محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1846603034
دانشوری خود ساخته
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
دانشوری خود ساخته نويسنده:غلامرضا گلیزوارهمنبع:پرسمان شماره 23 كودكی و تحصیلات محیط طباطبایی در خرداد ماه سال 1281 ش. در روستای گزلای پایین، واقع در پنجاه كیلومتری زواره و جنوب اردستان ـ كه ییلاق خانوادگی سید ابراهیم فناء توحیدی (پدرش) بود ـ دیده به جهان گشود. او تحصیلات مقدماتی را نزد مكتبداران معروف زواره، همچون ملاعلی حاج حسن و ملا محمدرضا آموزگار و نزد پدر فاضلش كه دانشآموخته حوزه اصفهان و از شاگردان آخوند ملا محمد كاشی و میرزاجهانگیرخان قشقایی بود، سپری كرد2؛ سپس بنا به علاقه مادرش، به تحصیل طب روی آورد و مقدمات این دانش را تا حدودی از روی كتابهای موجود فراگرفت3.در سالهای پس از جنگ جهانی اوّل در مدرسه لطفعلیخان تُرشیزی زواره، معالم و كتابهای طهارت و شرح لمعه را نزد حاج سید مرتضی عالم مرتضوی آموخت. در سال 1338 ق. برای تحصیل طب به اصفهان رفت و در مدرسه كاسهگران این شهر اقامت نمود؛ امّا پس از چهارماه به زواره بازگشت. در سال 1300 ش. بار دیگر به اصفهان عزیمت كرد و طی شش ماه در مدرسه مذكور سكونت اختیار نمود و به تحصیل زبان فرانسه و فراگیری دروس دوره اول متوسطه پرداخت و بعد به زادگاه خویش مراجعت نمود. در سال 1301 ش. كه مدرسه ابتدایی سادات زواره به مدیریت كاوهزاده تأسیس گردید، محیط ضمن كمك به وی، در ساماندهی امور مدرسه و تدریس برخی دروس، نزد وی زبان انگلیسی را آموخت4.از آن پس، اگر چه وی در امور كشاورزی به خانواده كمك میكرد، امّا توأم با این تلاش، به مطالعات شخصی، مباحثه و مذاكره و یاد دادن و یاد گرفتن مشغول بود و بدین ترتیب ارتباطش با درس و تحصیل محفوظ ماند و كاستیهایی را كه در متون تحصیلیاش بود، توسط پدرش برطرف مینمود5. عزیمت به تهران محیط طباطبایی از دوران نوجوانی به روزنامهنگاری علاقه داشت و از طریق یكی از بستگان خویش كه در تشكیلات سردار صولت بختیاری در آبادی مزدآباد واقع در شرق زواره، منشی بود، به روزنامههایی كه وی پس از مطالعه به منشی خویش میداد، دست مییافت و با مطالعه آنها، اندك اندك به نقش روزنامه در تحول افكار عمومی پیبرد و در ضمن به سبك نگارش مطبوعات آشنا گردید. سرانجام در اواخر فروردین سال 1302 ش. به سلیقه خودش برای پیگیری كار مطبوعاتی و بنا به توصیه پدر برای ادامه تحصیلات به تهران رفت. ورود او به مركز حكومت، مصادف با بدرفتاری رضاخان ـ وزیر جنگ وقت ـ با مطبوعات و نشریات بود و این وضع، او را از روزنامهنگاری منصرف ساخت. چون مقداری زبان فرانسه میدانست، در صدد تحصیل در مقطع متوسطه برآمد و پس از یك سال دانشآموزی در دبیرستان قاجار، وارد دارالفنون گشت و دوره شش ساله ادبی این مركز مهم آموزشی را در مدت سه سال طی كرد. مدتی نیز در مدرسه عالی حقوق تحصیل كرد؛ ولی از ادامه آن منصرف گردید6. در این ایّام فرصتی بهدست آورد تا زبان فرانسه را بهطور كامل فراگیرد و از این رهگذر با آثار ادبی دنیای جدید و نویسندگان و شاعران اروپا آشنا شود. در وزارت معارف وفرهنگ در سال 1305 ش. محیط به استخدام وزارت معارف درآمد و برای امر تعلیم و تربیت، عازم خوزستان گشت. در سال 1309 ش. به تهران انتقال یافت و در دبیرستانهای شرف، دارالفنون، ایرانشهر، مدرسه نظام و دانشسرای مقدماتی به تدریس تاریخ، جغرافیا و ادبیات روی آورد. از سال 1307 تا 1328 ش. دهبار برای اصلاح و تغییر برنامههای درسی از طرف وزارت فرهنگ دعوت گردید7.هنگامی كه طرح اصلاح تألیف و نشر كتابهای درسی و جلوگیری از نابسامانی در این زمینه به اجرا درآمد، وی به عضویت كمیسیون انتخاب كتابهای درسی ادبیات فارسی برگزیده شد و این دعوت را با شجاعت خاص پذیرفت؛ زیرا داوری درباره تألیفات استادانی چون فروزانفر، همایی، رضازاده شفق، احمد متین دفتری، علی اكبر سیاسی و...و ایستادن در برابر اعتراضها و جنجالها دل شیر میخواست و بدین صورت كتابهای درس انسجامی خاص پیدا كرد و روند واحدی را به دست آورد8. حضور موءثر در محافل علمی و فرهنگی محیط طباطبایی در اغلب همایشهای ادبی ـ فرهنگی همچون همایش فردوسی، شیخ طوسی، خواجه نصیرالدین طوسی، ناصرخسرو، دقیقی، خواجه رشیدالدین فضلاللّه همدانی، ابنسینا، مولوی، فارابی، بیهقی، خوارزمی، حافظ، سعدی و...با علاقه فراوان شركت نمود و مقالات و نوشتههایی به این مجامع ارائه داد و یا آنكه به ایراد خطابه پرداخت و غالباً به مناسبت مقام علمی و اشتهار اجتماعی، عضو كمیته مشورتی این همایشها بود. در همایش بینالمللی خاورشناسان ـ در پاریس ـ وی عضو هیئت اعزامی ایران بود. یكی دیگر از محافلی كه محیط در آن عضویت داشت، انجمن ایرانی فلسفه و علوم انسانی وابسته به كمیسیون ملی یونسكو در ایران بود كه وی در طی دوازده سال، به طور منظم در آن حضور مییافت. در سال 1369 ش. محیط طباطبایی به عضویت فرهنگستان زبان و ادب فارسی درآمد كه در این مركز، نظرات خود را در خصوص حفظ هویت زبان و ادبیات فارسی و نیز مسائل لغوی و واژهشناسی ابراز میداشت.9محیط طباطبایی بین سالهای 1348 تا 1371 ش. مشغول ارزیابی و بررسی كتابهای خطی كتابخانه مجلس شورای اسلامی بود. بیان حقایق و انتقادهای سازنده محیط طباطبایی علاوه بر آنكه خود مدیریت چندین نشریه از جمله مجله محیط و آموزش و پرورش را عهدهدار بود، در چندین دهه تلاش مطبوعاتی، با بیش از پنجاه مجله و روزنامه همكاری كرد. مقالات مفید، پیشنهادهای ابتكاری و نقدهای منصفانهاش در جراید، شهرت علمی و فرهنگی وی را ارتقا داد. او روزنامه نگاری توانمند بود. او از افرادی بود كه با احساس مسئولیت و علاقه به كار، همراه با خلاقیت و استعداد ذاتی به این موضوع، هویت و اصالت بخشید. محققان معاصر اذعان نمودهاند كه محیط در روزنامهنگاری هم كمتر از تحقیقات علمی استعداد و قریحه نشان نداد. علاقه به مسائل اجتماعی ـ فرهنگی كه در عصر او مطرح بود و در مقابل آنها نمیتوانست آرام و خاموش بماند، او را به عرصه مطبوعات كشانید، امّا در این زمینه هم كارش مهم، اساسی، مفید، تأثیرگذار و سازنده بود. او روزنامهنگاری بود كه قلمش به هزل، هجو و فحش ـ كه معمول عصر بود ـ آلوده نشد؛ بلكه تلاش او به بحث و فحص در ریشه دردها و گرفتاریهای جامعه و گرهگشایی از مشكلات معطوف گشت. جرأت و جسارت همراه با دقت و انصاف و پرهیز از تملق و چاپلوسی، ویژگی برجسته محیط بود. وی در هر مجالی حقایق را بی پروا و بدون ملاحظه اما غالباً با رعایت انصاف و عفت كلام بر روی كاغذ میآورد11.محیط طباطبایی در مقالات و یادداشتهای خود، ضمن نقد و بررسی آثار ادبی، رجالی و تاریخی، از نقد روند تصمیمگیریهای فرهنگی ـ اجتماعی كارگزاران وقت ابایی نداشت. محیط در چندین شماره از روزنامه «ایران»، ضمن بررسی سیر و سابقه اعزام دانشجو به خارج از كشور، به این نتیجه رسید كه بازده چنین حركتی مثبت نخواهد بود و عوارض غیر قابل اغماضی بهدنبال خواهد داشت. او با دلایل كافی و مدارك معتبر ثابت كرد دولت بر فارغ التحصیلان و بازگشت آنها هیچگونه نظارتی ندارد و معلوم نیست این دانشجویانی كه از خارج آوردهاند، چه معلوماتی اندوختهاند و نتیجه چیست و سرانجام پیشنهاد كرد مدارسی در ایران ایجاد شود. در واقع محیط اولین و تنها فردی بود كه موضوع تأسیس دانشگاه را تحت عنوان دارالعلم در ایران مطرح كرد و مقالههای او زمینه وجود آمدن مدرسه عالی و دانشگاه تهران را فراهم آورد. سرانجام دانشگاه تأسیس شد و برخی دوستان محیط كه در دبیرستانها تدریس میكردند، به دانشگاه دعوت شدند؛ ولی او به دانشگاه دعوت نشد، چون استقلال فكری داشت و نمیخواست وابسته به تشكیلات سیاسی رژیم پهلوی یا احزاب باشد. محیط بر نوشتههای برخی كه ادعای فضل و دانش مینمودند، با دلیل و سند انتقاد میكرد و هر بار كه تیغ انتقادش تندتر میگردید، آنان بیش از گذشته از وی فاصله میگرفتند. وی درمقالههای انتقادی خود عیبها، كاستیها و بایستههای مراكز علمی و آموزشی را بازگو مینمود و شرایط واقعی یك دانشگاه علمی ـ پژوهشی را بیان میكرد كه استاد محقق، باید چه تواناییها و صلاحیتهایی را دارا باشد. برخی تنگنظران تُنكمایه كه قلم لجاج بر احتجاج میكشیدند و آتش رشك و شعلههای كینه و نقاق بر میافروختند، میگفتند: چون محیط به دانشگاه راه نیافته، اینگونه مینویسد؛ امّا حقیقت غیر از این بود و هنگامی كه پروفسور عنایتاللّه رضا، محیط طباطبایی را برای تدریس تاریخ به دانشگاه تهران دعوت كرد، باز هم انتقادات وی به دانشگاه ادامه یافت. در سال 1355 ش. كه درجه دكترای افتخاری در دانشگاه ملی (شهیدبهشتی كنونی) به او اعطا گردید، باز هم گفتارها و نوشتههای اصلاحی و انتقادی وی درباره مراكز آموزش عالی، قطع نگردید12.محیط طباطبایی پیشنهاد كرد كه زبان فارسی باید به عنوان زبان تدریس علوم در دانشگاهها انتخاب شود و این خود مستلوم ایجاد مركزی برای واژه سازی بود كه مقدمات تأسیس فرهنگستان را پدید آورد13.محیط به اتكای سوابق تاریخی كه از تفحّص در متون و اسناد تاریخی و سیاسی به دست آورده بود، به خوبی میدانست كه هماهنگی با رژیم كمونیستی شوروی سابق، چه عواقب و عوارض خطرناكی را به دنبال خواهد آورد و از این جهت با حركت چپروی در ایران مخالفت اصولی نمود و با نگارش مقالاتی اینگونه گرایش را تقبیح كرد.وقتی قوامالسلطنه حزب توده را در امور اداری و سیاسی با خود شریك نمود و بر مسئله امتیاز نفت شمال و اعطای آن به روسها اصرار ورزید، محیط طباطبایی نیش قلم را به جانبش روانه كرد و گفت: این رَجُل سیاسی به درد كار مثبت نمیخورد و برای تخریب امور مناسب است، نه سازندگی و اصلاح. محیط در مجلهای كه خود مدیریتش را داشت، راجع به نفت و امتیاز آن و سهم خانواده قوام و برادرش وثوق الدوله به افشاگری پرداخت كه این روشنگریها در سقوط قوام و نفرت نسل جوان از وی موءثر بود14. مدافع راستین فرهنگ اسلامی محیط گفته است: قبل از انجام هر كاری ـ به خصوص امور تحقیقی ـ با التماس و استدعا از خداوند خواستهام كه اگر انجام آن كار ممكن است موجب بدآموزی در جامعه شود، توفیق آن را از من سلب كند15. در سالهای رواج فرهنگ جاهلیت و آن دورانی كه میخواستند رژیم پهلوی را به ایران قبل از اسلام وصل كنند و گروهی از نویسندگان وابسته به دستگاه ستم، از ایران باستان سخن میگفتند و میخواستند سیزده قرن تاریخ ایران را به فراموشی بسپارند و كارنامه پرشكوه و عظیم فرهنگی ـ علمی ایران را نادیده تلقی كنند تا جامعه را برای پذیرش فرهنگ بیگانه مهیا سازند، محیط با شجاعت و استواری خاص از فرهنگ اسلامی، مشاهیر ایرانی، تمدن پربار و غنی اسلام سخن گفت و افتخارات اسلامی را باز گو كرد. وقتی دانشمندان غربی كوشیدند تا در بحث از تاریخ فلسفه، دورههای متمایز را معرفی كنند كه یكی مربوط به یونان باستان و دیگری بعد از رنسانس اروپاییان بود، ولی درباره سرنوشت علم و فلسفه در قرون وسطی سكوت كردند و از سهم مهم و اساسی اسلام در تمدن جهان ـ جز اندكی ـ سخن نگفتند، محیط در آثار خود نوشت: مقارن دوران وحشتزای اروپا و فشار خفقانآور كلیسا بر دانشمندان، منطقه پهناوری از جهان ـ از سواحل اقیانوس اطلس تا اقیانوس هندـ در پرتو تعالیم قرآن، فرهنگی عظیم و تمدنی چشمگیر پیدا كرده بود. اروپاییان خود به وجود این فرهنگ ارزشمند پیبردند و به تعلیم و ترجمه آثار علمای اسلامی روی آوردند و چنین متون ترجمه شدهای را در دانشگاههای خویش به داوطلبان آموزش میدادند16.عدهای از نویسندگان در گفتهها و نوشتههای خود فرهنگ ایران باستان را موجه جلوه دادند و پذیرش اسلام توسط ایرانیان را امری اجباری و تهاجمی تلقی نمودند، نه اختیاری و با میل باطنی و گرایش درونی. محیط طباطبایی در نوشتههای خود خاطرنشان ساخت: عقاید، افكار و رسوم مردم ایران در زمان ساسانیان، تحت فشار نظام طبقاتی راه انحطاط را پیش گرفت و وسیعترین اقشار مردم، حتی حق درس خواندن نداشتند. چنین مردمی كه از حیث استعداد ذاتی، شایستگی هر گونه رشد و ترقی فكری و فرهنگی را دارا بودند، انتظار موقع مناسب برای اظهار وجود را میكشیدند؛ از اینرو با ظهور اسلام، آن را پذیرفتند و بدین ترتیب موانع طبقاتی با گرایش به آیین جدید از بین رفت و راه پیشرفت برای همه گشوده شد. عنصر شایسته ایرانی زمینه بسیار مساعدی برای ابراز لیاقت بهدست آورد و از اواخر قرن اول اسلامی تا قرن پنجم از حیث بلوغ عقلی و طی مراحل كمال و فضیلت، جای مردم یونان را در دنیای خرد و حكمت گرفت و عصری كمنظیر در تاریخ فرهنگ و تمدن بشری به وجود آورد.17در سال 1313 ش. كه جشن هزاره فردوسی برپا گردید، برخی برای خوشآمد زمامداران وقت كه با اسلام و مظاهرش به ستیز برخاسته بودند، میكوشیدند فردوسی را زرتشتی و یا حداقل بیعلاقه به دیانت معرفی كنند كه در این میان محیط طباطبایی در سلسله مقالاتی محققانه و توأم با استدلال و مدرك ثابت نمود كه فردوسی مسلمان و شیعه بوده است و چنین نوشت: تشیع فردوسی و علاقهمندی او به حضرت علیعلیهالسلام و اهلبیت پیامبرصلیاللّهعلیهوآله چیزی نیست كه بتوان دربارهاش تردیدی روا داشت و به اتكای برخی تصورات و احتمالات موهوم و دور از حقیقت، برای او دینی جز اسلام و مذهبی جز شیعه پنداشت.18در هنگامه تیرگی و تباهی رژیم پهلوی كه گروهی از نویسندگان با حمایت نظام استبدادی و بدون توجه به احساسات مسلمانان جهان، وقیحانه تجاوزهای وحشیانه رژیم صهیونیستی را میستودند، محیط طباطبایی بدون هراس از این اختناق و حركتهای تبلیغی مسموم، در سلسله مقالاتی از مسلمانان فلسطین، تشكیل دولت فلسطینی و قدس شریف به عنوان خانه مسلمانان سخن گفت و ادعای پوچ اشغالگران صهیونیستی را بر ملا ساخت و اشعاری نیز به دفاع از امت مظلوم و آواره فلسطین سرود.19 آثار و تألیفات محیط طباطبایی در طی بیش از هفتاد سال تحقیق و فعالیت مطبوعاتی، متجاوز از 2500 مقاله در بیش از 55 روزنامه و مجله نگاشت و برای سی جلد كتاب، مقدمه نوشت. وی نوزده جلد كتاب تألیف كرد و هشتصد سخنرانی علمی، ادبی، تاریخی و فرهنگی در رادیو تلویزیون، كنگرههای علمی، محافل و مجالس ادبی و اجتماعی ایراد كرد و در مدارس گوناگون ـ مدارس عالی و برخی دانشگاهها ـ حدود شش هزار شاگرد تربیت كرد و حدود بیست هزار شعر از خودش به یادگار گذاشت.20اگرچه محیط هر آنچه یاد گرفته، به صورت خودجوش بوده و تحصیلات رسمی اندكی داشته است، اما تمامی آثارش آكنده از تحقیق و ابتكار میباشد كه از احاطه وسیع او به علوم و معارف گوناگون، حافظهای قوی، همتی بالا، كاوشی صادقانه و كوششی خالصانه حكایت دارد.برخی از آثار مستقل محیط ـ اعم از چاپ شده و یا آماده چاپ ـ عبارتنداز: 1.جغرافیای نو در دو مجلد 2.نقش سید جمالالدین اسدآبادی در بیداری مشرق زمین 3.دادگستری در ایران 4.آنچه باید درباره حافظ دانست. 6.فردوسی و شاهنامه. 7.خیّام یا خیّامی. 8.تصحیح و مقدمه دیوان حافظ. 9.تصحیح و مقدمه گلستان سعدی. 10.تصحیح و مقدمه دیوان مجمرزوارهای. 11.دانش و دانشوران. 12.نادرشاه افشار. 13.تاریخ تحلیلی مطبوعات ایران. 14.تاریخچه اعزام محصّل به اروپا. 15.تطوّر حكومت در ایران بعد از اسلام. 16.تاگور، شاعر و فیلسوف هندی. 17.فرهنگ اسلامی. 18.تاریخ بابیه (نقطةالكاف). 19.تاریخچه دارالفنون. 20.شرح حال محمد زكریای رازی. 21.مسلمانان فلسطین. 22.دیوان اشعار. سرانجام این بحر دانش، ادب و تحقیق در ظهر روز سه شنبه 27 مرداد 1371 ش. به سرای باقی شتافت و پیكرش پس از تشییع در شهرستان ری و در محوطه برج طغرل به خاك سپرده شد. پینوشت 1. 1371 ـ 1281 ش.2.مقاله دكتر سید محمد رضا جلالی نائینی، مندج در كتاب محیط ادب، ص 454 ـ 455.3.دكتر اقبال قاسمی پویا، مدارس جدید در دوره قاجاریه، ص 52.4.محیط تحقیق، مقاله سید عبدالعلی فناء توحیدی، مندرج در كتاب گلشن جلوه. 5.مصاحبه محیط طباطبایی با مجله تاریخ و فرهنگ معاصر، سال اول، شماره دوم، زمستان 1370، ص 233 ـ 234. 6.یادی از استاد، مجله رهنمون، شماره دوم و سوم، پاییز و زمستان 1371 ص 13، 14.7.گلشن جلوه، ص 182 ـ 183. 8.مقاله دكتر سید هادی حائری، مجله آشنا سال سوم، مهر و آبان 1372، ص 67؛ به نقل از مجله دنیای سخن، شماره 50.9.رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شماره 47، ص 23، مجله آینده، مقاله ایرج افشار، سال 18، ص 303 ـ 304، مجله رهنمون، همان، ص 16 و 17.10.فهرست این سخنرانیها در مجله آینده، سال 19 آمده است. 11.عبدالحسین زرین كوب، حكایت همچنان باقی است، ص 401. 12.درگذشت محیط دانش و ادب، ضیاءالدین سجّادی، دنیای سخن، شماره 50، ص 26 ـ 27.13.میراث ماندگار، ج اول، ص 158.14.مجله محیط به انضمام خاطرات مطبوعاتی محیط طباطبایی، به كوشش سید فرید قاسمی، ص 238. 15.مصاحبه با مجله تاریخ و فرهنگ معاصر، همان شماره، ص 234.16.محیط طباطبایی، فرهنگ اسلامی، ص 17 ـ 18. 17.همان، ص 21 ـ 22. 18.محیط طباطبایی، فردوسی و شاهنامه، ص 111 ـ 112.19.گلی زواره، سیمای قدس. مصلای پیامبران، ص 226 ـ227،مجله تهران مصور، سال 25، شماره 1247.20.مجله محیط به انضمام خاطرات مطبوعاتی محیط طباطبایی، مقدمه سیدفرید قاسمی، ص 12.
#دین و اندیشه#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 760]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها