محبوبترینها
با چاپ روی وسایل یک کسب و کار پرسود بسازید
قیمت دیگ بخار و تولیدکننده اصلی دیگ بخار
معروف‌ترین هدیه و سوغاتی یزد مشخص شد!
آشنایی با انواع دوربین مداربسته ضد آب
پرداخت اینترنتی قبوض ساختمان (پرداخت قبض گاز، برق و آب)
بهترین دوره آموزش سئو محتوا در سال 1403 با نام طوفان ۱۴۰۳ در فروردین ماه شروع می شود
یک صرافی ارز دیجیتال چه امکاناتی باید داشته باشد؟
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
جراحی و درمان ریشه دندان عفونی با خانم دکتر صفوراامامی
چه مواردی بر قیمت کابین دوش حمام تاثیر دارند؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1798597709
معناشناسی تحلیلی آیه «إِلَى رَبِّهَا نَاظِرَةٌ» - بخش دوم و پایانی رویت خداوند در قیامت چگونه است؟
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: معناشناسی تحلیلی آیه «إِلَى رَبِّهَا نَاظِرَةٌ» - بخش دوم و پایانی
رویت خداوند در قیامت چگونه است؟
آیۀ «إِلَى رَ بِّهَا نَاظِرَةٌ» از جمله آیات مورد اختلاف مفسران اشاعره، معتزله و امامیه می‌باشد.
روایات مرتبط با آیه روایاتی که در تفاسیر شیعه و سنی ذیل این آیه بیان شده به دو دسته قابل تقسیم است: 1. روایاتی که به‌طور مسقیم به‌معنای آیه اشاره دارد و ناظر به بیان معنای آیه می‌باشد. 2. روایاتی که به‌دلیل صحبت از رؤیت خداوند در آنها، از نظر مفسران مرتبط با آیه دانسته شده است اگرچه این روایات به‌طور مستقیم در مقام بیان معنای آیه نباشد. در تقسیمی دیگر می‌توان چنین گفت: 1. روایات مذکور در منابع تفسیری شیعه که این روایات به تفصیل در ادامۀ مقاله ذکر خواهد شد. 2. روایات مذکور در منابع اهل تسنن که این روایات دو دسته‌اند: الف) روایاتی که از پیامبر| نقل شده است. (ابن‌کثیر، 1419: 8 / 287؛ سیوطی، 1404: 6 / 295 ـ 290) تمام روایاتی که در منابع اهل‌سنت جزو این دسته‌اند، به جز سه روایت اشاره به امکان رؤیت خداوند در روز قیامت دارد و هیچ روایتی به‌طور مستقیم ناظر به بیان معنای آیه نیست. اما از سه روایتی که در آنها این آیه ذکر شده است، دو روایت با سند منقطع از أنس بن مالک می‌باشد: و أخرج الدارقطنی و الخطیب عن أنس ان النبی صلی الله علیه و سلم اقرأه هذه الآیة «وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ إِلی رَبـِّها ناظِرَةٌ» قال: و الله ما نسخها منذ أنزلها یزورون ربهم تبارک و تعالی فیطعمون و یسقون و یتطیبون و یحلون و یرفع الحجاب بینه و بینهم فینظرون الیه و ینظر إلیهم عزوجل و ذلک قوله عزوجل لَهُمْ ر‌ِزْقُهُمْ فِیها بُکْرَةً وَ عَشِیًّا. و أخرج ابن‌مردویه عن أنس بن مالک قال: قال: رسول الله| فی قول الله «وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ إِلی رَبـِّها ناظِرَةٌ» قال: ینظرون إلی ربهم بلا کیفیة و لا حد محدود و لا صفة معلومة. (سیوطی، 1404: 6 / 290) چنان‌که مشاهده می‌شود در روایت اول سخن از نظر به پروردگار است. اما در روایت دوم که از همین راوی نقل شده دارای مطالبی است که نشان می‌دهد این نظر به پروردگار با چشم حسی نمی‌باشد و الا خالی از کیفیت و حد و صفت نخواهد بود. بنابراین، هیچ کدام از این روایات دلالت بر امکان رؤیت حسی خداوند ندارد. روایت سوم نیز که در ذیل می‌آید سخن از نظر به پروردگار است، اما بدون هیچ تصریحی به اینکه این نظر با چشم حسی است، بلکه چه بسا چنان‌که شیعه می‌گوید نظر با قلب و حقیقت ایمان باشد. افزون بر اینکه روایت انس، خود قرینه‌ای است بر اینکه مقصود از نظر، نظر قلبی می‌باشد. (طباطبایی، 1417: 20 / 117) اگر کسی این مطلب را نپذیرد باتوجه به عبارت «النظر فی وجه الله» در روایت، معنای آن رحمت و فضل و کرم خداوند می‌باشد؛ زیرا وجه در لغت به معنای «ما یستقبل به الشیء» است و چیزی که خداوند با آن با بندگانش روبه‌رو می‌شود کرم، رحمت و لطفش می‌باشد. پس مقصود از روایت نیز همین می‌باشد نه خود ذات خداوند. (همان) و أخرج ابن‌أبی شیبة و عبد بن حمید و الترمذی و ابن‌جریر و ابن‌المنذر و الآجری فی الشریعة و الدارقطنی فی الرؤیة و الحاکم و ابن‌مردویه و اللالکائی فی السنة و البیهقی عن ابن‌عمر قال قال رسول الله|: انّ أدنی أهل الجنة منزلا لمن ینظر إلی جنانه و أزواجه و نعیمه و خدمه و سرره مسیرة ألف سنة و أکرمهم علی الله من ینظر إلی وجهه غدوة و عشیة ثم قرأ رسول الله| «وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ» قال: البیاض و الصفاء «إِلی رَبـِّها ناظِرَةٌ» قال: تنظر کلّ یوم فی وجه الله. (سیوطی، 1404: 6 / 290) ب) روایاتی از قول صحابه و تابعان مانند: ابن‌عباس، مجاهد، عکرمه، عطیه، قتاده و حسن ذکر شده است. (همان: 295 ـ 290؛ طبری، 1412: 29 / 120) اشکال این روایات آن است که قول این افراد در بارۀ معنای آیه همانند دیگران و حتی فهم دیگر مفسران می‌باشد و ایشان همانند معصومین نیستند که قولشان حجت شرعی باشد از این‌رو نمی‌توان به صرف نقل قولی از جانب آنها، ملتزم به آن معنا شد. باید توجه داشت که بیشتر اندیشمندان اهل تسنن با استناد به این روایات قائل به امکان رؤیت خداوند شده‌اند، اما چنان‌که توضیح داده شد این روایات قاصر از بیان چنین مطلبی می‌باشند و نهایت مطلبی که از روایاتِ قابلِ استناد آنان بتوان برداشت کرد آن است که مؤمنان در قیامت به خداوند نظر می‌کنند اما نه با چشم سر، بلکه با چشم قلب و بصیرت و ایمان، چنان‌که شیعه نیز روایاتی که دال بر این معنا باشد را در منابع روایی خود ذکر کرده است. روایات ناظر به‌معنای آیه در منابع شیعی روایاتی که ناظر به‌معنای آیه باشد، بدین شرح است: شخصی از امیرمؤمنان(علیه السلام) از تناقض میان «الی ربها ناظره» و «لا تدرکه الابصار» پرسش می‌کند. حضرت در پاسخ «الی ربها ناظره» را به معنای نظر به ثواب پروردگار تفسیر می‌نماید. عَنْ أ‌َبی مَعْمَر‌ٍ السَّعْدَانِیِّ عَنْ أ‌َمِیر‌ِ الْمُؤْمِنِینَ وَ سَاقَ الْحَدِیثَ إِلَی أ‌َنْ قَالَ: فَأ‌َمَّا قَوْلُهُ «وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ إِلی رَبـِّها ناظِرَةٌ» وَ قَوْلُهُ «لا تُدْر‌ِکُهُ الْأ‌َبْصارُ وَ هُوَ یُدْر‌ِکُ الْأ‌َبْصارَ» فَإ‌ِنَّ ذَلِکَ فِی مَوْضِع‌ٍ یَنْتَهـِی فِیهِ أ‌َوْلِیَاءُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ بَعْدَ مَا یُفْرَغُ مِنَ الْحِسَابِ إِلَی نَهَر‌ٍ یُسَمَّی الْحَیَوَانَ، فَیَغْتَسِلُونَ فِیهِ وَ یَشْربُونَ مِنْهُ فَتَنْضُرُ وُجُوهُهُمْ إ‌ِشْرَاقاً فَیَذْهَبُ عَنْهُمْ کُلُّ قَذًی وَ وَعْثٍ ثُمَّ یُؤْمَرُونَ بدُخُول‌ِ الْجَنَّةِ. فَمِنْ هَذَا الْمَقَام‌ِ یَنْظُرُونَ إِلَی رَبـِّهمْ کَیْفَ یُثِیبُهُمْ وَ مِنْهُ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ فَذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِی تَسْلِیم الْمَلائِکَةِ عَلَیْهمْ «سَلامٌ عَلَیْکُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوها خالِدِینَ» فَعِنْدَ ذَلِکَ أ‌َیْقَنُوا بدُخُول‌ِ الْجَنَّةِ وَ النَّظَر‌ِ إِلَی مَا وَعَدَهُمْ رَبُّهُمْ وَ ذَلِکَ قَوْلُهُ «إِلی رَبـِّها ناظِرَةٌ» وَ إ‌ِنَّمَا یَعْنـِی بالنَّظَر‌ِ إ‌ِلَیْهِ النَّظَرَ إِلَی ثَوَابهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی. (صدوق، 1398: 262) امام رضا(علیه السلام) در روایتی معنای نظر در آیه را به انتظار ثواب پروردگار تفسیر نموده است: عَنْ إ‌ِبْرَاهِیمَ بْن‌ِ أ‌َبی مَحْمُودٍ قَالَ قَالَ عَلِیُّ بْنُ مُوسَی الرِّضَا(علیه السلام) فِی قَوْل‌ِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ «وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ إِلی رَبـِّها ناظِرَةٌ» قَالَ: یَعْنِی مُشْر‌ِقَةٌ تَنْتَظِرُ ثَوَابَ رَبـِّها. (صدوق، 1378: 1 / 114؛ همو، 1362: 409) در تفسیر قمی نیز این آیه به همین صورت تفسیر شده است: «وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ» ای مشرقة «إِلی رَبـِّها ناظِرَةٌ» قال ینظرون إلی وجه الله ای إلی رحمة الله و نعمته. (قمی، 1367: 2 / 397) این سه روایت از مهم‌ترین روایات در بیان معنای آیه می‌باشد؛ زیرا به‌طور مستقیم در مقام بیان معنای آیه برآمده و در این معنا صراحت دارد که نظر به‌معنای رؤیت نیست بلکه به معنای انتظار است و چنان‌که در بحث لغوی و در بخش ارائه اقوال مفسرین بیان شد بی‌اشکال‌ترین قول در معنای آیه همین معنا می‌باشد. از این‌رو روایات فوق را می‌توان مؤیدی قوی برای نظرات ارائه شده در آنجا دانست. در روایت دیگری نیز بیان شده است که «در روز قیامت منبری برای پیامبر تهیه می‌شود و ایشان به همراه امیرمؤمنان از آن بالا می‌روند و شیعیان نیز بر گرد این منبر جمع می‌شوند و خداوند هم به ایشان نظر رحمت می‌افکند و این همان قول خداوند است که فرمود: «وجوه یومئذ ناضره الی ربها ناظره» سپس حضرت می‌فرماید: «خداوند نوری بر آنان می‌افکند که وقتی بر می‌گردند حوریان از شدت زیبایی ایشان نمی‌توانند چشم از آنان بردارند.» متن روایت چنین است: عَنْ هاشِم‌ٍ الصَّیْدَاو‌ِیِّ قَالَ: قَالَ أبُو عَبْدِ اللَّهِ(علیه السلام): یَا هاشِمُ حَدَّثَنِی أبی وَ هُوَ خَیْرٌ مِنِّی عَنْ جَدِّی عَنْ رَسُول‌ِ اللَّهِ| قَالَ: مَا مِنْ رَجُل‌ٍ مِنْ فُقَرَاءِ شِیعَتِنَا إلاّ وَ لَیْسَ عَلَیْهِ تَبعَةٌ. قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ مَا التَّبعَةُ؟ قَالَ: مِنَ الْإحْدَی وَ الْخَمْسِینَ رَکْعَةً وَ مِنْ صَوْم‌ِ ثَلاثَةِ أیَّام‌ٍ مِنَ الشَّهْر‌ِ فَإذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ خَرَجُوا مِنْ قُبُور‌ِهِمْ وَ وُجُوهُهُمْ مِثْلُ الْقَمَر‌ِ لَیْلَةَ الْبَدْر.ِ فَیُقَالُ لِلرَّجُل‌ِ مِنْهُمْ: سَلْ تُعْطَ. فَیَقُولُ: أسْألُ رَ بِّی النَّظَرَ إلَی وَجْهِ مُحَمَّدٍ| قَالَ: فَیُنْصَبُ لِرَسُول‌ِ اللَّهِ| مِنْبَرٌ عَلَی دُرْنُوکٍ مِنْ دَرَانِیکِ الْجَنَّةِ لَهُ ألْفُ مِرْقَاةٍ بَیْنَ الْمِرْقَاةِ إلَی الْمِرْقَاةِ رَکْضَةُ الْفَرَس‌ِ، فَیَصْعَدُ مُحَمَّدٌ| وَ أمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ(علیه السلام) قَالَ: فَیَحِفُّ ذَلِکَ الْمِنْبَرَ شِیعَةُ آل‌ِ مُحَمَّدٍ| فَیَنْظُرُ اللَّهُ إلَیْهمْ وَ هُوَ قَوْلُهُ «وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ إلی رَبـِّها ناظِرَةٌ» قَالَ: فَیُلْقَی عَلَیْهمُ النُّورُ حَتَّی إنَّ أحَدَهُمْ إذَا رَجَعَ لَمْ تَقْدِر‌ِ الْحَوْرَاءُ أنْ تَمْلَأ‌َ بَصَرَهَا مِنْهُ. قَالَ: ثُمَّ قَالَ أبُو عَبْدِ اللَّهِ(علیه السلام): یَا هاشِمُ لِمِثْل‌ِ هذا فَلْیَعْمَل‌ِ الْعامِلُونَ. (حسینی استرآبادی، 1409: 716) البته این روایت فقط در مقام بیان عبارت «وجوه یومئذ ناضره» می‌باشد و نه عبارتی که موضع بحث ما می‌باشد؛ زیرا در این روایت صحبت از آن است که نوری که خداوند به آنها می‌دهد باعث زیبایی آنها می‌شود که همین معنا دقیقاً چیزی است که توسط علمای لغت برای لفظ «نضارة» بیان شده است. چنان‌که خلیل بن احمد می‌گوید: ناضرة به معنای مشرقة مضیئه می‌باشد» (فراهیدی، 1410: 7 / 26) و در لغت «نضر الوجه»؛ یعنی چهرۀ نیکو و زیبایی باشد که زیبایی آن هنگام رؤیت، قلب بیننده را برباید. (طوسی، بی‌تا: 10 / 197) بنابراین، چنین روایتی برای بیان معنای عبارت «الی ربها ناظره» نمی‌تواند مورد استدلال قرار بگیرد. روایات غیر ناظر به بیان معنای آیه دستۀ دیگری از روایت در منابع شیعه و سنی ذکر شده است که از نظر تعداد قابل توجه است. این روایات بیانگر آن است که انسان‌ها در قیامت خداوند را می‌بینند. این روایات در منابع روایی شیعه توسط ائمه(علیهم السلام) و بالتبع توسط علمای شیعه به رؤیت قلبی ناظر دانسته شده است. عَنْ أ‌َبی بَصِیر‌ٍ عَنْ أبی عَبْدِاللَّهِ(علیه السلام) قَالَ: قُلْتُ لَهُ: أخْبرْنِی عَن‌ِ اللَّهِ عَزّوَجَلَّ هَلْ یَرَاهُ الْمُؤْمِنُونَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ؟ قَالَ: نَعَمْ وَ قَدْ رَأوْهُ قَبْلَ یَوْم‌ِ الْقِیَامَةِ. فَقُلْتُ: مَتَی؟ قَالَ: حِینَ قَالَ لَهُمْ «أ لَسْتُ برَ بِّکُمْ قالُوا بَلی.» ثُمَّ سَکَتَ سَاعَةً ثُمَّ قَالَ: وَ إنَّ الْمُؤْمِنِینَ لَیَرَوْنَهُ فِی الدُّنْیَا قَبْلَ یَوْم‌ِ الْقِیَامَةِ أ لَسْتَ تَرَاهُ فِی وَقْتِکَ هَذَا؟ قَالَ أبُوبَصِیر:ٍ فَقُلْتُ لَهُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ فَأ‌ُحَدِّثُ بهَذَا عَنْکَ. فَقَالَ: لا فَإ‌ِنَّکَ إذَا حَدَّثْتَ بهِ فَأ‌َنْکَرَهُ مُنْکِرٌ جَاهِلٌ بمَعْنَی مَا تَقُولُهُ ثُمَّ قَدَّرَ أنَّ ذَلِکَ تَشْبیهٌ وَ کَفْرٌ وَ لَیْسَتِ الرُّؤْیَةُ بالْقَلْب‌ِ کَالرُّؤْیَةِ بالْعَیْن‌ِ تَعَالَی اللَّهُ عَمَّا یَصِفُهُ الْمُشَبِّهُونَ وَ الْمُلْحِدُونَ. (صدوق، 1398: 117) اما این‌گونه روایات در منابع اهل تسنن به رؤیت حسی تفسیر شده است که قبلاً به صورت مستدل اشکال این نظر و مردود بودن آن بیان شد. اما آنچه که در مورد این روایات باید ذکر شود آن است که اگر مضمون این روایات صحیح باشد ـ که از دیدگاه این قلم همین گونه هست ـ دلیل نمی‌شود که معنای آیۀ «الی ربها ناظره» به همین معنا باشد؛ زیرا روایات دیگری که ناظر به بیان معنای آیه بودند حاکم بر این روایات می‌باشند. شاید به همین علت است که در بین مفسرین متقدم چنین قولی در معنای آیه مطرح نشده است، بلکه این قول در تفاسیر متأخر به‌طور مشهود خودنمایی کرده است. از این‌رو آیه، مطلبی غیر از رؤیت قلبی خداوند را می‌فهماند. نتیجه براساس مطالب پیش گفته نظرهای مختلفی در باره آیۀ «الی ربها ناظره» داده شده است، مانند: رؤیت حسی خداوند، رؤیت قلبی خداوند، رؤیت ثواب خداوند، انتظار رحمت و ثواب خداوند. از میان این نظرها انتظار رحمت و ثواب معنای صحیح آیه می‌باشد. کسانی که معنای آیه را انتظار ثواب دانسته‌اند در ترکیب عبارت از نظر ادبی دچار اختلاف شده‌اند که نظر صحیح آن است که «إلی» اسم و به معنای نعمت و «ناظره» مفعول می‌باشد. اگرچه مفسرین از این قول غفلت ورزیده‌اند و یا آن را به عنوان قولی ضعیف بیان داشته‌اند اما براساس استدلال‌هایی که بیان شد بهترین و بی‌اشکال‌ترین ترکیب ممکن است که با سیاق آیه، قواعد ادبی، روایات ذیل آیه و اقوال مفسرین متقدم همخوانی دارد. منابع و مآخذ قرآن کریم. ابن‌اثیر جزری، مبارک بن محمد، بی‌تا، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، قم، اسماعیلیان. ابن‌فارس، احمد بن فارس بن زکریا، 1420 ق، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبدالسلام هارون، بیروت، دار الجیل. ابن‌کثیر دمشقی، اسماعیل بن عمرو، 1419 ق، تفسیر القرآن العظیم (ابن‌کثیر)، بیروت، دار الکتب العلمیة. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، 1414 ق، لسان العرب، بیروت، دار صادر، چ سوم. بلخی، مقاتل بن سلیمان، 1423 ق، تفسیر مقاتل بن سلیمان، تحقیق عبدالله محمود شحاته، بیروت، دار إحیاء التراث. جوهری، اسماعیل بن حماد، 1410 ق، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت، دار العلم للملایین. حسینی استرآبادی، سید شرف‌الدین علی، 1409 ق، تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، قم، دفتر انتشارات اسلامی. رازی، ابوالفتوح حسین بن علی، 1408 ق، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، تحقیق محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی. رازی، فخرالدین محمد بن عمر، 1420 ق، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چ سوم. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، 1412 ق، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق صفوان عدنان داودی، دمشق و بیروت، الدار الشامیة و دار العلم. زبیدی، محب‌الدین مرتضی واسطی، 1414 ق، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دار الفکر. ـ سیوطی، جلال‌الدین، 1404 ق، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم، کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی. شریف مرتضی، 1403 ق، الامالی، قم، مکتبة آیةالله مرعشی نجفی. شوکانی، محمد بن علی، 1414 ق، فتح القدیر الجامع بین فنی الروایة و الدرایة من علم التفسیر، بیروت، دار الکلم الطیب. صاحب بن عباد، کافی الکفاة اسماعیل بن عباد، 1414 ق، المحیط فی اللغة، بیروت، عالم الکتاب. صدوق، محمد بن علی، 1362، الأمالی، تهران، کتابخانه اسلامیه. ـــــــــــــــ ، 1378 ق، عیون أخبار الرضا(علیه السلام)، تهران، انتشارات جهان. ـــــــــــــــ ، 1398 ق، التوحید، قم، دفتر انتشارات اسلامی. طباطبایی، سید محمدحسین، 1417 ق، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چ پنجم. طبرسی، احمد بن علی، 1403 ق، الاحتجاج علی اهل اللجاج ، مشهد، نشر مرتضی. طبرسی، فضل بن حسن، 1372، مجمع البیان لعلوم القرآن، تهران، ناصرخسرو، چ سوم. طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، 1412 ق، جامع البیان فی تفسیر آی القرآن، بیروت، دار المعرفة. طریحی، فخرالدین، 1416 ق، مجمع البحرین، تهران، کتابفروشی مرتضوی، چ سوم. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی. فراهیدی، خلیل بن احمد، 1410 ق، کتاب العین، قم، هجرت، چ دوم. فیومی، احمد بن محمد مقری، بی تا، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم، دار الرضی. قمی، علی بن ابراهیم، 1367، تفسیر قمی، قم، دار الکتاب، چ چهارم. کاشانی، ملافتح‌الله، 1336، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران، کتابفروشی علمی. مدرسی، سید محمدتقی، 1377، تفسیر هدایت، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، 1374، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة. نحاس، ابوجعفر احمد بن محمد، 1421 ق، اعراب القرآن، بیروت، دار الکتب العلمیة. حسین علوی‌مهر: استادیار جامعة المصطفی(صلی الله علیه و آله) العالمیه. محسن خوش‌فر: دانشجوی دکتری جامعة المصطفی(صلی الله علیه و آله) العالمیه. (نویسنده مسئول). حسن حسن‌زاده: دانشجوی دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب. فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات تفسیری 16 انتهای متن/
94/07/08 - 03:42
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 136]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها