محبوبترینها
قیمت دیگ بخار و تولیدکننده اصلی دیگ بخار
معروف‌ترین هدیه و سوغاتی یزد مشخص شد!
آشنایی با انواع دوربین مداربسته ضد آب
پرداخت اینترنتی قبوض ساختمان (پرداخت قبض گاز، برق و آب)
بهترین دوره آموزش سئو محتوا در سال 1403 با نام طوفان ۱۴۰۳ در فروردین ماه شروع می شود
یک صرافی ارز دیجیتال چه امکاناتی باید داشته باشد؟
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
تعمیرگاه مجاز تعمیر ماشین لباسشویی در شرق تهران
جراحی و درمان ریشه دندان عفونی با خانم دکتر صفوراامامی
چه مواردی بر قیمت کابین دوش حمام تاثیر دارند؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1798238343
چشم دجّال در روایات شیعه و اهل‌تسنن - بخش اول ویژگی‌های چشم دجّال در احادیث فریقین
واضح آرشیو وب فارسی:فارس: چشم دجّال در روایات شیعه و اهل‌تسنن - بخش اولویژگی‌های چشم دجّال در احادیث فریقین
یک چشم دجال، به طور کامل کور است و چشم دیگر، نابینای نسبی است. برجستگی و از حدقه درآمدن، ویژگی چشم راست دجال، و درخشش همانند ستاره، ویژگی چشم چپ اوست.
چکیده در جوامع روایی شیعه و اهل تسنّن، روایات بسیاری دربارۀ چشم دجّال وجود دارد. این روایات هرچند در نگاه نخست، دارای گونه‌های مختلف و بعضاً متناقضی هستند، اما با دقت نظر و بررسی دقیق مضمون آن‌ها، درمی‌یابیم به یکدیگر مرتبطند. این نوشتار با روش گردآوری کتابخانه‌ای و با مراجعه به منابع شیعه و اهل سنت و با شیوه توصیفی _ تحلیلی (تحلیل محتوایی) به این مسئله پرداخته است که راه جمع بین روایات متناقض موجود در جوامع حدیثی اهل تسنن و شیعه دربارۀ ویژگی‌های چشم دجال و حاصل این راه‌کار چیست؟ آن‌گاه نتیجه می‌گیریم که یک چشم دجال، به طور کامل کور است و چشم دیگر، نابینای نسبی است. برجستگی و از حدقه درآمدن، ویژگی چشم راست دجال، و درخشش همانند ستاره، ویژگی چشم چپ اوست. در برخی روایات نیز از نوشتۀ میان دو چشم دجّال سخن به میان آمده که میتواند کنایه از ثبوت و وضوح کفر دجّال باشد.
مقدمه
در جوامع روایی شیعه و اهل‌سنّت روایاتی دربارۀ فتنه‌ها و حوادث آخرالزمان آمده است. یکی از موضوعات مطرح شده در این روایات دجّال است که برخی عالمان آن را از علایم آخرالزمان و برخی دیگر از علایم ظهور دانسته‌اند. در جوامع روایی اهل‌سنّت روایات موضوع دجّال از جوامع روایی شیعه بسیار بیشتر است. این روایات به طور کلی با توجه به موضوعات مطرح شده در آن‌ها به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شود که عبارتند از: وقایع زمان خروج دجّال، ویژگی‌های چشم دجّال، زمان و مکان خروج دجّال، ویژگی‌های مرکب دجّال، پیروان دجّال، محل کشته شدن و کشنده دجّال، والدین دجّال، ذکر برخی ویژگی‌های ظاهری دجّال، سنّ دجّال (برای تفصیل نک: صدری، 1391). این روایات موضوعات گوناگونی را دربارۀ دجّال مطرح می‌کند و در بیشتر آن‌ها اختلاف وجود دارد. موارد اختلاف در برخی از موضوعات، بیشتر و در برخی کمتر است. همچنین برخی از این اختلافات قابل جمع بوده و برخی قابل جمع نیستند.
در روایات شیعه، به‌جز چشم از ویژگی‌های دیگر اندام دجّال سخنی به میان نیامده است، اما در روایات اهل تسنّن از میان روایاتی که ویژگی‌های جسمانی و ظاهری دجّال را معرفی می‌کنند، تعدادی به معرفی قد، اندازه، مو و ... دجّال می‌پردازند.
روایات وارده دربارۀ چشم دجّال در جوامع روایی فریقین فراوانند و در نگاه نخست، اختلافات بسیاری بین آن‌ها مشاهده می‌شود؛ اما با بررسی‌های دقیق‌تر می‌توان به راه جمع کردنشان دست یافت.
در این نوشتار سعی بر آن است که روایات چشم دجّال مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و تعارض ظاهری آن‌ها حل شود.
1. ویژگی‌های چشم دجّال در احادیث فریقین
ویژگی‌های چشم دجال را در احادیث موجود در جوامع روایی فریقین به صورت زیر می‌توان سامان داد:
الف) ویژگی‌های چشم دجّال در جوامع روایی اهل‌سنّت
دجّال یک‌چشم
در روایتی مالک از پدرش از جدّش نقل می‌کند: «رسول خدا(ص) فرمود: دجّال یک‌چشم است» (طیالسی، بی‌تا: 306؛ ابن‌حنبل، بی‌تا: ج1، 182 و 240 و ج3، 333؛ ابن‌حنبل، 1406: ج1، 492؛ ابن‌عبدالبر، 1412: ج4، 1547).
در برخی دیگر از روایات، ذکری از یک‌چشم بودن دجّال به میان نیامده، ولی تنها یک چشم دجّال توصیف شده است؛ توصیفات بدین شرحند:
نابینا و همچون ستاره‌ای بارز: جابر بن عبدالله انصاری نقل می‌کند که رسول خدا(ص) فرمود: «چشم دجّال، کور و مانند ستاره‌ای بارز است» (ابن‌حنبل، بی‌تا: ج3، 368).
همچون انگوری معلّق: سالم از پدرش نقل می‌کند: «رسول خدا(ص) فرمود: چشم دجّال در صورتش مانند انگوری معلق است» (عینی، بی‌تا: ج24، 143).
در برخی دیگر از این دسته روایات، افزون بر بیان یک‌چشم بودن دجّال، به توصیف چشم دجّال نیز پرداخته شده است:
چشمی کور، برجسته و بارز: عباده بن صامت نقل می‌کند: «رسول خدا(ص) فرمود: دجّال یک‌چشم است و این چشم بینایی‌اش را از دست داده و برجسته و بارز است» (ابن‌حنبل، بی‌تا: ج5، 324؛ مروزی، 1414: ج2، 518؛ شیبانی، 1413: ج1، 186).
همچون دانه انگوری برجسته: عبدالله بن عمر نقل می‌کند: «رسول خدا(ص) فرمود: دجّال یک‌چشم است و چشمش مانند دانه‌انگوری برجسته و از حدقه درآمده است» (ابن‌حنبل، بی‌تا: ج2، 33 و 122؛ بخاری، 1401: ج8، 102).
از جا کنده شده و معیوب: مانند روایتی که سالم از پدرش نقل می‌کند: «رسول خدا(ص) فرمود: دجّال یک‌چشم است، چشم او از جا کنده شده و معیوب است» (عینی، بی‌تا: ج16، 34).
نابینا: اسماء بنت یزید انصاریه نقل می‌کند: «رسول خدا(ص) فرمود: همانا دجّال یک‌چشم و کور است.» (هیثمی، 1408: ج7، 344)
بینا: در روایتی عباده بن صامت نقل می‌کند: «رسول خدا(ص) فرمود: دجّال یک‌چشم است، و لیکن کور نیست» (سجستانی، 1410: ج2، 319).
همچون ستاره: ابی‌بکره آن را همچون ستاره صبح، و رافع آن را همچون ستاره‌ای آغشته به خون توصیف می‌کند. ابی‌بکره می‌گوید: «رسول خدا(ص) فرمود: دجّال یک چشم است و چشم او مانند ستاره صبح می‌درخشد» (هیثمی، 1408: ج7، 337). رافع نیز از ابن‌عباس نقل می‌کند: «دجّال یک‌چشم است و چشم او گویی ستاره‌ای آغشته به خون است» (متقی هندی، 1409: ج14، 326).
دجّال دو چشم
1. در برخی از روایات به توصیف چشم راست دجّال پرداخته شده، مانند نمونه‌های زیر:
نابینا: عبدالله بن عمر نقل می‌کند: «رسول خدا(ص) فرمود: چشم راست دجّال کور است» (ابن‌حنبل، بی‌تا: ج1، 176 و ج2، 22؛ الدانی، 1416: 1191؛ حاکم نیشابوری، بی‌تا: ج4، 528؛ راوندی، 1409: ج3، 1133؛ هیثمی، 1408: ج1، 75؛ متقی هندی، 1409: ج14، 326).
نابینا و همچون انگور: مانند روایتی که ابن‌عمر نقل می‌کند: «رسول خدا(ص) فرمود: چشم راست دجّال کور است و همچون انگوری برجسته و از حدقه درآمده است» (ابن‌حنبل، بی‌تا: ج2، 131؛ ابن‌حنبل، 1406: ج1، 443؛ بخاری، 1401: ج5، 125 و ج7، 57 و ج8، 72 و 171؛ نیشابوری، بی‌تا: ج1 107؛ ترمذی، 1403: ج3، 349).
نابینا و همچون نخاعه‌ای بر دیوار گچکاری شده: در روایتی دیگر ابوسعید نقل می‌کند: «رسول خدا(ص) فرمود: چشم راست دجّال، کور و از حدقه بیرون زده است، گویی نخاعه‌ای (خلطی) است که روی دیوار گچکاری شده افتاده است» (ابن‌حنبل، بی‌تا: ج3، 79؛ هیثمی، 1408: ج7، 344).
دارای ناخنک: در روایتی ابن‌عمر از رسول خدا(ص) نقل می‌کند: «چشم راست دجّال، دارای ناخنکی است» (مروزی، 1414: ج2، 519).
2. در تعدادی دیگر از روایات اهل‌سنت به توصیف چشم چپ دجّال پرداخته شده است:
نابینا: در روایتی سمره بن جندب نقل می‌کند: «رسول خدا(ص) فرمود: همانا چشم
چپ دجّال کور است» (طیالسی، بی‌تا: 151؛ ابن‌حنبل، بی‌تا: ج5، 13، 221، 383؛ همچنین نک: نیشابوری، بی‌تا: ج8، 195؛ ابن‌ماجه، بی‌تا: ج2، 1353؛ مروزی، 1414: ج2، 519؛
حاکم نیشابوری، بی‌تا: ج1، 329؛ بیهقی، بی‌تا: ج3، 339؛ هیثمی، 1408: ج2، 209 و ج7، 337 و 339).
همچون ستاره‌ای درخشان: ابوسعید نقل می‌کند: «رسول خدا(ص) فرمود: چشم چپ دجّال مانند ستاره‌ای درخشان است» (ابن‌حنبل، بی‌تا: ج3، 79).
همچون ستاره زهره: حذیفه در روایتی چشم چپ دجّال را این‌گونه توصیف می‌کند: «چشم چپ دجّال گویی ستاره زهره است» (حاکم نیشابوری، بی‌تا: ج4، 528؛ متقی هندی، 1409: ج14، 326).
3. در برخی روایات به دو چشم داشتن دجّال به طور غیرمستقیم اشاره شده است:
در روایتی ابن‌عباس نقل می‌کند: «رسول خدا(ص) فرمود: یکی از چشمان دجّال مانند ستاره‌ای درخشان است» (ابن‌حنبل، بی‌تا: ج1، 374؛ هیثمی، 1408: ج1، 67). در حدیث دیگری جابر بن عبدالله انصاری نقل می‌کند: «رسول خدا(ص) فرمود: چشم دجّال کور و مانند ستاره‌ای بارز است» (ابن‌حنبل، بی‌تا: ج3، 368). در روایتی دیگر، ثعلبه بن عباد العبدی نقل می‌کند: «یکی از چشمان دجّال مانند شیشه‌ای سبزرنگ است» (حاکم نیشابوری، بی‌تا: ج1، 329؛ هیثمی، 1408: ج7، 337؛ بیهقی، بی‌تا: ج3، 339). در روایتی دیگر، حذیفه نقل می‌کند: «پیامبر(ص) فرمود: یکی از چشمان دجّال کور و دیگری آغشته به خون است» (مروزی، 1414: ج2، 522).
چنان‌که ملاحظه می‌شود در این روایات به صورت ابهام‌آمیزی به توصیف چشمان دجّال پرداخته شده و مشخص نیست که ویژگی ذکر شده مربوط به کدام چشم دجّال است.
دجّال مطلقاً کور
در دسته‌ای دیگر از روایات، دجّال کور مطلق معرفی می‌شود؛ مانند نمونه زیر:
جبیر بن نفیر از پدرش از جدش نقل می‌کند: «رسول خدا(ص) فرمود: همانا دجّال کور است» (حاکم نیشابوری، بی‌تا: ج4، 530؛ هیثمی، 1408: ج7، 342).
ب) ویژگی‌های چشم دجّال در جوامع حدیثی شیعه
دجّال یک‌چشم
ابوسعید خدری در روایتی از رسول خدا(ص) نقل می‌کند: «همانا دجّال یک‌چشم است» (مجلسی، 1403: ج51، 99؛ یزدی حائری، 1422: ج2، 171).
دجّال دوچشم
1. روایاتی که به توصیف چشم راست یا چپ دجّال پرداخته‌اند و بالطبع وقتی سخن از چپ و راست می‌شود، به معنای دو چشم داشتنِ اوست:
توصیف چشم راست دجّال: اصبغ بن نباته از امیرالمؤمنین(ع) نقل می‌کند: «همانا دجّال مردی است که ... چشم راستش کور و مانند دانه انگوری برجسته و از حدقه درآمده است» (مجلسی، 1403: ج88، 92، پاورقی).
توصیف چشم چپ دجّال: اصبغ بن نباته در روایتی دیگر، از امیرالمؤمنین(ع) دربارۀ دجّال می‌پرسد و ایشان در پاسخ، چشم چپ دجّال را این‌گونه توصیف می‌کند: «چشم چپ دجّال در پیشانی‌اش مانند ستاره صبح می‌درخشد و آن‌چنان آغشته به خون است که گویی زالویی در آن وجود دارد» (صدوق، 1395: ج2، 527).
2. در برخی از این دسته روایات، به توصیف دو چشم دجّال پرداخته شده است. در این بخش، روایات به کور بودن چشم راست دجّال تصریح کرده‌اند و در ادامه به توصیف چشم چپ او پرداخته‌اند؛ این توصیفات به شرح زیر است:
همچون ستاره صبح در پیشانی و دارای تکه‌گوشتی اضافه: نزّال بن سبره از امیرالمؤمنین(ع) نقل می‌کند: «همانا چشم راست دجّال کور است و چشم چپ او در پیشانی‌اش همچون ستاره صبح می‌درخشد و به گونه‌ای آغشته به خون است که گویی تکه‌گوشتی اضافه دارد» (راوندی، 1409: ج3، 1135).
تشبیه به زالو، به جای تکه‌گوشت: مفضّل از امام صادق از پدرش8 از رسول خدا(ص) نقل می‌کند: «چشم راست دجّال کور است و چشم چپش در پیشانی‌اش همچون ستاره صبح می‌درخشد و به گونه‌ای آغشته به خون است که گویی زالویی در آن وجود دارد» (مجلسی، 1403: ج57، 225).
همچون دانه انگوری برجسته: منذر بن الجارود از امیرالمؤمنین(ع) نقل می‌کند: «دجّال موجودی بزرگ است که چشم راستش کور و چشم دیگرش مانند دانه انگوری برجسته و از حدقه در آمده است» (نعمانی، 1397: 16؛ مجلسی، 1403: ج32، 255).
2. نوشته میان دو چشم دجّال
الف) نوشته میان دو چشم دجّال در جوامع روایی اهل‌سنّت
این دسته از روایات خود به دسته‌های جزئی‌تری تقسیم می‌شوند که عبارتند از:
1. در برخی از این روایات به صورت مطلق و بدون هیچ مطلب اضافه‌ای آمده که میان دو چشم دجّال نوشته شده است «کافر». از این دسته از روایات در جوامع روایی اهل سنت به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:
ابن عباس در روایتی نقل می‌کند: «بین دو چشم دجّال نوشته شده " کافر" یا " ک ف ر" (طیالسی، بی‌تا: 150 و 306؛ ابن‌حنبل، بی‌تا: ج1، 276 و ج3، 201 و 327 و ج5، 221 و 386؛ بخاری، 1401: ج2، 148 و ج4، 111 و ج8، 104؛ نیشابوری، بی‌تا: ج8، 195؛ ابن‌ماجه، بی‌تا: ج2، 1359؛ سجستانی، 1410: ج2، 317؛ مروزی، 1414: ج2، 519؛ بیهقی، بی‌تا: ج5، 176؛ راوندی، 1409: ج3، 1133؛ هیثمی، 1408: ج7، 344؛ شیبانی، 1413: ج1، 186).
انس بن مالک نیز نقل می‌کند: «رسول خدا(ص) فرمود: میان پیشانی دجّال نوشته شده کافر» (مروزی، 1414: ج2، 519؛ الدانی، 1416: 1191).
2. در دسته‌ای دیگر از این روایات برای دیدن نوشته میان دو چشم دجال شرایطی ذکر شده است؛ مانند روایتی که عبدالله بن عمر نقل می‌کند: «بین دو چشم دجّال نوشته شده کافر و تنها کسی قادر به خواندن آن است که از عمل دجّال اکراه داشته باشد» (ترمذی، 1403: ج3، 344). همو در روایتی دیگر، افزون بر این شرط، داشتن ایمان را نیز آورده است (نیشابوری، بی‌تا: ج8، 192).
همچنین عبدالله بن زبیر از پدرش از عایشه نقل می‌کند: «از رسول خدا(ص) شنیدم: بین دو چشم دجّال نوشته شده کافر، که هر مؤمن باسواد و بی‌سوادی قادر به خواندن آن است» (ابن‌حنبل، بی‌تا: ج6، 140؛ ابن‌حنبل، 1406: ج1، 443؛ مروزی، 1414: ج2، 522؛ طبرانی، 1412: 124؛ الدانی، 1416: 1191).
ابی‌بکره نیز همین روایت را نقل کرده، با این تفاوت که به جای «هر مؤمن»، «هر انسان» ذکر شده است (ابن‌حنبل، بی‌تا: ج5، 38؛ حاکم نیشابوری، بی‌تا: ج4، 490؛ هیثمی، 1408: ج7، 337). در همین معنا روایات دیگری نیز در جوامع حدیثی اهل‌سنّت آمده است (مروزی، 1414: ج2، 522؛ متقی هندی، 1409: ج14، 618).
انس بن مالک نقل می‌کند: «رسول خدا(ص) فرمود: بین دو چشم دجّال نوشته شده کافر که هر مسلمانی میتواند آن را بخواند». (ابن‌حنبل، بی‌تا: ج3، 211؛ عینی، بی‌تا: ج8، 172)
ب) نوشته میان دو چشم دجّال در جوامع روایی شیعه
نزّال بن سبره از امیرالمؤمنین نقل می‌کند: «در مجلسی که خطبه می‌خواندند، صعصعه بن صوحان از ایشان دربارۀ دجّال پرسید. حضرت فرمود: بین دو چشم دجّال نوشته شده کافر، که هر باسواد و بی‌سوادی قادر به خواندن آن است» (ابن‌بابویه، 1395: ج2، 526؛ راوندی، 1409: ج3، 1135؛ حلی، 1421: 125؛ نیلی نجفی، 1360: 87؛ فیض کاشانی، 1371: 260؛ مجلسی، 1403: ج52، 194؛ جزایری، 1427: ج3، 160؛ یزدی حائری، 1422: ج2، 111).
جابر جعفی از امام صادق(ص) نقل می‌کند: «شنیدم هیچ کافری نیست مگر اینکه در زمان حیاتش دجّال را درک می‌کند و به او ایمان می‌آورد و اگر از دنیا رفته باشد در قبر به او ایمان می‌آورد؛ و هیچ مؤمنی نیست مگر اینکه در زمان حیاتش دجّال را درک می‌کند و اگر از دنیا رفته باشد در قبر او را ردّ می‌کند. همانا بین دو چشم دجّال نوشته شده کافر، که هر مؤمنی آن را می‌شناسد» (گروه نویسندگان، 1423: 223).
3. بحث و تحلیل
آنچه در تحلیل یافته‌های تحقیق _ خواه به صورت مشترک در جوامع روایی فریقین یا به صورت اختصاصی در منابع شیعه یا اهل تسنن _ مهم است، حل نقاط ابهام و تبیین آن‌ها و نیز چاره‌جویی برای رفع تناقض ظاهری میان روایات تا حد امکان و در نتیجه ارائه نظر در این‌باره و در نهایت مشخص کردن آموزه‌های صحیح و سقیم در موضوع تحقیق است که در دو حوزه متفاوت باید مورد پژوهش قرار گیرد: 1. تحلیل و بررسی روایات از نظر سندی؛ 2. تحلیل احادیث از نظر محتوا و میزان دلالت آن‌ها.
الف) بررسی احادیث از نظر سندی
در واقع بررسی سندی احادیث مورد بحث، مقاله دیگری را می‌طلبد؛ زیرا دربارۀ حجیت خبر واحد در این‌گونه احادیث _ که به حوزۀ عمل و کاربردی مربوط نمی‌شود _ دو نظریه مختلف وجود دارد؛ نظریه‌ای بر آن است که خبر واحد _ که احادیث مورد بحث از این دسته به شمار می‌آیند _ در غیر حوزه عمل و باید و نباید _ یعنی در حوزه مسائل نظری و هست و نیست _ هرچند سند درستی داشته باشد، حجت نیست و برای اعتبارسنجی آن‌ها باید از روشی دیگر بهره جست و آن بررسی محتوای روایات از نظر مطابقت با محکمات قرآن و قطعیات عقل و سنت و تجربه است (طباطبایی، 1417: ج5، 265 و ج6، 57 و224؛ ج14، 25،133، 205).
در مقابل، دیدگاهی دیگر بر آن است که خبر واحد در این حوزه نیز حجت است و با این دسته از روایات نیز مانند روایات کاربردی _ یعنی روایات فقهی _ باید تعامل کرد و اعتبارسنجی در این حوزه متفاوت با حوزه باید و نباید نیست (خویی، بی‌تا: 398).
لیکن از آن‌جا که دیدگاه نخست دیدگاه برگزیدۀ نگارنده است و همچنین بررسی همه‌جانبۀ روایات حتی بر اساس این نظریه، مسئلۀ پیش روی این نوشتار نیست، لذا دربارۀ اعتبارسنجی محتوایی احادیث مورد بحث، تنها به صورت گذرا، آن هم در لابه‌لای مطالب دیگر اشاره خواهد رفت.
گزاره‌های احادیث مورد بحث _ اعم از احادیث مشترک جوامع روایی شیعه و اهل‌تسنن و یا مختص هریک و نیز اعم از گزاره‌هایی که میان آن‌ها تناقض هرچند ظاهری وجود دارد یا ندارد _ را به صورت زیر می‌توان سامان داد:
یکم. گزاره‌های موجود در روایات اهل تسنن
گزاره‌هایی که دربارۀ چشم دجال از روایات اهل تسنن به دست می‌آید عبارتند از:
1. دجّال دارای یک چشم است؛
2. چشم دجّال کور است؛
3. چشم دجّال مانند انگور معلق و آویزان است؛
4. چشم دجّال برجسته و بارز است؛
5. چشم دجّال بینایی‌اش را از دست داده است؛
6. چشم دجّال مانند انگور برجسته و از حدقه درآمده است؛
7. چشم دجّال از جا کنده شده است؛
8. چشم دجّال معیوب است؛
9. چشم دجّال کور نیست؛
10. چشم دجّال مانند ستاره صبح می‌درخشد؛
11. چشم دجّال گویی ستاره‌ای آغشته به خون است؛
12. چشم راست دجّال کور است؛
13. چشم دجّال ورقلنبیده است؛
14. چشم دجّال گویی نخاعه‌ای (خلطی) است که روی دیوار گچکاری شده افتاده است؛
15. چشم دجّال دارای ناخنک است؛
16. چشم چپ دجّال کور است؛
17. چشم چپ دجّال همچون ستاره‌ای درخشان است؛
18. چشم چپ دجال گویی ستاره زهره است؛
19. یکی از چشمان دجال مانند ستاره‌ای درخشان است؛
20. چشم دجال مانند ستاره‌ای بارز است؛
21. یکی از چشمان دجال مانند شیشه‌ای سبزرنگ است؛
22. یکی از چشمان دجال کور و دیگری آغشته به خون است؛
23. بین دوچشم دجال واژه «کافر» نوشته شده است؛
24. بین دوچشم دجال واژه «کافر» یا «ک ف ر» نوشته شده است؛
25. تنها کسی قادر به خواندن نوشته میان دو چشم دجال است که از عمل او اکراه
داشته باشد.
26. هر مؤمن باسواد و بی‌سوادی نوشته میان دو چشم دجال را می‌خواند.
27. هر انسانی قادر به خواندن نوشته میان دو چشم دجال است؛
28. هر مسلمانی میتواند نوشته میان دو چشم دجال را بخواند.
دوم. گزاره‌های موجود در روایات شیعه
گزاره‌هایی که دربارۀ چشم دجال از روایات شیعه به دست می‌آید عبارتند از:
1. دجال یک چشم است؛
2. چشم راست دجال کور و مانند دانه انگور برجسته و از حدقه درآمده است؛
3. چشم دجال در پیشانی‌اش مانند ستاره صبح می‌درخشد و آن‌چنان آغشته به خون است که گویی زالویی در آن وجود دارد؛
4. چشم راست دجال کور است و چشم چپ او در پیشانی‌اش همچون ستاره صبح می‌درخشد و به گونه‌ای آغشته به خون است که گویی تکه‌گوشتی اضافه دارد؛
5. چشم راست دجال کور است و چشم چپ او در پیشانی‌اش همچون ستاره صبح می‌درخشد و به گونه‌ای آغشته به خون است که گویی زالویی در آن وجود دارد؛
6. چشم راست دجال کور است و چشم دیگر او مانند دانه انگور برجسته و از حدقه
درآمده است؛
7. میان دو چشم دجال واژه «کافر» نوشته شده است؛
8. هر شخص باسواد و بی‌سوادی نوشته میان دو چشم دجال را میتواند بخواند.
9. هر مؤمنی قادر به شناسایی نوشته میان دو چشم دجال است.
ب) تحلیل احادیث از نظر محتوا و میزان دلالت آن‌ها
با نگاهی گذرا به روایات اهل تسنن و شیعه می‌توان به نتایج کلی زیر دست یافت:
1. برخی از و‌یژگی‌ها بین جوامع حدیثی اهل تسنن و شیعه مشترک است و برخی دیگر تنها به یکی از آن‌ها اختصاص دارد که در ادامه بیان خواهد شد.
2. اطلاعات و داده‌های موجود در روایات اهل تسنن، دارای فراوانی بیشتری نسبت به روایات شیعه است.
3. در برخی از روایات اهل تسنن تناقض وجود دارد، برخلاف احادیث شیعه که در آن‌ها تناقضی یافت نمی‌شود.
اما آنچه مهم است، تحلیل داده‌ها و به‌ویژه داده‌های متناقض‌نماست که در ادامه بدان پرداخته می‌شود. پیش‌زمینه بررسی این موارد، مقایسه میان روایات و استخراج موارد مشترک و مختص و نیز داده‌های به ظاهر متناقض است. منابع
_ ابن‌حنبل، احمد، مسند، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
_ ابن‌حنبل، عبد الله بن احمد، السنه، تحقیق: محمد بن سعید بن سالم قحطانی، بی‌جا، دار ابن‌قیّم، چاپ اول، 1406ق.
_ ابن‌عبدالبر، یوسف، الاستیعاب، تحقیق: علی محمد البجاوی، بیروت: دارالجیل، چاپ اول، 1412ق.
_ ابن‌ماجه، محمد بن یزید، سنن، تحقیق و تعلیق: محمد فؤاد عبدالباقی، بیروت، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، بی‌تا.
_ ابوحیان، محمد بن یوسف، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت، دارالفکر ، 1412ق.
_ ایوان‌کیفی، محمدتقی بن عبدالرحیم، هدایه المسترشدین فی شرح معالم الدین، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1421ق.
_ بحرانى، سید هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسه البعثه، چاپ اول، 1374ش.
_ بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح، بیروت، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، 1401ق.
_ بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، بیروت، دار احیاء التراث العربى، 1376ق.
_ بیهقی، احمد، السنن الکبرى، بیروت: دار الفکر، بی‌تا.
_ ترمذی، محمد بن عیسی، سنن، تحقیق و تصحیح: عبدالرحمن محمد عثمان، بیروت، دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع، چاپ دوم، 1403ق.
_ جزایرى، نعمت‌الله، ریاض الأبرار فی مناقب الأئمه الأطهار، بیروت، مؤسسه التاریخ العربی، چاپ اول، 1427ق.
_ حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک على الصحیحین، اشراف: یوسف عبدالرحمن المرعشلی، بی‌جا: بینا، بی‌تا.
_ حلى، حسن بن سلیمان بن محمد، مختصر البصائر، قم، مؤسسه النشر الإسلامی، چاپ اول، 1421ق.
_ خویى، ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئى ، بی‌تا.
_ الدانی، عثمان بن سعید، السنن الوارده فی الفتن و غوائلها و الساعه و أشراطها، ریاض، دار العاصمه، چاپ اول، 1416ق.
_ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، بیروت، دار القلم، چاپ اول، 1412ق.
_ راوندى، قطب‌‌الدین سعید بن هبه‌الله، الخرائج و الجرائح، قم، مؤسسه امام مهدى(عج)، چاپ اول، 1409ق.
_ سجستانی، أبی‌داود سلیمان، سنن، تحقیق و تعلیق: سعید محمد اللحام، بیروت، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، چاپ اول، 1410ق.
_ شیبانی، ابن‌ابی‌عاصم، السنه، بیروت، المکتب الاسلامی، 1413ق.
_ صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر(ع)؛ قم، مکتبه المرجع الدینی آیه الله العظمی الصافی، 1428ق.
_ صدری، سحر، بررسی تطبیقی روایات شیعه و اهل تسنن درباره ماهیت دجال (پایان‌نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه تربیت مدرس، 1391ش.
_ صدوق، محمد بن على بن حسین، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، قم، دارالشریف الرضی للنشر، چاپ دوم، 1406ق.
_ ، کمال الدین و تمام النعمه، تهران، انتشارات اسلامیه، چاپ دوم، 1395ق.
_ ، من لا یحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم، 1413ق.
_ صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد صلى الله علیهم، قم، مکتبه آیه الله المرعشی النجفی، چاپ دوم، 1404ق.
_ طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم، 1417ق.
_ طبرانی، سلیمان، الأحادیث الطوال، تحقیق: مصطفى عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، 1412ق.
_ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق: احمد قصیر عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
_ طیالسی، سلیمان بن داوود، مسند، بیروت، دار المعرفه، بی‌تا.
_ عراقی، ضیاء‌الدین، نهایه الافکار فی مباحث الالفاظ، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1431ق.
_ عینی، محمود، عمده القاری، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
_ فیض کاشانى، محمدمحسن، نوادر الأخبار فیما یتعلق بأصول الدین، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى، چاپ اول، 1371ش.
_ قمی، ابوالقاسم بن محمدحسن، قوانین المحکمه (قوانین الاصول)، تهران، مکتبه العلمیه الاسلامیه، 1231ق.
_ گروه نویسندگان، الأصول السته عشر، قم، مؤسسه دار الحدیث الثقافیه، چاپ اول، 1381ش.
_ متقی هندی، علی بن حسام‌الدین، کنز العمال، ضبط و تفسیر: الشیخ بکری حیانی، تصحیح و فهرسه: الشیخ صفوه السقا، بیروت، مؤسسه الرساله، 1409ق.
_ مجلسى، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
_ مروزی، نعیم بن حماد، الفتن، تحقیق و تقدیم: دکتر سهیل زکار، بیروت، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، 1414ق.
_ مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، تحقیق: عباس‌علی زارعی سبزواری، چاپ هشتم، قم، مؤسسه بوستان کتاب، 1380ش.
_ نسائی، أحمد بن شعیب، سنن، بیروت، دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، چاپ اول، 1348ق.
_ نعمانی، محمد بن ابراهیم، کتاب الغیبه، تهران، نشر صدوق، چاپ اول، 1397ق.
_ نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح، بیروت، دار الفکر، بی‌تا.
_ نیلى نجفى، بهاء‌الدین على بن عبدالکریم، منتخب الأنوار المضیئه فی ذکر القائم الحجّه(ع)، قم، مطبعه الخیام، چاپ اول، 1360ش.
_ هیثمی، علی، مجمع الزوائد، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1408ق.
_ یزدى حائرى، على، إلزام الناصب فی إثبات الحجه الغائب(عج)، بیروت، مؤسسه الأعلمى، چاپ اول، 1422ق. نویسندگان: کاووس روحی برندق، نصرت نیل‌ساز .علی صفری،سحر صدری فصلنامه مشرق موعود شماره 28 ادامه دارد...
95/02/23 :: 02:15
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 128]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها