واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
چهار سخن پيرامون خوش بيني بجا و آثار آن نويسنده: شکيبا سادات جوهري خوش گماني ، فضيلتي ارزشمنديکي از مسائلي که در پالايش محيط از ناامني و نابساماني تأثير بسزايي دارد و ريشه بسياري از درگيري ها و تحقيرها را از بين مي برد، خوش بيني به جا و مناسب است. در جامعه و خانواده اي که ميان مردم آن ، فرهنگ خوش گماني سايه افکنده باشد، همه با اعتمادورزي، به يکديگر مي نگرند و کارها زودتر به سامان مي رسد. البته اسلام، خوش گماني ساده انگارانه را نمي پذيرد و آن را فريب خوردن شخص مي داند ، ولي در جايي که هيچ دليل آشکاري بر بدگمان شدن به ديگران وجود ندارد، سفارش اسلام، خوش بيني و خوش گماني است. تا بدين گونه، شخص از پي آمدهاي برآمده از بدگماني همانند قضاوت هاي شتاب زده ، بدگويي ، درگيري و اختلاف در امان بماند و جامعه دچار تنش نشود. مولاي مؤمنان حضرت علي عليه السلام مي فرمايد: «خوش بيني، از نيکوترين ويژگي ها و برترين بهره هاست». (1)و نيز «حسن الظن راحه القلب و سلامه الدين؛ خوش بيني [سبب ساز] آسايش قلب و سلامتي در دين است». (2)پيام متن:خوش گماني بجا، از نيکوترين ويژگي ها و يکي از راه کارهاي مهم هم زيستي مسالمت آميزاست و به شخص و جامعه آرامش مي بخشد. خوش بيني به خدا و آثار آن امام رضا عليه السلام مي فرمايد: به خداوند گمان نيک ببر؛ زيرا خداوند عزوجل مي فرمايد: من برابر گمان بندگانم با آنان رفتار مي کنم؛ اگر گمان نيک داشته باشند، رفتار من نيک و اگر گمان بد داشته باشند، برخورد من با آنان بد خواهد بود. (3) البته مقصود از خوش بيني و حسن ظن به خدا آن نيست که آدمي دست به هر گناهي بزند و پس از آن ، در پي توبه و استغفار و اصلاح خود نيز نباشد و با اين حال به پاداش الهي و آمرزش گناهان خويش اميد داشته باشد. چنين انديشه اي جز ناداني و فريب خود نيست. مقصود از خوش بيني آن است که بندگان، گمان شان به پروردگارآن باشد که او عبادت ها، دعاها، توبه ها، و ديگر کارهاي ايشان را که بي شک، با کاستي هاي فراوان نيز همراه است، همگي را از سر فضل و کرم خويش مي پذيرد. امام صادق عليه السلام مي فرمايد: «حتي خوش گماني به خدا، اين است که جز به خدا اميد نداشته باشي و جز از گناهانت نترسي ». (4) در روايت هاي ديني «پاداش خوش گماني به خدا، دست يابي به بهشت است»: (5) و«خوش گماني نسبت به آفريدگان خدا ، يکي از نمونه هاي عبادت پروردگار است». (6) انسان هاي خدا محور، به خدا و اراده او و در نهايت به حرکت رو به کمال هستي خوش بين هستند و اين خود، در آرامش انسان، اثر مثبت بر جاي مي گذارد.پيام متن:خوش گماني حقيقي به خداوند، انسان را از نااميدي از رحمت خدا باز مي دارد و در افزايش کارهاي شايسته و ترک کارهاي ناپسند اثر بسزايي دارد.خوش گماني بجا، اساس روابط اجتماعيمهرباني، خوش رويي، خوش زباني و خوش رفتاري با مردم، تنها در حوزه عملي کافي نيست، بلکه انسان بايد در خلوت انديشه خود نيز به ديگران خوش گمان باشد. و در واقع، اين انديشه هست که عمل آدمي را شکل مي دهد. خوش گماني به موقع واعتماد متقابل، فضايي ازاعتماد عمومي را برجامعه مي گستراند که در پرتو آن، کارآمدي افراد نيز افزايش چشم گيري مي يابد. امام علي عليه السلام در روايتي زيبا مي فرمايد: «من حسن ظنه بالناس حاز منهم المحبه؛ کسي که بر مردم خوش بين باشد، محبت آن را به دست مي آورد.» (7) و نيز از امام صادق عليه السلام در سفارشي نيکو و دل سوزانه آمده است: خذ من حسن الظن بطرف تروح به قلبک و يروح به امرک. (8) از خوش بيني بهره اي بگير تا با آن، دلت آرام شود و کارت پيش رود.فردي که به ديگران گمان بد مي برد، در دل خويش از آنان مي هراسد و از هم نشيني با آنان نگران است. از اين رو، گوشه نشيني و دوري از جمع و اجتماع را بر مي گزيند. مولاي متقيان مي فرمايد: «من لم يحسن ظنه استوحش من کل احد؛ کسي که بد بين است، از همه وحشت دارد.» (9) اصولا هر قدر که شمار افراد بدگمان در جامعه افزايش يابد، بي اعتمادي و بد دلي نيز به همان اندازه بر جامعه سايه مي اندازد و شادابي از روابط اجتماعي رخت بر مي بندد. پايه و اساس روابط در آموزه هاي ديني بر خوش گماني و خوش فکري است. حضرت علي عليه السلام در اين باره مي فرمايد: کار برادر ديني ات را به بهترين شکل حمل کن تا زماني که کاري ازاو سر زند که راه توجيه را بر تو ببندد و هيچ گاه به سخني که از دهان برادرت بيرون آيد، تا وقتي که براي آن محمل خوبي مي يابي، گمان بد مبر. (10) پيام متن:1- برادران و خواهران ايماني ما شايسته خوش گماني اند، مگر آنکه درباره لغز ش آنها به يقين برسيم .2- خوش گماني بجا درباره مردم، از راه هاي شاد زيستن و آرام زندگي کردن است، زيرا انسان بد گمان در دل خود و در بيرون با مردم درگير مي شود، ولي انسان خوش گمان چنين است. آثار خوش بيني ميان مردم و مسئولانخوش بيني دو سويه رهبري به مردم و مردم به زمامداران، از ضرورت هاي حکومت اسلامي است. علامه محمد تقي جعفري رحمه الله درباره زيان هاي ناشي از نبود خوش بيني ميان حاکم و مردم حکومت ديني مي نويسد: اگر حسن ظن متقابل ميان زمام داران وجود نداشته باشد، علاوه بر آنکه هر دو طرف را در مشقت ها و زجرهاي گوناگون فرو خواهد برد، زندگاني آنان منطق حقيقي را از دست خواهد داد. در اين صورت، زندگاني تصنعي، نخواهد گذاشت طعم حيات معقول را بخشند، وقتي خوش بيني و خوش گماني از هر دو طرف سلب شد، همه موقعيت هاي زندگاني يا به صورت سنگ دلي در مي آيد که يکديگر را از پاي در آورند و يا به صورت کمين گاهي در مي آيد که از همان جا هجوم به طرف متقابل را آغاز کنند. آيا انسان هايي که در مقابل يکديگر به يک دست شمشير و به دست ديگر سپري گرفته اند، مي توانند طعم حيات بچشند. (11)در نهج البلاغه ، مولاي موحدان تأکيد کرده است که زمام داران و مديران بايد کاري کنند که مردم به آنان حس خوش گماني بيابند و راه کارهايي را براي پديد آوردن اين حالت سفارش شده است، همانند: احساس به مردم، از ميان بردن مشکلات و مجبور نکردن مردم بر انجام وظايفي که در توانايي آنان نيست و استوارسازي عدالت در پهنه جامعه. (12) بر اين اساس، مديران سازمان ها و وزارت خانه ها نيز بايد در تحقق عوامل پيدايش و استوارسازي خوش بيني به مردم و تبديل آن به يک فرهنگ بکوشند. اگر در حکومتي، مردم در برابر حاکمان، حس خوشايندي داشته باشند، مشارکت مردمي افزون تر مي شود و قدرت تحمل و پذيرش آنان نيز بالاتر مي رود. از اين رو، لازم است حاکمان و مديران جامعه اسلامي، با تقويت حسن اعتماد، هم دلي و خوش بيني مردم، راه هاي دست يابي به هدف ها و به کارگيري نيروهاي مردمي را هموار سازند. پيام متن:در جامعه اي که مردم و مسئولان به همديگراعتماد و احساس خوشايندي دارند، آن جامعه با نشاط تر و دست يابي به هدف هاي کمال آفرين آن آسان تر خواهد بود.پي نوشت : 1-ابن تميمي، غررالحکم و درر الکلم، ح2824. 2- همان، ح4816.3- محمد بن يعقوب کليني، اصول کافي، ج 2، ص 77.4- محمد باقر مجلسي، مرآه العقول، ج8، ص45.5- محمد باقر مجلسي، بحارالانوار، ج 70، ص 385.6- محمد محمدي ري شهري، ميزان الحکمه، ج7، ص 3402.7- ميزان الحکمه، ج 7، 3394.8- بحارالانوار، ج 75، ص 209.9- غررالحکم و دررالکلم، ج5، ص227.10- اصول کافي، ج2، ص 362.11- محمد تقي جعفري، حکمت اصول سياسي اسلامي، صص 226 و 227.12- نهج البلاغه، نامه 53.منبع: برگرفته از ماهنامه طوبي 26/س
#دین و اندیشه#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 313]