محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1842659551
جهاد سازندگی و تحول در علوم انسانی -
واضح آرشیو وب فارسی:مهر: یادداشت/
جهاد سازندگی و تحول در علوم انسانی
شناسهٔ خبر: 2433752 سه‌شنبه ۱۱ آذر ۱۳۹۳ - ۰۹:۳۴
دین و اندیشه > اندیشمندان
نسبت به تولید علم دو نوع نگاه قابل شناسایی است. نگاه اول معتقد است برای تولید علم باید ابتدا مبانی معرفتی مناسب را بنا نهاد. نگاه دوم که بینشی وجودشناختی است تولید علم را از تجربه آغاز می کند. ۱- بیش از یک دهه است که تولید علم و دانش و تحول در علوم انسانی با توجه به مبانی دینی و بومی به صورت جدی تر دغدغه بسیاری از معتقدان به انقلاب اسلامی شده است. البته این دغدغه از زمان پیروزی انقلاب اسلامی ایجاد شده و در سالهای انقلاب فرهنگی نیز تلاش ها و تولیداتی در این حوزه صورت گرفته بود ولی به‌واسطه جنگ تحمیلی این تلاش ها و تحرکات متوقف شد تا اینکه در دهه هشتاد و بواسطه شرایط جدید سیاسی و فرهنگی و فکری که در اواخر دهه هفتاد و در دولت اصلاحات بر فضای فکری و فرهنگی سایه افکنده بود دغدغه تولید علم و تحول در علوم انسانی در برخی نخبگان حوزوی و دانشگاهی بیدار شد و با همراهی رهبر انقلاب فعالیت های گوناگونی در قالب موسسات و پژوهشگاه های علمی در این رابطه آغاز شد.به طور کلی در رابطه با مسأله تولید علم و تحول در علوم انسانی دو نوع نگاه قابل شناسایی است. نگاه اول که البته بینش رایج و غالب در میان فرهیختگان معتقد به انقلاب اسلامی است معتقد است که برای تولید علم و دانش باید ابتدا مبانی معرفتی مناسب را بنا نهاد یعنی دستگاه منطقی، فلسفی، معرفت شناسی و روش شناسی مناسب این فرایند از دل متون دینی استخراج شود. سپس از دل محصول تولید شده الگو ها نظریات و فرضیات مناسب استخراج شده و برای اداره جامعه دینی به کار گرفته شود. این نگاه معرفت شناسانه که به فلسفه تحلیلی نزدیک تر است به نوعی ایده آلیسم معتقد است که در آن این باور وجود دارد که این ذهنیت و آگاهی پیشین ماست که شناخت ما از عینیت اجتماعی را ممکن می سازد و تا آگاهی ما به‌وسیله نظریات و الگوها ساخته و پرداخته نشوند، ما راهنمای عملی برای کنش فردی و جمعی نخواهیم داشت.اینکه چرا این نگاه در میان دانشوران معتقد به تحول در علوم انسانی غالب گشته نیز خود داستان جالبی دارد که مجال بحث درباره آن نیست (به طور مثال تاثیر مباحثات معرفت شناسانه علامه طباطبایی و شهید مطهری با مارکسیست ها یا ایده های معرفت شناسانه عبدالکریم سروش درباره پلورالیسم دینی از منظر فلسفه تحلیلی و... در این باره قابل توجه است.) تلاشهای فرهنگستان علوم اسلامی، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، شاگردان علامه مصباح و علامه جوادی آملی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و... را می توان در زمره این نگاه دانست. بررسی این تلاشها نشان می دهد با گذشت نزدیک به چند دهه از عمر این موسسات، این فعالیت ها هنوز از بحث درباره کلیات و تاکید بر امکان تولید و تحول در علوم انسانی با توجه به مبانی دینی و بومی، فراتر نرفته است.در نگاه دوم که بینشی وجود شناختی است، انسان شناسی به عنوان یک اصل در نظر گرفته می شود چون انسان پایه نظم اجتماعی است و از این رو هر جامعه ای نوع انسانی را که سازنده آن است انعکاس می دهد. از این نظر تمایلات، احساسات و تجربیاتِ زیسته ریشه و اندیشه ها ثمره و فرع بر آنها دانسته می شود و در پایه و بنیان هر صورتی از آگاهی یک تجربه وجودی قرار دارد. این تجربه وجودی سهم انسان در کل هستی و مشارکت انسان در بازی وجود می باشد. انسان با ورود به بازی هستی نقش هایی بر عهده می گیرد که پیش از بازی مشخص نیست و این نقش توسط او تعیین نمی شود، بلکه انسان بدون اینکه پیش از آن درکی نسبت به تجربه مذکور و نقش خود داشته باشد، درگیر آن می گردد. اما از آنجایی که انسان موجودی خودآگاه و دارای آگاهی است و با کلیت وجود خود در تجربه هستی درگیر می شود، می تواند این تجربه را درقالب آگاهی و صور نمادین برگردانده و آن را معنی کند. بدین ترتیب، کل حیات انسانی صورت نمادهای عینیت یافته و یا نمادهای آگاهی را می یابد که از تجربه مشارکتی وجود شناسانه بر می خیزد. از طریق برگرداندن تجربه های وجودی به صورت های آگاهی، نظم مشخص تاریخی و صورت عینی جامعه شکل میگیرد و تاریخ معنا می یابد.(تجدد از نگاهی دیگر، ص ۱۵۹-۱۶۱) در این نگاه معرفت بشری حاصل صورت بندی تجربیات و تاملات وجودی اوست. از انباشت تاریخی این صورت بندی هاست که علم و دانش شکل می گیرد.این روش شناسی وجود شناختی از تجربه آغاز می کند. علم از تجربه شروع می شود. تجربه ما قبل علمی وجود، که عالم و دانشمند نیز به عنوان یک انسان در آن اشتراک دارد، پایه و مبنای معرفت است. این تجربه ای است که انسان با جسم، روح و ذهن خویش در آن درگیر می شود و از آنجا کل قلمروهای هستی را درتناسب با ابعاد وجودی اش در می یابد. از درون این تجربه صورتهای نمادین دست اول و یا آگاهی های خام ابتدایی و غیر تحلیلی انسان ها سر بر می آورد. این صورت های نمادین که تفسیرهای هر جامعه و انسان نسبت به خود، هستی و نظم خاص خویش است فضایی به‌وجود می آورد که تحلیل علمی باید کارش را از آن آغاز کند. علم انسانی از خلأ سر بر نمی آورد و از تابلویی سفید آغاز نمی کند. هر دانشمندی در درون آگاهی های اولیه ای که در جامعه اش وجود دارد رشد می کند و پرورش می یابد و یا جهان نمادهای زبانی روبروست.البته دانش یا آگاهی علمی در این نقطه توقف نمی کند بلکه از آن در میگذرد؛ لکن این درگذشتن در ربط با آن و با رویکردی نقادانه به آن است. از همین جهت ضرورت تاریخ برای علوم انسانی ناشی از ماهیت بالضروره تاریخی انسان می باشد.« وجود انسان در جامعه سیاسی، وجودی تاریخی است» از همین رو اگر علم انسانی می خواهد به عمق انسانی دست یابد، باید همزمان «نظریه ای در باب تاریخ باشد». انسان در جست و جوی خود و انسانیت خویش با شرکت در وجود به تجربه های متعددی از نظم دست می زند که حاصل آن پیدایی تمدن ها و نظامات مختلف اجتماعی است.۲- ظهور انقلاب اسلامی به معنای ظهور انسانی تازه بود؛ انسانی بر خلاف تصوری بسیاری از صاحب نظران خلاق و تصمیم گیرنده که خود را در پیوندی تنگاتنگ با امام خمینی یا به دیگر کلام با تصور آرمانی از او قرار داده بود. این انسان به سرعت نام «حزب اللهی» را برای خود برگزید. او پیش از آنکه جامعه شناسی وصف پذیری داشته باشد، فلسفه ای تامل پذیر دارد. وجود او گویای پیوند یک نماد (امام) با یک تلقی احیا شده شیعی، یعنی انتظار است. نتیجه پیوند این باور بنیادین است که ظهور انقلاب و امام، زمینه ساز ظهور آخرین امام شیعه است و حزب اللهی (انسان انقلاب اسلامی) کسی است که خود را وقف این زمینه سازی کند.نمود عینی این انسان جدید ایرانی، جامعه است. او هر جا می رود چیزی نو می آفریند و تجربه ای جدید که قبلا در نه در آگاهی ها و نه در تاریخ وجود نداشته است انباشت می کند. کمیته، سپاه، بسیج، جهاد و جنگ از مهمترین نمودهای عینی این انسان جدید است. یکی از موقعیت هایی که می توان اوج ظهور و بروز این انسان جدید را دید جهاد سازندگی است.۳- این تجربیات وجودی برای ماندگار شدن باید به الگوها و نظریات دانشی و معرفتی تبدیل شوند تا بتوانند با توجه به مقتضیات زمانه راهنما و الگوی عمل کنشگران بعدی باشد. برای نیل به این فرایند ابتدا باید بتوان این تجربیات را منقح و صورت بندی کرد. برای صورت بندی علمی این تجربیات عطف نظر به توصیه های روش شناسی دورژه، سه مرحله را باید به ترتیب مد نظر قرار داد: ۱- توصیف دقیق و همه جانبه پدیده و تجربه ۲- گونه شناسی، طبقه بندی و مفهوم سازی ۳- برقراری ارتباط بین مفاهیم در قالب نظریه و الگو.بنابراین قدم اول جهت توصیف این تجربیات جدید استحصال آنهاست. این استحصال روش شناسی خاص خود را می طلبد. مصاحبه فردی و گروهی، خاطره نگاری،مردم نگاری، تحقیق اسنادی و ... مهمترین تکنیک های جمع آوری تجربیات انسانی هستند. در مورد هر پدیده و موضوع خاص این توصیفات باید به میزان لازم فربه و غنی باشند تا زمینه گونه شناسی و طبقه بندی و مفهوم سازی بهتری را فراهم آورند. روش گراندد تئوری یا نظریه زمینه ای یکی از بهترین تکنیک ها برای مفهوم سازی و مقوله سازی از دل توصیفات بدست آمده است. در حقیقت مقولات مفاهیم و عناوین انتزاعی تری هستند که ما به چند مضمون مشترک اطلاق می کنیم. خلاقیت در این روش نقشی اساسی ایفا می کند.در نهایت هم باید بتوانیم میان مقولات مختلف ارتباط برقرار کنیم و از دل هر دو یا چند مقوله و مفهوم یک گزاره عامتر استخراج کنیم که می تواند به شکل نظریه یا به شکل الگو باشد. این الگو یا نظریه می تواند مبنای کنش افراد انسانی باشند. البته این نظریات و الگوها صلب و جامد نیستند. شرایط زمانی و مکانی و فرهنگی باعث می گردد کنش های جدیدتر بر مبنای الگوها و نظریه های قبلی انباشت های جدیدتری را پدید آورد و زمینه را برای مرحله جدیدی از نظریه پردازی( شبیه مرحله قبل) فراهم آورد. از این رو الگوها و نظریات تولید شده رو به تکامل و پیشرفت و غنی شدن هستند.۴- متاسفانه پژوهشگرانی که دل در طلب تحول در علوم انسانی و تولید علم دینی و بومی دارند در یک بن بست معرفتی دائم به دنبال صیقل دادن دستگاه معرفت شناسانه خود در یک فضای انتزاعی و به دور از واقعیات و تجربیات انسان انقلاب اسلامی هستند. توجه به تجربیات انقلاب اسلامی که نمود بارز آن در جهاد سازندگی و جنگ تحمیلی را می توان دید افق های معرفتی و علمی جدیدی را پیش روی دانشوران قرار خواهد داد. از همین رو جمع آوری تجربیات مدیریتی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی انسان انقلاب اسلامی ابتدایی ترین کار برای گشودن این افق هاست.نویسنده: میثم مهدیار، دانشجوی دکتری جامعه شناسی فرهنگی دانشگاه علامه طباطبائی
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[مشاهده در: www.mehrnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 44]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها