تور لحظه آخری
امروز : چهارشنبه ، 7 آذر 1403    احادیث و روایات:  امام صادق (ع): کسی که در پی برآوردن نیاز برادر مسلمان خود باشد، تا زمانی که در این راه است خ...
سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون شرکت ها

تبلیغات

تبلیغات متنی

صرافی ارکی چنج

صرافی rkchange

سایبان ماشین

دزدگیر منزل

تشریفات روناک

اجاره سند در شیراز

قیمت فنس

armanekasbokar

armanetejarat

صندوق تضمین

Future Innovate Tech

پی جو مشاغل برتر شیراز

لوله بازکنی تهران

آراد برندینگ

خرید یخچال خارجی

موسسه خیریه

واردات از چین

حمية السكري النوع الثاني

ناب مووی

دانلود فیلم

بانک کتاب

دریافت دیه موتورسیکلت از بیمه

طراحی سایت تهران سایت

irspeedy

درج اگهی ویژه

تعمیرات مک بوک

دانلود فیلم هندی

قیمت فرش

درب فریم لس

زانوبند زاپیامکس

روغن بهران بردبار ۳۲۰

قیمت سرور اچ پی

خرید بلیط هواپیما

بلیط اتوبوس پایانه

قیمت سرور dl380 g10

تعمیرات پکیج کرج

لیست قیمت گوشی شیائومی

خرید فالوور

بهترین وکیل کرج

بهترین وکیل تهران

خرید اکانت تریدینگ ویو

خرید از چین

خرید از چین

تجهیزات کافی شاپ

ویزای چک

محصولات فوراور

خرید سرور اچ پی ماهان شبکه

دوربین سیمکارتی چرخشی

همکاری آی نو و گزینه دو

کاشت ابرو طبیعی و‌ سریع

الک آزمایشگاهی

الک آزمایشگاهی

خرید سرور مجازی

قیمت بالابر هیدرولیکی

قیمت بالابر هیدرولیکی

قیمت بالابر هیدرولیکی

لوله و اتصالات آذین

قرص گلوریا

نمایندگی دوو در کرج

خرید نهال سیب

وکیل ایرانی در استانبول

وکیل ایرانی در استانبول

وکیل ایرانی در استانبول

رفع تاری و تشخیص پلاک

پرگابالین

 






آمار وبسایت

 تعداد کل بازدیدها : 1834759715




هواشناسی

نرخ طلا سکه و  ارز

قیمت خودرو

فال حافظ

تعبیر خواب

فال انبیاء

متن قرآن



اضافه به علاقمنديها ارسال اين مطلب به دوستان آرشيو تمام مطالب
 refresh

بازنگری دستگاه نظری آینده‌پژوهی در جهان بینی اسلامی


واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
بازنگری دستگاه نظری آینده‌پژوهی در جهان بینی اسلامی
آینده پژوهی از نگاه اسلام، ، سیر تمدن بشری را هدفمند دانسته و مهم‌تر این‌که با بشارت پیروزی صالحان و پرهیزکاران در آینده و ظهور امام حاضر، انگیزه درونی مضاعفی برای تلاش و استقامت، به انسان می‌بخشد.

خبرگزاری فارس: بازنگری دستگاه نظری آینده‌پژوهی در جهان بینی اسلامی



بخش اول چکیده آینده پژوهی دانشی است که در جهان کنونی رو به گسترش است. به نظر می‌رسد رویکرد عرفی کنونی نگاه به آینده، نمی‌تواند از آیندة امن و پایدار، رمزگشایی کند. بررسی آموزه‌ها و گزاره‌های اسلام، می‌تواند بخش مهمی از این چالش را برطرف کند. بررسی آیات قرآن مجید و روایات اهل بیت علیه السلام نشان می‌دهد که در اسلام، نگاه به آینده، اصالت و عمق ویژه‌ای می‌یابد. بهره گیری از تعالیم اسلامی می‌تواند زمینه طرح آینده‌نگاری نسل پنجم را فراهم آورد. تفاوت این آینده‌نگاری با نسل‌های قبلی در عمق و وسعت نگاه به آینده است. هدف در این رویکرد، ساخت آینده امن و پایدار است که متأثر و متصل به آینده جاودان و حیات طیبه تعریف می‌شود و یک افق از آینده را با زمینه سازی ظهور مظهر اراده الهی، حضرت حجت بن الحسن علیه السلام ترسیم می‌کند. کلید واژه‌ها: آینده پژوهی، اسلام، آینده‌نگاری نسل پنجم، مهدویت. 1. مقدمه مرور ادبیات وسابقة آینده‌پژوهی و وضعیت کنونی جهان، محقق را به تأمل وامی دارد تا از خود بپرسد: آیا رویکرد کشورهای رشد یافته و در حال رشد، می‌تواند به خلق آینده‌ای امن و پایدار بینجامد؟ اگر اندیشوران فعال کنونی در حوزة آینده پژوهی، در یک سفر ذهنی به چند دهة قبل بازگردند، آیا وضعیت کنونی جهان را یک جهان آرمانی به تصویر می‌کشیدند؟ اگر این اندیشوران به وضعیت حال بیایند و بخواهند طرحی برای آینده ارائه کنند، چگونه عمل خواهند کرد؟ گم شدة آن‌ها در آینده چه خواهدبود؟ آیا آینده‌پژوهی با تکیه بر علم تجربی و فلسفی یا عقل حسی و عقل مجرد انسان، قادر به کشف رمز از آینده یا به عبارتی دقیق‌تر، قادر به طراحی آینده‌ای امن و پایدار است؟ آیا ما باید درست جا پای آن‌ها گذاشته و مسیر پیشرفت کشور را از زاویة نگاه آن‌ها رصد کنیم؟ با توجه به اثرگذاری نوع نگاه به آینده در کلیت برنامه‌های کشور، آیا می‌توان گزاره‌های آینده‌پژوهی را متناسب با زیست بومی ایران اسلامی تعریف کرد و با برقراری ارتباط بین فرآیند آینده‌پژوهی و آموزه‌های اسلام، می‌توان خلأ و چالش راهبردی طراحی آیندة امن و پایدار را برطرف نمود؟ این مقاله بخشی از گزارش «درآمدی برآینده‌پژوهی در بخش کشاورزی» بوده که حاصل یک پروژة مطالعاتی یکساله می‌باشد که در آن، ضمن مرور ادبیات، روش شناسی و تجارب چند کشور در زمینة مطالعات آینده‌نگر، به مرور گزاره‌ها و آموزه‌های دینی به منظوریافتن راهکاری برای طراحی آینده براساس مفاهیم اسلامی پرداخته شده است. 2. آینده‌پژوهی چیست؟ پایا دربارة آینده‌پژوهی می‌گوید: همچنان که علم تجربی، چیزی جز تکمیل و تدقیق تفکرات روزانه نبوده است، آینده‌پژوهی نیز فرایندی است از تدقیق فعالیت‌های آینده اندیشانه عقل عرفی و عقل سلیم، و بهره‌گیری از دستاوردهای دانش‌های گوناگون، به منظور تحکیم شالوده‌های آن (پایا، 1384: ص11). او از قول کارل پوپر چنین می‌گوید: موجودات زنده، و در رأس آن‌ها انسان، در برخورد با محیط پیرامون خود، رهیافتی «مسأَله محور» دارند و بر اساس «انتظاراتی» که از شرایط پیش آینده در محیط دارند، توانایی‌های ذهنی و فیزیکی خود و امکانات موجود را برای به حداکثر رساندن شانس بقای خویش ارتقا می‌دهند. این نکته که توجه به کدام امور و پرهیز از کدام جنبه‌ها می‌تواند شانس بقای افراد و نهادها را افزایش دهد، یکی از اصلی ترین مسائل مورد نظر آینده اندیشان در قلمروهای مختلف است. آینده‌پژوهی یک علم ترکیبی[1] است که از دو مؤلفه متمایز توصیفی و تجویزی تشکیل شده است. وجه توصیفی (پایا، اینترنت) آن، بر گمانه زنی در خصوص روند‌های آینده با تکیه بر بهترین دانسته‌ها و معرفت‌های زمینه ای[2] استوار است که در این زمینه باید برای پرهیز از لغزش تحقیقات و سقوط در ورطه فعالیت‌های عامه پسند و کم محتوا، به دو جنبه اساسی توجه جدی کرد: نخست، تلاش در زمینه تولید و بسط معرفتِ دارای محتوا و عاری از آشفتگی ها، و دیگر نقادی پیشنهادها و سناریوهای ارائه شده با تکیه بر موازین سنجیده و نقدهای علمی. مؤمنی دربارة وجه تجویزی آینده پژوهی، می‌گوید (مؤمنی، 1384) آینده‌پژوهی در تلاش برای پاسخ به این سؤال است که درآینده چه باید اتفاق بیفتد؟این جنبه از آینده‌پژوهی، حاکی از تأثیرپذیری آن از «ارزشها»، «اراده ها»، «مسائل» و «نیازهای مشخص» در ابعادی به مراتب بالاتر از پژوهش‌های متعارف علمی است و به نحو بارزتری وجه آرمان گرایانه و ناظر بر وضع مطلوب از دیدگاه پژوهشگر فعال در امر آینده‌پژوهی را در خود مستتر دارد. او در ادامه بر به کارگیری روش شناسی‌های علمی برای رسیدن به آرمان‌های مشترک، تأکید می‌نماید. برای ارایة آیندة مطلوب، برقراری ارتباط با نظام ارزشی ضرورت می‌یابد. از طرف دیگر، ارزیابی «آینده پژوهی» به عنوان یک علم تجربی و عرفی، دچار چالش می‌شود. چرا که براساس برخی تعاریف از علم(عرفی)[3]، روش علمی، روشی است که کمترین ارتباط را با نظام ارزشی برقرار کند (مردوخی، سخنرانی: تیرماه 1386). 3. مبانی آینده‌پژوهی از نظر مطالعات آینده پژوهانه، واقعیت، متشکل از سه مؤلفه است: واقعیت زمان گذشته، واقعیت زمان حال، واقعیت امکانی زمان آینده. معرفت به این واقعیت‌ها و اطلاعات مربوط به آن‌ها، به شیوه‌های ذیل حاصل می‌شود: الف) یادآوری و تفسیر، ب) مشاهده و مفهوم پردازی، ج) تخیل و ارزش گذاری (پایا، همان). البته، بنا بر برخی دیدگاه‌های آینده پژوهانه، می‌توان برای مطالعة آینده، از شناخت گذشته و حال (روندها یا سنت‌ها) نیز استفاده کرد. 3-1. چالش‌های آینده‌پژوهی به عنوان یک علم در رویکرد اثبات گرایانه الف. محدودیت در راه ادراک دقیق واقعیت آینده وقایع آینده، اموری مشاهده پذیر یا تجربه شده نیستند، و از آن‌جا که هر سیستم طبقه بندی کننده می‌باید از حیث ساختاری، دست کم یک درجه پیچیده‌تر ازمجموعه طبقه بندی شونده باشد، در نتیجه انسان برای درک دقیق واقعیت آینده، به لحاظ فیزیولوژیک و روانی، دچار محدودیت می‌شود (همان: ص2). ب. محدودیت در راه اثبات صدق ادعای گزاره‌های آینده باورهای مربوط به آینده، مربوط به امور امکانی[4] هستند و صدق آن‌ها مربوط است به آنچه (در آینده)امکان وقوع دارد یا آن چه درحوزه ادراک ذهنی می‌توان پردازش کرد؛ نه به حوزه معرفت بالفعل و آزمون شده تجربی. از دیدگاه معرفت‌شناسی، یکی از مهم‌ترین و سرنوشت سازترین پرسش‌هایی که در این حوزه پژوهشی مطرح می‌شود، آن است که آیا آینده‌پژوهی یک علم، در معنای جدید این واژه در فلسفه علم، به شمار می‌آید؟ یعنی آیا یافته‌های این حوزه، مجموعه‌ای از حدس‌ها و ابطال‌ها است که به قصد شناخت واقعیت عینی ساخته و پرداخته می‌شود و به همین اعتبار در برخورد با این واقعیت، بالقوه قابل ابطال شدن است؟ یا آن‌که ادعاهای مطرح شده در این حوزه، نوعی تمنای محال و سودای خام است که در قالب آرزوهای فرافکنده شده به آینده تجلی می‌یابد؟ پایا معتقد است: هر چند آینده پژوهی، هنوز در مقام یک فعالیت پژوهشی، بیشتر به یک برنامه تحقیقاتی شبیه است تا یک رشته علمی تمام عیار، چشم انداز آینده برای رشد و تکامل این حوزه و تبدیل آن به یک علم جا افتاده، روشن است و از دیدگاه معرفت شناسانه محدودیتی در این زمینه برای آن وجود ندارد (پایا، همان: ص14). بنابراین، اولاً با توجه به زمان وقوع موضوع مورد بحث در آینده‌؛ وعدم درک واقعیت آینده در حال حاضر، ثانیاً بنا به بحث از آینده‌ مطلوب در فرآیند آینده‌پژوهی و الزامی که برای ارتباط با جهان بینی و نظام ارزشی فراهم می‌آورد؛ در نتیجه آینده پژوهی در غالب رویکرد اثبات گرایانه بامحدودیتهای جدی مواجه می‌شود. همچنان که برخی معتقدند نمی‌توان برای آینده‌پژوهی به عنوان یک روش علمی نگاه به آینده، جهت‌گیری ارزشی قائل شد (مردوخی، همان). از آنجا که آینده‌پژوهی تنها یک روش نیست بلکه به عنوان یک رویکرد کسب آگاهی و معرفت آینده، نیازمند یک جهان بینی و نظام فلسفی و ارزشی مشخص است؛ نمی‌توان آینده‌پژوهی را در قالب رویکرد اثبات گرایانه دسته بندی کرد. فراستخواه (فراستخواه، 1384: ص40-45) با تأیید این مطلب به رویکردهای بدیل برای طبقه بندی آینده پژوهی؛ از جمله: رویکردعمگرا[5] (ساخت آینده)، رویکرد گفتمانی[6](تعریف آینده) و رویکرد واقع نمایی انتقادی[7] (مطالعه علمی آینده) پرداخته است. فارق از اینکه آینده پژوهی چگونه به عنوان یک رویکرد علمی مورد پذیرش مراکز علمی قرارگیرد، رویکرد غالب مطالعات آینده‌پژوهی ملی در سطح جهان (عظیمی و همکاران، 1386: ص48-115)، رویکردی عملگرایانه می‌باشد. به هر حال به نظر می‌رسد همان‌گونه که این حوزة مطالعاتی، طی چند دهة معاصر در ابعاد ادبیات، مبانی و روش شناسی توسعه یافته است، برای پی گیری مباحث آینده پژوهی متناسب با زیست بوم ایران اسلامی؛ یکی از زمینه‌های تحقیق در این خصوص، چگونگی انطباق مبانی و فلسفه علم عرفی (علم رایج در محافل علمی غرب) با مبانی و فلسفه علم از دیدگاه اسلام باشد. در این مقاله با توجه به ادبیات موجود در مقالات، با روش قیاسی سعی در ارایه مبانی و اصول آینده‌پژوهی منطبق با جهان بینی اسلام شده است. 3-2. اصول و مفروضات آینده‌پژوهی (به عنوان یک علم عرفی) عنوان «آینده پژوهی» می‌تواند حوزة وسیعی از فعالیت‌ها و مطالعات معطوف به آینده را پوشش دهد؛ ولی بنا بر ضرورت عقلانی‌تر شدن و روشمندشدن آن به عنوان یک حوزة مطالعاتی مشخص، نیازمند طرح اصول و قواعد مشخصی است. با توجه به این مباحث مهم، آینده پژوهان، اصول و مفروضاتی را به بحث می‌گذارند که مفهوم و ماهیت کلان مطالعات آینده‌پژوهی را شکل می‌دهد؛ برخی ازاین اصول عبارتند از: الف. وحدت و پیوستگی هستی: بین اجزای نظام هستی، وابستگی متقابل وجود دارد. هیچ سیستمی یا هیچ جزئی از عالم را نمی‌توان صد در صد مجزا و منفرد در نظر گرفت؛ بلکه هر موضوعی که در کانون توجه آینده پژوهان قرار می‌گیرد، به صورت یک سیستم باز در نظر گرفته می‌شود؛ لذا شناخت‌ آینده، به شناخت دقیق‌ همه‌ اجزای‌ نظام‌، کارکرد آن‌ها و چگونگی‌ میان‌کنش‌ آن‌ها با عوامل‌ بیرون‌ از نظام وابسته است. ب. اهمیت زمان: زمان، اهمیت حیاتی داشته و به صورت یک طرفه و بی بازگشت به پیش می‌رود.هرچه از زمان می‌گذرد، بر سرعت تغییرات نیز افزوده می‌شود. ج. آینده فارغ از حال نخواهد بود: همان‌گونه که حال، در ادامة گذشته رخ داده است، آینده نیز به نوعی تحت تأثیر حال خواهد بودو به همین شکل هر مقطعی از آینده، مقدمه‌ای برای آیندة بعدی می‌باشد. د. آینده می‌تواند شکل بگیرد: به این معنا که آینده به طور کامل از پیش تعیین شده نبوده و به صورت غیر قابل اجتنابی بر انسان‌ها تحمیل نشده است.آیندة ما، متأثر از کنش بشری است. ه. آینده می‌تواند از جنس گذشته و حال نباشد: یک نوع ارتباط و یکپارچگی بین گذشته، حال و آینده وجود دارد؛ اما هر چیزی که در آینده به وجود خواهد آمد، لزوماً امروز یا گذشته وجود نداشته است. بدین ترتیب، امکان دارد آینده شامل مواردی باشد که پیش از آن هیچ سابقه‌ای نداشته است.آینده باز است و مقدر نیست. و. آینده‌ها متعددند و بعضی از آینده‌ها بهتر از بقیه‌اند:گزینه‌های متعددی برای وقوع آینده وجود دارد و از آن‌جا که آینده پژوهان به دنبال آینده‌های بهتر و نیز آینده‌های ممکن می‌پردازند، بخشی از آینده‌پژوهی مطالعه، تبیین، ارزیابی و حتی تدوین معیارهایی است که افراد براساس آن‌ها، آینده‌های گوناگون را ارزیابی می‌کنند (همان، ص8). از آن‌جا که آینده‌پژوهی بر پایة چنین اصول فراگیری بنا شده است، طرح مباحثی در حوزة معارف اسلامی که می‌تواند چالش آینده‌پژوهی رایج را از حیث مبانی برطرف کند، به ارایة اصول دیگری نیازمند است که پس از مرور گزاره‌های متخذ از منابع اسلامی، ارایه می‌شوند. 3-3. خاستگاه آینده‌پژوهی الف. جایگاه عقل در ترغیب انسان به آینده پژوهی گذشته از تأکیدات مکرر متون اسلامی بر جایگاه عقل در تدبیر آینده، سایر دانشمندان نیز عقل را عامل درونی انسان برای تلاش در جهت آینده می‌دانند. کارل پوپر که آموزه هایش (پایا، همان) برای رویکرد نوین آینده‌پژوهی مهم تلقی می‌شود، چندین دهه پیش، بر این نکته تأکید ورزید که موجودات زنده و در رأس آن‌ها انسان، در برخورد با محیط پیرامون خود رهیافتی مسأَله محور داشته و بر اساس انتظاراتی که از شرایط پیش آینده در محیط دارند، توانایی‌های ذهنی و فیزیکی خود و امکانات موجود را برای به حداکثر رساندن شانس بقای خویش، ارتقا می‌دهند. بنابراین بدیهی است که انسان، در جایگاه موجودی صاحب عقل و اختیار، برای تأمین بقای خود در حوزه‌های گوناگون، به آینده بیندیشد؛ اما آیا حفظ بقای مادی تنها دلیل برای آینده نگری انسان است. ب. جایگاه وحی و روایات در ترغیب انسان به آینده‌پژوهی نه تنها اسلام، بلکه همة ادیان الهی دارای آموزه‌ها و گزاره‌هایی بودند که با آینده بشریت ارتباط تنگاتنگی داشته اند (ابراهیم‌نژاد، 1385: ش2، ص602). در نتیجه با نگاه به طول تاریخ زندگی بشری، می‌توان انگیزه‌های اندیشیدن انسان دربارة آینده را به دو عامل مهم نسبت داد: یکی عقل به عنوان عامل درونی(حجت باطنی) و دیگری تعالیم انبیای الهی، به ویژه تعالیم قرآن و اهل بیت عصمت علیه السلام به عنوان عامل بیرونی(حجت ظاهری). این تقسیم، به معنای تباین و تعارض بین عقل و دین یا علم محوری و خدامحوری نیست؛ بلکه باید تأکیدکرد در مکتب قرآن و اهل بیت علیه السلام این دو برای تصاحب آیندة مطمئن و پایدار، لازم و ملزوم یکدیگرند. امام جعفرصادق علیه السلام:هر که عاقل است دین دارد و کسى که دین دارد به بهشت(م:آینده مطلوب) مى‏رود (مصطفوی، بی‌تا: ج1، ص12). خاستگاه نگاه به آینده در اسلام، صرفاً حفظ بقا و کسب رفاه مادی نیست؛ بلکه با هدایت وحی، سعی در تعالی و تکامل به سوی قرب الی الله و جانشینی خدا دارد؛ یعنی انسان با تعالیم وحی خود را نیازمند آینده نگری در دو بعد جسمانی و روحانی یا مادی و معنوی می‌یابد که بهره‌گیری از دانش و ابزار، یکی از لوازم آن می‌باشد. در سند جاوید و بدون معارض اسلام، یعنی قرآن، اهل ایمان ملزم به نگاه به آینده هستند و باید نحوة زندگی خود را در این دنیا، برای ورود به آینده (چه دنیا چه آخرت) تنظیم کنند: >یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنظُرْ نَفْسٌ مَّا قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ مسلمانان، موظفند برای آیندة بلندمدت خود در این دنیا برنامه ریزی کنند؛ چنان‌که گویی تا ابد در این دنیا زندگی می‌کنند؛ اما با نگاه به آیندة دیگر و زندگی جاوید خود. حضرت امام جعفرصادق علیه السلام می-فرمایند: برای دنیای خود چنان کارکنید که گویی تا ابد در آن زنده اید و برای آخرت خود چنان کارکنید که گویی فردا خواهید مرد (ری‌شهری، 1380: ص14). در جهان بینی اسلامی، آینده انسان به دنیا محدود نیست؛ آینده‌ای دیگر در ادامه زندگی دنیایی جریان یافته است[8] که کیفیت زندگی در آن وابستگی تمام به زندگی دنیا دارد[9]؛ ولی به تعبیر پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله در عالم آخرت تجلی و بروز کامل می‌یابد (محمدی ری شهری، همان: ص 277). در جهان بینی اسلامی، آینده مجهول بوده و علم به آن، از علم غیب محسوب می‌شود که جز خداوند کسی بر آن احاطه‌ای ندارد[10]. به عبارتی، عدم شناخت آینده از اراده الهی نشأت می‌گیرد (قربانی، 1385). این، به معنای تأیید جبر در سرنوشت انسان و جامعه یا عدم برنامه‌ریزی برای آینده نیست[11]؛ بلکه خداوند، مواهب آسمان و زمین را مسخر انسان نموده[12] و او نیز باید با به کارگیری عقل، نبوغ و دانش، از آن‌ها در راستای تغییر وضعیت فعلی و ساخت آیندة بهتر، بهره‌برداری[13] کند. از قرآن کریم و تعالیم اهل بیت، اطلاعات و نکات مفیدی به دست می‌آید که می‌تواند برای ساخت آینده مطلوب، به کار گرفته شود، همین درس‌ها و نکاتی که می‌تواند برای تحلیل سیر تاریخ بشری مورد استناد قرارگیرد که گاهی از آن به سنن الهی تعبیر می‌شود (مسلمی‌زاده، 1385). محمد مهدی میرباقری از صاحب‌نظران حوزة فلسفه و معارف اسلامی، در زمینة انسان و جهان آینده، در فلسفة تاریخ شیعی، با ارائه تعریفی از فلسفة تاریخ علم، ویژگی‌های فلسفه تاریخ اسلامی را در پنج عنوان به بحث گذاشته است (میرباقری، 1382: ش42، ص5-7): 1. اراده و مشیت حق، بر کل تاریخ حاکم است. 2. علی رغم ظهور اراده‌های باطل، حرکت عالم، رو به کمال است. 3. ارادة انسان، در ساخت تاریخ نقش دارد؛ ولی در طول ارادة الهی 4. فرایند تاریخ، فرآیندی است که اراده‌های انسانی هم در آن حضور پیدا می‌کند؛ اما باید توجه داشت که این اراده‌ها، بر محور اراده‌هایی که در کل تاریخ تأثیرگذارند، شکل می‌گیرند؛ هم در جبهه حق و هم در جبهة باطل. 5. درکل تاریخ، ممکن است میان جبهه طاغوت و جبهة عبودیت، کش‌مکش طولانی اتفاق بیفتد؛ ولی در مجموع، غلبه با محور عبودیت است. آخرین فراز از بیان مزبورکه به غلبة اهل تقوا و صالحان در مقطعی از آیندة تاریخ بشری اشاره دارد، مورد تأیید قرآن مجید نیز می‌باشد[14]. از طرفی بر اساس سنت الهی، تنظیم رفتارهای فردی و اجتماعی براساس و منطبق با تقوای الهی به سامان یافتن امور خواهد انجامید[15]، تا جایی که نظام طبیعت نیز در این امر، به یاری فرد یا جامعه بشری فراخوانده خواهند شد[16]؛ چرا که وظیفه و رسالت اصلی انسان از ابتدا، ارتقای ظرفیت‌های روحی و درجات معنوی از طریق عبودیت[17] بوده است، نه صرفاً حفظ و ارتقای زندگی مادی. بلکه بقای مادی، لازمة ارتقای روحی و معنوی است و انسان، باید برای تدبیر این هدف اصلی، به تدبیر معاش در ابعاد گوناگون(مسکن، بهداشت، آموزش و…) بپردازد. البته لازمة این رویکرد، رعایت تقوای الهی بوده و در این صورت است که بنای شکل‌گیری آینده امن و پایدار برای چنین فرد یا جامعه‌ای – چه در افق دنیایی و چه در افق آخرتی ـ گذاشته خواهد شد[18] و [19] و [20]. طبق منابع دینی، اعطای برکات (برداشت نتایجی بیش از فعالیت‌ها و تلاش‌های معمول) از زمین و آسمان منوط به ایمان و تقوای الهی افراد آن جامعه است. توجه به این موضوع، برنامه‌ریزان را در سطوح کلان وامی‌دارد تا تأمین غذای جامعه یا به عبارت جامع‌تر، بررسی شاخصه‌های رفاه را جدای از شاخصه‌های تقوای الهی دنبال نکنند. از آن‌جا که طبق سنت الهی، انسان با هدف تکامل عقلانی و اخلاقی انسانی آفریده شده است، تدبیر معاش و غذای جامعه، باید در راستای هدف اصلی خلقت انسان قرارداشته باشد، تا سعادت او در دو سرا فراهم شود. بر این اساس، از دیدگاه اسلام، مؤلفه‌های دیگری را باید به تعاریف رایج از امنیت غذایی افزود و آن، پاک بودن و حلال بودن غذای مصرفی است. البته با این نگاه، شاخص امنیت غذایی با شاخص سلامت شرعی اقتصاد جامعه نیز پیوند خواهد خورد. اگر هدف از آینده‌پژوهی را رساندن جامعه انسانی به آیندة امن و پایدار بدانیم، تحقق این امر، منحصر در شاهراه اسلام است که خالق کل هستی و انسان، آن را توسط حجت‌های ظاهری یعنی اهل بیت عصمت علیه السلام ارسال و تبیین کرده است[21]. بنا براین ادیان الهی ـ به ویژه اسلام ـ می‌توانند عامل برانگیزنده و جهت دهنده به آینده‌پژوهی تلقی شوند. منابع 1.  شفیعی سروستانی، اسماعیل، استراتژی انتظار، تهران، موعودعصر، 1380ش. 2.  شفیعی سروستانی، اسماعیل: «پیش‌نویس منشور راهبردی فرهنگ مهدویت»، موعود، شماره68، آبان 1386ش. 3. مردوخی، بایزید، سخنرانی در مؤسسه عالی آموزش و پژوهشهای مدیریت و برنامه ریزی، باعنوان: «روش شناسی آینده نگری»، 1386ش. 4. جروم سی گلن و جی گوردون، تئودور. وضعیت آینده 2002، دانشگاه ملل متحد، ترجمه. شرکت متن، ویرایش علمی فارسی بهرامی، محسن، 1384ش. 5.  مصطفوی خراسانی، جواد، ترجمه و شرح اصول کافی، انتشارات قائم، تهران. 6.  کثیری، حمید: «دین آینده و آینده دین»، موعود، شماره100، خرداد 1388ش. 7. قربانی، سعید: «آینده اندیشی از منظر اسلام»، مجموعه مقالات همایش آینده پژوهی، فناوری و چشم اندازتوسعه، تهران، دانشگاه امیرکبیر، خرداد1385، نشست آینده پژوهی (E1-4). 8. مسلمی زاده، طاهره: «اهمیت شناخت سنتهای الهی در آینده پژوهی»، مجموعه مقالات همایش آینده پژوهی، فناوری و چشم اندازتوسعه، تهران، دانشگاه امیرکبیر، خرداد 1385ش، نشست آینده پژوهی (E1-5). 9.  ملکی فر، عقیل: «بومی باش تا جهانی شوی»، تهران، مرکز آینده‌پژوهی علوم و فناوری دفاعی، 1384ش. 10. ملکی فر، عقیل، مرکز آینده‌پژوهی در یک نگاه، تهران، مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، 1383ش. 11. عظیمی، علی اکبر و همکاران، گزارش پروژه مطالعاتی، «تجارب آینده‌نگاری کشورهای منتخب با تأکید بر بخش کشاورزی»، تهران، مؤسسه پژوهشهای برنامه ریزی و اقتصادکشاورزی، شهریور86ش. 12. پایا، علی: «آینده اندیشی: هست‌ها و بایدها»؛ مندرج در: http://www.ayandehnegar.org/s_1.php?news_id=1726 13. پایا، علی: «ملاحظاتی شتابزده در باب معرفت شناسی آینده اندیشی»، مجموعه مقالات و سخنرانی‌های نخستین کارگاه آینده اندیشی؛ تهران:مرکزتحقیقات سیاست علمی کشور، وزارت آموزش، تحقیقات و فناوری،1384ش. 14. نودهی، علیرضا: «نظریه اختیاری بودن ظهور»، تهران، موعود عصر، 1384ش. 15. ولرهلز، فرتیز: «آینده زمین و انسان»، موعود، سال هشتم، شماره44. 16. مؤمنی، فرشاد: «چندنکته دربارة چالشها و چشم اندازهای کاربست مطالعات آینده شناختی برای پیشبرد اهداف توسعة ملی»، مجموعه مقالات و سخنرانی‌های نخستین کارگاه آینده اندیشی؛ تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، وزارت آموزش، تحقیقات و فناوری، 1384ش. 17. نظری زاده، فرهاد: نسل چهارم آینده نگاری فناوری، مجموعه مقالات همایش آینده پژوهی، فناوری و چشم اندازتوسعه، تهران، دانشگاه امیرکبیر، خرداد 1385ش، نشست آینده پژوهی(E2-3). 18. محمدی ری شهری، محمد، مؤلف.تلخیص: سیدحمیدحسینی. گزیده میزان الحکمه، قم، دارالحدیث،1380ش. 19. ابراهیم نژاد، محمدرضا: «پیامبران و تمدن آینده بشر»، مکتب اسلام، سال چهل و ششم شماره 2 (پیاپی 602)، اردیبهشت 1385ش. 20. میرباقری، محمدمهدی: «انسان و جهان آینده»، موعود، شماره 42، اسفند1382ش. 21. مطهری، مرتضی، قیام و انقلاب مهدی سلام الله علیه از دیدگاه فلسفه تاریخ، تهران. انتشارات صدرا، 1383ش. 22. فراستخواه، مقصود: «آینده اندیشی: ملاحظاتی معرفت شناختی»، مجموعه مقالات و سخنرانی‌های نخستین کارگاه آینده اندیشی، تهران، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، وزارت آموزش، تحقیقات و فناوری، 1384ش. 23. وحیدی مطلق، وحید و ملکی فر، عقیل: «انقلاب جهانی فناوری» ، مندرج در سایت: www.Iranforesight.ir. پی نوشت: [1]. Hybrid [2]. Background knowledge [3]. science [4]. Contingent [5].Pragmatist [6].Essetialistic [7].Naive realism [8]. >کُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَیْنَا تُرْجَعُونَ [9]. >ان الآخرة هی دارُالحَیَوان لو کانوا یعلمون [10]. >قُل لَّا یَعْلَمُ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ الْغَیْبَ إِلَّا اللَّهُ [11]. >إِنَّ اللّهَ لاَ یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ [12]. >أَلَمْ تَرَوْا أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَکُم مَّا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ وَأَسْبَغَ عَلَیْکُمْ نِعَمَهُ ظَاهِرَةً وَبَاطِنَةً [13]. >یَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَن تَنفُذُوا مِنْ أَقْطَارِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ فَانفُذُوا لَا تَنفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطَانٍ [14]. >وَلَقَدْ کَتَبْنَا فِی الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُهَا عِبَادِیَ الصَّالِحُونَ [15]. >... وَمَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَل لَّهُ مَخْرَجاً وَیَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لَا یَحْتَسِبُ وَمَن یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْءٍ قَدْراً [16]. >وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُواْ وَاتَّقَواْ لَفَتَحْنَا عَلَیْهِم بَرَکَاتٍ مِّنَ السَّمَاءِ وَالأَرْضِ وَلَـکِن کَذَّبُواْ فَأَخَذْنَاهُم بِمَا کَانُواْ یَکْسِبُونَ [17]. >وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ [18]. >فَاصْبِرْ إِنَّ الْعَاقِبَةَ لِلْمُتَّقِینَ [19].: >قُلْ یَا عِبَادِ الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا رَبَّکُمْ لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا فِی هَذِهِ الدُّنْیَا حَسَنَةٌ [20]. >لِّلَّذِینَ أَحْسَنُواْ فِی هَذِهِ الدُّنْیَا حَسَنَةٌ وَلَدَارُ الآخِرَةِ خَیْرٌ وَلَنِعْمَ دَارُ الْمُتَّقِینَ [21]. >وَاللّهُ یَدْعُو إِلَى دَارِ السَّلاَمِ وَیَهْدِی مَن یَشَاءُ إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ... وَإِنَّکَ لَتَهْدِی إِلَى صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ صِرَاطِ اللَّهِ الَّذِی لَهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ أَلَا إِلَى اللَّهِ تَصِیرُ الأمُورُ سید علی اکبر عظیمی منبع: ماهنامه انتظار موعود - شماره 29 ادامه دارد..........

93/05/28 - 04:00





این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 73]

bt

اضافه شدن مطلب/حذف مطلب







-


دین و اندیشه
پربازدیدترینها
طراحی وب>


صفحه اول | تمام مطالب | RSS | ارتباط با ما
1390© تمامی حقوق این سایت متعلق به سایت واضح می باشد.
این سایت در ستاد ساماندهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ثبت شده است و پیرو قوانین جمهوری اسلامی ایران می باشد. لطفا در صورت برخورد با مطالب و صفحات خلاف قوانین در سایت آن را به ما اطلاع دهید
پایگاه خبری واضح کاری از شرکت طراحی سایت اینتن