تبلیغات
تبلیغات متنی
پرچم تشریفات با کیفیت بالا و قیمت ارزان
پرواز از نگاه دکتر ماکان آریا پارسا
دکتر علی پرند فوق تخصص جراحی پلاستیک
محبوبترینها
سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه می‌تواند برندینگ کسب‌وکارتان را تقویت کند؟
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1848008543
بررسی موجودات هوشمند فرازمینی از منظر مفسران قرآن
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
بررسی موجودات هوشمند فرازمینی از منظر مفسران قرآن
اشاره قرآن به وجود مشرق‌ها و مغرب‌های متعدد از سویی، و اتصاف خداوند به پرودگار جهانیان بودن از سوی دیگر، برخی را بر این داشته است تا اشاره قرآن به حیات فرازمینی را به‌عنوان نظریه‌پردازی این کتاب مقدس طرح نمایند.
بخش اول چکیده قرآن کریم به آفرینش موجودات بی‌شماری در آسمانها و زمین اشاره کرده است. در این میان، تعداد زیادی از آنها موجودات زنده‌اند که بخشی از آنها در خارج از زمین زندگی می‌کنند. برخی صاحب‌نظران با استناد به تعابیر قرآنی نظیر «دَابَّةُ»، «الْمَشَار‌ِق‌ِ وَ الْمَغَار‌ِب‌ِ»، «الْعَالَمِینَ»، «مَنْ فى السَّمَاوَاتِ»، «وَ السَّمَاءِ ذَاتِ الْبُرُوج» وجود چنین موجودات زنده را در آسمانها ممکن و حتی ضروری دانسته‌اند. اطلاق «دابّه» بر جنبندگان مادی، و اشاره قرآن به وجود مشرق‌ها و مغرب‌های متعدد از سویی، و اتصاف خداوند به پرودگار جهانیان بودن از سوی دیگر، برخی را بر این داشته است تا اشاره قرآن به حیات فرازمینی را به‌عنوان نظریه‌پردازی این کتاب مقدس طرح نمایند. طرح مسئله این پرسش که «آیا ما زمینیان تنها موجودات هوشمند جهان هستی هستیم» سؤالی است که از زمان‌های بسیار دور، ذهن دانشمندان و فلاسفه را به خود مشغول کرده است. اعتقاد به وجود حیات در بخش‌هایی از آسمان در آثار فیلسوفانی چون آناکسیماندر (1) و دموکریتوس (2) مطرح شده است (ریچارد، 1375: 11) که نشان‌دهنده قدمت این تفکر و اهمیت آن نزد فلاسفه باستان است. علاوه بر این، در برخی متون مذهبی ادیان کهن شرقی نیز به این مسئله اشاره شده است. (بوتلار، 1372: 232) پس از اسلام و نزول آیاتی از قرآن که به‌نحوی به وجود موجوداتی خارج از زمین اشاره می‌کرد، این موضوع در بین مفسران و دانشمندان مسلمان نیز جای خود را باز کرد. سؤالاتی که از پیامبر و امامان و دیگر بزرگان صحابه در این زمینه پرسیده شده، شاهد این مدعاست. به‌رغم تمام این نظریات، کلیسا در قرون وسطا وجود سیاره دیگری همانند زمین که موجود زنده‌ای را در خود جای دهد، نمی‌پذیرفت. از علل اصلی جبهه‌گیری کلیسائیان در برابر قائلان به وجود موجودات زنده در آسمان، اعتقاد جازم آنان به نظریه «منظومه بطلمیوسی» بود. بنابراین نظریه آسمانها از مجموعه‌ای از افلاک، ساخته شده بودند که به‌دلیل ویژگی‌هایی که برای آن تصور می‌شد، امکان وجود حیات در آنها غیر ممکن بود. با آغاز دوران رنسانس و جایگزینی «هیئت کپرنیکی» به‌جای «هیئت بطلمیوسی» اعتقاد به وجود حیات در بخش‌هایی از آسمان بار دیگر احیاء شد. احیاگر این اعتقاد «جیوردانو برونو» (1600 م) دانشمند ایتالیایی بود که در کتاب دنیاها و جهان‌های بی‌شمار برای اولین‌بار و به‌طور اختصاصی به موضوع حیات در خارج از زمین پرداخت. پی‌یر روسو در کتاب حیات در آسمان و ریچارد موریس در سرنوشت جهان، فلاماریون در تعدد دنیاهای مسکون و نیز الکساندر ایوانوویچ در کتاب پیدایش و انتشار حیات در عالم از دیگر دانشمندانی بودند که به این مسئله پرداختند. در دنیای اسلام نیز این موضوع به‌اختصار از نگاه آیات قرآن مورد بررسی قرار گرفته است که کتاب‌هایی چون قرآن بر فراز اعصار نوشته عبدالرزاق نوفل، ساکنان آسمان از نظر قرآن نگاشته عباسعلی محمودی و پژوهشی در اعجاز علمی قرآن از محمدعلی رضایی اصفهانی از آن جمله است. مقاله‌ای با عنوان «وجود موجودات زنده در آسمانها» نیز از مریم عرب و با راهنمایی محمدعلی رضایی اصفهانی در ششمین شماره دو فصلنامه قرآن و علم، به برخی از ابعاد این موضوع پرداخته است. حیات در خارج از زمین از منظر علم این مسئله که آیا زیست آلی در جای دیگری از جهان وجود دارد و اینکه آیا ممکن است تمدن ماورای زمینی وجود داشته باشد، موضوع مهمی برای دانشمندان و عموم مردم بوده است. با وجود چنین واقعیتی که هیچ موجود زنده‌ای در خارج از سیاره ما کشف نشده، علوم طبیعی جدید به‌قدری پیشرفت نموده‌اند که اکنون می‌توان این مسئله را بر مبنای علمی استواری بنیان نهاد. پژوهش‌هایی در این مورد به وسیله بیشتر فیزیک‌دانان و زیست‌شناسان فضایی و دانشمندانی که در زمینه‌های مرتبط فعالیت دارند، در دست اجراست. به عقیده کیهان‌شناسان، احتمال وجود حیات در دیگر سیارات محدوده منظومه شمسی بسیار ضعیف است، زیرا عطارد و زهره بسیار سوزان و خفه‌کننده، مریخ سرد و مشتری و زحل در «آمونیک» و «متان» غوطه‌ورند، ولی این نوع داوری‌ها درباره کرات منظومه شمسی نیز چندان منطقی نیست، زیرا اگر خود را در یکی از این سیارات قرار دهیم، درباره زمین می‌گوییم: زمین از گاز کشنده اکسیژن احاطه شده است و نمی‌توانیم بفهمیم که چگونه ساختمان بدن انسان با اکسیژن سازگاری دارد. علل امکان وجود زندگی فرازمینی ابتدا به‌نظر می‌آید که اطلاعات علمی موجود، امکان پخش گسترده حیات هوشمند در جهان را کاملاً تصدیق می‌نماید؛ زیرا اولاً اگر موجودات زنده به‌طور طبیعی ضمن تکامل سیاره ما در زمین به‌وجود آمده‌اند، چنین تصوری منطقی است که تکامل مشابهی می‌تواند در اجسام فضایی دیگر از نوع زمین صورت گیرد. ثانیاً کربن که اساس شیمیایی ماده زنده است، یکی از فراوان‌ترین عناصر در جهان است. علاوه بر اینکه به‌وسیله روش اخترشناسی مولکولی، ثابت گردیده سنتز مولکول‌های آلی پیچیده ـ که از آن حیات آلی می‌تواند به‌وجود آید ـ در توده‌های گاز و گرد و غباری که فضای بین ستاره‌ای را اشغال نموده‌اند، انجام می‌گیرد. ولی تمام این مطالب در قلمرو استدلال نظری است، به‌گونه‌ای که واقعیت این مسئله بسیار پیچیده‌تر است. علل کشف نشدن موجود فرازمینی زمانی که بشر زمینی در علوم ارتباطات آن‌قدر پیشرفت نکرده است که بتواند بیرون از محیط زیست خودش را ببیند و بتواند با آن محیط رابطه‌ای برقرار کند، صرفاً به این دلیل نمی‌تواند بگوید در آن بیرون هیچ‌کس نیست چنین تفکری ناشی از نخواستن و نتوانستن و فرار از دانستن است، بلکه بهتر آن است که بگوید هنوز چشم و گوش بشر آن‌قدر قوی نشده‌اند تا آن بیرون را ببینند و درک کنند. اما واقعیت چیست؟ واقعیت این است که تکنولوژی ارتباطات ما هنوز به‌قدری پیشرفت نکرده که بتوانیم جهان اطرافمان را بفهمیم. در این راستا باید بگویم: سرعت نهایی ارتباطات ما سرعت نور است که در مقیاس فضایی، تقریباً فاقد ارزش است. چون در ارتباط با نزدیک‌ترین ستاره (آلفا قنطورس) ارسال و دریافت یک پیام حدود نه سال به درازا می‌کشد اما در همین حال اگر پیام‌مان را بخواهیم به‌سوی دیگری از کهکشان خودمان ارسال کنیم هزاران سال زمان خواهد برد و در نتیجه چنین تکنولوژی در ارتباطات فرازمینی ناکارآمد است و مانند این است که ما بایستیم و همانند صدها سالِ پیش، فردی را از فاصله چندصد کیلومتری با فریادزدنمان باخبر کنیم. پس در اینجا بهتر است تصور کنیم که موجودات فرازمینیِ پیشرفته، پیام‌شان را فراتر از سرعت نور و با سامانه‌های پیشرفته‌تر از ما به فضا می‌فرستند که ما به علت ندانستن این فناوری نسبت به آن، کورایم و قادر به دریافت آن نیستیم؛ کما اینکه الان نیز ممکن است در معرض پیام‌های بی‌شمار این‌چنینی از فضا باشیم. با پیشرفت علم در قرن اخیر، دیگر می‌توانیم پاسخ‌های روشن‌تری را درباره حیات و احتمال وجود آن در کیهان بیابیم. با احتساب شماره تخمینی سیارات عالم، دانشمندان محاسبه کرده‌اند احتمال اینکه ما تنها باشیم و به‌جز زمین در سراسر کائنات، نشانی از حیات نباشد یک در 100 میلیون است. بسیاری از دانشمندان، پیرامون وجود یا عدم زیست فرازمینی اظهارنظر کرده‌اند که به چند مورد از آنها اشاره می‌شود: آیزاک آسیموف (3) در کتاب اکتشافات قرن بیستم می‌نویسد: به‌خاطر نتایج و داده‌های صحیح سفر فضایی، ما باید به ستارگان دست یابیم. ما باید سیاراتی نظیر زمین را که به دور آنها می‌چرخند و بر روی خود دوست و دشمن، ابرمردها و هیولاها را حمل می‌کنند، پیدا کنیم. (آسیموف، 1361: 67) ریچارد موریس هانت (4) با تشریح روند تکاملی جهان هستی، ایجاد حیات را لازمه این روند می‌داند و می‌نویسد: در سال‌های اخیر رسم شده است که آفرینش زندگی را به‌عنوان مرحله‌ای در حیات کیهانی، مورد بررسی قرار می‌دهند. نخست کهکشان‌ها و سپس سیارات و ستارگان به وجود آمدند. این، شرایطی را به‌وجود می‌آورد که لازمه تشکیل مولکول‌های آلی پیچیده و در نهایت شکل‌گیری زندگی است. این تسلسل آن‌چنان اجتناب‌ناپذیر به‌نظر می‌رسد که تصور عدم امکان وجود زندگی، دشوار است. همان‌طور که کارل ساگان بیان می‌کند: ظاهراً علت وجود زندگی، در بطن قوانین شیمیایی جهان نگاشته شده است. (ریچارد، 1375: 162) موریس بوکای نیز امکان اختصاص حیات به زمین را بسیار ضعیف دانسته و می‌نویسد: 100 میلیارد ستاره در کهکشان راه شیری وجود دارد و کهکشان ما یک کهکشان از میلیاردها کهکشان است. در کهکشان ما، احتمالاً باید نیمی از 100 میلیارد ستاره، مانند خورشید، دارای منظومه‌های سیاره‌ای باشند، زیرا این 50 میلیارد ستاره، مانند خورشید حرکت دورانی کندی دارند، خصوصیتی که آدم را وامی‌دارد تا فکر کند سیاراتی حول آنها وجود دارند. دوری این ستارگان چنان است که سیارات تابع دیدنی نیست، اما وجود آنها، درنتیجه برخی مختصات مسیر، محتمل است. یک تموج ضعیف مسیر ستاره می‌تواند نشانه حضور سیاره‌ای همراه باشد ... ازاین‌رو، منظومه‌های سیاره‌ای با وضوح تمام، به وفور در جهان پراکنده‌اند. منظومه شمسی و زمین یگانه نیست ... و درنتیجه، زندگی همانند سیاراتی که به آن پناه می‌دهند، در تمام جهان، آنجاهایی که شرایط لازم برای شکفتن و بسط یافت می‌شود، پخش گردیده است. (بوکای، 1365: 198) حیات در آسمانها از منظر قرآن قرآن کریم به آفرینش موجودات بی‌شماری در بین آسمانها و زمین اشاره کرده است که در این میان، بخش مهمی از آنها موجودات زنده‌اند. برخی صاحب‌نظران با استناد به تعابیری از قرآن کریم، وجود موجودات زنده را در آسمانها ممکن و حتی ضروری می‌دانند. این آیات را می‌توان از جهت دلالت، به سه دسته تقسیم کرد. 1. آیاتی که به‌صراحت، وجود موجودات آسمانی را مطرح می‌کنند. 2. آیاتی که وجود موجودات هوشمند را تأیید می‌کنند. 3. آیاتی که یکی از احتمالات تفسیری آن، وجود حیات در آسمان‌هاست. گروه اول: جنبندگان آسمانی برخی مفسران و دانشمندان براین عقیده‌اند که واژه «دابّة» در آیات قرآن، به وجود موجوداتی زنده در خارج از زمین اشاره دارد. وَ مِنْ آیَاتِه خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأ‌َرْض‌ِ وَ مَا بَثَّ فِیهمَا مِنْ دَابَّةٍ وَ هُوَ عَلَی جَمْعِهمْ إ‌ِذَا یَشَاءُ قَدِیرٌ. (شوری / 29؛ در نحل/ 49 نیز تعبیر «دابه» آمده است) و از نشانه‌های اوست آفرینش آسمانها و زمین و آنچه از جنبندگان در آن‌دو پراکنده کرده است؛ و او هرگاه بخواهد بر جمع‌آوری آنها تواناست. مفهوم‌شناسی واژه «دابَّة» از ماده «دبب» به‌معنای راه‌رفتن و حرکت روی زمین است. (جوهری، 1404: 1 / 124؛ ابن‌فارس، 1420: 2 / 263) البته از راه‌رفتن معمولی آرام‌تر است. (ابن‌منظور، 1414: 1 / 369؛ ابن‌فارس، 1420: 2 / 263؛ راغب اصفهانی، 1426: 306) این راه رفتن آن‌چنان آرام است که حواس آن‌را درک نمی‌کند و در فارسی «جنبیدن» گفته می‌شود. (مصطفوی، 1402: 3 / 172) این واژه بر مذکر و مؤنث اطلاق می‌شود (طریحی، 1375: 2 / 55؛ الفیومی، 1405: 2 / 188) و جمع آن «دوابّ» است و بیشتر در مورد حیواناتی به‌کار می‌رود که بر آن سوار می‌شوند. (ابن‌منظور، 1414: 1 / 370) قرآن کریم در سوره نور به توضیح چیستی دابّه پرداخته، می‌فرماید: وَاللَّهُ خَلَقَ کُلَّ دَابَّةٍ مِنْ مَاءٍ فَمِنْهُمْ مَنْ یَمْشِی عَلَی بَطْنِه وَ مِنْهُمْ مَنْ یَمْشِی عَلَی ر‌ِجْلَیْن‌ِ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَمْشِی عَلَی أ‌َرْبَع‌ٍ یَخْلُقُ اللَّهُ مَا یَشَاءُ إ‌ِنَّ اللَّهَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ. (نور / 45) و خدا هر جنبنده‌ای را از آبی آفرید؛ پس برخی از آنها کسانی هستند که بر شکم خود راه می‌روند و برخی از آنها کسانی هستند که بر دو پای خود راه می‌روند و برخی از آنها کسانی هستند که بر چهار (پا) راه می‌روند؛ خدا آنچه را بخواهد می‌آفریند، [چرا]که خدا بر هر چیزی تواناست. دیدگاه‌های تفسیری فخررازی در بیان مراد از دابّه، احتمالاتی را مطرح می‌کند و می‌نویسد: بعید نیست بگوییم خداوند در آسمانها، انواعی از حیوانات را خلق کرد که مانند انسان روی زمین، آنها هم حرکت دارند و راه می‌روند. (فخر رازی، 1420: 27 / 599) زمخشری نیز دلالت آیه 49 سوره نحل بر وجود موجوداتی آسمانی که همچون انسان‌ها بر روی زمین راه می‌روند را به‌عنوان اولین احتمال در آیه بیان می‌کند. (زمخشری، 1407: 2 / 610) فیض کاشانی نیز به اینکه ماده «دبب» بر حرکات جسمانی اطلاق می‌شود، تصریح دارد. ایشان اگرچه به دلالت آیه بر وجود حیات فرازمینی تصریح نکرده است ولی با بیان این نکته که ملائکه دارای مکان و حرکت جسمانی نیستند، به احتمالِ اشاره آیه به موجودات آسمانی، توجه داده است. (فیض کاشانی، 1418: 1 / 650) نویسندگان المیزان و تفسیر نمونه (مکارم شیرازی، 1371: 20 / 436 ـ 439) نیز بر دلالت این آیات بر حیات فرازمینی تأکید دارند. علامه طباطبایی ذیل آیه 49 سوره نحل می‌نویسد: این آیه دلالت دارد که در غیر کره زمین از کرات آسمانی نیز جنبندگانی هستند که در آنجا مسکن داشته و زندگی می‌کنند. (طباطبایی، 1417: 12 / 266) نویسنده قاموس قرآن نیز از معاصرینی است که دلالت این آیات را بر وجود زیست فرازمینی قطعی می‌داند و ادامه آیه که می‌فرماید: «عَلىَ جَمْعِهمْ إ‌ِذا یَشاءُ قَدِیرٌ» را اشاره به برقراری ارتباط بین اهل زمین و آنها می‌شمارد. (قرشی، 1371: 3 / 341) آیت‌الله صادقی تهرانی (1408: 16 / 368)، عباسعلی محمودی (1362: 99 ـ 95) و احمد متولی (1426: 30) از دیگر مفسران و نویسندگانی هستند که تعبیر «دابّه» را اشاره به وجود موجودات زنده در آسمان می‌دانند. نقد و بررسی با توجه به توصیفات و ویژگی‌هایی که قرآن از دابّه ارائه می‌دهد می‌توان دریافت که این واژه در زبان قرآن بر موجود مادی و جسمانی اطلاق می‌شود. خلقت از آب، حرکت بر دو یا چهار پا یا خزیدن از این ویژگی‌هاست. علاوه بر این، مفهوم لغوی ماده «دبب» نیز، به‌طور ضمنی، مادی بودن «دابّه» را تأیید می‌کند. از این‌رو، واژه «دابّه» جنبنده غیرمادی مانند فرشته یا جن را در برنمی‌گیرد. عطف واژه ملائک بر دابّه و مقابله بین آن‌دو در آیه 49 سوره نحل نشان‌دهنده تفاوت آن‌دو است و این نکته، شاهد دیگری بر عدم صحت اطلاق لفظ دابّه بر فرشتگان است. علاوه بر این، در همین آیه شریفه، عبارت «ما فى الأ‌َرض» بر «ما فى السَّمَاواتِ» و «دابّه» بر «ملائکه» عطف شده، که نشان می‌دهد «دابّه» یا جنبنده جسمانی، در هر دو وجود دارد؛ زیرا همان‌طور که ملائکه در هر دو وجود دارد، لازم است دابه هم در هر دو وجود داشته باشد و این به‌دلیل لزوم حکم معطوف و معطوف‌علیه است. علاوه بر این، تأمل در سیاق این آیه، یعنی آیات قبل و بعد از آیه 49 سوره نحل، نشان می‌دهد که خداوند در آیه «أ َوَ لَمْ یَرَوا إ‌ِلَی مَا خَلَقَ اللَّهُ مِنْ شَیْءٍ یَتَفَیَّأ‌ُ ظِلالُهُ عَن‌ِ الْیَمِین‌ِ وَالشَّمَائِل‌ِ سُجَّدًا لِلَّه وَ هُمْ دَاخِرُونَ» (نحل / 48) به سجده تمام اشیای بی‌جان، ازجمله سایه‌ها، اشاره کرده و سپس در ابتدای آیه 49، سجده موجودات جاندار آسمان و زمین را یادآوری می‌کند و در انتهای آیه به توصیف ملائکه و بیان عبودیت آنها می‌پردازد. قرآن کریم در این آیه، به بیان عبادت تکوینی و تشریعی تمام هستی، اعم از موجودات جاندار، بی‌جان و ملائکه پرداخته و به‌روشنی از وجود موجوداتی زنده، غیر از ملائکه، در آسمانها سخن می‌گوید. ممکن است کسی مراد از «سماء» در این آیات را جوّ اطراف زمین بداند که در آن موجودات میکروسکوپی و نیز پرندگان وجود دارند و آیه به آنها اشاره دارد؛ درحالی‌که اطلاق اولیه سماء، بر آسمان بالای سر انسان‌ها (جایگاه ستارگان و سیارات) است و اطلاق آن بر جوّ اطراف زمین و یا دیگر مصادیق، نیاز به قرینه‌ای دارد که در این آیات موجود نیست. گروه دوم: موجودات هوشمند در آسمانها خداوند متعال با تعبیر «مَنْ فِی السَّمَاوَاتِ» در سیزده آیه (آل‌عمران / 83؛ یونس / 66؛ حج / 18؛ نور / 41؛ الرحمن / 29؛ روم / 26؛ زمر / 68 ؛ نمل / 65 و87 ؛ اسراء / 55؛ رعد / 15؛ مریم / 93؛ انبیاء / 19) از قرآن کریم، از برخی موجودات آسمانی نام برده است. برخی مفسران با توجه به نکات ادبی و برخی قرائن در آیات، این تعبیر را اشاره به وجود حیات هوشمند فرازمینی می‌دانند. وَ لِلَّه یَسْجُدُ مَنْ فِى السَّمَاوَاتِ وَالْأ‌َرْض‌ِ طَوْعًا وَ کَرْهًا. (رعد / 15) و هرکه در آسمانها و زمین است ـ خواه و ناخواه ـ تنها برای خدا سجده می‌کنند. فَغَیْرَ دِین‌ِ اللَّه یَبْغُونَ وَ لَهُ أ‌َسْلَمَ مَنْ فِى السَّمَاوَاتِ وَالْأ‌َرْض‌ِ طَوْعًا وَ کَرْهًا وَ إ‌ِلَیْه یُرْجَعُونَ. (آل‌عمران / 83) و آیا غیر از دین خدا را می‌طلبند؟! درحالی‌که هر کس در آسمانها و زمین است، خواه و ناخواه تسلیم اوست؛ و فقط به‌سوی او بازگردانده می‌شوند. مفهوم‌شناسی کلمه «مَنْ» در زبان عربی از اسماء موصول و به‌معنای «کسی که» یا «کسانی که» است. این واژه برای صاحبان خِرد به‌کار می‌رود و در مقابل، «ما» به‌معنای «چیزی که» یا «چیزهایی که» است؛ که بر اشیاء و موجودات بی‌جان اطلاق می‌شود. وجه اشتراک «من» و «ما» عمومیت این دو واژه است که برای مفرد، تثنیه و جمع و نیز برای مذکر و مؤنث به یک صورت استعمال می‌شود. (ابن‌هشام، 1418: 1 / 91) دیدگاه‌های مفسران با توجه به آنچه در مفهوم‌شناسی گفته شد، برخی مفسران واژه «من» در این آیات را اشاره به موجودات زنده‌ای می‌داند که در آسمانها زندگی می‌کنند. صاحب قاموس قرآن از کسانی است که به این آیات، بر وجود حیات فرازمینی استناد کرده و می‌نویسد: در این آیات دلالت بر افراد عاقل و ذی شعوری دارد و به‌خوبی روشن می‌کند که در آسمانها مانند انسان، موجودات زنده و عاقل زندگی می‌کنند و به خدای خود خاضع‌اند و حوائج خویش از او می‌خواهند. (قرشی، 1371: 3 / 341) عبدالرزاق نوفل (1407: 215)، عبدالغنی الخطیب (1362: 230) و سید عبدالامیر مؤمن (1386: 190) از دیگر کسانی هستند که به این آیات بر وجود حیات و موجودات زنده در آسمانها استدلال کرده‌اند. برخی مفسران تفاسیر دیگری از «مَن فى السَّموات» ارائه داده‌اند و مصادیقی چون فرشتگان (بحرانی، 1419: 3 / 241)، جنیان، ارواح، حور و غلمان (طیب، 1366: 7 / 319) را برای آن ذکر کرده‌اند. پی نوشت: . Anaximander. 2. Dimokeritous. 3. آیزاک آسیموف به روسی. (Исаак Юдович Озимов 4. Richard Morris Hunt منابع و مآخذ ـ قرآن کریم. ـ نهج‌البلاغه، 1368، محمد بن حسین شریف رضی، ترجمه فیض‌الاسلام، تهران، فیض الاسلام. ـ آسیموف، ایزاک، 1361، اکتشافات قرن بیستم (سیارات)، ترجمه علیرضا توکلی صابری، تهران، شرکت سهامی انتشار. ـ ابن ابی‌حاتم، عبدالرحمن، 1419 ق، تفسیر القرآن العظیم، ریاض، مکتبة نزار مصطفی الباز، چ سوم. ـ ابن‌فارس، احمد، 1420 ق، معجم مقاییس اللغة، بیروت، دار الکتب الاسلامیة، چ سوم. ـ ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، 1415 ق، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی. ـ ابن‌منظور، محمد بن مکرم، 1414 ق، لسان العرب، بیروت، دار صادر، چ سوم. ـ ابن‌هشام، عبدالله بن یوسف، 1418 ق، اوضح المسالک الی الفیة ابن‌مالک، بیروت، دار الکتب العلمیة. ـ بحرانی، سید هاشم بن سلیمان، 1419 ق، البرهان فی تفسیر القرآن، بیروت، موسسه اعلمی. ـ برقی، احمد بن خالد، 1366، المحاسن، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چ دوم. ـ بوتلار، یوهانس، 1372، سفر بی‌نهایت، ترجمه جهانگیر بهارمست، تهران، عطار، چ سوم. ـ بوکای، موریس، 1365، مقایسه‌ای میان تورات، انجیل، قرآن و علم، ترجمه ذبیح‌الله دبیر، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چ سوم. ـ بیضاوی، عبدالله بن عمر، 1421 ق، انوار التنزیل و اسرار التأویل، بیروت، موسسه شعبان. ـ جوهری، اسماعیل بن حماد، 1404 ق، الصحاح، تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت، دار العلم، چ سوم. ـ حویزی العروسی، عبدالعلی بن جمعه، 1415 ق، تفسیر نورالثقلین، قم، اسماعیلیان. ـ خطیب، عبدالغنی، 1362، قرآن و علم روز، ترجمه اسدالله مبشری، تهران، مطبوعاتی عطایی. ـ خویی، سید ابوالقاسم، بی‌تا، البیان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسه إحیاء آثار الامام خویی. ـ داورپناه، ابوالفضل، 1375، انوار العرفان فی تفسیر القرآن، تهران، صدر. ـ درویش، محی‌الدین، 1415 ق، إعراب القرآن و بیانه، بیروت، دار الارشاد، چ چهارم. ـ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، 1426 ق، مفردات ألفاظ القرآن، قم، ذوی القربی، چ پنجم. ـ ـــــــــــــــ ، 1385، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، قم، پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن. ـ ریچارد، موریس، 1375، سرنوشت جهان، ترجمه ابوالفضل حقیری، تهران، آسیا، چ سوم. ـ زمانی، مصطفی، 1350، پیشگوئی‌های علمی قرآن، قم، پیام اسلام. ـ زمخشری، محمود بن عمر، 1407 ق، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار الکتب العربی. ـ سمرقندی، نصر بن احمد، بی‌تا، بحرالعلوم، بیروت، دار الفکر. ـ سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، 1404 ق، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی. ـ صادقی تهرانی، محمد، 1380، ستارگان از دیدگاه قرآن، تهران، امید فردا، چ دوم. ـ ـــــــــــــــ ، 1408 ق، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنة، قم، فرهنگ اسلامی، چ دوم. ـ ـــــــــــــــ ، 1419 ق، البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم، مؤلف. ـ الصفار، محمد بن الحسن، 1362، بصائر الدرجات الکبری فی فضائل آل محمد(ص)، تهران، اعلمی. ـ طباطبایی سید محمدحسین، 1417 ق، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چ پنجم. ـ طبرسی، فضل بن حسن، 1372، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، چ سوم. ـ طریحی، فخرالدین، 1375، مجمع البحرین، تهران، کتابفروشی مرتضوی، چ سوم. ـ طوسی، محمد بن حسن، 1409 ق، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار الإحیاء التراث العربی، ـ طیب، عبدالحسین، 1366، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چ دوم. ـ فخر رازی، محمد بن عمر، 1420 ق، مفاتیح الغیب، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، چ سوم. ـ فراهیدی، خلیل بن احمد، 1410 ق، کتاب العین، قم، هجرت، چ دوم. ـ فیض کاشانی، ملامحسن محمد، 1418، الأصفی فی تفسیر القرآن، قم، دفتر تبلیغات اسلامی. ـ الفیومی، احمد بن محمد، 1405 ق، مصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم، دار الهجرة. ـ قرشی، سید علی‌اکبر، 1371، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چ ششم. ـ قرطبی، محمد بن احمد، 1378 ق، الجامع لاحکام القرآن، بیروت، دار الکتب العربی. ـ قمی، ابوالحسن علی بن ابراهیم، 1387 ق، تفسیر قمی، قم، دار الکتاب. ـ کلینی، محمد بن یعقوب، 1361، الکافی، قم، دفتر نشر فرهنگ اهل‌البیت(علیه السلام). ـ المؤمن، سید عبدالامیر، 1386، السماء و الکون فی القرآن الکریم و نهج‌البلاغه، قم، رادنگار. ـ متولی، احمد، 1426، الموسوعة الذهبیة فی اعجاز القرآن الکریم و السنة النبویة، ریاض، دار ابن‌الجوزی. ـ مجلسی، محمد باقر، 1362، بحارالانوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار(علیه السلام)، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چ دوم. ـ محمودی، عباسعلی، 1362، ساکنان آسمان از نظر قرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان، چ چهارم. ـ مراغی، احمد بن مصطفی، بی‌تا، تفسیر المراغی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی. ـ مصطفوی، حسن، 1402 ق، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، مرکز الکتاب للترجمة و النشر. ـ مکارم شیرازی, ناصر، 1371، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چ بیست و هشتم. ـ ملاحویش، عبدالقادر، 1382 ق، بیان المعانی، کویت، مطبعة الترقی. ـ نجفی سبزواری، محمد بن حبیب الله، 1419 ق، ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن، بیروت، دار التعارف للمطبوعات. ـ نوفل، عبدالرزاق، 1407 ق، القرآن و العلم الحدیث، بیروت، دار الکتاب العربی. ـ نیشابوری، محمود بن ابوالحسن، 1415 ق، إیجاز البیان عن معانی القرآن، بیروت، دار الغرب الاسلامی. محمدعلی رضایی اصفهانی: دانشیار جامعة المصطفی| العالمیة. سید عیسی مسترحمی: استادیار جامعة المصطفی| العالمیة. فصلنامه علمی ـ مطالعات تفسیری 10 ادامه دارد./
93/08/27 - 01:01
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 53]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها