تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1834006608
معرفی مشاغل جنسیتی از منظر اسلام - بخش اول دیدگاه ها در مورد رابطه شغل و جنسیت
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: معرفی مشاغل جنسیتی از منظر اسلام - بخش اول
دیدگاه ها در مورد رابطه شغل و جنسیت
مشاغل جنسیتی، نوعی از مشاغلی است که در آن جنسیت، در کنار سایر شرایط، به‌عنوان شرط احراز شغل محسوب می‌شود.
چکیده مشاغل جنسیتی، نوعی از مشاغلی است که در آن جنسیت، در کنار سایر شرایط، به‌عنوان شرط احراز شغل محسوب می‌شود. امروزه دو نگاه به مشاغل جنسیتی وجود دارد: یک نگاه تفریطی، نقش جنسیت در محیط را جانشین نقش جنسیت در شغل نموده، و تمام مشاغل را در اسلام جنسیتی جلوه داده است. در نتیجه زنان را از دست‌یابی به بسیاری از منابع و امکانات جامعه محروم کرده است. درمقابل، دیدگاه افراطی فمینیستی، داعیه برقراری تساوی دارد. که دستاورد این دیدگاه، ازهم پاشیدگی کانون خانواده، مزاحمت‌های جنسی، تحقیر شخصیت زن، و بی‌توجهی به نقش اقتصادی و مدیریتی مرد در دنیای امروز است.
این مقاله، با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از روابط عقلی حاکم در قلمرو قانون اسلام، مشاغل مشترک و جنسیتی را از هم تفکیک نموده، نقش جنسیت در محیط، از نقش جنسیت در شغل جدا شده است. دوازده اصل جنسیتی به ضمیمة اصل اولی در مشاغل، به‌عنوان خط مشی کار زن و مرد معرفی شده است. کلیدواژه‌ها: جنسیت، جنس، اسلام، رابطه، شغل. مقدمه مشاغل جنسیتی، نوعی از مشاغل است که جنسیت از شرایط احراز آن تلقی می شود. اگر فعالیت های سنتی را جزو مشاغل بدانیم این موضوع، دارای سابقه ای به گسترة تاریخ بشر خواهد بود. ولی اگر مشاغل در آمد زا و یا سابقة نگارشی را در نظربگیریم، ریشه در انقلاب صنعتی دارد. پیش از آن زمان، این مسئله در سطح نگارش شهرت نیافته است. ضرورت از آنجایی است که مدتی است در مجامع اسلامی، رابطة جنسیت و شغل، مورد بعضی تردیدها قرارگرفته است. در فضای کنونی، دونگاه تفریطی و افراطی راجع به تقسیم وظایف بین زن و مرد، بیان می شود: اولی موجب محرومیت زن از حقوق و منزلت واقعی آنان، و دومی سبب ارتقای زن به جای مرد شده است (گیدنز، 1386، ص 569-563). باوجود پژوهش های صورت گرفته، هنوز زوایای مبهم اساسی و مهمی در این خصوص وجود دارد. از جملة آنها می توان به موارد ذیل اشاره کرد: تبیین روشنی از مفهوم جنسیت در اسلام مشاهده نمی شود، از چگونگی رابطة جنسیت و شغل خبری نیست، نقش جنسیت در محیط از نقش جنسیت در شغل تفکیک نیافته است و به معیار جامع و روشنی برای تشخیص مشاغل جنسیتی از غیر جنسیتی اشاره نمی شود. برای ترجیح فعالیت های اجتماعی آدمیان به صورت عام و برای ترتیب و ترجیح فعالیت های زنانگی و مردانگی به صورت خاص، موازین و اصولی وجود ندارد. در این مقاله تلاش شده است تا به برخی از پرسش های مذکور پاسخ داده شود. مفهوم شناسی جنسیت مفهوم جنس و جنسیت، با همدیگر قرابت ها و تفاوت هایی دارد. اولی از مفاهیم واقعی بوده و حکایت از ویژگی های طبیعی زن و مرد دارد. از این رو، تفاوت های جنسی بیانگر تفاوت های کالبدی و فیزیولوژیکی زن و مرد می باشد (مایکل پین1382، ذیل واژه جنس). اما جنسیت یک مفهوم اعتباری است، به مجموعه ای از صفات و رفتارهای زنانگی و مردانگی که ساخته و پرداختة جامعه باشد، به کار می رود (مایکل پین، 1382، ص253). تفاوت های جنسیتی نیز اشاره به تفاوت های روان شناختی، اجتماعی و فرهنگی مردان و زنان دارد. جنس افراد با گذشت زمان هیچ گاه تغییر نمی کند. اما جنسیت به مرور ایام تحت تأثیر تغییرات اجتماعی قرار گرفته و متحول می شود. جنسیت می تواند آموخته شود، یا ممکن است بین فرهنگ ها و جوامع مختلف، متنوع باشد (پاملا آبوت و کلر والاس، 1380، ص315). برخی محققان بین تفاوت های زیست شناختی مردان و زنان از یک سو، و فرضیات اجتماعی مربوط به مردانگی و زنانگی ازسوی دیگر، ارتباط برقرار کرده اند (روباتام، 1387، ص16). در مباحث اسلامی مفهوم جنسیت، حاکی از نحوة هستی انسان بوده و به اصطلاح فلسفی ما به ازای خارجی و یا وجود مستقل ندارد، بلکه جنسیت به وجود موضوع (زن و مرد) خودش موجود است. وجودی جدا از موضوع و منشأ انتزاع خودش ندارد. همچون علت و معلول است که وجود جدا از آتش و آتش گیره ندارد (مصباح، 1383، ج1 درس24و ج2، درس 31). بنابراین، ظرف تحقق جنس عالم طبیعت است و جایگاه جنسیت عرصة قانون و اخلاق می باشد. تشابه و تمایز این دو مفهوم، نظیر وجود ذهنی و خارجی از منظر فیلسوفان مسلمان است. در حقیقت تفاوت های جنسیتی مبتنی بر تفاوت های جنسی است. اگر این یکی نباشد، آن دیگری هم وجود ندارد (ر.ک. مطهری، 1371، ص 297)، بخش ششم؛ مصباح، 1382، ص38-33). از دیدگاه اسلام، جنسیت تنها مسئولیت اجتماعی و یا وظایف قانونی نیست، بلکه یک گرایش طبیعی است (شهید صدر، 1421، ص: 97). مفهوم شناسی شغل کلمة شغل، در لغت به معنای هرگونه سرگرمی، و مشغولیت های انسانی به کار می رود. در عرف عام، به کارهای نامنظم روزانه که مربوط به نیازمندی های زندگی باشد، اطلاق می شود ذیل واژه شغل. اما در اصطلاح رایج علوم انسانی، پدیدة شغل شاخه ای از کار است که پاداش مالی برآن مترتب گردد. از این منظر، کار علی الدوام در مقابل دستمزد و یا حقوق منظم و ثابت به انجام می رسد (گیدنز، سال، ص541). این واژه در مدیریت منابع انسانی، مجموعه ای از وظایف مرتبط و وابسته به همدیگر است (آرین قلی پور، 1391، ص62). در قانون استخدام کشوری جمهوری اسلامی ایران، که به شغل یک نگاه مدیریتی دارد، این واژه دقیقاً مطابق تعریف گذشته به مجموع وظایف، مسئولیت های مرتبط، مستمر و مشخصی به کار رفته است که از سوی سازمان امور اداری و استخدامی کشور، به حیث کار واحدهای سازمانی معرفی شده باشد (باباخانی، 1376، مادة7). هرچند در برخی موارد، واژه های شغل و پست، به جای همدیگر استعمال می شود، ولی در حقیقت شغل به فعالیت ها، وظایف و مسئولیت های مشترک گفته می شود، اما پست، به کار انجام شده از سوی افراد اطلاق می شود (ماتیزرابرت ال و جان جکسون، 1388، ص 246). در اسلام، واژه شغل، به معنای رایج در علوم انسانی وجود ندارد. به جای آن کلماتی چون عمل یا کسب و نیز طلب حلال به کار رفته است. به نظر می رسد، مفهوم شغل در مباحث اسلامی مانند جنسیت، یک مفهوم اعتباری ـ انتزاعی است که هرگاه عمل و کسب و یا طلب حلال ـ چنان که در حدیث آمده است: عدو العمل، الکسل (کلینی، ج9، ص559.) ـ در مقابل بیکاری و تن پروری قرار بگیرد و با انگیزه های اقتصادی یا خدماتی نیز همراه گردد، می تواند در آموزه های اسلامی تداعی کننده شغل باشد. از سوی دیگر، در اسلام ارزش مشاغل و یا اعمال، هیچ گاه محدود به ارزش های اجتماعی آن نمی شود، بلکه ارزش های معنوی و انگیزة شاغل نیز به آن افزوده می گردد. که از آن دو جهت، تعبیر به حسن فعلی یا ارزش های شغلی و نیز حسن فاعلی یا ارزش های موجود در شاغل می شود (مطهری، 1371، ج1، ص297). مقصود از شغل در این پژوهش، هرگونه فعالیت و عمل ارادی انسانی است که با هدف معنوی و نیز اقتصادی یا خدماتی به انجام رسیده و قابلیت برای پرداخت پاداش مالی را داشته باشد، خواه در سازمان باشد و یا در منزل. پیشینة بحث بی تردید از زمان پیدایش انسان بر روی زمین، زن و مرد کار می کردند. این کارکردن ها موجب شد که شواهد فراوانی در تمام جوامع به صورت قطعی وجود داشته باشد، تا نوعی تقسیم کار بر حسب جنس و جنسیت را حکایت نماید؛ یعنی کارهای مخصوص زنان باشد و کار های ویژة مردان. پیرامون کار جنسیتی، می توان، به سه دورة تاریخی اشاره کرد: الف. دورة جامعة بدوی تقسیم کار براساس جنسیت از سوی فرهنگ شناسان در میان اقوام مختلف جهان مورد توجه قرار گرفته است. به نظر می رسد، نظم و قاعده ای برای ارجاع کار به افراد وجود داشته است. گروهی از مورخان، معتقدند که در جامعة بدوی شیوة زندگی بشر بر پایة شکار و گردآوری خوراک استوار بوده است. براساس تعاون حاکم، زنان عمدتاً به گردآوری خوراک همت می گماشتند و مردان به شکار می پرداختند. زن در غیاب مرد، محصولات خوردنی زمین، نظیر میوه، دانه های جنگل، عسل، قارچ و غلات خود را جمع آوری می نمود، تا آسیب پذیری خانواده را در برابر کمبود خوراکی ها و احیاناً نبود شکار جبران نماید. در اثر همین جستجوها، سرانجام راز حاصل خیزی زمین را فهمیدند. این خود نوعی از تقسیم کار، براساس جنسیت بود. ظاهراً یکی از عواملی که زنان را به خانه داری و کشاورزی سوق داد، وظیفة دفاعی مردان بود که بیشتر اوقات سرگرم نبرد با دشمنان قبیلة خود بودند و فرصت لازم را برای کار در خانه و مزرعه به دست نمی آوردند (علویون، 1381، ص130). نوع دیگری از تقسیم کار، تقریباً ده هزارسال قبل از میلاد مسیح، حدس زده می شود که به موجب آن مردان، در خارج از خانه به تدارک غذا، انجام شکار و صید ماهی می پرداختند. در مقابل، زن به کارهای داخل خانه مانند کوزه گری، بافندگی، تهیة پوشاک، جمع آوری گیاهان خوراکی، باغبانی و تهیة خوراک سرگرم بودند (طغرانگار، 1383، ص10). به طورکلی، آنچه در جوامع ابتدایی، اعم از شرقی و یا غربی مسلم است، اینکه قابلیت های ویژه زنان در امر بارداری، زایمان و شیردهی، به طورکلی نیاز بشر به بقای نسل، موجب خانه نشینی زنان شده است. در مقابل، وظایفی چون شکار و تهیه غذا و نقش های خارج از خانه به عهدة مردان بوده است. ازآنجاکه معاش خانواده و قبیله به دست مردان صورت می گرفت، این امر سبب تقویت نقش محوری مردان در تصمیم گیری های خانوادگی و اجتماعی شده است (لرنر، 1390، ص8). ب. دورة قبل از صنعت در این دوران، که دوران فئودالی در اروپا نامیده می شود، زنان خدمه و اهل کار، در خانه های مخصوصی به نام خانة زنان زندگی می کردند که از اماکن مردان به کلی جدا بود. در جوار این خانه ها، کارگاه هایی به وجود آمده بود که هیچ راهی برای اختلاط مرد با زن نداشت. در این کارگاه ها، تمام کارهای به اصطلاح زنانه همچون ریسندگی، بافندگی، دوزندگی آماده کردن پشم و غیره انجام می شد. دختران اقشار کم درآمد جامعه، برای کار و نجات از گرسنگی در شهرها به دنبال این گونه امکانات بودند (خانی، 1385، ص1 -10). در این دوره، هر از چندگاهی زمزمه می شد که جای بر حق زن در خانه است. چنین استدلال می شد که استقلال اقتصادی زنِ شوهردار ممکن است به ازدواج و نهادِ خانواده ضربه بزند، یا مادرِ شاغل در رسیدگی به فرزندان کوتاهی کند، و نیز استدلال می شد که انواع معینی از کار ممکن است به توانایی زن برای به دنیا آوردن فرزندان سالم آسیب برساند (گَرِت استفانی، 1380، ص 121و122). در این محدودة تاریخ، در قلمرو جهان اسلام، همزمان با ظهور اسلام در سال 570 میلادی، برای کار زن همچون مرد ارج گذاری شد و هریک از زن و مرد، مالک بهره برداری از کسب و کارشان معرفی شد (نساء: 32). تاریخ صدر اسلام و نیز سیرت زنان و مردان مسلمان در آن زمان، به روشنی گواهی می دهد که اکثریت کارها بین زن و مرد مسلمان مشترک بوده و معدودی از کارها وجود داشته که اسلام مایل به انجام آن از سوی زنان نبوده و نیست (جلالی کندری، 1383، ص122-137). ازجمله در اسلام، به شغل مهم زن در خانه داری و شغل مهم مرد در تأمین اقتصاد خانواده سفارش و تأکید شد. بر روی اندکی از مشاغل، همچون جهاد، قضاوت و تدبیرات مهم جامعه نیز به عنوان وظایف دارای ویژگی مردانه امضای شریعت نشست. در مقابل، اغلب کارها همراه با یک سلسله معیارهای ترجیحی و ارزشی که مبتنی بر مصالح انسانی است، به خود آدمیان واگذار گردید. ویژگی کلی این دوره از تاریخ بشر این است که از جدایی جنسیتی میان کار مولد و غیرمولد، کار درآمدزا و غیر درآمدزا خبری نیست. هرچند بعضی وظایف ویژة مردان و برخی دیگر مختص زنان شمرده می شد، ولی تمام کارها در خدمت بقای خانواده بود (پاملاآبوت/ کلر والاس، 1380، ص174). ج. دوره صنعتی با شروع انقلاب صنعتی در قرن نوزدهم، کار مزدی از فضای منزل جدا گردیده، به کار خانه ها و اداره ها منتقل شد. مردان و زنان برای کار از خانه بیرون می رفتند. تولید از مصرف جدا شد. کار مولد از کار غیرمولد فاصله گرفت و به تدریج، مردان با اولی و زنان با دومی قرین گردید. در قرن بیستم، صنعتی شدن در قالب سرمایه داری نقش آفرینی جدیدی به زنان داد. آن نقش همسری، مادری درخانه و نقش اقتصادی، تولیدی درخارج از منزل بود. خرابی های حاصل از جنگ جهانی دوم و گسترش انواع صنایع، ورود زنان به بازار کار را در کنار مردان، بیش از پیش گسترش داد. با تمام این تحولاتی که در بازار کار به وجود آمد، هم اکنون دانشمندان معتقدند که هنوز مردان به عنوان نیروی کار اصلی و زنان صرفاّ به عنوان نیروی کار ذخیره و فرعی انگاشته می شود (خانی، 1385 ص1 -10). اوکلی معتقد است: در کشورهای صنعتی تمایز آشکاری بر مبنای جنسیت در بیشترِمشاغل وجود دارد؛ مردان اکثراً مشاغل پر نفوذ و دارای مهارت و حقوق بالا را در اختیار دارند. اما کار زن نوعاً کاری است که از نظر ابتکار ذهنی آموزش چندانی لازم ندارد. معمولاً شامل پاره کارهای با دورة زمانی کوتاه است که شباهت های بین این کارها با نقش مادری و زن خانه دار آشکار است (گرت استفانی، 1380، ص125-128). دیدگاه ها در مورد رابطه شغل و جنسیت در مورد چرایی جداسازی بازار کار به شیوة جنسیتی و تبعیض بین زن و مرد در این بازار، نظریه ها و دیدگاه های متعددی از سوی اندیشمندان علوم اجتماعی ارائه شده است. در ذیل برخی از آنها را مرور می کنیم. الف. دیدگاه نئوکلاسیکی نئوکلاسیک ها برای تبیین تفاوت های جنسیتی و تبعیض در کارها، به متغیرهایی نظیر مسئولیت های خانوادگی، نیروی جسمی، آموزش عمومی، آموزش فنی، ساعات کار، غیبت از کار و جابه جایی در کار متوسل می شوند. یکی از فرض های اساسی اقتصاددانان کلاسیک این است که علت کمتر بودن در آمد زنان نسبت به مردان سرمایه انسانی است. با توجه به اینکه زنان آموزش کمتری می بینند و به مراتب، سرمایه گذاری کمتری روی سرمایة انسانی خود دارند، سرمایة انسانی کمتر با بهره وری کاری پایین تری نیز دارند. وی، دلیل اینکه جنسیت، چگونه روی آنها تأثیرگذار است؟ پاسخ این سؤال را با یک واقعیت نسبتاً ساده توضیح می دهد: از زن انتظار می رود که بچه بزایند، با آنکه تمام زنان بچه ندارند، ولی اکثر آنها قادر به انجام این کار هستند و یا برای آن برنامه ریزی می کنند. این واقعیت، راهبردهای سرمایه گذاری و سرمایه انسانی زنان را دگرگون می کند و آنها را به سمت مشاغلی سوق می دهد که برای بچه دار شدن و پرورش فرزند، تحت فشار و جریمه قرار نگیرند. متقابلاً مردان مشاغلی را برمی گزینند که در گذر زمان سرمایه انسانی آنها، افزایش قیمت داشته باشد و یا به ارزش آن افزوده شود (سول هوفمن و سوزان اورت، 1389، ص379؛ کیت گرینت، 1382، ص276). ب. دیدگاه تجزیه شدن بازار کار یکی از معروف ترین نظریه های تجزیه شدن بازار کار، نظریة بازار کار دوگانه است. این دیدگاه بین دو دسته از مشاغل، تمایز قائل می شود: مشاغل دسته اول، از لحاظ پرداخت مزد و فرصت های پیشرفت، وضع نسبتاً خوبی دارد. در مقابل، دستة دومی نیز وجود دارد که با مزد پایین، تأمین کمتر و با محدودیت امکان پیشرفت مواجه است. در گروه نخست، مهارت کارگران ویژه و متناسب با احتیاج مؤسسه مورد نظر است، در این بخش، به دلیل نیاز کارفرما به ثبات کارگران، مزدهای بهتری به نیروی کار پرداخت می شود، و دورنمای مطلوب تری برای پیشرفت ارائه می گردد. از این رو، حتی اگر کیفیت های کاری زن و مرد پیش از ورود به عرصة شغل برابر باشد، احتمال به کارگماردن مردان با فرض داشتن ثبات شغلی، در مشاغل اولیه بیش از زنان است. نظریة تجزیه شدن بازار کار، اولاً تأکید بر اهمیت وضعیت ورود به سازمان برای تعیین امکانات آینده در کسب سرمایه انسانی دارد و ثانیاً بر این مطلب تأکید دارد که رفتارِ با کارگران به خصوصیاتی چون پایداری شغلی آنها مرتبط می باشد. بدین سان به جای اینکه تفکیک جنسیتی در شغل را ناشی از ویژگی های ذاتی مردان و زنان تلقی نماید، دست کم قسمتی از آن را به نوع مشاغل، مرتبط می داند (مهرانگیز، 1379، ص15- 27؛ علویون، 1381، ص95). ج. دیدگاه جنسیتی نکته اصلی نظریه های جنسیتی این است که موقعیت تابع بودن زن در بازار کار و خانواده با یکدیگر مرتبط و جزئی از یک نظام کلان اجتماعی است که درآن زن تابع مرد است. یک موضوع کلیدی در نظریه های جنسیت، کار خانگی، به ویژه مراقبت از کودکان به زنان اختصاص دارد. بنابراین، دلیل اشتغال زنان در مشاغل پایین جامعه را باید در عوامل داخلی بازار کار و شرایطی که زنان تحت آن، نیروی کار خود را می فروشند، جستجو کرد. در همه کشورهای صنعتی حتی درآنجاکه زنان در خارج از خانه کار می کنند، کارخانگی، به ویژه مراقبت کودکان، اختصاص به خانم ها دارد. مسئولیت های خانوادگی زنان، ایجاب می کند که آنان دست به انتخاب مشاغل با دستمزد پایین بزنند. بنابراین زنان، به خصوص زنان متأهل مسئولیت خود در خانواده و منزل را در انتخاب شغل دخالت می دهند. موضوع دیگر که به وسیلة نویسندگان طرفدار نظریه جنسیتی مطرح گردیده، مزاحمت های جنسی است. این نوع مزاحمت ها در جداسازی مشاغل، بنابرجنسیت افراد و تداوم آن، تا حدود زیادی مؤثر بوده و از این طریق، تلاش های زیادی که برای ورود زنان به قلمرو مشاغل مردانه صورت می گیرد، خنثی می شود. به هرحال، پیش بینی های عمده نظریه های جنسیت، بیانگر این است که موقعیت زنان در بازار کار را می توان به عنوان جزئی از کل سیستم اجتماعی، که در آن زنان تابع هستند، در نظر گرفت (علویون، 1381، ص96). د. دیدگاه کنش متقابل و نهادی براساس دیدگاه نهادی، تبعیض جنسیتی ناشی از موانع نهادینه شده بین مشاغل مردانه و زنانه است. در این دیدگاه، چگونگی انتخاب شغل از سوی افراد، بیشتر به عملکرد کارفرمایان و ساختار فرصت بستگی دارد تا به انتخاب خود کارکنان؛ یعنی کارفرمایان عزل و نصب های شغلی را در عمل براساس درک خود از تفاوت های جنسیتی انجام می دهند. برای درک این مهم، باید نقش تبعیضات و تفکیک شغلی مبتنی بر جنسیت را مورد توجه قرار داده از نظر جنکس (1992)، پنج نوع تبعیض و تفکیک شغلی وجود دارد: کوته نظرانه؛ مقید به اصول اخلاقی؛ آماری؛ برگرفته از مصرف کننده؛ و برگرفته از کارکنان. وی دو نوع اول را از لحاظ اقتصادی غیرمنطقی می داند، اما به نظر وی سه نوع اخیر برای کارفرما ممکن است منافع اقتصادی داشته باشد. در این میان، تبعیض آماری مهم تر است. برای نمونه، یک آزمایشی پس از سال ها تجربه به این نتیجه رسیده است که تحویل داران زن، کمی بیش از تحویل داران مرد اشتباه می کنند. این امر ممکن است به این تصمیم منجر شود که همة مردان تحویل دار را اخراج و تنها زنان را استخدام نمایند (سفیری، 1388، ص 143). از سوی دیگر، ممکن است پژوهش ها نشان دهند که زنان نسبت به مردان، دارای مسئولیت های بیشتری هستند. مانند نگهداری از فرزند در نبود پدر، و آماده بودن به ترک شغل به تبعیت از تغییر شغل همسر. در این صورت، کارفرمایان ممکن است به این نتیجه برسند که استخدام زنان نسبت به مردان پرهزینه تر است. در چنین حالتی ممکن است تمامی یا اکثر زنان را از این مشاغل محروم نماید. همچنین ممکن است روزی تحقیقات به این نتیجه برسد که احتمال استخدام زنان در مشاغلی که به چالاکی انگشتان نیاز دارد، نسبت به مردان بیشتر است. از این چنین مشاغلی، مردان قهراً محروم می شوند (سول هوفمن و سوزان اورت، 1389، ص362-376). تبعیض ناشی از مشتری نیز زمانی اتفاق می افتد که کارفرمایان معتقد باشند که اگر زنی یا مردی را در شغلی که به جنس مخالف تخصیص داده می شود، استخدام کنند، مشتریان را از دست خواهند داد. برای نمونه، اگر مدیر یک فروشگاه الکترونیکی معتقد باشد که مشتریان ترجیح می دهند تجهیزات کامپیوتری را از یک مرد خریداری کنند، زنان ممکن است از هرگونه شغل مربوط به فروش کامپیوتر محروم شوند. اگر کارفرما در مورد عقیده مشتریان اشتباه نکرده باشد، در این حالت استخدام نکردن زنان، هرچند قانونی و اجتماعی نیست، اما مقتصدانه و به صرفه تر خواهد بود. تبعیض ناشی از کارکنان نیز همین گونه است؛ اگر کارفرمایی معتقد باشد که کارکنان قدیمی و از پیش استخدام شده، در مورد کارکردن با فردی از جنس مخالف راضی نیست، ممکن است به این نتیجه برسد که حذف زن یا مرد تازه وارد، باارزش تر از سوددهی باشد که بر اثر استخدام او حاصل می شود. همچنین شبکة اجتماعی در کاریابی و استخدام شغلی نقش مهمی ایفا می کند. اگر این شبکه، تفکیک جنسیتی شده باشد، اطلاعات شغلی بین افراد یک جنسیت مبادله خواهد شد. برای نمونه، برای کارفرما کارمندان فعلی منابع معتبری برای رجوع برای کارمندیابی هستند. ممکن است آنان به افرادی از جنس خودشان اشاره کنند، اگر مردان اطلاعات شغلی خود را با همنوعان خود مبادله و زنان نیز در این مورد به زنان دیگر اعتماد نمایند، مشاغل به وسیلة افرادی از یک جنس اشغال خواهد شد (سول هوفمن و سوزان اورت، 1389، ص362-376). هـ . دیدگاه فمینیستی در پاسخ به این دو سؤال که چرا بازار کار به شیوة جنسیتی جداسازی شده است؟ و چرا زنان به طور متوسط هنوز کمتر از مردان درآمد دارند؟ برخی از فمینیست ها تلاش کرده اند به این سؤال ها، از طریق تحلیلی از آنچه در شرکت های تجاری بزرگ روی می دهد، پاسخ دهند. رُزابت موس کَنتر با تحقیقی دربارة زنان و مردان کارمند در شرکت های بزرگ ایالات متحده، شیوه های بی شماری از فرهنگ سازمانی این شرکت ها را به جهت موانع برای پیشرفت زنان بیان می کند. ازجمله وی می گوید: نظام اخلاقی مدیریت حاکم در وهلة نخست در این شرکت ها مذکر است (فریدمن، 1381، ص77 - 79). اشکال این تحلیل این است که در مقیاس به این کوچکی، نمی توان پاسخ یک سؤال را در مقیاس بسیار بزرگ دریافت نمود. مشاغل جنسیتی در سازمان ها در سازمان ها، هرگاه شغل و جنسیت با هم ترکیب شود، مشاغل جنسیتی می شود. منظور از ترکیب جنسیت و شغل این است که مشاغل سازمانی، ویژگی های زنانگی و مردانگی افرادی را به خود بگیرند که می خواهند آن کار را انجام دهند. در مجموع سه روش عمده برای ترکیب جنسیت و شغل در سازمان ها وجود دارد: برای توضیح این شیوه ها، جامعه شناسان از دیدگاه های فردگرایی، کنش متقابلی و نهادی استفاده کرده اند (سفیری و ایمانیان، 1388، ص133و 139و143). جنسیت و سازمان اجتماعی شغل از منظر سازمانی گاهی اوقات، مشاغل از این جهت جنسیتی می شود که ممکن است جنسیت، سازمان اجتماعی کار و شغل را به وجود آورده و خلق نماید. در این صورت، تقسیم وظایف براساس جنس افراد، بیشتر مطلوب است و در مراحل بعدی ، نتیجة آن در تبعیض جنسیتی کارها، حرفه ها و شرکت ها آشکار می گردد. برای نمونه، زنان به طور تاریخی مسئولیت های اصلی مراقبت از کودکان را برعهده دارند. دلیل پذیرش این مسئولیت از سوی زنان، نیاز شدید کودکان به مراقبت مادران و نوع کاری که زنان می توانند انجام دهند می باشد، و دربارة مردان می توان گفت: توانمندی و قدرت فیزیکی مردان موجب می شود که آنان عهده دار کارهای خشن و سنگین تر شوند، یک نمونة تاریخی آن در جوامع گردآورنده و شکار مشاهده می شود که زنان بیشتر به گردآوری و مردان به شکار می پرداختند؛ زیرا مردان از زور بازوی بیشتری بهره مند بودند. در چنین مواردی، جنسیت، سازمان اجتماعی کار را تشکیل می دهد (سفیری و ایمانیان، 1388، ص132) جنسیت و مفاهیم جهت دهنده شغلی گاهی اوقات، جنسیت مفاهیمی را خلق می کند، که درقالب آن مفاهیم، افراد به مشاغل، حرفه ها و فعالیت های ویژه ای اختصاص پیدا می کند. یکی از مفاهیمی که از جنسیت نشأت گرفته و مبنای تقسیم وظایف براساس جنسیت است، مفهوم عاطفه و محبت است. در برخی کارها و خدماتی که کارمندان مستقیماً با مشتریان و یا خریداران برخورد دارند، این کار نیازمند روابط گرم است. برای مثال، مهمانداری هواپیما، حوزه ای که بیشتر کارکنان زن در آن اشتغال دارند؛ چون این شغل مستلزم وجود کارکنان اجتماعی وخونگرم است. چنین مشاغلی از لحاظ نوع جنسیتی، زنانه به حساب آمده، نیازمند کار احساسی متفاوت نسبت به شغل مردانه است. به همین دلیل، بسیاری سازمان ها، مشاغل خدماتی را برای زنان مناسب تر می دانند. از سوی دیگر، مشاغل حرفه و مدیریتی که در آن نمایش و انتقال قدرت مطرح است، بیشتر مردانه تلقی می شود. در این گونه مشاغل به جای آن که شاغلان مجبور باشند حالت دفاعی بگیرند، لازم است قدرت خود را به رخ دیگرانی که با آنها سرو کار دارند، بکشند. بنابراین، یکی دیگر از مفاهیمی که در ارتباط با جنسیت بوده و مبنای تقسیم کار جنسیتی است، مفهوم قدرت است. درنتیجه، هنگامی که مشاغل نیازمند کار احساسی باشد، احتمال بیشتری برای جنسیتی شدن دارد (سفیری و ایمانیان، 1388، ص133). جنسیت و ارزش مشاغل گاهی جنسیت، ارزش، مربوط به کارهای گوناگون را سامان می دهد و منجر به این احساس می شود که جنسیت در افزایش و یا کاهش ارزش مشاغل تأثیرگذار است. یک مطالعة ارزیابی شغلی، به این نتیجه رسید که مشاغل عمدتاً زنانه، کم ارزش تر بوده و درآمد کمتری نسبت به مشاغل مردانه دارند. حتی اگر نمره ارزیابی آنها یکسان باشد (همان، ص165). در پاسخ به این پرسش، که جنسیت چگونه ارزش مشاغل را تعیین می کند؟، اندیشمندان چنین پاسخ داده اند: ارزش های شغلی، تابع ویژگی های گوناگون ازجمله سرمایه انسانی می باشد. سرمایه انسانی بیانگر مهارت هایی است که کارگران واجد آن می باشند. به طور میانگین زنان مهارت های کاری کم ارزش تری نسبت به مردان دارد؛ زیرا معمولاً میانگین تحصیلات و تجربیات زنان در بازار کار، از مردان کمتراست. بعد از اینکه زنان آن مهارت ها را وارد بازار کار می کنند، اگر سطح مهارت ها در بازارکار ارزشمند باشد، طبیعی است که کار مردان باارزش تر تلقی می شود و دارای بهره وری بیشتری خواهد بود (همان، ص169). بررسی هایی که دربارة کارگران چند کارخانه انجام گرفته است، جملگی معتقدند که مفهوم تخصص چنان ساخته و پرداخته شده است که منحصراً از ویژگی های کار مردان شناخته می شود (پاملاآبوت و کلر والاس، ص194). طبیعی است که کارها هرچه تخصصی باشد، باارزش تر جلوه می کند (سول هوفمن و سوزان اورت، 1389، ص 309 و310). حاصل اینکه، همواره مردانگی با تخصص و مهارت بیشتر تقارن بوده است تا از زنانگی. این تداعی و تقارن موجب می شود تا در بازار کار، شغلی را که مردان انجام می دهند، باارزش تر جلوه نماید. معرفی مشاغل جنسیتی در اسلام الگوی تقسیم کار در اسلام دقیقاً از وجوه مشترک زن و مرد و تمایزات آن دو پیروی می کند؛ یعنی دین اسلام، با الگوی تقسیم کار جنسیتی در کنار کارهای مشترک، نظر موافق دارد. با یک نگاه جامع به منابع اسلامی می توان دریافت که تقسیم کار در اسلام براساس دو گزینه پیش می رود: و یا اسلام همچون سایر مکاتب فکری، شرط انتخاب را تخصص، تجربه، دانش دینی و کاری می داند. در این مورد احادیث فراوانی وجود دارد. امام علی علیه السلام می فرماید: نادان در همه حال بازنده و زیانکار است (تمیمی آمدی، 1410، ص545). همچنین آن حضرت می فرمایند: [کار] زشت خردمند، بهتر از [کار] زیبای نادان است (همان، ص501.). و یا می فرمایند: کار نادان مایة زیان است و دانش او مایه گمراهی (همان، ص466). همچنین امام حسین علیه السلام می فرمایند: کاری را که در توان تو نیست بر عهده مگیر... و جز آنچه را شایستة آنی دریافت مکن (حلوانی، 1408، ص77). از این گونه آموزه ها دریافت می شود که دانش و تخصص کاری در اسلام، به شدت مورد اهتمام بوده و از شرایط تصدی شغل محسوب می شود. در مواردی نیز اسلام، علاوه برتجربه و تخصص، زنانگی و مردانگی را عامل مؤثر بر رفتار شغلی می داند. چنان که امام رضا علیه السلام می فرمایند: أن النساء محظورات عن التعامل و المتجر مع علل کثیرة؛ زنان به علل مختلفی از تعامل (با مردان) و تجارت کردن بازداشته شده اند (حر عاملی، 1409، ج 21، باب11، ص 268، ح9). در قلمرو خانوادگی، اسلام نفقة زن و خانواده را بر شوهر واجب نموده است تا بدین وسیله، زنان از مسئولیت اقتصادی در برابر خانواده و به تبع آن، از کار کردن بیرون از منزل معاف شوند. امام رضا علیه السلام در این خصوص می فرماید: ِأَنَّ الْأُنْثَی فِی عِیالِ الذَّکَرِ إِنِ احْتَاجَتْ وَعَلَیهِ أَنْ یعُولَهَا وَعَلَیهِ نَفَقَتُهَا وَلَیسَ عَلَی الْمَرْأَةِ أَنْتَعُولَ الرَّجُلَ وَلَا تُؤْخَذُ بِنَفَقَتِهِ...؛ زن درمورد نیازمندی هایش عائله مرد حساب می شود؛ برمردان واجب است که نفقة زن را بپردازد، ولی بر عهدة زن نیست که شوهر خود را تأمین کند و یا اگر مرد محتاج و نیازمند شد، نفقة وی را بپردازد. این یک نمونه از تقسیم کار جنسیتی در حوزة خانواده است (ابن بابویه، 1413، ج4، ص350). همچنین در اسلام زنان را به پرهیز از اختلاط های انحرافی در جامعه ترغیب شده اند. چنان که امیرمؤمنان علیه السلام می فرمایند: یا أَهْلَ الْعِرَاقِ نُبِّئْتُ أَنَّ نِسَاءَکُمْ یدَافِعْنَ الرِّجَالَ فِی الطَّرِیقِ أَمَا تَسْتَحُونَ؛ ای مردم عراق! باخبر شدم که زنان شما با مردان نامحرم در فضاهای مختلط و عمومی در حال تنه زدن هستند! آیا از این کارتان حیا نمی کنید؟ (حرعاملی، 1409، ج20، ص236). ازاین روایت شریف به دست می آید هرگونه فعالیت اجتماعی که مبتنی بر روابط میان زن و مرد نامحرم باشد، اصل محرمیت و تفکیک جنسیتی که یک دستورالعمل جنسیتی است، می بایست رعایت گردد. منابع نهج البلاغه (صبحی صالح)، بی تا، قم، مؤسسه دار الهجره. آبوت پاملا و کلر والاس، 1380، جامعه شناسی زنان، ترجمه منیژه نجم عراقی، تهران، نشر نی. ابن بابویه، محمد بن علی، 1413، من لا یحضره الفقیه، دوم، قم، جامعه مدرسین. ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی، 1385، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، مؤسسة آل البیت، قم، چ دوم. استفانی گَرِت، 1379، جامعه شناسی جنسیت، ترجمه کتایون بقایی، تهران، نشر دیگر. بستان (نجفی) حسین و همکاران، 1387، اسلام و جامعه شناسی خانواده، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد1410، غرر الحکم و درر الکلم، دوم، قم، دار الکتاب الاسلامی. جلالی کندری، سهیلا، 1383، زن مسلمان، پرده نشینی یا حضور اجتماعی، تهران دانشگاه الزهراء. حر عاملی، محمد بن حسن، 1409، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، ، قم، مؤسسة آل البیت. حلوانی، حسین بن محمد بن حسن بن نصر، 1408، نزهة الناظر و تنبیه الخاطر، قم، مدرسة الإمام المهدی(عج). علّامه حلّی، حسن بن یوسف، 1414، تذکرة الفقهاء (ط - الحدیثة)، قم، مؤسسه آل البیت. ـــــ ، 1412، منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة. خانی، فضیله، 1385، جنسیت و توسعه، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی. خسروشاهی، قدرت الله، 1381، فلسفه حقوق، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره. خمینی، روح الله، 1421، کتاب البیع، 5 جلد، اول، تهران، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی ره. خویی، سیدابوالقاسم، 1352، اجود التقریرات، دوجلد، اول، قم، مطبعه عرفان. ـــــ ، 1416، صراط النجاة (حاشیه خویی)، قم، مکتب نشر المنتخب. دزفولی، مرتضی بن محمد امین انصاری، 1415، کتاب مکاسب (ط - الحدیثة)، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری. دیلمی، حسن بن محمد، 1412، ارشاد القلوب الی الصواب، قم، شریف الرضی. ربانی رسول و انصاری محمداسماعیل، 1384، جامعه شناسی کار و مشاغل، اصفهان، دانشگاه اصفهان. رضایی پور، آرزو، 1386، قانون خدمات کشوری (قانون استخدام کشوری) همراه قانون دیوان عدالت اداری، تهران، اندیشه عصر. سفیری خدیجه و ایمانیان سارا، 1388، جامعه شناسی جنسیت، تهران، جامعه شناسان. سول هوفمن و سوزان اورت، 1390، زنان و اقتصاد، ترجمه محمود دانشور کاخکی و همکاران، مشهد، دانشگاه فردوسی. صدر، محمدباقر، 1421، المدرسة القرآنیه، قم، مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیة للشهید الصدر. مطهری، مرتضی، 1371، نظام حقوق زن در اسلام، چ16، تهران، صدرا. شیخ حر عاملی، محمد بن حسن، 1409، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسة آل البیت. شیلا روباتام، 1387، زنان در تکاپو فمینیسم واکنش اجتماعی، مترجم حشمت الله صباغی، تهران، شیرازه. طغرانگر، حسن، 1383، حقوق سیاسی ـ اجتماعی زنان، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی. طوسی، محمد بن حسن، 1407، تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان)، تهران، دار الکتب الإسلامیه. عاملی (شهید ثانی)، زین الدین بن علی، 1410، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (با حاشیه کلانتر)، قم، داوری. علویون، سیدمحمدرضا، 1381، کار زنان در حقوق یران و حقوق بین المللی کار، تهران، روشنگران و مطالعات زنان. عنبرسوز، مریم، 1390، زن در ایران باستان، تهران، روشنگران و مطالعات زنان. فرید من جین، 1381، فمینیسم، ترجمه فیروزه مهاجر، تهران، آشیان. فهیمی بامیانی، رجب علی، 1392، رابطه شغل و جنسیت در اسلام، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره. قلی پور، آرین، 1391، مدیریت منابع انسانی، تهران، سمت. کریمی، حمید، 1391، زن و مرد تشابه، تساوی یا تناسب؟، قم، هاجر. کیت گرینت، 1382، زمینه جامعه شناسی کار، ترجمه پرویز صالحی، تهران، مازیار. کلینی، محمد بن یعقوب، 1407، کافی (ط - الإسلامیة)، 8جلد، چ چهارم، تهران، دار الکتب الإسلامیة. گیدنز آنتونی، 1386، جامعه شناسی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران، نشر نی. ماتیز، رابرت ال و جان جکسون، 1388، مدیریت منابع انسانی، مترجمین ناصر میرسپاسی و دیگران، تهران، میری. مانوئل کاستلز، 1380، عصر اطلاعات، ترجمه حسن چاوشیان، تهران، طرح نو. مایکل پین، 1382، فرهنگ اندیشه انتقادی، ترجمه پیام یزدانجو، دوم، تهران، نشر مرکز. مجلسی، محمدباقر، 1404، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، تهران، دار الکتب الإسلامیة. مصباح، محمدتقی، 1383، آموزش فلسفه، تهران، امیرکبیر، نشر بین الملل. ـــــ ، 1382، پرسش ها و پاسخ ها، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره. ملک زاده، فهیمه، 1392، تأثیر جنسیت بر اشتغال، تهران، جامعه شناسان. موسوی همدانی، سیدمحمدباقر، 1374، پنجم، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه. مهرانگیز، کار، 1379، زنان در بازار کار، دوم، تهران روشنگران و مطالعات زنان. نجفی، صاحب الجواهر، محمدحسن، 1404، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج هفتم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی. نکونام گلپایگانی، محمدرضا، 1384، زن مظلوم همیشه تاریخ، قم، ظهور شفق. ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسی، 1410، تنبیه الخواطر و نزهة النواظر المعروف بمجموعة ورّام، قم، مکتبه فقیه. هوفمند. سول و اورت سوزان، 1389، زنان و اقتصاد خانواده، کار و درآمد، ترجمه محمود دانشور کاخکی و جمعی، مشهد، دانشگاه فردوسی. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمة، نرم افزار میزان الحکمه. محمدمهدی نادری قمی: استایار مؤسسة آموزشی پژوهشی امام خمینی ره. رجب‌علی فهیمی: دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره. اسلام و پژوهش های مدیریتی - سال چهارم، شماره اول، پیاپی 9، ادامه دارد...
http://fna.ir/KDEYKO
94/10/26 - 06:45
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 132]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها