تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
ساقدوش کیست ؟ | وظیفه ساقدوش در مراسم عقد و عروسی چیست ؟
قایق‌سواری تالاب انزلی؛ تجربه‌ای متفاوت با چاشنی تخفیف
چگونه ویزای توریستی فرانسه را بگیریم؟
معرفی و فروش بوته گرافیتی ریخته گری
بهترین بروکر برای معاملات فارکس در سال 2024
تجربه رانندگی با لندکروز در جزیره قشم؛ لوکس‌ترین انتخاب
اکسپرتاپ: 10 شغل پردرآمد برای مهاجران کاری در کانادا
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1816813941
جایگاه تفسیر به ترتیب نزول در روش‌های تفسیری
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
جایگاه تفسیر به ترتیب نزول در روش‌های تفسیری
امروزه برای شناسایی سوره های قرآنی بر اساس ترتیب نزول، تحقیقات علمی خوبی انجام گرفته و نتایج خوبی هم به دست آمده است که راهگشا می باشد، اما تفسیر بر اساس نزول زمانی کارساز و تحول آفرین می باشد که به روش تفسیر موضوعی نزولی سوق داده شود.
بخش دوم و پایانی ترتیب نزول آیات در تفاسیر گاهی سخن از مکی و مدنی بودن آیات است که در آنها به مدنی بودن برخی آیات در داخل سوره های مکی و به مکی بودن برخی آیات در داخل سوره‌های مدنی اشاره شده است. اما غیر مستند بودن آنها و نرسیدن روایتی از معصومان (ع) در این باره و ناهمسانی تعریف مفسران از مکی و مدنی بودن آیات، از عمده ترین مسائلی است که کشف ترتیب نزول آیات و اعتماد بر گفته ها را با مشکل مواجه کرده است. محمد هادی معرفت (1385ش) ـ قرآن شناس مشهور معاصرـ در این باره چنین می نویسد:«در نوشته‌های برخی از قدما آمده است که در برخی سوره ها، آیاتی بر خلاف اصل سوره آمده است؛ یعنی اگر سوره مکی است، برخی آیات آن مدنی و اگر مدنی است، برخی آیات آن مکی است. البته ما با تتبعی که انجام داده ایم، به خلاف این نظر دست یافته ایم. هر سوره ای که مکی است، تمام آن مکی است و هر سوره‌ای که مدنی است، تمام آن مدنی است.» (معرفت، /138) چه بسا که تطبیق نکات تاریخی و شأن نزول های مبتنی بر اقوال ضعیف و غیرمعتبر با برخی از آیات قرآنی به چنین دیدگاهی انجامیده و اعتقاد به آمیختگی شماری از سوره‌ها با آیات مکی و مدنی را پدید آورده است و اگر چنین باشد، آفتی است که گاه تفاسیر ما را گرفتار نموده و درک پیام واقعی قرآن را با مشکل روبرو ساخته است. به عنوان نمونه، در نگاهی به نظر مفسران درباره سوره معارج چنین می‌خوانیم: معروف در میان مفسران این است که سوره «معارج» از سوره های مکی است، و بر اساس «فهرست ابن ندیم» و «کتاب نظم الدرر» و «تناسق الآیات و السور» مطابق نقل «تاریخ القرآن» ابوعبدالله زنجانی، این سوره هفتاد و هفتمین سوره ای است که در مکه نازل شده است. ولی این مانع از آن نخواهد بود که بعضی از آیات آن در مدینه نازل شده باشد، و این منحصر به سوره «معارج» نیست؛ در بسیاری از سوره های قرآن که مکی است، آیه یا آیاتی وجود دارد که در مدینه نازل شده و به عکس، بعضی از سوره‌های مدنی، آیات مکی دارد ... دلیل بر اینکه آیات آغاز این سوره در مدینه نازل شده، روایات زیادی است که در تفسیر این آیات به خواست خدا خواهد آمد. (مکارم شیرازی، 25/3) اما بنا به نظر علامه طباطبایی «همه این روایات، مسند و صحیح نیستند، بلکه بسیاری از آنها غیر مسند و ضعیف‌اند. ولی تتبع این روایات و تأمل کافی در اطراف آنها انسان را نسبت به آنها بدبین می‌کند... با تحقق چنین احتمالاتی، روایات اسباب نزول، اعتبار خود را از دست خواهد داد و از این روی حتی صحیح بودن خبر از جهت سند سودی نمی‌بخشد؛ زیرا صحت سند، احتمال کذب سند را از میان می‌برد یا تضعیف می‌نماید، ولی احتمال دسّ یا اعمال نظر در جای خود باقی است. و ثانیاً از راه نقل به ثبوت رسیده که در صدر اسلام، مقام خلافت از ثبت حدیث و کتابت آن شدیداً مانع بود و هر جا ورقه و لوحی که در آن نوشته بود به دست می‌آوردند، توقیف کرده می‌سوزانیدند و این قدغن تا آخر قرن اول هجری یعنی نود سال ادامه داشت.» (طباطبایی،/172-175) از این رو ما در بیان نقل روایات و شأن نزول‌های رسیده درباره سوره معارج و نقد آنها که به ضعفا می پیوندد نیستیم، اما به دنبال بیان آسیب‌های تفسیر نزولی هستیم که تا رفع آنها، رسیدنِ به مطلوب بعید به نظر می رسد. توقف بر دیدگاه تحقیقی آیت الله معرفت که به مکی و مدنی بودن سوره ها از ابتدا تا انتهای آنها معتقدند، و استثنا کردن آیاتی از آن سوره ها را که ناشی از ورود اخبار و روایات ضعیف در ساحت تفسیر است نادرست می دانند، صحیح‌ترین و منطقی ترین راهی است که ورود به ساحت تفسیر نزولی را تسهیل و شتاب بخشیده و تا حدودی به پالایش روایات ضعیف و ساختگی که دامن تفسیر را گرفته‌اند، موجب می گردد. مناسب ترین روش تفسیری برای ورود به عرصه تفسیر نزولی، با رویکرد دوگانه‌ای روبرو می باشیم: 1- تفسیر سوره ها بر اساس ترتیب نزولی 2- تفسیر موضوعی آیات بر اساس ترتیب نزولی. چنان‌که در قبل اشاره کردیم، تفسیر سوره ها بر اساس ترتیب نزولی چندان مزیتی را بر تفسیر سنتی قرآن، نشان نمی-دهد و فکر و پیام جدیدی را در خوانندگان کلام وحی ایجاد نمی نماید. در میان تفاسیر، آنچه حاوی کامل ترین و نزدیک ترین مفهوم و معنای کلام الهی برای اهل قرآن است، همانا تفسیر موضوعی است؛ آن هم نه تفسیر موضوعی که در دهه‌های اخیر شاهد آن هستیم، بلکه تفسیری که شهید صدر از آن سخن می‌گوید و مفسری که از آن چنین تعریف می‌کند: «مفسرِ روش موضوعی حرکت را از نص قرآن آغاز نمی‌کند، بلکه از زندگی و عالم خارج و تجربیات شخصی و اجتماعی شروع می‌نماید. یعنی موضوع مورد جستجو را ابتدا پیش چشم می‌گذارد، بعد گمشده خود را در قرآن دنبال می‌کند. مفسر از قرآن پرس و جو می‌کند و قرآن به تناسب استعداد و دستاوردی که مفسر از تجارب بشری دارد، به او پاسخ می‌دهد؛ ارادتی می‌نماید و سعادتی می‌برد. قرآن بر حسب زمینه قبلی و ذهنی او الهام‌بخش اوست... . مفسر موضوعی قرآن با توشه‌ای که از آزمایش و پژوهش و مطالعات خود دارد، قرآن را به سخن در می‌آورد و دشواری‌های زندگی و اجتماع را از آن چاره‌گشایی می‌جوید. علی (ع) فرماید: قرآن را به سخن در‌آورید، و گرنه خود هرگز به سخن در نخواهد آمد. ولی من از آن شما را خبردار خواهم کرد: هشیار باشید که در قرآن علم آینده و سخن گذشته و داروی درد شما و آنچه مایه هماهنگی میانه شماست وجود دارد. [نهج البلاغه، /158] ... مفسر در تفسیر موضوعی با ره‌آوردی عظیم و توشه‌ای سنگین از میراث فرهنگی به استقبال آن می‌رود... در این برخورد است که قرآن با واقعیت پیوند می‌خورد؛ یا به عبارت دیگر، تلاش مفسر از واقع آغاز و به قرآن ختم میشود، نه آنکه از قرآن شروع و به خود قرآن پایان یابد و با واقعیت بیگانه باشد.» (صدر، /10-12) اما متأسفانه در بیشتر تفاسیر موضوعی که در سه دهه اخیر شاهد آنها هستیم، به رغم ارتقای اندیشه های تفسیری، از رشد نوآوری های کلامی و فقهی و اقتصادی و غیره اثری در آنها دیده نمی‌شود. این تفاسیر در کلان مباحث قرآنی حاوی همان پیامی هستند که در هزاره گذشته مرحوم شیخ طوسی در تفسیر تبیان و دیگران در مجمع‌البیان، کنزالعرفان و المیزان آورده‌اند. در آسیب‌شناسی قضیه نباید «باستان زدگی»، «استاد زدگی»، «احتیاط زدگی» و کمبود مطالعات جانبی و علمی را در تفسیرهای موضوعی نادیده گرفت. همچنین ورود به تفسیر موضوعی با نادیده گرفتن ترتیب نزولی آیات، آفتی است که دیدِ مفسر را به واقعیات پوشانده و ناگزیر، سخن را از قرآن آغاز و به قرآن انجام می‌دهد. تفسیر موضوعی بر اساس ترتیب نزولی آیات، رویکرد روشمندی به قرآن است که بسیاری از آفات را زدوده و راه را برای شکافتن دل قرآن و استنطاق از او و سخنگویی و پیام‌دهی او هموار می‌نماید. به عنوان مثال در خصوص حکم ذبایح اهل کتاب، در قرآن با دوگونه آیات روبرو هستیم: 1- آیاتی که دلالت بر پرهیز از گوشت حیوانات حلال گوشتی می کند که هنگام سر بریدن آنها، نام خدا بر آنان برده نشده است. مانند:وَ لا تَأکُلُوا مِمّا لَم یُذکَرِ اسمُ اللهِ عَلَیه)(انعام/121) «از آنچه نام خدا بر آن برده نشده نخورید.» 2- آیه ای که صراحتاً حلال بودنِ طعام اهل کتاب را اعلام می کند:اَلیَومَ اُحِلَّ لَکُمُ الطَّیِّباتُ وَ طَعامُ الَّذینَ اُوتُوا الکِتابَ حِلٌّ لَکُم وَ طَعامُکُم حِلٌّ لَهُم)(مائده/5)«امروز پاکیزه ها بر شما حلال شد و غذای آنان که کتاب داده شده اند نیز برای شما حلال شد و غذای شما هم به آنان حلال گردید...» بیشتر فقها و مفسران در جمع بندی این آیات و روایاتِ متعارضی که در کتب فقهی ـ حدیثی در این باب وارد شده است، حرمت ذبایح اهل کتاب را استنباط نموده‌اند و طعامِ اهلِ کتاب را که خداوند متعال حلیّت آن را بیان فرموده است، به خشکبار و حبوبات تفسیر کرده‌اند، در حالی که طعام در فرهنگ قرآنی و روایی، تمام خوردنی ها را شامل می گردد. (نک: فصلنامه فقه، شماره31-32، 1381، 59-71) حال اگر این موضوع را با تفسیر موضوعی نزولی بررسی کنیم، پیام جدیدی خواهیم گرفت که هم تحول فقهی را در افق قرآن بازگو می کند و هم به رفع تعارضی که در آیات دوگانه قرآنی در بالا آوردیم، منجر می شود. بدین گونه:«آیات هفتگانه احکام سر بریدن و کشتار حیوانات حلال گوشت، به ترتیب نزول، در سوره های انعام، نحل، بقره و مائده آمده است. دو سوره نخست از سوره‌های مکی و دو سوره بعدی از سوره‌های مدنی اند. بقره، نخستین سوره پس از هجرت، و مائده آخرین، یا جزء آخرین سوره های قرآنی است. آیات شریفه وارده در این باره که چهار آیه در سوره انعام و یک آیه در هر یک از سوره‌های بعدی آمده است، به ترتیب عبارت‌اند از: 1. (فَکُلُوا مِمَّا ذُکِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَیْهِ إِنْ کُنْتُمْ بِآیَاتِهِ مُؤْمِنِینَ)(انعام/118) «از آنچه نام خدا بر آن گفته شده، بخورید اگر به آیات او ایمان دارید.» 2. (وَمَا لَکُمْ أَلا تَأْکُلُوا مِمَّا ذُکِرَ اسْمُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَقَدْ فَصَّلَ لَکُمْ مَا حَرَّمَ عَلَیْکُمْ إِلا مَا اضْطُرِرْتُمْ إِلَیْهِ ...)(انعام/119) «چرا از چیزهایی نمی خورید که اسم خدا بر آنها برده شد، در حالی که خداوند آنچه را بر شما حرام بود، بیان کرده است، مگر اینکه ناچار باشید ...»3. (وَلا تَأْکُلُوا مِمَّا لَمْ یُذْکَرِ اسْمُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَإِنَّهُ لَفِسْقٌ)(انعام/121) «و از آنچه نام خدا بر آن برده نشده نخورید، در حالی که آن فسق [سر بریده شده به نام غیر خدا] باشد.» 4. (قُلْ لا أَجِدُ فِی مَا أُوحِیَ إِلَیَّ مُحَرَّمًا عَلَى طَاعِمٍ یَطْعَمُهُ إِلا أَنْ یَکُونَ مَیْتَهً أَوْ دَمًا مَسْفُوحًا أَوْ لَحْمَ خِنْزِیرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ أَوْ فِسْقًا أُهِلَّ لِغَیْرِ اللَّهِ ...)(انعام/145) «بگو در آنچه بر من وحی شده، هیچ حرامی بر کسی که غذایی می خورد نمی‌یابم، به جز اینکه مردار باشد، یا خونی که بیرون ریخته، یا گوشت خوک که اینها پلیدند، یا حیوانی که کشنده آن از پیروی خداوند بیرون باشد [فسق] و آن را به نام غیر معبود حقیقی کشته باشند.» 5. (إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَهَ وَالدَّمَ وَلَحْمَ الْخِنْزِیرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَیْرِ اللَّهِ بِهِ)(نحل/115) «بر شما خوردن گوشت مردار و گوشت خوک و آنچه به نام غیر خدا سر بریده اند و همچنین حیوانی که به نام بت‌ها کشته شده، حرام است.» 6. تکرار آیه بالا با جابجایی «به» (وَمَا أُهِلَّ بِهِ لِغَیْرِ اللَّهِ)(بقره/173). 7. تکرار آیه بالا با روشنگری گونه‌های «میته» و شرح «و ما اُهل لغیرالله» (مائده/3). زیرا گوشت خوک، موضوع بدون اختلاف بود، اما آن دو همواره مورد پرسش و اختلاف بوده اند. مسلمانان، چه بسا حیوانی که خود به خود می مرد، میته می‌دانستند و حیوانی که در اثر خفته شدن یا خفه کردن، حمله درندگان و شاخ به شاخ شدن می‌مرد، خارج از حکم میته می دانستند. و همچنین «کشتن با نام غیر خدا» که از کارهای رایج در میان عرب جاهلی بود، بایسته بود شرح دهد تا اختلاف و مجادله از میان برخیزد. از این روی همه را تک به تک بیان کرده و موضوع اخیر را چنین شرح فرموده است: «و ما ذبح علی النّصب»؛ آنچه در برابر بت ها [و به قصد نزدیکی به آنها] کشته شوند، بر شما حرام است. تأیید این تفسیر، روایت عبدالعظیم حسنی است از حضرت امام رضا (ع) که آن حضرت در پاسخ پرسش از تفسیر «ما اهلّ لغیر الله» فرمود: «... ما ذبح لصنم او وثن او شجر حرّم الله ذلک کما حرّم المیته و الدّم و لحم الخنزیر فمن اضطرّ غیر باغ و لا عاد فلا اثم علیه ان یأکل المیته.»؛ «آن چیزی که برای خدایان دروغین، بت و درخت سر بریده شود، خدا آن را حرام کرده، همان گونه که مردار، خون و گوشت خوک را حرام فرموده است، مگر اینکه بدون آهنگ ناسازگاری با حدود الهی از روی ناگزیر خورده باشد، گناهی بر آن نیست.» 8. (یَسْأَلُونَکَ مَاذَا أُحِلَّ لَهُمْ قُلْ أُحِلَّ لَکُمُ الطَّیِّبَاتُ وَمَا عَلَّمْتُمْ مِنَ الْجَوَارِحِ مُکَلِّبِینَ تُعَلِّمُونَهُنَّ مِمَّا عَلَّمَکُمُ اللَّهُ فَکُلُوا مِمَّا أَمْسَکْنَ عَلَیْکُمْ وَاذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَیْهِ...)(مائده/4)«از تو می پرسند چه چیزها بر ایشان حلال است، بگو چیزهای پاکیزه [کشته‌های چهارپایان] برای شما حلال است و آنچه جانورهای شکاری شکار کرده اند، از نوع پرندگان و درندگان، در حالی که آموزش یافته است. پس از آنچه آنها شکار کنند، بخورید و نام خدا را بر آن ببرید ... .» نکته ها: در آیه های یاد شده، پیام‌ها و نکته های جالب توجهی است که اشاره به آنها خالی از فایده نخواهد بود:الف) حکم ابتدایی قرآن بر پافشاری در ذکر نام خدا هنگام کشتار حیوان‌های حلال گوشت و استفاده نکردن از غیر آن است (در حدود سال چهارم بعثت). ب) این حکم از واپسین روزهای دوران حضور پیامبر در مکّه و از هنگام فرو فرستاده شدن سوره نحل و ترنّم زمزمه هجرت تا پایان دوران رسالت نبوی (ص) تنها بر محور یک موضوع می چرخد و آن اینکه: «گوشت حیوان حلال گوشتی که به نام بت‌ها و یا برای بت‌ها سر بریده می شود، حرام است.» ج) شرط مسلمان بودن کشنده حیوان‌های حلال گوشت در قرآن مطرح نیست. د) بردن نام خدا به نیابت از کشنده حیوان، حتی خارج از کشتارگاه، رواست. (آن گونه که قرآن فرستادن سگ شکاری را برای شکار روا می داند). هـ) قرآن برای زمینه سازی و پدیداری پذیرش ذهنی در مسئله مورد اختلاف، ابتدا زمینه را با کلمه فراگیر «طیبات» آماده کرده و آن گاه حلال بودن شکار سگ شکاری را مطرح و از کشتار اهل کتاب، سخن به میان می آورد. (همان، /76-73) پس با تفسیر نزولی در می یابیم که حکم قرآن در خصوص ذبایح اهل کتاب، هر چند با آیات مکی و ابتدایی قرآن در چگونگی کشتار حیوانات حلال گوشت مغایرت نشان می‌دهد، اما با سیر تحول فقهی قرآنی در تعارض نمی باشد؛ زیرا بدیهی است که هر چند اهل کتاب در هنگام سر بریدن حیوانات غالباً نام خدا را نمی برند، ولی ـ به دلیل بت‌پرست نبودن ـ به نام بت ها و در مقابل بت ها هم آن را انجام نمی دهند. از این رو، دستور قرآنی در حلیّت ذبایح اهل کتاب با آیات اخیر در چگونگی ذبح، هیچ گونه مغایرت و تعارضی را نشان نمی دهد تا ناگزیر از توجیهاتی شویم که با ظاهر آیات همخوانی نشان نمی دهند. نتیجه: برای کاوش در عمق کلام الهی و دریافت پیام های نوین وحیانی، رویکردی جز اصلاح روش های تحقیق در ساحت قرآن پیش بینی نشده است. خلاقیت ها، نوآوری‌ها، نوپردازی ها و نوگویی ها در تفسیر سنتی بسیار فروکش کرده و در تکرار و توجیه و بازی در الفاظ متوقف مانده است. تفسیر موضوعی در سیاق تفسیر سنتی هر چند به دسته بندی آیات و نوآوری در روش تفسیری انجامید، ولی بروندادی جز بروندادهای تفسیر سنتی را نتوانست ارائه نماید. از این رو، برخی از کارشناسان و پژوهشگران علوم قرآنی، اخیراً رویکرد جدیدی را به نام تفسیر نزولی قرآن مطرح کرده و کارهایی را بر آن اساس آغازیده اند. اما کاری که از آنان دیده میشود، بی‌شباهت به همان ترتیب سنتی و شیوه گسسته نیست، تنها تفسیر سوره ها از ترتیب قرآن های موجود به ترتیب نزولیِ سوره ها تغییر یافته است که چندان راهگشای اهداف مورد نظر نمی باشد. امروزه برای شناسایی سوره های قرآنی بر اساس ترتیب نزول، تحقیقات علمی خوبی انجام گرفته و نتایج خوبی هم به دست آمده است که راهگشا می باشد، اما تفسیر بر اساس نزول را زمانی کارساز و تحول آفرین می داند که به روش تفسیر موضوعی نزولی سوق داده شود، و الاّ همان خواهد بود که بود! تفسیر به روش موضوعی نزولی دارای مزایای بسیاری است که مواردی از آن عبارت‌اند از: نوگرایی در روش های تفسیری، بازشناسی زبان قرآن، بازآموزی مهندسی فرهنگ قرآنی، بازخوانی روایات و اسباب نزول ها در تطبیق با سیر تاریخی آیات، بازاندیشی در آیات ناسخ و منسوخ، آشنایی با شیوه های تربیتی ـ تدریجی قرآنی، آشنایی با سیر تشریع و تحول و تطور فقه القرآن، کشف رموزاتی از علوم قرآنی، آشنایی با تاریخمندی واژه ها و آموزه های قرآنی، اخذ پیام های نوین قرآنی، اصلاح ساختار فرهنگی جامعه ایمانی بر اساس یافته های نوین قرآنی. منابع و مآخذ: 1. قرآن. 2. نهج البلاغه. 3. ابن ندیم بغدادی، محمد بن اسحاق؛ فهرست ابن الندیم، تحقیق: رضا تجدد، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا. 4. بازرگان، مهدی؛ سیر تحول قرآن، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1386 ش. 5. جمعی از نویسندگان؛ سیر تحول قرآن کلید علمی قرآن، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1389 ش. 6. خویی، سید ابوالقاسم؛ البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمدصادق نجمی و هاشم هاشم‌زاده هریسی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات، 1382 ش. 7. رامیار محمود؛ قرآن کریم به همراه فهرست الفاظ و مطالب قرآن، تهران، مؤسسه انتشارات صابرین، 1363 ش. 8. تاریخ قرآن، چاپ دوم، تهران، امیرکبیر، 1362 ش. 9. رهبری، حسین؛ «حکم کشتار چهارپایان به دست اهل کتاب»، فصلنامه فقه، شماره 32 و 31، 1381. 10. سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن؛ الاتقان فی علوم القرآن، ترجمه: سید مهدی حائری قزوینی، تهران، امیرکبیر، 1382 ش. 11. صدر، سید محمد باقر؛ انسان مسئول و تاریخ‌ساز از دیدگاه قرآن (مقدمات فی التفسیر الموضوعی للقرآن)، ترجمه: محمد مهدی فولادوند، تهران، بنیاد قرآن، 1359ش. 12. طباطبایی، سید محمد حسین؛ قرآن در اسلام، چاپ دوم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1353ش. 13. معرفت، محمد هادی؛ التمهید، قم، مرکز مدیریت حوزه علمیه، 1405ق. حسن رهبری /کارشناس ارشد مدیریت منبع: فصلنامه پژوهش‌های قرآنی شماره 62و 63 انتهای متن/
93/02/22 - 00:05
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 58]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها