محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1842705080
تحلیل مقام امامت حضرت مهدی(عج) از دیدگاه فریقین
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
تحلیل مقام امامت حضرت مهدی(عج) از دیدگاه فریقین
رتبه امامت حضرت مهدی (عج) مانند سایر ائمه (ع) برتر از رتبه نبوّت و رسالت است. این معنا از یک سو، با تأمّل در مفاد آیه امامت حضرت ابراهیم (ع) و از سوی دیگر از سیره حضرت عیسی (ع) در اقتدا به امام مهدی (عج) و پیروی از ایشان در عصر ظهور اثبات شدنی است.
بخش دوم و پایانی 2. سیره حضرت عیسی(ع) در اقتدا به امام مهدی(عج) در عصر ظهور فریقین درباره نزول حضرت عیسی(ع) درعصر ظهور اتفاق نظر دارند. از دیدگاه مفسّران هر دو فریق نیز آیاتی از قرآن ناظر به این موضوع است، از جمله آیه:وَ إِن مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ إِلَّا لَیُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ؛ (نساء: 159)و از اهلِ کتاب، کسى نیست مگر آن که پیش از مرگ خود حتماً به او ایمان مىآورد. با آ ن که درباره مرجع ضمیر «بِهِ» و «مَوْتِهِ» اختلاف نظر وجود دارد، اما تفاسیر متعدّد کهن و متأخّر سنّی، مفاد این آیه را درباره نزول حضرت عیسی در آخرالزمان می دانند. مانند ابن جریر طبری که در بین اقوال تفسیری درباره این آیه، این قول را برمی گزیند:هنگامی که حضرت عیسی(ع) از آسمان فرود می آید تا دجال به قتل برساند، تمام اهل کتاب به او ایمان می آورند و در آن زمان ها همه آیین ها یگانه می شوند که همان آیین اسلام حنیف و دین ابراهیم است. (طبری، 1408: ج4، 18) سپس ابن جریر، روایاتی از ابن عباس، ابی مالک، حسن بصری و قتاده در این زمینه نقل می کند و در جمع بندی، این قول را به صواب نزدیک تر می داند. (همو: 21) در تفسیر الدرالمنثور روایات بیش تری در این باره از مصادر سنّی نقل شده است. (نک: سیوطی، 1983: ج2، 733 - 736) ابن کثیر نیز ضمن آن که این معنا را برای آیه، قول حق تلقی می کند می گوید: «ادله قاطعی بر این قول دلالت دارد که می توان به آن ها اتکا کرد.» (بصروی دمشقی، 1402: ج1، 576) ابن کثیر، بابی با نام «ذکر الأحادیث الواردة فی نزول عیسی بن مریم إلی الأرض من السماء فی آخر الزمان قبل یوم القیامة» گشوده و در آن روایاتی متعدد از ابن عباس و برخی تابعین نقل کرده، (همو) ضمن آن که سند روایت ابن عباس از طریق سعید بن جبیر، صحیح تلقی شده است. (نک: عسقلانی، 1379: ج6، 492) قرطبی نیز همین معنا را از ابن عباس، حسن بصری، مجاهد و عکرمه می داند و بر آن تأیید ضمنی دارد. (قرطبی، 1387: ج6، 10-11) برخی مفسّران اهل سنت نیز این قول را آورده اند، بی آن که آن را مردود بشمارند. (نک: بیضاوی، بی تا: ج1، 248؛ آلوسی، 1417: ج4، 20) این قول در نزد مفسّران شیعی نیز پذیرفته شده است و آنان به حدیثی از علی بن ابراهیم استناد می کنند که در آن علی بن ابراهیم با سند خود از شهر بن حوشب چنین نقل می کند: حجاج بن یوسف گفت: در معنای این آیه درمانده ام... به وی درباره معنای آیه گفتم: إنّ عیسی بن مریم ینزل قبل یوم القیامة إلی الدّنیا و لا یبقی أهل ملّة یهودیّ أو نصرانیّ أو غیره إلّا و آمن به قبل موت عیسی و یصلّی خلف المهدی(عج) قال: ویحک أنّی لک هذا و من أین جئت به؟ قال: قلت: حدّثنی به الباقر محمد بن علی بن الحسین قال: جئت و الله بها من عین صافیة؛ (قمی، 1404: ج1، 158و نیز نک: طبرسی، 1406: ج3، 211؛ مکارم شیرازی و دیگران، 1386: ج4، 267) همانا عیسی بن مریم پیش از برپایی رستاخیز به دنیا فرود می آید و هیچ یهودی و مسیحی و دیگران نیستند، جز آن که به حضرت عیسی پیش از وفاتش ایمان می آورند و او پشت سر امام مهدی(عج) نماز می گزارد. [حجاج چون این سخن را شنید] گفت: وای بر تو! این معنا از کجاست؟ [شهر بن حوشب] می گوید: این را امام باقر محمد بن علی الحسین(ع) به من فرموده است. [حجاج] گفت: به خدا سوگند آن را از چشمه ای زلال و صاف گرفته ای. آیه دیگری که در این زمینه مورد توجه مفسّران فریقین قرار دارد، آیه ای است که درباره حضرت عیسی(ع) چنین می فرماید: وَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَةِ فَلَا تَمْتَرُنَّ بِهَا وَ اتَّبِعُونِ هذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِیمٌ؛ (زخرف: 61) و همانا آن، نشانهاى براى [فهم] رستاخیز است، پس زنهار در آن تردید مکن، و از من پیروى کنید؛ این است راه راست! شیخ طوسی احتمال می دهد این آیه درباره نزول حضرت عیسی(ع) در عصر ظهور امام مهدی(عج) باشد. (طوسی، 1402: ج9، 212) طبرسی نیز آیه را چنین معنا می کند:وَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَةِ، یعنی انّ نزول عیسی(ع) من اشراط الساعة یعلم بها قربها؛ (طبرسی، 1406: ج9، 82)«و همانا آن، نشانهاى براى [فهم] رستاخیز است» یعنی، نزول حضرت عیسی(ع) از نشانه های بر پایی قیامت است که از طریق آن نزدیک بودن قیامت، دانسته می شود. وی این معنا را از قول ابن عباس، قتاده، ضحاک و سدی می داند و سپس حدیث ابن جریج از جابر، از پیامبر خدا(ص) را نقل می کند که می فرماید:ینزل عیسى بن مریم(ع) فیقول أمیرهم: صلّ بنا فیقول: لا إن بعضکم على بعض أمراء تکرمة من الله لهذه الأمة. اوردها مسلم فی الصحیح و فی حدیث آخر: کیف أنتم إذا نزل فیکم ابن مریم و إمامکم منکم. (همو) تفاسیر صافی (فیض کاشانی، بی تا: ج4، 298) و نمونه نیز بنا به یک احتمال در معنای این آیه، آن را درباره حضرت عیسی می دانند. در تفسیر نمونه می گوید:نزول حضرت مسیح(ع) از آسمان طبق روایات متعدّد اسلامی در آخر زمان صورت می گیرد و دلیل بر نزدیک شدن قیام قیامت است. (مکارم شیرازی و دیگران، 1386: ج21، 111) تفسیر کنز الدقائق این معنا را برای آیه، متعیّن دانسته است. (قمی مشهدی، 1411: ج12، 89) در روایات شیعی نیز به نزول حضرت عیسی و نماز گزاردن ایشان پشت سر امام مهدی(عج) تصریح شده است. (برای مثال، نک: کلینی، 1388: ج8، 50، ح10؛ صدوق، 1405: ج2، 330، ح16) در تفاسیر اهل تسنّن، معنای آیه درباره نزول حضرت عیسی(ع) در عصر ظهور، رونق بیش تری دارد؛ طبری با چند سند از ابن عباس دیدگاه وی را نقل می کند که گفته است آیه درباره نزول عیسی بن مریم(ع) است. از جمله حدیث جابر که می گوید:کان ابن عباس یقول: ما أدری علم الناس بتفسیر هذه الآیة ام لم یفطنوا لها؟ قال: نزول عیسی بن مریم؛ (طبری، 1408: ج13، 90)ابن عباس می گفت: دانش مردم را درباره تفسیر این آیه نمی دانم یا آن که آنان معنای آیه را درنیافته اند؛ آیه درباره نزول حضرت عیسی بن مریم است. وی احادیثی دیگر از قول ابی مالک، حسن بصری، مجاهد، قتاده، سدی، ضحاک و ابن زید در همین معنا نقل کرده است. (همو: 90 - 91 ) سیوطی نیز بنا به مشی تفسیری خود در الدر المنثور روایاتی را در این باره گرد آورده است. (سیوطی، 1983: ج7، 386 - 387) قرطبی نیز ضمن نقل اقوال و احادیث درباره معنای آیه مورد بحث، این معنا که آیه مربوط به نزول حضرت عیسی(ع) است را تقویت کرده است. (قرطبی، 1387: ج16، 106) وی حدیث مسلم و ابن ماجه را از پیامبر خدا(ص) نقل کرده که فرموده است:کَیْفَ أَنْتُمْ إِذَا نَزَلَ ابْنُ مَرْیَمَ فِیکُمْ وَ إِمَامُکُمْ مِنْکُم؛ (همو)چگونه خواهید بود هنگامی که فرزند مریم در بین شما فرود می آید و پیشوایتان از شما خواهد بود. این حدیث در صحیح بخاری نیز نقل شده است. (نک: عسقلانی، 1379: ج6، باب نزول عیسی بن مریم، 493، رقم 22339) ابن کثیر در تفسیر این آیه، نظر خود را به صراحت بیان داشته، آیه را درباره حضرت عیسی(ع) و فرود ایشان از آسمان برمی شمرد و اقوال دیگر را تضعیف می کند. وی در پی نقل دیدگاه خود می نویسد: قال مجاهد: وَإِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَةِ أی آیة الساعة خروج عیسی بن مریم(ع) قبل یوم القیامة و هکذا روی عن ابی هریرة و ابن عباس و ابی العالیة و ابی مالک و عکرمة و الحسن و قتادة و الضحاک و غیرهم و قد تواترت الاحادیث عن رسول الله _ صلی الله علیه [و آله] و سلم _ أنه أخبر بنزول عیسی(ع) قبل یوم القیامة إماماً عادلاً و حکماً مقسطاً. (بصروی دمشقی، 1402: ج4، 132 - 133) آلوسی در شرح این آیه کوشیده است وجه جمعی برای احادیثی بیابد که درباره هنگامه نزول حضرت عیسی(ع) در وقت نماز صبح است. چون برخی از روایات سنّی از امامت حضرت عیسی(ع) و اقتدای امام مهدی(عج) به ایشان و برخی از امامت حضرت مهدی(عج) و اقتدای حضرت عیسی(ع) به ایشان در این نماز، حکایت دارد. (نک: صدوق، 1405: ج2، 330، ح16؛ قزوینی، بی تا: ح407) احادیث درباره اقتدای حضرت عیسی(ع) به امام مهدی(عج) قطعی و بنا به قول ابن حجر عسقلانی از ابوالحسن الابدی و نیز بنا به دیدگاه ناصرالدین البانی، متواترند. (نک: عسقلانی، 1379،ج6، باب نزول عیسی بن مریم، 493 - 494؛ بانی، 1405: ح5، 178) آلوسی نیز در این باره می نویسد:و الأکثرون علی اقتدائه بالمهدی فی تلک الصلوة دفعاً لتوهم نزوله ناسخاً و أما فی غیر ها فیؤم هو الناس لأنه الأفضل و الشیعة تابی ذلک؛(آلوسی، 1417: ج14، 147) بیش تر دانشمندان بر این باورند که حضرت عیسی(ع) به امام مهدی(عج) در این نماز اقتدا خواهند کرد تا این توهم را از اذهان بزداید که گمان نبرند، نزول حضرت از آسمان برای نسخ شریعت محمدی است، بلکه به آیین مسلمین عمل می کند تا بر دوام این شریعت تأکید ورزند. امّا در نمازهای دیگر، وی امام مردم خواهد بود. چون او [پیامبر اولوالعزم و] برتر [از امام مهدی(عج)] است. اما شیعه این را برنمی تابد. البته وجه جمعی که آلوسی پیشنهاد کرده ناتمام است؛ چون _ تا آن جا که می دانیم _ روایات متعارض تنها درباره نماز صبح، وقت نزول حضرت عیسی(ع) است و نسبت به دیگر نمازها حدیثی نقل نشده است. بیش تر دانشمندان نیز بنا به قول آلوسی بر این باورند که حضرت عیسی(ع) در این نماز به امام مهدی(عج) اقتدا می کند و نسبت به نمازهای دیگر اظهارنظر نکرده اند؛ چون دلیلی در نفی و اثبات آن در دست نیست. تنها دلیل آلوسی و دیگران افضلیّت حضرت عیسی(ع) از امام مهدی(عج) است که بر اساس آن چه گذشت، این نیز قابل دفاع نیست و مقام امامت از نبوّت برتر است. برخی دانشمندان شیعی درباره دلیل این اقتدا و به طور کلّی همراهی حضرت عیسی(ع) با امام مهدی(عج) از این آیه شریفه مدد گرفته اند که می فرماید:وَ إِذْ أَخَذَ اللَهُ مِیثَاقَ النَّبِیِّینَ لَمَا آتَیْتُکُم مِن کِتَابٍ وَ حِکْمَةٍ ثُمَّ جَاءَکُمْ رَسُولٌ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَکُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَ لَتَنصُرُنَّهُ قَالَ ءَأَقْرَرْتُمْ وَ أَخَذْتُمْ عَلَى ذلِکُمْ إِصْرِی قَالُوا أَقْرَرْنَا...؛ (آل عمران: 81) و [یاد کن] هنگامى را که خداوند از پیامبران پیمان گرفت که هرگاه به شما کتاب و حکمتى دادم، سپس شما را فرستادهاى آمد که آن چه را با شماست تصدیق کرد، البته به او ایمان بیاورید و حتماً یاری اش کنید. [آن گاه] فرمود: «آیا اقرار کردید و در این باره پیمانم را پذیرفتید؟» گفتند: «آرى، اقرار کردیم.» آنان می گویند: دلیل نماز گزاردن حضرت عیسی(ع) پشت سر امام مهدی(عج) [و به طور کلی همراهی ایشان با امام مهدی(عج)] به دلیل این پیمانی است که خداوند از پیامبرانش گرفته تا به رسول اکرم(ص) ایمان آورند و وی را یاری رسانند و نصرت امام مهدی(عج) نصرت رسول خداست. [چون آیین ایشان را بدون هیچ اشتباهی احیا می کند] (جزایری، 1417: ج3، 9) البته احادیثی دیگر در مصادر اهل تسنّن با سند صحیح وجود دارد که از حاکمیت حضرت عیسی(ع) در آن عصر خبر می دهد، مانند حدیث بخاری از ابوهریره از پیامبر خدا(ص) که می فرماید:وَ الَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ لَیُوشِکَنَّ أَنْ یُنْزِلَ فِیکُمُ ابْنُ مَرْیَمَ حُکْماً عَدْلًا یَکْسِر الصَّلِیبَ وَ یَقْتُلُ الْخِنْزِیرَ وَ ... ؛ (عسقلانی، 1379: ج6، 491، رقم 3448) به خدایی که جانم به دست اوست، به زودی عیسی بن مریم در میان شما به عنوان حاکم عدل فرود می آید و صلیب را [که نماد نصرانیت است و آن را تعظیم می کنند] می شکند و خوک را می کشد [که کنایه از تحریم گوشت خوک است]. از وجه جمع بین این روایت و روایاتی که از امامت حضرت مهدی(عج) سخن می گوید می توان زعامت ایشان را در برخی از امور، یا در منطقه ای از مناطق، مانند مناطق مسیحی نشین که امکان دارد بعداً مسلمان شوند، محسوب کرد وگرنه _ تا آن جا که می دانیم _ در بین امّت، چنین قولی رایج و مشهور نیست که زعامت کلی در عصر ظهور به عهده حضرت عیسی(ع) است. به هر حال، نزول حضرت عیسی(ع) و اقتدای حضرت به امام مهدی(عج) در نماز، امری قطعی بین فریقین است (نک: صدوق، 1405: ج2، 330، ح16؛ قزوینی، بی تا: ح407؛ مقدسی شافعی، 1416: 292) به همین دلیل، با آن که حضرت عیسی(ع) پیامبر اولوالعزم به شمار می رود، مقام امامت حضرت مهدی(عج) از مقام نبوّت او برتر است. ابن حجر در این زمینه نکته لطیفی دارد و می نویسد:و فی صلوة عیسی خلف رجل من هذه الامة مع کونه فی آخر الزمان و قرب قیام الساعة دلالة للصّحیح من الأقوال أنّ الأرض لا تخلو عن قائم لله بحجّة؛ (عسقلانی، 1379، ج6، 494) نماز گزاردن حضرت عیسی(ع) پشت سر مردی از این امّت که در آخرالزمان و نزدیک برپایی قیامت ظهور می کند، دلیل بر درستی دیدگاهی است که زمین از کسی که به حجّت و دلیل، دین خدا را برپا می دارد، تهی نمی ماند. مضمون همین تعبیر از امام علی(ع) به صورت: «اللَّهُمَّ بَلَى لَا تَخْلُو الْأَرْضُ مِنْ قَائِمٍ لِلهِ بِحُجَّةٍ» نقل شده است. (نهج البلاغه: حکمت 139) ابن ابی الحدید در شرح این حدیث از امام علی(ع) می نویسد:چون زمان، از کسی که از ناحیه حق تعالی بر بندگانش [ در امر هدایت ] سیطره دارد، خالی نخواهد بود. (معتزلی، 1387: ج18، 351)به هر روی، مفسّران فریقین نزول حضرت عیسی(ع) از آسمان و اقتدا به حضرت مهدی(عج) در عصر ظهور را پذیرفته اند و آیاتی از قرآن را دلیل این امر دانسته اند. این تلقّی از آیات در بین سلف از صحابه و به ویژه تابعین، مطرح بوده است. با درک رتبه امامت حضرت مهدی(عج) _ که بنا به دو دلیل ذکر شده، برتر از مقام نبوّت است _ حدیث «مَنْ مَاتَ وَ لَیْسَ عَلَیْهِ إِمَامٌ فَمِیتَتُهُ مِیتَةٌ جَاهِلِیَّة» (کلینی، 1388: ج1، 376) و احادیث شبیه به آن، که در مصادر فریقین نقل شده اند، ژرف و واقع بینانه معنا می شوند. معرفت به این امام، نجات از مرگ جاهلی است؛ چون این معرفت و اعتقاد، لازمه ایمان به خدا و کتاب او و نیز تصدیق تعالیمی است که پیامبر خدا(ص) از ناحیه خداوند آورده است. نتیجه در فرآیند شخصیت شناسی امام مهدی(عج) بحث از رتبه و مقام امامت آن حضرت است و برتری مقام امامت حضرت مهدی(عج) از مقام نبوّت و رسالت با دو دلیل محکم، اثبات شدنی است: 1. آیه معروف «ابتلا» درباره امامت حضرت ابراهیم(ع) که تأمّل در مفاد آن، این برتری را ثابت می کند. با توجه با مفاد این آیه و سایر آیات قرآن و نیز مفاد روایات در مصادر شیعی، رتبه امام در این آیه فراتر از نبوّت است و زمان اعطای این مقام به حضرت ابراهیم(ع) پس از رسالت ایشان است. این معنا با تحلیل ساختار ادبی آیه، نزول وحی پیش از امامت، درنگ در آزمون ها، تأمّل در زمان دعای ابراهیم(ع) و تمسّک به سیاق آیات به دست می آید.هل سنّت به طور مشخص درباره رتبه امامت در این آیه، بحث نکرده اند. آنان اساساً «امام» را به معنای «نبیّ» دانسته اند. از این رو می توان گفت رتبه امامت در نزد اهل سنت، هم رتبه مقام نبوّت است. 2. فریقین درباره نزول حضرت عیسی(ع) درعصر ظهور اتفاق نظر دارند. از دیدگاه مفسّران هر دو فریق نیز، آیاتی از قرآن ناظر به این موضوع است؛ از جمله آیه وَ إِن مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ إِلَّا لَیُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ (نساء: 159) و نیز: وَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَةِ فَلَا تَمْتَرُنَّ بِهَا وَ اتَّبِعُونِ هذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِیمٌ. (زخرف: 61) در روایات شیعی نیز به نزول حضرت عیسی(ع) و نماز گزاردن ایشان پشت سر امام مهدی(عج) تصریح شده است. برخی دانشمندان شیعی درباره دلیل این اقتدا به طور کلّی همراهی حضرت عیسی(ع) با امام مهدی(عج) از آیه 81 سوره آل عمران مدد گرفته اند. آنان می گویند: دلیل نمازگزاردن حضرت عیسی(ع) پشت سر امام مهدی(عج) به دلیل پیمانی است که خداوند از پیامبرانش گرفته تا به رسول اکرم(ص) ایمان آورند و وی را یاری رسانند و نصرت امام مهدی(عج) نصرت رسول خدا(ص) است. منابع 1. آلوسی، محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، به کوشش: محمدحسین العرب، بیروت، دارالفکر، 1417ق. 2. اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الائمة، تحقیق: علی الفاضلی، قم، المجمع العالمی لاهل البیت، 1426ق. 3. البانی، محمد ناصرالدین، سلسلة الاحادیث الصحیحة، بیروت، المکتب الاسلامی، چاپ چهارم، 1405ق. 4. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی تا. 5. بصروی دمشقی، اسماعیل بن عمر (ابن کثیر)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، 1402ق. 6. بلاغی، محمدجواد، آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن، قم، مکتبة الوجدانی، بی تا. 7. بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل (تفسیر بیضاوی)، بیروت، دار الکتب العلمیة، بی تا. 8. جزائری، سیدطیب، البراهین الاثنی عشر علی وجود الامام الثانی عشر، بیروت، مؤسسة دار الکتب، 1417ق. 9. حسینی همدانی، سیدمحمدحسین، انوار درخشان، تهران، کتاب فروشی لطفی، 1404ق. 10. رازی، فخرالدین، مفاتیح الغیب (التفسیر الکبیر)، قم، مرکز نشر مکتب الاعلام الاسلامی، 1411ق. 11. سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، بیروت، دارالفکر، 1983م. 12. شریف لاهیجی، محمد بن علی، تفسیر شریف لاهیجی، تهران، دفتر نشر داد، 1373ش. 13. صدوق، محمد بن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمة، تصحیح: علی اکبر غفاری، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1405ق. 14. ______________________________ ، عیون أخبار الرضا، قم، مکتبة المصطفوی، بی تا. 15. صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد، تصحیح: محمد کوچه باغی، قم، بی نا، 1404ق. 16. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، منشورات جماعة المدرسین، بی تا. 17. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان لعلوم القرآن، تحقیق: محلاتی و طباطبایی، بیروت، دار المعرفة، 1406ق. 18. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان عن تأویل آیات القرآن (تفسیر طبری)، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، 1408ق. 19. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1402ق. 20. طیّب، سیدعبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، 1378ش. 21. عسقلانی، احمد بن علی (ابن حجر)، فتح الباری فی شرح صحیح البخاری، تحقیق: عبدالعزیز بن عبدالله بن باز، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، 1379ق. 22. عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی (کتاب التفسیر)، تصحیح: سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، المکتبة الاسلامیة، بی تا. 23. فیض کاشانی، محمد محسن، الأصفی فی تفسیر القرآن، تحقیق: محمدحسین درایتی و رضا نعمتی، قم، مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی، 1376ش. 24. _____________________________ ، الصافی فی تفسیر القرآن، تصحیح: شیخ حسین اعلمی، بیروت، دارالمرتضی، بی تا. 25. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، قاهره، دارالکتاب العربی، 1387ق. 26. قزوینی، محمد بن یزید (ابن ماجه)، سنن ابن ماجه، تحقیق: محمدفؤاد عبدالباقی، بیروت، دارالفکر، بی تا. 27. قمی مشهدی، محمد، کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران، مؤسسة الطبع و النشر لوزارة الثقافة و الارشاد، 1411ق. 28. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر (المنسوب الی) القمی، تصحیح: سیدطیب موسوی، قم، بی نا، 1404ق. 29. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح: علی اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1388ق. 30. گنجی شافعی، محمد، البیان فی اخبار صاحب الزمان، تحقیق: محمدکاظم محمودی، بی جا، مجمع احیاء الثقافة الاسلامیة، 1431ق. 31. معتزلی، عبدالحمید بن محمّد (ابن ابی الحدید)، شرح نهج البلاغه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1387ق. 32. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الاختصاص، تصحیح: علی اکبر غفاری، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413ق. 33. ______________________________ ، اوائل المقالات، تحقیق: ابراهیم انصاری، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413ق. 34. مقدسی شافعی، یوسف، عقد الدرر فی اخبار المنتظر، قم، انتشارات مسجد مقدس جمکران، 1416ق. 35. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ سی و یکم، 1386ش. 36. نجارزادگان، فتح الله، بررسی تطبیقی تفسیر آیات مهدویت و شخصیت شناسی امام مهدی(عج) در دیدگاه فریقین، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1389ش. فتح الله نجارزادگان محمدمهدی شاهمرادی منبع: فصلنامه مشرق موعود شماره 17 انتهای متن/
93/12/02 - 04:53
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 46]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها