت و عدالت‌مدار باشند، حق غصب شده امامت را به صاحب اصلی آن باز میگردانند. در مدینه قرآنی مهدوی، همه جا امنیت بر قرار میشود. امام صادق(ع) در تفسیر آیة: و لیبدلنهم من بعد خوفهم امنا75 میفرماید: این آیه شریفه در باره امام زمان است. در آن زمان، چندان امنیت بر سراسر گیتی گسترده میشود که از هیچ چیز به چیز دیگر زیان نمیرسد؛ ترس و وحشتی به چشم نمی‌خورد؛ حتی جانوران و حیوانات در میان مردم رفت و آمد میکنند و به یکدیگر آزاری ندارند.76 اقتصاد عدلگرا اصولاً آنهایی که میخواهند طرحهای اسلامی را بررسی کنند، ناگزیرند که زیربناها را در نظر بگیرند وگر نه، آن طرحها همانند ساختمان محکمی هستند که در فضا تصویرش را بکشند و در میان زمین و هوا قرارش دهند. اقتصاد عدالت‌محور یکی از همین طرحهاست. اگر منظور از رفاه اقتصادی فقط پر کردن شکمها، نمایش دادن داراییها و غوطه‌ور شدن در یک زیست حیوانی باشد، نه‌تنها ارزش ندارد، که ضد ارزش است و اهانت به انسان و ضایع کردن عظمتهای اوست. اما اگر این سامانه اقتصادی منجر به داد و ستد فکری و سازندگی روحی شود، مترقی و در خور تحسین و پل سازندگی و بال رستگاری ملتهاست.77 نارساییهای اقتصادی به راستی، مشکل آفرین و بحران‌زا هستند و ناهنجاریهای زیادی را در جامعه ایجاد میکنند.78 مرگ بسیاری از انسانها بر اثر سوء تغذیه، شکسته شدن دیوار حیا و در نتیجه، فساد و خود فروشی و رذالت، جاسوسی برای دشمن و خودکشی و مشکلات روانی و هزاران بی دینی دیگر، نتیجه قهری چنین جامعهای است. علی(ع) به جهت جلوگیری از پیش آمدن چنین ناهنجاریهاست که ایثار میکند و دیگران را بر خودش مقدم می‌دارد، هرچند خودش سه شب غذا نخورد؛ چون طاقت دارد: و یؤثرون علی انفسهم و لو کان بهم خصاصة.79 قرآن بر طبق همین ارتباط تنگاتنگ بین مسائل اقتصادی و دین‌مداری، برنامههای حساب‌شدهای برای گردش مناسب پول در رگهای جامعه ارائه میدهد و در همین راستا، آدمی را از انباشتن ثروت80 و تکاثر81 و کم فروشی82 ، منع و ربا83 را پلید و عملی شیطانی معرفی میکند و با هدف توزیع عادلانه ثروت، به پرداخت خمس84 و زکات85 و به انفاق86 تشویق و به منظور ریشه کنی فقر، برای انفال87 قوانین خاصی وضع میکند و به قرض دادن88 ترغیب و از توزیع غیر عادلانه89 نهی میکند. افزون بر آن، اگر جامعهای با پیروی از الگوی قرآنی فوق، از روابط اقتصادی سالم و عادلانه بهره‌مند شد، آسمان و زمین نیز برکاتشان را از آنان دریغ نمیدارند و ثروتهای نهفته خود را در اختیار آنان میگذارند که: ولو انّ اهل القری امنوا و اتقوا لفتحنا علیهم برکات من السماء و الارض90 ((اگر مردم شهرها و دیارها ایمان آورده و تقوا پیشه کرده بودند، برکات آسمان و زمین را بر آنان می‌گشودیم)). در حکومت مهدی(عج) که مردم به اطاعت خداوند روی میآورند و به فرمان حجت خدا گردن مینهند، دیگر دلیلی ندارد که زمین و آسمان از برکاتشان بر بندگان خدا مضایقه کنند. حضرت رسول(ص) در همین باره میفرماید: زمین را عدل و داد فرا میگیرد و آسمان میبارد و در نتیجه، زمین محصول خود را پدیدار میسازد و امت من در حکومت آن حضرت از نعمتی برخوردار میشوند که هرگز مانند آن را ندیده‌اند.91 امام باقر(ع) میفرماید: هنگامی که قائم ما قیام کند، بیت المال را به گونهای یکسان در میان مردم قسمت کرده، به عدالت در میان مردم رفتار میکند. ثروتهای روی زمین و ثروتهای زیر زمین نزد آن حضرت گرد آید. آن گاه حضرت به مردم خطاب میکند: بیایید و بگیرید آنچه را که برایش خویشاوندی را قطع میکردید و به خون‌ریزی و گناهان دست می‌زدید. او چنان میبخشد که کسی پیش از او چنان نکرده است.92 و در جای دیگری میفرماید: حضرت مهدی سالی دو بار عطایایی به مردم میدهد. آن حضرت ماهی دو بار حقوق میدهد و بین مردم یکسان رفتار میکند، به گونهای که فرد نیازمند به زکات در جامعه یافت نمیشود. دارندگان زکات سهم فقیران را نزد آنان میآورند، ولی آنان نمیپذیرند. ناچار اموال را در کیسههای مخصوص پول میگذارند و در محلههای شیعه نشین میچرخانند، ولی آنان میگویند ما را به درهمهای شما نیازی نیست.93 و در نهایت، امام علی(ع) در این باره میفرماید: ... زمین گنجینههای خود را برون اندازد و کلیدهای خویش را از در آشتی، تسلیم او سازد. پس روش عادلانه را به شما بنماید و آنچه از کتاب و سنت مرده است، زنده کند.94 نظام قضایی عدل مدار عدالت مهمترین نیاز بشر و بزرگ‌ترین گمشده او است و راه تحقق عدالت آن است که ارکان ظلم و ستم از قلمرو حاکم و قانون دور شود. یکی از محورهای مهم و اساسی در این راه، پالایش نظام قضایی از ظلم و بیداد است. قاضی عادل، سیستم قضایی عدالت‌مدار و قانون عدل، تضمین کننده عدالت است. به همین خاطر، راه دستیابی به نظام قضایی عدالت‌مدار، نظارت بر سه محور پیش‌گفته است. این قرآن است که به هر سه محور توجه ویژهای مبذول داشته و با یادآوریهای مکرر خود به رهبران دینی، آنان را به داوری عادلانه دعوت کرده است: واذا حکمتم بین الناس أن تحکموا بالعدل95؛ ((چون میان مردم داوری کنید، به عدالت داوری کنید)). قرآن در زمینه قانون عدل نیز آن‌گاه که از اهداف رسالت سخن میگوید، همراهی کتاب و میزان را به عنوان قانون عدل و رمز برپایی قسط و عدل معرفی میفرماید.96 در نهایت، از رسولان خود به عنوان حاکمانی که بر مدار عدل قضاوت میکنند نام برده، چنین میفرماید: فاذا جاء رسولهم قضی بینهم بالقسط وهم لایظلمون.97 بدین ترتیب، قرآن کریم برپایه عدل در حوزه قانون و شخص قاضی، ظلم و ستم را از حوزه نظام قضایی دور ساخته است. حساسیت قرآن در ایجاد نظام قضایی عدل‌محور به حدی است که به کوچکترین مسئلهای که منجر به برقراری عدالت در امر قضاوت شود توجه میکند. حتی برای شهادت و گواهی، شرایطی وضع کرده و تنها گواهی صاحبان عدل را میپذیرد: واشهدوا ذوی عدل منکم.98 و بر همین اساس، مؤمنان را به گواهی و شهادت عادلانه دعوت میکند: یا ایها الذین آمنوا کونوا قوامین لله شهداء بالقسط99 یکی از منابع مهم که رویّه امام مهدی را در ایجاد عدالت تبیین میکند، نهج‌البلاغه امیرمؤمنان علی(ع) است. در جای جای نهج البلاغه، اصل مساوات و برادری به چشم میخورد. این را که همه در برابر قانون مساوی‌اند و وابستگان به حکومت نیز مانند دیگر افراد باید تابع قانون باشند، میتوان از ماجرای زیر به دست آورد: روزی امیرالمؤمنین به سبب تخلف یکی از جنگ‌جویان لشکرش به نام نجاشی یمنی بر وی حد جاری ساخت. یمنیها خشمگین شدند و طارق بن عبدالله را نزد حضرت علی فرستادند. پس طارق نزد او آمد و گفت: یا امیرالمؤمنین! ما تصور نمیکردیم که اهل نافرمانی و فرمان‌برداری و اهل پراکندگی و اجتماع از لحاظ کیفر و مجازات در نزد والیان عادل و مردان با فضیلت برابر باشند، تا آن‌که عملی را که در حق نجاشی انجام دادی مشاهده کردیم. سینه‌های ما را از کینه شعلهور کردی و کار ما را پراکنده ساختی و ما را بر راهی انداختی که تصور میکردیم هر کس از آن راه برود، به دوزخ خواهد رسید. علی(ع) فرمود: وانها لکبیرة الا علی الخاشعین؛100 ((آن کاری دشوار است مگر بر خاشعان)). ای طارق! مگر او فردی غیر از مسلمانان است؟! حرمت آنچه خدا حرام کرده بود درید، ما هم حدی که کفاره آن بود جاری ساختیم. خدای متعال فرموده است: ولا یجرمنکم شنآن قوم علی ألاّ تعدلوا اعدلوا هو اقرب للتقوی101 ؛((دشمنی قومی شما را بر آن ندارد که به عدل رفتار نکنید. عدالت کنید که آن به تقوا نزدیکتر است)). پس چون شب فرا رسید، طارق و نجاشی شبانه به جانب معاویه به راه افتادند [تا از مساوات و عدالت فرار کرده باشند].102 در دوران امام مهدی نیز چنین سیرهای دنبال خواهد شد. قضات ستمگر از کار معزول و رشوه‌گیران و سیاسی‌کاران از دستگاه قضایی حضرت برکنار میشوند: ((... لینزعن عنکم قضاة السوء و لیقبضن منکم المراضین...)).103 امام صادق(ع) میفرماید: هنگامی که قائم آل محمد(ص) قیام کند، از پشت کعبه هفده نفر را بیرون میآورد: پنج نفر از قوم موسی هستند که به حق قضاوت میکنند... و هفت نفر از اصحاب کهف و یوشع وصی موسی و... .104 در عصر حضرت برای سرپرستی امر قضا از افرادی استفاده میشود که علاوه بر تسلط کامل بر مبانی فقهی و امور قضایی، عدالت‌گستر نیز باشند. ابو بصیر از امام صادق(ع) پرسید: آیا جز این گروه، افراد دیگری در پشت کعبه نیستند؟ حضرت فرمود: آری، مؤمنان دیگری نیز هستند، ولی این گروه فقها، نخبگان، حاکمان خواهند بود که پیش رو و پشت سرشان را حضرت دست میگذارد و مسح میکند و در پس آن، هیچ قضاوتی بر آنان دشوار نخواهد بود.105 ابزار عدل ابزار عدالت در قرآن به شکلی کاملا روشن تبیین شده است. خداوند متعال در آیة بیست و پنج سوره حدید از این ابزار سخن میگوید. حربه اولیه تمامی پیامبران برای ایجاد قسط و عدل را کار فرهنگی، یعنی ایجاد بینات و روشنگری به شمار آورده، میفرماید: لقد ارسلنا رسلنا بالبینات. آن‌گاه با توجه به اهمیت قانون عدل، از کتاب و میزان سخن به میان میآورد: وانزلنا معهم الکتاب و المیزان و در مرحله سوم، از قدرت سلاح و نیروی نظامی با تعبیر وانزلنا الحدید فیه بأس شدید106 یاد کرده است. امام باقر(ع) با توجه به اهمیت سه عنصر فوق برای ایجاد عدالت میفرماید: ((امامی که قرآن، دانش و سلاح نزد اوست از ماست)).107 در این روایت، از اجرای عدالت بحث شده است؛ زیرا پیشوایی میتواند به طور کامل قسط و عدل را در جامعه اجرا و جامعه را به سوی کمال رهبری کند که سه نیروی: ((دانش))، ((قانون)) و ((قدرت)) را داشته باشد. دانشی که بتواند به وسیله آن فرهنگ سازی کند. قانونی که عموم انسانها آن را نصب العین خود قرار دهند و قدرت و اسلحهای که معاندان و موانع رشد آدمی را از سر راه بردارد. الف) رشد فرهنگی (روشنگری) یکی از مهمترین ابزار ایجاد عدالت در آرمان‌شهر مهدوی، روشنگری و زمینه‌سازی فرهنگی است. در مدینه فاضله مهدوی، رشد عقل و عقلانیت در سر لوحه کارهای حضرت قرار دارد. در آن دوران، اندیشهها به اوج شکوفایی میرسد. علوم و فنون تکامل مییابد و همراه آن، برتریهای انسانی و اخلاقی مراحل عالی خود را پیدا میکند. امام صادق(ع) میفرماید: دانش بیست و هفت بخش دارد که بشر تا کنون دو بخش از آن را آموخته است. به هنگام قیام امام زمان(ع)، بیست و پنج باب دیگر بر آن افزوده میشود و در میان جامعه گسترش مییابد.108 در نظام الهی مهدوی، آدمی به نهایت بلوغ خود میرسد و اندیشه و تفکر جامعه رنگی از نوع آرمانی به خود میگیرد. امام باقر(ع) از این تحول، این چنین یاد میکند: آن‌گاه که قائم ما قیام کند، دست محبت و امامت بر سر بندگان نهد و پس از آن، خردها را بالنده میسازد و خلق و خویها را به تمام و کمال میرساند.109 در نظام عدل مهدوی، با اجرای برنامههای تربیتی، عشق و علاقه مردم به فراگیری تعالیم قرآنی به نهایت اوج خود میرسد. امام علی(ع) از این فضا گفت‌وگو میکند: گویا شیعیانم را میبینم که در مسجد کوفه گرد آمدهاند و با برپایی چادرهایی، قرآن را همان گونه که نازل شده، به مردم آموزش میدهند.110 در دوران ظهور، دلها به چنان وسعتی میرسد که پلیدیها در آن زنگاری پدید نمیآورد. امام علی(ع) میفرماید: ((... در زمان ظهور و قیام قائم ما، دلهای بندگان از کینه‌ها پاک گردد...)).111 در اثر تلاش فرهنگی امام موعود، یکی از عوامل مهم عدل‌پذیری در جامعه ایجاد شده و بدین ترتیب، حرص و طمع از میان میرود و روح بینیازی و استغنا بر فرهنگ آن روز حاکم میشود. رسول خدا(ص) میفرماید: زمانی که حضرت مهدی(ع) قیام کند، خداوند غنا و بی نیازی را در دل بندگانش می‌نهد، به گونهای که حضرت اعلام میکند هر کس به مال و ثروت نیاز دارد بیاید، ولی کسی پیشقدم نمیشود.112 همان‌گونه که از اساسیترین شیوههای تربیتی پیامبران، گسستن بندها و زنجیرهای وابستگی از وجود آدمی است،113 روش و سیره امام مهدی(ع) نیز بر همین پایه و اساس است؛ چنان‌که پیامبر مکرم راجع به آن می‌فرمایند: ((.... به (بالمهدی)... یخرج ذلّ الرق من اعناقکم...)).114 ((... به سبب مهدی... زنجیرهای بردگی و اسارت از گردنهای شما گسسته خواهد شد...)). در جامعه اسلامی مهدوی، در زمینه تربیتی، بر تعاون میان برادران ایمانی تأکید فوق‌العادهای شده است. اسحاق میگوید: خدمت امام صادق(ع) بودم که آن حضرت از کمک و همکاری با برادران سخن به میان آورد، آن‌گاه فرمود: هنگامی که حضرت قائم(ع) ظهور کند، کمک کردن به برادران واجب میشود و تقویت و تعاون نسبت به آنان لازم شمرده میشود.115 حضرت حتی در زمینه عبادی نیز عدالت را رعایت میکند و در هنگام موسم حج، از مردم میخواهد که اعمال مستحبی را انجام ندهند تا راه برای انجام مناسک تمتع باز و از ازدحام جمعیت کاسته شود. امام صادق(ع) میفرماید: اولین دستور عادلانهای که از قائم صادر میشود این است که نمایندگان آن حضرت اعلام میدارند که طواف کنندگان مستحبی و کسانی که به استلام حجر الاسود مشغول‌اند، مطاف را برای حاجیان و ناسکین اعمال تمتع (حج واجب) خالی کنند.116 ب) قانون (کتاب) در دوران ظهور، اصل عدالت در ریز و درشت مسائل اجرا میشود و درشتترین امور در چارچوب میزان عدل و قانون مهدوی محدود میگردد به گونهای که هیچ‌گونه ستمی به احدی روا نمیگردد و اندک ظلمی صورت نمیپذیرد، چنان‌که امام رضا(ع) میفرماید: ... خدا به وسیله وی زمین را از هرگونه ستمی پاک می‌گرداند... و آن‌گاه که ظهور کند، قانون عادلانه را در بین مردم رواج میدهد؛ در نتیجه، هیچ‌کس به کس دیگر ظلم روا نمیدارد.117 با شناخت قانون عدل و مشخص شدن حد و مرز و چارچوب عدل، همگان از اصول و فروع عدل در روابط اجتماعی و رفتار فردی آگاه میگردند. زمامداران وظیفه خویش را به روشنی می‌شناسند و عموم مردم نیز رفتار خویش را تصحیح میکنند و به اصول عدالت گردن مینهند. امام کاظم(ع) در باره این فرموده خداوند که: یحیی الارض بعد موتها؛118 ((زمین را پس از مردن زنده میکند)) فرمود: این زنده کردن زمین با باران نیست؛ بلکه خداوند مردانی را بر میانگیزد تا عدالت را زنده کنند. پس زمین در پرتو عدل زنده میشود. بی‌تردید، اجرای حد خدا در زمین مفیدتر از چهل روز بارندگی است.119 ج) قدرت از آن‌جا که هدف از قیام حضرت مهدی(عج) برپایی حکومت عدل الهی در سراسر جهان و نابودی ستم و ستمگر در تمامی سرزمینهاست، به طور طبیعی برای دستیابی به این هدف، با دشواریها و موانعی رو به رو خواهد شد که باید با انجام عملیات نظامی از سد آن موانع عبور کند و حاکمیت عدل و عدالت را در گستره خاکی پی ریزد. بی‌تردید، آدمی هرچه آرمانی و اخلاقی فکر کند و به اصلاح معنوی و تربیتی جامعه و انسان بیندیشد، کاربرد نیروی نظامی را به عنوان یک راه و ابزار مقدماتی و اجتناب‌ناپذیر نمیتواند از نظر دور بدارد. مطالعه تاریخ بشری به خوبی این واقعیت را آشکار میسازد که موانع رشد و تکامل انسان جز با اعمال قدرت از سر راه برداشته نمیشود. برای تربیت و هدایت طبقه سلطه طلب، استثمارگر، دنیا زده و برای این‌که آنها سد راه انسانها نگردند و راه رشد را بر توده‌ها نبندند، راهی جز جنگ و کاربرد نیرو به عنوان یک ضرورت برای دستیابی به هدف‌های فوق نمی‌باشد. در قرآن نیز با توجه به همین واقعیّت است که میفرماید: قاتلوهم حتی لا تکون فتنه و یکون الدین لله ...120 تعبیرهای کوبنده احادیث در ترسیم این حرکت امام منجی در خور توجه است: امام علی(ع) میفرماید: ... بابی ابن خیرة الاماء ... یسومهم خسفاً و یسقیهم بکأس مصبرة، و لا یعطیهم الاّ السیف هرجاً ... .121 پدرم فدای پسر بهترین زنان! (یعنی قائم(ع)) ... ظالمان را خوار و ذلیل میکند و جام زهرآگین به کامشان خواهد ریخت و با شمشیر و کشتاری فراگیر با آنان برخورد خواهد کرد. بنابراین، امام موعود با تشکیلات نظامی و قدرت شمشیر خود چنان هراسی در دل ظالمان و استثمارگران جهان می‌اندازد که همه مطیع او میشوند. امام باقر(ع) در حال قرائت این آیه شریفه بودند: بعثنا علیکم عباداً لنا اولی بأس شدید122 آن‌گاه فرمودند: ((منظور از بندگان ما که سخت نیرومندند، قائم و اصحاب او هستند)).123 با ایجاد این قدرت است که امام(ع) تمامی منحرفان و فریبکاران را از سر راه بر می‌دارد. امام کاظم(ع) میفرماید: ... دوازدهمین ما، خدا هر مشکلی را برایش آسان می‌گرداند... به وسیله او هر ستمگر جنگ طلبی را نابود میکند و تمامی شیطانهای رانده شده به دست او به هلاکت میرسند.124 امام باقر(ع) میفرماید: همانا در قائم آل محمد، شباهتهایی از پنج پیامبر(ص) می‌باشد ... و اما شباهت او به جدش پیامبر(ص) قیامش با شمشیر و به هلاکت رساندن دشمنان خدا و رسول و درهم کوبیدن متکبران و طاغوتیان است و به راستی، با ترس و شمشیر یاری میشود. راوی میگوید: از امام صادق(ع) پیرامون آیات 1 تا 4 سوره غاشیه: (هل اتاک حدیث الغاشیة، وجوه یومئذ خاشعة، عاملة ناصبة، تصلی ناراً حامیة( سؤال کردم. امام(ع) فرمود: معنای ((آیا حدیث غاشیه به تو رسیده است؟)) این است که حضرت قائم(ع) شما را با شمشیر فراگیرد. راوی میگوید: از این آیه که میفرماید: ((چهرههایی در آن روز ذلت بارند)) پرسیدم: امام فرمود: عده‌ای آن‌چنان ذلیل و خوارند که توانایی رد کردن آن عذاب و عقوبت را ندارند. راوی گوید: از آیه عاملة ناصبة سؤال نمودم. امام فرمود: اینان به غیر آنچه خداوند نازل فرموده عمل کرده و غیر از والیان امام را نصب نمودهاند. راوی میگوید: از این آیه که میگوید: ((به آتش سوزان میرسند)) سؤال کردم. امام فرمود: به آتش جنگ در دنیا در عهد حضرت قائم(ع) دچار میشوند و در آخرت به آتش دوزخ فرو میافتند.125 به هر تقدیر، دوران حاکمیت آن امام موعود فرا میرسد و طعم شیرین عدالت را به همه جهانیان میچشاند. امام باقر(ع) میفرماید: ((پس از ظهور مهدی(عج) هیچ حقی از کسی بر عهده دیگری نمیماند، مگر آن‌که آن حضرت آن را میستاند و به صاحب حق میدهد)).126 حضرت رسول(ع) نیز میفرماید: ((حکومت مهدی(عج) به گونهای است که دو زن شبانه حرکت کرده، مسافرت میکنند و از بی عدالتی و ستم هراسی ندارند)).127 اللهم و املاء کل افق من الآفاق و قطر من الاقطار قسطاً و عدلاً و مرحمة و فضلاً و اشکرهم علی حسب کرمک وجودک ما مننت به علی القائمین بالقسط من عبادک و ادّخرت لهم من ثوابک ما ترفع لهم به الدرجات انک تفعل ما تشاء و تحکم ما ترید.128 پروردگارا! جغرافیای هستی، تشنه قسط و عدل است، جای جای زمین، تمنای عشق و لطف میکند، وسیع خاک، چشم انتظار آبی آسمان است...! پروردگارا! آن‌گونه که آینه داران کوی عدالت را مینوازی نگاه مهربانت را بر مؤمنان ثابت نیز نثار کن! پروردگارا! عطای خویش را بر ایشان باقی بدار و بر عزتشان بیفزا که میدانم تنها تدبیر و اراده توست که بر جان عالم مینشیند! پی نوشت ها: 59 . لقد کان فی قصصهم عبرة لأُولی الالباب، [یوسف، 111]. 60 . درخواست حضرت عیسی(ع) از حواریون برای یاری‌اش در مسیر خدا نیز مؤید مطلب است: فلما احس عیسی منهم الکفر قال من انصاری الی الله قال الحواریون نحن انصارالله، [آل عمران، 52]. 61 . سه سال دعوت مخفی پیامبر، 25 سال سکوت حضرت علی، صلح امام حسن و قیام امام حسین و فعالیتهای ائمه هدی(ع)، همه در راستای هدف پیش‌گفته می‌باشد. 62 . ((آنان که وقتی در زمین حاکمیتشان بخشیم، نماز بپا میدارند...)) ، [حج، 41]. 63 . تفسیر قمی، ج2، ص 87 . 64 . بحار، ج 51، ص 120، ح 23. 65 . همان، ج 52، ص 386، ح 202. 66 . دخیل، الامام المهدی، ص 271. 67 . ابن طاووس، الملاحم و الفتن، ص 83. 68 . تفسیر عیاشی، ج 2، ص 32. 69 . معجم رجال الحدیث، ج 8 ، ص 314. 70 . نحل،90 . 71 قرآن کریم در آیه 83 سوره بقره قبل از دستور به عدل و احسان، مسئله عبودیت را مطرح میکند و بدین ترتیب، رابطه منطقی و عقلانی بین عبودیت و عدل و احسان را به تصویر می‌کشد. 72 . نهج البلاغه، خطبه 33. 73 . حدید، 25. 74 . ماهنامه موعود، ش 35، ص 30، (به نقل از کافی، ج 8 ، ص 362). 75 . نور، 55. 76 . ماهنامه موعود، ش 35، ص 71، (به نقل از نعمانی، الغیبة، چاپ مکتبة الصدوق، ص 240). 77 . ((ثلاثة یحتاج الناس طرا الیها: الأمن و العدل و الخصب؛ سه چیز است که همه مردم به آن نیاز دارند: امنیت، عدالت و رفاه))، [حرانی، تحف‌العقول، ص 236]. 78 . علی(ع): ((الفقر الموت الاکبر)) [نهج البلاغة، حکمت 163] و درجایی دیگر: ((یا بنی، انی اخاف علیک الفقر فاستعذ بالله منه فانّ الفقر منقصة للدین مدهشة للعقل داعیة للمقت))، [همان، حکمت 319]. 79 . حشر ، 9. 80 . والذین یکنزون الذهب و الفضة و لاینفقونها فی سبیل الله فبشرهم بعذاب ألیم، [توبه، 34]. 81 . الهاکم التکاثر حتی زرتم المقابر...، [تکاثر، 1]. 82 . ویل للمطففین...، [مطففین، 1]. 83 . الذین یأکلون الربا لا یقومون الا کما یقوم الذی یتخبطه الشیطان من المس...، [بقره، 275]. 84 . واعلموا انما غنمتم من شیء فان لله خمسه و للرسول...، [انفال، 41]. 85 . و اقیموا الصلاة و آتوا الزکاة و اطیعوا الرسول...، [نور، 56]. 86 . انفقوا مما رزقناکم، [منافقون، 10]. 87 . یسئلونک عن الانفال قل الانفال لله و الرسول...، [انفال، 1]. 88 . من ذاالذی یقرض الله قرضا حسنا فیضاعفه له...، [حدید، 11]. 89 . واقیموا الوزن بالقسط و لا تخسروا المیزان، [رحمن، 9]. 90 . اعراف، 96. 91 . چشم اندازی به حکومت مهدی، ص 204، (به نقل از اثبات الهداة، ج 3، ص 524). 92 . همان، ص 196، (به نقل از بحار، ج 52، ص 390). 93 . همان، (به نقل از نعمانی، الغیبة، ص 238). 94 . نهج البلاغه، خطبه 138. 95 . نساء، 58؛ و در سوره مائده،42 نیز بدین مضمون آمده است: وان حکمت فاحکم بینهم بالقسط ان الله یحب المقسطین. 96 . لقد ارسلنا رسلنا بالبینات وانزلنا معهم الکتاب والمیزان لیقوم الناس بالقسط [حدید، 25]. 97 . یونس، 47. 98 . طلاق، 2؛ و در سوره مائده، 95 نیز بدین مضمون آمده است: فجزاء مثل ما قتل من النعم یحکم به ذوا عدل منکم. 99 . مائدة، 8 . 100 . بقرة، 45. 101 . مائدة، 8 . 102 . مجله گل نرگس، ص 53، مهرماه 81. 103 . بحار ، ج 51، ص 120. 104 . اثبات الهداة، ج 3، ص 550. 105 . ابن طاووس، الملاحم و الفتن، ص 202. امام باقر(ع) در همین زمینه میفرماید: ((در روزگار مهدی(ع) به اندازهای به شما حکمت و فهم داده خواهد شد که یک زن در خانهاش، بر طبق کتاب خدا و سنت پیامبر(ص) قضاوت میکند))، [بحار، ج52، ص352]. 106 . حدید، 25. 107 . طبسی، چشم اندازی به حکومت مهدی، ص 178. 108 . بحار، ج 52، ص 336. 109 . همان. 110 . نعمانی، الغیبة، ص 318. 111 بحار، ج 10، ص 104. 112 . ابن طاووس، ملاحم، ص 71. 113 . یضع عنهم إصرهم و الاغلال التی کانت علیهم، [اعراف، 157]. 114 . بحار، ج 51، ص 57. 115 . اثبات الهداة، ج 3، ص 495. 116 . بحار، ج 52، ص 374؛ کافی، ج 3، ص 427. 117 . کمال الدین، ج 2، ص 372. 118 . روم، 24. 119 . مکیال المکارم، ج 1، ص 81. 120. بقره، 193. 121 . نعمانی، الغیبة، ص 229. 122. اسراء، 5. 123 . بحار، ج51،ص57. 124 . کمال‌الدین، ج2،ص369. 125 . مولوی نیا، سیمای مهدویت در قرآن، ص 62 . 126 . تفسیر عیاشی، ج 1، ص 62 . 127 . طبسی، چشم اندازی به حکومت حضرت مهدی، ص 191، (به نقل از معجم الکبیر، ج 8، ص 179). 128 . مصباح المتهجد، ص 161. مجید حیدری نیک ماهنامه انتظار موعود - شماره 14 انتهای متن/
94/08/29 - 00:44
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 125]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها