تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1834750621
بررسی و تحلیل شادکامی از منظر قرآن
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
بررسی و تحلیل شادکامی از منظر قرآن
شادکامی دارای سه مؤلفه رضامندی در خوشایند، فقدان عواطف منفی در ناخوشایند و نشاط در خوشایند و ناخوشایند است.
بخش دوم و پایانی جمع‌بندی در ادامه مباحث مذکور، موارد دیگری را نیز می‌توان یافت. آنچه مهم است اینکه، باید واکنش‌های منفی را مهار نمود تا زمینه برای شادکامی اصیل و پایدار فراهم گردد. لازم است با شناخت این بخش از آیات قرآن کریم، راهکارهای لازم به دانشجویان ارائه گردد. دو. عوامل رضامندی در خوشایند چنان‌که گذشت، روشن شد محور رضامندی در خوشایند، داشته‌های انسان است. اما باید توجه داشت صِرف داشتن، برای رضامندی کافی نیست؛ بلکه درک داشته‌ها لازم و البته ضروری است. انسان تا نداند چه دارد، از آن راضی نبوده و به مرحله شکر نمی‌رسد. بنابراین راهبرد اساسی در این موضوع، «شناخت داشته‌ها» است. عواملی به تحقق این راهبرد کمک می‌کنند که در ادامه به مواردی از آن از باب نمونه اشاره می‌شود. 1. بازشناسی نعمت‌ها برخی افراد داشته‌های فراوانی دارند، اما چون نمی‌دانند اینها جزو داشته‌ها به‌شمار می‌رود، از آن احساس رضامندی نمی‌کنند. خداوند متعال نعمت‌های بی‌شماری به انسان داده است؛ چنان‌که می‌فرماید: «وإن تعدوا نعمة الله لا تحصوها.» (ابراهیم / 34) لذا بازشناسی نعمت‌ها از راهکارهای اساسی است. مرکز ثقل این بحث آن است که فرد با فهرست داشته‌های لازم برای زندگی موفق آشنا شود تا وضعیت خود را با آن بسنجد. بخشی از آیات قرآن به معرفی نعمت‌های خداوند متعال پرداخته‌اند که طیف وسیعی از امور مادی و معنوی را شامل می‌شود. این آیات ممکن است با واژه نعمت و یا بدون آن آمده باشد. ازاین‌رو اساتید محترم باید با شناسایی این آیات، به معرفی آنها اقدام کنند. نکته‌ای که اهمیت فوق‌العاده و بلکه حیاتی دارد، «تبیین وجه نعمت بودن» هرکدام از امور است؛ بدین توضیح که در این موضوع نباید صرفاً به معرفی و توصیه بسنده کرد؛ بلکه باید وجه نعمت بودن آن را توضیح داد تا برای مخاطب روشن و آشکار گردد. 2. مدیریت مقایسه مقایسه، از ابزارهای شناخت است؛ ازاین‌رو می‌تواند به تحقق راهبرد نعمت‌شناسی کمک کند. باید توجه داشت دو گونه مقایسه وجود دارد: یکی مقایسه صعودی و دیگری مقایسه نزولی. مقایسه صعودی یعنی مقایسه با بالادست که نتیجه آن، شناخت نقص‌ها و محرومیت‌هاست و مقایسه نزولی یعنی مقایسه با پایین‌دست که نتیجه‌اش شناخت داشته‌هاست. کسی که از مقایسه صعودی استفاده نماید، ناراضی خواهد شد و کسی که از مقایسه نزولی استفاده نماید، راضی خواهد شد. ازاین‌رو باید مقایسه را مدیریت نمود تا به رضامندی آسیب وارد نسازد. به همین جهت خداوند متعال می‌فرماید: وَلَا تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إ‌ِلَیٰ مَا مَتَّعْنَا به أ‌َزْوَاجًا مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا لِنَفْتِنَهُمْ فِیه وَر‌ِزْقُ رَبکَ خَیْرٌ وَأ‌َبْقَیٰ. (طه / 131؛ نیز: حجر / 88) جالب اینکه پس از نزول این آیه شریفه، پیامبر(ص) به کسی فرمود این پیام را به گوش مردم برساند: مَن لَم یَتَأ‌َدَّب بأ‌َدَب اللَّه تَقَطَّعَت نَفسُهُ عَلَی الدُّنیا حَسَراتٍ. (مجلسی، 1388: 71 / 348؛ امام رضا(علیه السلام)، 1406: 364) زندگی در حال جان کندن چه حالی دارد؟ آیا کسی که در چنین وضعیتی قرار دارد، می‌تواند احساس رضایت کند؟ این احساس نارضایتی از کجا ناشی می‌شود؟ مقایسه صعودی به‌قدری زندگی را بر انسان سخت می‌کند که گویی انسان در حال جان کندن است و در این شرایط نمی‌توان زندگی آرام و لذت‌بخشی را انتظار داشت. داستان قارون نیز که در سوره قصص آمده، نمونه‌ای از مقایسه صعودی است که عاقبت آن را معرفی نموده است. در این آیات و تعبیرهایی که وارد شده، نکات مهمی درباره شیوه اصلاح مقایسه وجود دارد. (بنگرید به: قصص / 82 ـ 76) از این گذشته، موضوع شکر نیز در ارتباط با این بحث می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. سه. عوامل بردباری در ناخوشایند همان‌گونه که پیش‌تر گذشت، محور ناخوشایند، نداشته‌ها و محرومیت‌هاست و عامل اساسی شادکامی در آن، صبر و بردباری می‌باشد. اما پرسش اساسی این است که چگونه می‌توان به صبر در محرومیت‌ها و مشکلات دست یافت؟ برای پاسخ به این سؤال نباید به کلیات بسنده کرد و برای پیوند زدن موضوع با زندگی مخاطب لازم است تبیین مناسب انجام شود و به راهکارهای تقویت و افزایش صبر اشاره گردد. در آیات قرآن کریم مواردی در ارتباط با صبر ذکر شده که به برخی از آنها از باب نمونه پرداخته می‌شود. 1. تصحیح ارزیابی از محرومیت گاه برخی افراد واقعاً محروم نیستند، اما دچار احساس محرومیت می‌شوند؛ لذا به احساس نارضایتی کاذب مبتلا می‌گردند. ازاین‌رو داشتن تفسیری صحیح و واقع‌گرایانه از محرومیت، نقش مهمی در تنظیم احساسات و واقع‌گرا ساختن آنها دارد. محرومیت از یک منظر بر دو قسم است: قابل تحمل و غیر قابل تحمل. محور این تقسیم نیز دوگونه بودن داشته‌های انسان (مادی و معنوی) است. بر همین اساس، محرومیت غیر قابل تحمل، محرومیت معنوی و محرومیت قابل تحمل، محرومیت مادی است. اگر فرد دچار محرومیت معنوی باشد، دچار زیان اساسی شده و باید ناراضی باشد. اگر این حقیقت را قبول دارد که طبیعی است، و اگر قبول ندارد، باید وی را نسبت به آن آگاه ساخت. اما اگر فرد دچار محرومیت مادی باشد، زیان چندانی نکرده است. ازاین‌رو اگر احساس ناراحتی دارد، باید به او کمک کرد تا با استفاده از عواملی که ذکر می‌شود، فشار روانی خود را مهار نماید. بخشی از آیات قرآن کریم به معرفی این موضوع پرداخته و روشن کرده‌اند که چه چیزی موجب خسران و زیان آدمی است که باید به‌خاطر آن ناراحت بود. این متون را می‌توان با کلیدواژه «خسران» به‌دست آورد و مفهوم و مصادیق آن را تبیین نمود. البته در این مسئله نباید محرومیت و خسران مادی را نادیده گرفت؛ بلکه باید این نکته را تبیین نمود که اساساً محرومیت واقعی چیست. 2. باور به مالکیت خداوند ریشه نابردباری در ناخوشایندها، احساس مالکیت است. وقتی انسان احساس مالکیت داشته باشد، فقدان و از دست دادن برایش سخت و ناگوار خواهد بود؛ اما وقتی بدانیم مالکیت از آنِ خداوند متعال است، فقدان سخت نخواهد بود. به همین جهت، قرآن کریم این نکته را می‌آموزد که هنگام بروز مصیبت باید گفت «إ‌ِنَّا لِلَّه وَإ‌ِنَّا إ‌ِلَیْه رَاجعُونَ» که به «کلمه استرجاع» معروف است: وبَشِّر‌ِ الصَّابر‌ِینَ * الَّذِینَ إ‌ِذَا أ‌َصَابَتْهُمْ مُصِیبَةٌ قَالُوا إ‌ِنَّا لِلَّه وَإ‌ِنَّا إ‌ِلَیْه رَاجعُونَ. (بقره / 156 ـ 155) کلمه استرجاع از دو جمله تشکیل شده است؛ جمله نخست اشاره به مالکیت خداوند بر انسان و جمله دوم اشاره به ناپایداری انسان و هلاکت او دارد. (کلینی، 1363: ٣ / ٢٦١) بنابر تصریح علامه طباطبایی، این آیه علت واقعی وجوب صبر بر آدمی را این نکته می‌داند که ما ملک خداییم و مالک حق دارد هرگونه تصرفی در ملک خود بکند. در حقیقت صبر در برابر مصیبت‌ها، نتیجه ایمان به مالکیت مطلق خداوند بر تمام هستی است. در واقع صرف تلفظ این الفاظ، بدون توجه به معنای آن کافی نیست؛ بلکه باید به حقیقت معنای آیه ایمان داشت؛ یعنی ایمان به اینکه آدمی مملوک خداست و مالکیت خدا، مالکیت حقیقی است. زمانی که انسان با درک معنای واقعی این آیه بداند که بازگشتش به‌سوی مالکش است، بهترین صبر تحقق پیدا می‌کند؛ صبری که ریشه و منشأ هر جزع و تأسفی را در دل می‌سوزاند و چرک غفلت را از صفحه دل می‌شوید. (طباطبایی، 1379: 1 / 531) 3. معناشناسی بلاها یکی از عوامل تنیدگی و فشار روانی، احساس بی‌معنا بودن حوادث است. اگر حادثه‌های ناخوشایند زندگی، بی‌معنا و بی‌حاصلْ ارزیابی شوند، قابل تحمل نخواهند بود. کسانی که در سختی‌ها و بلاها بی‌تاب می‌شوند، نه‌تنها موقعیت ناخوشایند را بی‌معنا می‌دانند، بلکه ارزیابی منفی نیز از آن دارند. معمولاً چنین افرادی سختی‌های زندگی را ناعادلانه، بی‌دلیل، رنج بی‌حاصل، مزاحم و به‌خصوص اهانت‌آمیز ارزیابی می‌کنند. در تصور این افراد، مال و ثروت نشانه «کرامت» است و محرومیت نشانه «خواری». قرآن کریم دراین‌باره می‌فرماید: فَأ‌َمَّا الْإ‌ِنْسَانُ إ‌ِذَا مَا ابْتَلَاهُ رَبُّهُ فَأ‌َکْرَمَهُ وَنَعَّمَهُ فَیَقُولُ رَبی أ‌َکْرَمَن‌ِ * وَأ‌َمَّا إ‌ِذَا مَا ابْتَلَاهُ فَقَدَرَ عَلَیْه ر‌ِزْقَهُ فَیَقُولُ رَبی أ‌َهَانَن‌ِ. (فجر / 16 ـ 15) آنچه موجب تشدید فشار روانی می‌گردد، همین ارزیابی‌هاست. در این ارزیابی‌ها، معنای بلاها منفی ارزیابی می‌شوند و این ارزیابی بر رنج موقعیت ناخوشایند می‌افزاید. اما اگر انسان به معناداری کارها، هرچند دشوار و سخت باور داشته باشد، آنها را تحمل خواهد کرد. ما در زندگی خود نیاز به چیزی داریم که «به‌خاطر آن» سختی‌ها را تحمل کنیم. ناکامی در یافتن معنا، از مهم‌ترین عوامل تنش‌زاست. به همین جهت امروزه یکی از راه‌های درمان بیماری‌های روانی، «لوگوتراپی» (1) یا معنادرمانی است که بنیان‌گذار آن، دکتر فرانکل است. (بنگرید به: فرانکل، 1378) بخشی از آیات قرآن کریم به فلسفه بلاها و مصیبت‌ها پرداخته است. بررسی و تبیین این بخش می‌تواند مخاطبین را با معنای سختی‌های زندگی آشنا سازد و احساس بی‌معنایی را از بین ببرد. همچنین آنها را متوجه سازد که در این گرفتاری‌ها زیان نکرده، بلکه سود نیز برده‌اند؛ از این راه، معنای محرومیت را نیز درک می‌کنند. به‌عنوان نمونه می‌توان گفت مهم‌ترین معنای بلاها، خاصیت «رشددهندگی» آنهاست. در حالت آسایش و راحتی، قابلیت‌های نهفته انسان پرورش نمی‌یابند. انسان موجودی است با قابلیت‌ها و استعدادهای فراوان که برای سعادت و بهْ‌روزی باید پرورش یابد و از قوه به فعل تبدیل شود. در این میان، آنچه زمینه این مهم را فراهم می‌سازد، «سختی»ها و «مصیبت»هاست و کارگاهی که چنین فعل و انفعالی در آن صورت می‌گیرد، «دنیا» است. به‌عبارتی اساساً فلسفه وجود دنیا، پرورش استعدادهای نهفته انسان است؛ به همین جهت قرآن کریم می‌فرماید: الَّذِی خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَیَاةَ لِیَبْلُوَکُمْ أ‌َیُّکُمْ أ‌َحْسَنُ عَمَلًا. (ملک / 2) دنیا و زندگی در آن برای آزمودن است و آزمودن، برای ساخت شخصیت انسان‌هاست. در این زندگی گرفتاری‌هایی وجود دارد که بشر را به واکنش وا می‌دارد و چگونگی واکنش او موجب پرورش استعدادهای نهفته می‌شود. خداوند متعال می‌فرماید: وَلَنَبْلُونَّکُمْ بشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوع‌ِ ونَقْص‌ٍ مِنَ الْأ‌َمْوَال‌ِ وَالْأ‌َنْفُس‌ِ وَالثَّمَرَاتِ وبَشِّر‌ِ الصَّابر‌ِینَ. (بقره / 155) بردباری، واکنش منطقی و مثبتی است که انسانیت را می‌پروراند و به همین جهت قابل مژده دادن است. 4. استعانت (تقویت توان) وقوع غیر منتظره حوادث تلخ در بسیاری از موارد به یکباره توان انسان را کاهش می‌دهد. این در حالی است که موقعیت ناخوشایند، وضعیت جدیدی است که توان جدیدی می‌طلبد. بر همین اساس، برقراری توازن میان اقتدار روانی و موقعیت ناخوشایند از اصول کامیابی در راه مهار تنیدگی‌هاست. بسیاری از ناکامی‌ها در مهار تنیدگی‌ها، ناشی از ناکامی در تقویت توان روانی است. در حقیقت احساس ضعف در برابر مشکل، موجب افزایش فشار روانی می‌گردد؛ لذا با تقویت توان می‌توان فشارهای روانی را کاهش داد. قرآن کریم به‌صراحت از صبر و نماز به‌عنوان دو منبع مهم در استعانت یاد کرده است: اسْتَعِینُوا بالصَّبْر‌ِ وَالصَّلاةِ إ‌ِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابر‌ِینَ. (بقره / 153) در تفسیر این آیه، مراد از صبر، روزه است. هرچند بحث از روزه فرصت مناسب خود را می‌خواهد، ولی به‌اختصار می‌توان گفت با روزه گرفتن، توان مقاومت انسان افزایش می‌یابد. انسان روزه‌دار به اختیار خود بسیاری از چیزهایی را که برای او خوشایند است، ترک می‌کند و رنج محرومیت را بر خود هموار می‌سازد و این، تمرینی است برای افزایش توان بردباری. علاوه‌برآن، توجهات و عنایت‌های خداوند نیز نصیب انسان روزه‌دار می‌گردد که این خود بر توان مقاومت انسان می‌افزاید. از سوی دیگر، نماز، برقراری پیوند با خداست؛ خداوندی که مهربان، مقتدر و شکست‌ناپذیر است. ارتباط با چنین منبع رحمت و قدرتی، پشتوانه بسیار مهمی به‌شمار می‌رود که انسان را همانند فولاد مقاوم می‌سازد. ازاین‌روست که رسول خدا(ص) هرگاه محزون می‌گشت، به نماز پناه می‌برد و یاری می‌جست؛ چنان‌که در سیره آن حضرت آمده است: «کان رسول اللَّه صلی الله علیه و آله اذا حزنه امر فزع الی الصلاة.» (طباطبایی، 1409: 71) امام صادق(علیه السلام) نیز درباره سیره پدر بزرگوارشان در فشارهای روانی می‌فرماید: «کان أبی إذا حزنه أمر جمع النساء و الصبیان ثم دعا و امنوا.» (مجلسی، 1388: 68 / 143) 5. توجه به فراگیری بلا از عوامل افزاینده فشار روانی به هنگام سختی‌ها، تصور تنها بودن در مشکلات است. انسان معمولاً هنگام گرفتاری چنین می‌پندارد که کسی جز او گرفتار نیست و دیگران در کمال آسایش زندگی می‌کنند. این تصور علاوه‌بر اصل مشکل، فشار روانی بیشتری بر فرد وارد می‌سازد. این در حالی است که همه افراد در زندگی دچار مشکل می‌شوند؛ گاه همزمان با او، و گاه پیش یا پس از او. توجه به این واقعیت، فشار روانی نامتعارف را کاهش می‌دهد و زمینه را برای صبر و بردباری آماده می‌سازد. خداوند متعال از همین روش برای آرام و بردبار ساختن رسول خدا(ص) استفاده نموده است. یکی از مشکلات کسی همانند آن حضرت که وظیفه‌اش هدایت مردم است، تکذیب او بود و این امر بر آن حضرت گران می‌آمد. خداوند متعال برای کاستن از فشار روانی حضرت، فرمود: وَإ‌ِنْ یُکَذِّبُوکَ فَقَدْ کُذِّبـَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِکَ وَإ‌ِلَی اللَّه تُرْجَعُ الْأ‌ُمُورُ. (فاطر / 4) علامه طباطبایی در تفسیر این آیه تصریح می‌کند که این آیه شریفه، رسول خدا(ص) را تسلیت می‌دهد که اگر مردم بعد از شنیدن این برهان‌های روشن باز تو را تکذیب می‌کنند، غصه مخور که این رفتار مردم چیز نوظهوری نیست؛ بلکه قبل از تو نیز چنین بوده که هر پیغمبری به‌سوی قومش مبعوث می‌شد، او را تکذیب می‌کردند. از اینجا روشن می‌شود که جمله «فَقَدْ کذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِک» از باب به‌کار بردن سبب در جای مسبب است؛ چون باید می‌فرمود: «و ان یکذبوک فلا تحزن» و جمله «لا تحزن» مسبب از علم به این معناست که پیش از تو نیز چنین بوده است. اما مسبب در آیه حذف شده و جمله «فَقَدْ کذِّبَتْ ...» که سبب غصه نخوردن است، به‌جای مسبب نشسته است». (طباطبایی، 1379: 17 / 19) چنان‌که روشن است، ایشان غم نخوردن را معلول شناخت واقعیت می‌داند. آیات دیگری نیز درباره تکذیب وجود دارد. (آل‌عمران / 184، فاطر / 25، حج / 42) غیر از تکذیب، موارد دیگری نیز وجود دارد. به‌عنوان نمونه، خداوند به پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید که اگر از تو خواستند کتابی از آسمان برایشان نازل کنی، از موسی بزرگ‌تر و عجیب‌تر از این را درخواست کردند و آن، دیدن خدا بود: یَسْأ‌َلـُکَ أ‌َهْلُ الْکِتَاب أ‌َنْ تُنَزِّلَ عَلَیْهمْ کِتَابًا مِنَ السَّمَاءِ فَقَدْ سَأ‌َلـُوا مُوسَیٰ أ‌َکْبَرَ مِنْ ذَٰلِکَ فَقَالُوا أ‌َر‌ِنَا اللَّهَ جَهْرَةً فَأ‌َخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بظُلْمِهمْ ثُمَّ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَیِّنَاتُ فَعَفَوْنَا عَنْ ذَٰلِکَ وَآتَیْنَا مُوسَیٰ سُلْطَانًا مُبینًا. (نساء / 153) همچنین خداوند می‌فرماید اگر به تو خیانت کردند، پیش از آن به خدا خیانت کرده‌اند: وَإ‌ِنْ یُر‌ِیدُوا خِیَانَتَکَ فَقَدْ خَانُوا اللَّهَ مِنْ قَبْلُ فَأ‌َمْکَنَ مِنْهُمْ وَاللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ. (انفال / 71) بنابراین، توجه به این واقعیت می‌تواند احساس نادرست تنها بودن در مشکل داشتن را از بین ببرد و تحمل سختی را آسان سازد. چهار. عوامل نشاط در زندگی شادی‌ها و لذت‌ها، عوامل نشاط در زندگی به‌شمار می‌روند. اما پیش از پراختن به موارد شادی و هیجان، باید چارچوب کلان آن را ترسیم نمود؛ بدین بیان که شادی و هیجانی که می‌خواهد نشاط را تأمین کند، باید سه ویژگی اساسی داشته باشد: یکی فراگیر بودن، دیگری توازن، و سومی فقدان پیامد منفی. فراگیر بودن به این معناست که همه ابعاد وجودی انسان را شامل شود. شادی و لذتی که می‌خواهد نشاط را (به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های اساسی شادکامی) تأمین کند، باید همه ابعاد وجودی انسان را پوشش دهد. انسان ابعاد مختلفی دارد که در یک نگاه می‌توان آن را به بعد مادی و معنوی تقسیم نمود و هرکدام نیز مواردی را دربر می‌گیرند که هنگام برشمردن موارد شادی مشخص خواهند شد. بنابراین، فراگیری بدین معناست که همه ابعاد انسان باید از لذت و هیجان مخصوص خود برخوردار باشد. برخورداری برخی ابعاد از لذت و محرومیت برخی دیگر از آن، موجب اختلال در نشاط شده و تأثیر آن را دچار مشکل می‌کند. توازن به این معناست که هرکدام از ابعاد انسان به تناسب نیاز و اهمیتش باید از لذت و شادی برخوردار باشد. فقدان توازن موجب افراط در لذت برخی ابعاد و تفریط در برخی دیگر می‌شود و این امر موجب اختلال در نظام نشاط می‌گردد. بنابراین در تأمین لذت و شادی هرکدام از ابعاد باید توازن نیز مورد توجه قرار گیرد. فقدان پیامد منفی به این معناست که لذت و شادی نباید پیامد منفی داشته باشد. لذت‌ها همواره مثبت نیستند و از این نگاه، بر دو قسم‌اند: لذت‌های با پیامد منفی و لذت‌های بدون پیامد منفی. لذت‌هایی که پیامد منفی دارند، هرچند شاید در لحظه حال موجب خوشحالی فرد شوند، اما در آینده فرد را با مشکلات زیادی روبه‌رو می‌کنند. امام علی(علیه السلام) دراین‌باره می‌فرماید: «کم من شهوة ساعة اورثت حزنا طویلا؛ بسا لذت آنی که حزنی طولانی به ارمغان آورد.» (کلینی، 1363: 2 / 451) شادی باید در مجموعه شادکامی مورد توجه قرار گیرد؛ لذا تا هنگامی شادی نتیجه‌بخش خواهد بود که به شادکامی پایدار زیان نرساند. بنابراین باید از آن دسته از لذت‌ها و شادی‌های آنی که سعادت آتی را به مخاطره می‌اندازند، پرهیز کرد. این پرهیز نه به‌دلیل لذت‌ستیزی، بلکه به‌خاطر تأمین سعادت و شادکامی پایدار است. آنچه از لذت‌ها که مورد نهی دین قرار گرفته، به همین قسم مربوط می‌شود. از آنچه گذشت روشن شد که شادی و لذت به‌لحاظ قلمرو باید فراگیر و همه‌جانبه، به‌لحاظ اندازه باید متوازن و متناسب، و به‌لحاظ اثر باید فاقد پیامد منفی باشد. قرآن و نشاط چنان‌که گذشت، روشن شد آیاتی از قرآن کریم که به سرور، زینت، لذت مادی و معنوی و مانند آن مربوط می‌شوند، در شمار عوامل نشاط قرار می‌گیرند. قرآن کریم درباره لذت‌های حلال می‌فرماید: یَا أ‌َیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تُحَرِّمُوا طَیِّبَاتِ مَا أ‌َحَلَّ اللَّهُ لَکُمْ وَلَا تَعْتَدُوا إ‌ِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْمُعْتَدِینَ. (مائده / 87) آنچه در مطالعه قرآنی این بخش لازم می‌نماید اینکه، باید ابعاد مختلف مادی و معنوی انسان را شناسایی کرد و آیات مربوط مرتبط با نشاط هرکدام را جمع‌آوری نمود. به‌عنوان نمونه، یکی از ابعاد انسان، «بینایی» اوست. آنچه مربوط به لذت نگاه و یا محدوده آن مثل حرمت نگاه به نامحرم می‌شود، در این قسم قرار می‌گیرد. دو بعد دیگر، «گویایی ـ شنوایی» است. آنچه مربوط به تولید صداها و سخن خوب می‌شود، و آنچه مربوط به شنیدن است، در این قسم قرار می‌گیرد. همچنین پرهیز از تولید صداهای تحریک‌کننده و شنیدن آنها در همین راستا قابل تحلیل است. ابعاد دیگری مانند چشایی، بویایی، لامسه، شهوت جنسی، (2) خواب، (3) اجتماعی و مانند آن نیز ابعاد دیگری هستند که باید لذت مربوط به آنها تأمین گردد تا نشاط و شادابی حاصل شود. همچنین آیاتی که به عفت و پرهیز از زیاده‌روی در لذت می‌پردازند نیز در همین گروه قرار می‌گیرند. آیاتی از قرآن کریم که به محدود کردن لذت‌ها پرداخته و لذت‌گرایی را نفی کرده‌اند، در این بحث جای می‌گیرند که باید بدان توجه نمود. نتیجه به‌عنوان یک واقعیت، زندگی از دو دوره خوشایند و ناخوشایند تشکیل شده است. ازاین‌رو، برای تحقق شادکامی باید اولاً واکنش‌های منفی هر دوره را برطرف نمود؛ ثانیاً واکنش مثبت هر دوره را به‌وجود آورد که عبارت است از رضامندی در خوشایند و فقدان عواطف منفی در ناخوشایند؛ ثالثاً نشاط لازم برای کل زندگی را فراهم ساخت. براساس آموزه‌های قرآن کریم، می‌توان با استفاده از «باور به مالکیت خداوند»، «صبر و بردباری»، «باور به تقدیر و اسناد» و «شناخت ارزش واقعی دنیا» واکنش‌های منفی هر دو دوران را مهار نمود و با استفاده از «بازشناسی نعمت‌ها»، «مدیریت مقایسه» و «شکرگزاری» در دوران خوشایند، به رضامندی رسید و فشارهای روانی را با استفاده از «تصحیح ارزیابی از محرومیت»، «باور به مالکیت خداوند»، «معناشناسی بلاها»، «استعانت (تقویت توان)» و «توجه به فراگیری بلا» کاهش داد و مهار نمود. همچنین نشاط را نیز می‌توان با استفاده از لذت همه‌جانبه و فراگیری که همه ابعاد مادی و معنوی انسان را دربر گیرد، تأمین نمود؛ مشروط به اینکه فاقد پیامدهای منفی باشد. پی نوشت: . Logo Therapy. 2. وَمِنْ آیَاتِهِ أ‌َنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أ‌َنْفُسِکُمْ أ‌َزْوَاجًا لِتَسْکُنُوا إ‌ِلَیْهَا (روم / 21)؛ هُوَ الَّذِی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْس‌ٍ وَاحِدَةٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِیَسْکُنَ إ‌ِلَیْهَ. (اعراف / 189) 3. وَجَعَلْنَا نَوْمَکُمْ سُبَاتًا (نبأ / 9)؛ هُوَ الَّذِی جَعَلَ لَکُمُ اللَّیْلَ لِتَسْکُنُوا فِیهِ. (یونس / 67 ؛ نیز: نمل / 86) منابع و مآخذ ـ قرآن کریم. ـ نهج‌البلاغه، 1424 ق، محمد بن حسین رضی، شرح صبحی صالح، قم، دار الحدیث. ـ آرگایل، مایکل، بی‌تا، روانشناسی شادی، ترجمه مسعود گوهری و دیگران، اصفهان، جهاد دانشگاهی دانشگاه اصفهان. ـ امام رضا(علیه السلام)، 1406 ق، فقه الرضا(علیه السلام)، مشهد، مؤسسه آل‌البیت^ لاحیاء التراث. ـ طباطبایی، سید محمدحسین، 1379، المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی. ـ ـــــــــــــ ، 1409 ق، سنن النّبی، بیروت، مؤسسة البلاغ. ـ طبرسی، فضل بن حسن، 1415 ق، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی. ـ طوسی، محمد بن حسن، بی‌تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی. ـ فرانکل، ویکتور، 1378، انسان در جستجوی معنا، ترجمه نهضت صالحیان و مهین میلانی، تهران، درسا. ـ کلینی، محمد بن یعقوب، 1363، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چ پنجم. ـ مجلسی، محمدباقر، 1388 ق، بحارالانوار، تهران، المکتبة الاسلامیه. ـ Diner, Ed, Richard E. Lucas & Shigehiro Oishi, 2002, Subjective well – being, Handbook Of Positive Psychology, Editored by C. r. Snyder & Shane J. Lopez. عباس پسندیده: استادیار دانشگاه علوم قرآن و حدیث فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات تفسیری 10 پایان متن/
94/01/19 - 05:04
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 39]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها