تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارشهای سیلآسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارشهای سیلآسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان میشوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستورانها و کافهها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1838166012
حديث عرض دين و مفاد آن
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
حديث عرض دين و مفاد آن نويسنده: عليرضا هزار اهل بيت پيامبر(ع) در ميان خلايق، ريسمان خداوندى هستند كه از آسمان فرو آويخته شده و آدميان را بر بام آسمان برده، از فرش به عرش مىكشانند. آنان متوليان و مجريان دين خداوندى و برگزيدگان اويند. آنانى كه دست در دستِ دستگير آن بندگانِ پاك نهند و دين و كيش خويش را از آنان برگيرند و بر آنان برنمايند، بر فرش سليمان فرود آمده، از تلبيس ديوان رهايى مىيابند.بارى، آنچه در اين مقاله قلمى خواهد شد، نگاهى دوباره به پيشينه عرض دين، حديث عرض دين و مفاد آن است. بزرگان ديگرى پيش از اين در اينباره سخنها گفتهاند و قلمها زدهاند. مىكوشيم تا با مدد از نگارشهاى آنان و نشستن بر دوش آنان افقهاى دورترى را ببينيم.عرض دين كه ما در اين مقال از آن به «بر سنجيدن دين» تعبير مىكنيم به معناى ارائه كردن عقيده، و انديشه دينى بر معصوم(ع) و دريافتن راستى يا كاستى آن است. اين عمل مبارك در گذشتههاى دور، بهويژه در عهد پيش از غيبت كبرا نسبتاً معمول بود.هويداست كه آنانى بر عرضه دين خود عطشناكند كه در ابتدا، بر آنچه مىانديشند و در آنچه مىانديشند و به آنچه مىانديشند، تأمل و تفكر مىكنند. اما كسانى كه نه اهل درايتاند و نه فقاهت، آنانى كه در همه چيز مصرف كنندهاند، حتى در دين، يعنى مقلدند و نه محقق، و دين برايشان حلاوتى ندارد، هرگز خيال بر نمودن و عرضه آن را در دماغ نمىپرورند. بر اين اساس، مىتوان گمان برد كه عرضهكنندگان دين از شخصيتهاى فربه و فاخر بودهاند كه اولاً، اهميت دين و آيين را دريافتهاند و ثانياً، آن را محور و ميزان اعمال و سعادت و شقاوت دانستهاند و ثالثاً، نقد را بر جان مىخرند و از بازكاوى و بازانديشى باكى ندارند و همچنين، خبر «عليكم بالدرايات لا بالروايات»(1) را از ژرفاى جان نيوشيدهاند.در متون حديثى به تعدادى از روايات مىتوان دست يافت كه حكايت از عرضه دين مىكند. گرچه در پارهاى از اين اخبار، اصطلاح «عرض دين» نيامده است، ولى به طور كلى از بيان اعتقادات و انديشههاى دينى بر معصومان(ع) نشان دارند. آنچه در پى مىآيد، مجموعهاى از اين دست است:1 . عن المفيد، عن الحسين بن أحمد بن أبي المغيرة، عن حيدر بن محمّد، عن محمّد بن عمر الكشّيّ، عن جعفر بن أحمد، عن أيّوب بن نوح، عن نوح بن درّاج، عن إبراهيم المخارقي، قال: وصفت لأبى عبداللّه جعفر بن محمّد(ع) دينى، فقلت: أشهد أن لا إله إلاّ اللّه وحده لا شريك له، و أنّ محمّداً(ص) رسول اللّه، و أن علياً إمام عدل بعده، ثمّ الحسن و الحسين، ثمّ علي بن الحسين، ثم محمد بن علي، ثم أنت، فقال: رحمك اللّه! ثمّ قال: اتّقوا اللّه! اتّقوا اللّه! اتّقوا اللّه! عليكم بالورع، و صدق الحديث، و اداء الأمانة، و عفّة البطن و الفرج؛ تكونوا معنا في الرفيق الأعلى.(2)2 . عن أبيه، عن سعد، عن ابن أبي الخطّاب، عن محمّد بن سنان، عن حمزة و محمد ابني حمران، قالا: اجتمعنا عند أبي عبداللّه(ع) في جماعة من أجلّة مواليه، و فينا حمران بن أعين فخُضنا في المناظرة، و حمران ساكت، فقال له أبو عبداللّه(ع): مالك لا تتكلّم يا حمران؟ فقال: يا سيّدى آليت على نفسى أن لا أتكلّم في مجلس تكون فيه. فقال أبو عبداللّه(ع): إنّى قد أذنت لك في الكلام، فتكلّم. فقال حمران: أشهد أن لا إله إلاّ اللّه وحده لا شريك له، لم يتّخذ صاحبة ولا ولداً خارج من الحدَّين: حدَّّ التعطيل و حدّ التشبيه، و أنَّ الحقَّ القولُ بين القولين، لا جبر و لا تفويض، و أنَّ محمّداً عبده و رسوله، أرسله بالهدى و دين الحقِّ ليظهره على الدّين كلّه ولو كره المشركون، و أشهد أنَّ الجنّة حقّ و أنَّ النار حقّ و أنَّ البعث بعد الموت حقّ و أشهد أنَّ عليّاً حجّةاللّه على خلقه لا يسع الناس جهله، و أنَّ حسناً بعده، و أَنَّ الحسين من بعده، ثمَّ عليُّ بن الحسين، ثمَّ محمّد بن عليّ، ثمَّ أنت يا سيّدى من بعدهم. فقال أبو عبداللّه(ع): الترُّترُّّ حمران ثمّ قال: يا حمران، مُدَّ المِطمَر بينك و بين العالم. قلت: يا سيّدي، و ما المطمر؟ فقال: أنتم تسمّونه خيط البنّاء، فمن خالفك على هذا الأمر، فهو زنديق. فقال حمران: و إن كان علويّاً فاطميّاً؟ فقال أبو عبداللّه(ع): و إن كان محمّديّاً علويّاً فاطميّاً.(3)3 . عن جعفر بن أحمد بن أيّوب، عن صفوان، عن عمرو بن حريث، عن أبي عبداللّه(ع)، قال: دخلت عليه و هو في منزل أخيه عبداللّه بن محمد، فقلت له: جعلت فداك! ما حقّ لك؟ جعلت فداك! ما حقّ لك إلى هذا المنزل؟ قال: طلب النزهة. قال: قلت: جعلت فداك! ألا أقصُّ عليك دينى الذى أديناللّه به؟ قال: بلى يا عمرو. قلت: إنّى أدين اللّه بشهادة أن لا إله إلاّ اللّه، و أنّ محمّداً عبده و رسوله، و أنَّ الساعة آتية لا ريب فيها و أنَّ اللّه يبعث من في القبور، و إقام الصلاة، و إيتاء الزكاة، و صوم شهر رمضان، و حجّ البيت من استطاع إليه سبيلاً و الولاية لعليِّ بن أبيطالب أميرالمؤمنين بعد رسول اللّه، والولاية للحسن و الحسين، و الولاية لعلىّ بن الحسين، و الولاية لمحمّد بن عليّ من بعده و أنتم أئمّتي، عليه أحيي و عليه أموت، و أدين اللّه به، قال: يا عمرو، هذا واللّه دينى و دين آبائي الّذى ندين اللّه به، في السرّ ِو العلانية، فاتّق اللّه و كفّ لسانك إلاّ من خير، و لا تقل: إنّى هديت نفسى، بل هداك اللّه، فاشكر ما أنعماللّه عليك، و لا تكن ممّن إذا أقبل طعن في عينيه و إذا أدبر طعن في قفاه، و لا تحمل الناس على كاهلك، فإنّه يوشك إن حملت الناس على كاهلك أن يصدعوا شعب كاهلك.(4)4 . عن جعفر بن أحمد، عن جعفر بن بشير، عن أبي سلمة الجمّال قال: دخل خالد البجلّى على أبي عبداللّه(ع) و أنا عنده فقال له: جعلت فداك إنّي أريد أن أصف لك دينى الّذي أدين اللّه به، و قد قال له قبل ذلك: إنّى اُريد أن أسألك، فقال له: سلنى، فواللّه لا تسألني عن شىء إلاّ حدَّثتك به على حدّه لا أكتمه، قال: إنّ أوّل ما اُبدى أنى أشهد أن لا إله إلاّ اللّه وحده لا شريك له، ليس إله غيره، قال: فقال أبو عبداللّه(ع): كذلك ربّنا ليس معه إله غيره، ثمّ قال: و أشهد أنّ محمّداً عبده و رسوله، قال: فقال أبو عبداللّه(ع): كذلك محمد عبداللّه مقرّ له بالعبوديّة و رسوله إلى خلقه، ثمّ قال: و أشهد أنّ علياً كان له من الطاعة المفروضة على العباد مثل ما كان لمحمد(ص) على الناس، فقال: كذلك كان عليّ(ع)، قال: و أشهد أنّه كان للحسن بن علىّ(ع) من الطاعة الواجبة على الخلق مثل ما كان لمحمد و علىّ (صلوات اللّه عليهما)، قال: فقال: كذلك كان الحسن قال: و أشهد أنّه كان للحسين من الطاعة الواجبة على الخلق بعد الحسن ما كان لمحمد و علىّ و الحسن، قال: فكذلك كان الحسين، قال: و أشهد أنَّ علىَّ بن الحسين كان له من الطاعة الواجبة على جميع الخلق كما كان للحسين(ع) قال: فكذلك كان علىّ بن الحسين، قال: و أشهد أنَّ محمد بن على(ع) كان له من الطاعة الواجبة على الخلق مثل ما كان لعلىِّ بن الحسين، قال: فقال: كذلك ان محمّد بن علىّ قال: و أشهد أنّك أورثك اللّه ذلك كلّه، قال: فقال أبو عبداللّه: حسبك اسكت الان، فقد قلت حقّاً، فسكتُّ. فحمداللّه و أثنى عليه، ثمّ قال: ما بعث اللّه نبيّاً له عقب و ذرّيّة إلاّ أجرى لا خرهم مثل ما أجرى لأوَّلهم، و إنّا نحن ذريّة محمّد(ص) و قد أجرى لآخرنا مثل ما أجرى لأوَّلنا، و نحن على منهاج نبيّنا(ص) لنا مثل ما له من الطاعة الواجبة.(5)5 . عن جعفر بن أحمد بن الحسين، عن داود، عن يوسف قال: قلت: لأبى عبداللّه(ع): أصف لك دينى الّذي أدين اللّه به؟ فان أكن على حقّ فثبّتنى و إن أكن على غير الحقَّ فردَّنى إلى الحقِّ، قال: هات، قلت: أشهد أن لا إله إلاّ اللّه وحده لا شريك له، و أنَّ محمّداً عبده و رسوله، و أنَّ علياً كان إمامى و أنّ الحسن كان إمامى، و أنَّ الحسين كان إمامى، و أنَّ علىَّ بن الحسين كان إمامى، و أنَّ محمّد بن علىّ كان إمامى، و أنت جعلت فداك على منهاج آبائك، قال: فقال عند ذلك مراراً: رحمك اللّه ثمَّ قال: هذا واللّه دين اللّه و دين ملائكته و دينى و دين آبائى الّذى لا يقبل اللّه غيره.(6)6 . عن جعفر و فضالة، عن أبان، عن الحسن بن زياد العطّار، عن أبي عبداللّه(ع) قال: قلت: إنّى اُريد أن أعرض عليك دينى و إن كنت في حسناتي ممّن قد فرغ من هذا، قال: فآته، قال: قلت: إنّى أشهد أن لا إله إلا اللّه وحده لا شريك له، و أنَّ محمّداً عبده و رسوله(ص)، و اُقرّ بما جاء به من عند اللّه، فقال لى مثل ما قلت، و أنَّ علياً إمامى فرض اللّه طاعته، من عرفه كان مؤمناً و من جهله كان ضالاً، و من ردَّ عليه كان كافراً. ثمّ وصفت الأئمة(ع) حتّى انتهيت اليه فقال: ما الّذى تريد؟ أتريد أن أتولاّك على هذا؟ فانّى أتولاّك على هذا.(7)7 . عن أبي الجارود قال: قلت لأبى جعفر(ع): إنّى امرؤ ضرير البصر، كبير السنِّّ، والشقّة فيما بينى و بينكم بعيدة، و أنا اُريد أمراً أدين اللّه به وأحتجّ به و أتمسّك به، واُبلّغه من خلّفت، قال: فأعجب بقولى واستوى جالساً فقال: كيف قلت يا أبا الجارود؟ ردَّ علىّ، قال: فرددت عليه، فقال: نعم يا أبا الجارود: شهادة أن لا إله إلاّ اللّه وحده لا شريك له، و أنَّ محمّداً عبده و رسوله، و إقام الصلاة، و إيتاء الزكاة، و صوم شهر رمضان، و حجّ البيت و ولاية وليّنا و عداوة عدونا والتسليم لأمرنا و انتظار قائمنا والورع والاجتهاد.(8)حديث عرض دين:عبدالعظيم بن عبداللّه بن على بن حسن بن زيد بن حسن بن على بن ابىطالب(ع)، مشهور به حضرت عبدالعظيم و شاه عبدالعظيم، از محدثان بزرگ شيعه در ابتداى قرن سوم هجرى است. براى وى دو كتاب خطب اميرالمؤمنين(ع) و اليوم والليلة را بر شمردهاند.تاريخ ولادت، مدت عمر و سال دقيق رحلت او مشخص نيست. از وى احاديثى بسيار در موضوعات مختلف نقل شده است. در ميان حدود 120 روايتى كه وى ناقلشان بوده است، مسائل فقهى و تاريخى بسيار نحيف بوده و موضوعات اعتقادى از فربهى و فراخى بيشترى واجد بوده، گويى دغدغه و دلْمشغولى اصلى شخصيت وى هم چنين بوده است.از ميان حجم بسيار رواياتى كه از طريق عبدالعظيم(ع) رسيده است، حديث «عرض دين» از ديگران نامبردارتر، درخشندهتر و دُردانهتر است. اين روايت، چكيدهاى از مهمترين عقايد ضرورى شيعى است. تاكنون كسانى در شرح و تفسير اين حديث قلم زدهاند و از زاويهها و روزنههاى گونهگونى بدان نگريستهاند. البته مىتوان گمان برد كه غالب اين شارحان و دامنْگستران، بر اساس مشرب و نوع انديشه خويش (فيلسوفانه، عارفانه، تفكيكانه) به اين روايت و شرح آن پرداختهاند.(9)در اينجا به نقل اصل روايت پرداخته و پس از آن به اجمال نگاهى به سند و نيز مفاد آن مىافكنيم:ابن موسى و الورّاق معاً، عن الصوفيّّ، عن الرّويانيّ، عن عبدالعظيم الحسنيّّ قال: دخلت على سيّدي عليّّ بن محمّد(ع)، فلمّا بصر بي قال لي: مرحباً بك يا أبا القاسم أنت ولّينا حقّاً، قال: فقلت له: يا ابن رسول اللّه إنّي أريد أن أعرض عليك دينى، فإن كان مرضيّاً ثبتّ عليه حتّى ألقى اللّه عزّوجلّ، فقال: هات يا أبا القاسم، فقلت: إنّى أقول: إنّ اللّه تبارك و تعالى واحد ليس كمثله شيء خارج من الحدّين حدّ الإبطال و حدّ التشبيه، و أنه ليس بجسم و لا صورة و لا عرض و لا جوهر بل هو مجسّم الأجسام و مصوّر الصور و خالق الأعراض و الجواهر، و ربّ كلّ شيء و مالكه و جاعله و محدثه، و إنّ محمّداً عبده و رسوله خاتم النبيّين، فلا نبىّ بعده إلى يوم القيامة، و إنّ شريعته خاتمة الشرائع، فلا شريعة بعدها إلى يوم القيامة، و أقول: إنّ الإمام و الخليفة و وليّّ الأمر بَعده أميرالمؤمنين عليّّ بن أبيّطالب(ع)، ثمّ الحسن، ثمّ الحسين، ثمّ عليّّ بن الحسين ،ثمّ محمّد بن علىّ، ثمّ جعفر بن محمّد، ثمّ موسى بن جعفر، ثمّ علىّ بن موسى ،ثمّ محمد بن علىّ، ثمّ أنت يا مولاى.فقال(ع): و من بعد الحسن ابنى فكيف للناس بالخلف من بعده، قال: فقلت: و كيف ذاك يا مولاى؟ قال: لأنّه لا يرى شخصه و لا يحلّ ذكره باسمه حتّى يخرج فيملأ الأرض قسطاً و عدلاً كما ملئت جوراً و ظلماً، قال: فقلت: أقررت و أقول: إنّ وليّهم ولىّ اللّه، و عدوّهم عدوّ اللّه، و طاعتهم طاعة اللّه، و معصيتهم معصية اللّه و أقول: إنّ المعراج حقّ والمساءلة في القبر حقّ، و إنّ الجنّة حقّ، والنار حقّ والصراط حقّ، والميزان حقّ، و أنّ الساعة آتية لا ريب فيها و أنّ اللّه يبعث من في القبور: و أقول: إنّ الفرائض الواجبة بعد الولاية الصلاة و الزكاة والصوم والحجّ والجهاد والأمر بالمعروف و النهي عن المنكر، فقال علىّ بن محمد(ع): يا أباالقاسم، هذا واللّه دين اللّه الّذي ارتضاه لعباده، فاثبت عليه، ثبتك اللّه بالقول الثابت في الحياة الدنيا و في الآخرة.(10)عبدالعظيم حسنى فرمود: بر آقا و مولاى خود، على بن محمّد(ع) وارد شدم، چون نظر آن حضرت بر من افتاد، فرمود: مرحبا اى ابوالقاسم، براستى كه تو از دوستان ما هستى.عبدالعظيم گفت: عرض كردم: اى پسر پيغمبر، مىخواهم عقايد دينى خود را بر شما عرضه بدارم، اگر پسنديده باشد بر او ثابت باشم تا به لقاى خداوند برسم.امام(ع) فرمود: بگو، اى ابوالقاسم.گفت: عرض كردم: من معتقدم كه خدا يكى است و مانند او چيزى نيست، و از دو حدّ ابطال و تشبيه بيرون است، خداوند جسم و صورت و عرض و جوهر نيست، بلكه پروردگارْ اجسام را جسميّت داده و صورتها را تصوير فرموده، و اعراض و جواهر را آفريده است، او خداوند همه چيز و مالك و محدث اشياء است. معتقدم كه محمد(ص) بنده و فرستاده او خاتم پيغمبران است، و پس از وى تا روز قيامت پيغمبرى نخواهد بود، شريعت وى آخرين شرايع بوده و پس از او دينى و مذهبى نخواهد آمد. عقيده من درباره امامت اين است كه امام بعد از حضرت رسول(ص) اميرالمؤمنين على بن ابىطالب(ع) است، بعد از او حسن، پس از وى حسين و على بن الحسين و محمّد بن على و جعفر بن محمّد و موسى بن جعفر و على بن موسى و محمّد بن على و سپس شما.در اين هنگام حضرت هادى(ع) فرمود: پس از من فرزندم حسن امام است، ليكن مردم درباره امام بعد از او چه خواهند كرد؟گويد: عرض كردم: اى مولاى من، مگر آن چگونه است؟فرمود: امام بعد از فرزندم حسن شخصش ديده نمىشود و اسمش در زبانها جارى نمىگردد تا خروج كند و زمين را از عدل و داد پر كند، همان طور كه از ظلم و ستم پر شده باشد.عبدالعظيم گفت: عرض كردم: به اين امام غائب هم معتقد شدم و اكنون مىگويم: دوست آنان دوست خدا و دشمن ايشان دشمن خدا است، طاعت آنان طاعت پروردگار و معصيت و نافرمانى از آنها موجب معصيت اوست.من عقيده دارم كه معراج و پرسش در قبر و هم چنين بهشت و دوزخ و صراط و ميزان حقاند، و روز قيامت خواهد آمد و در وجود آن شكى نيست، و خداوند همه مردگان را زنده خواهد كرد و نيز عقيده دارم كه واجبات بعد از اعتقاد به ولايت و امامت عبارتاند از: نماز، زكات، روزه، حج، جهاد، امر به معروف و نهى از منكر.در اين هنگام حضرت هادى(ع) فرمود: اى ابوالقاسم، به خدا سوگند اينها دين خداست كه براى بندگانش برگزيده است، بر اين عقيده ثابت باش. خداوند تو را به همين طريق در زندگى دنيا و آخرت پايدار بدارد.سند حديثاين حديث شريف در منابع كهن و اصيل شيعه آمده است.(11) نخستين منبع اين روايت كتب مرحوم شيخ صدوق است. سند حديث بر اساس نقل وى چنين است:التوحيد:حدثنا على بن احمد بن محمد بن عمران الدقاق(ره) و علي بن عبيداللّه الوراق قالا: حدثنا محمد بن هارون الصوفي. قال حدثنا ابوتراب عبيداللّه بن موسى الرويانى عن عبدالعظيم بن عبداللّه الحسنى....كمال الدين و تمام النعمة:حدثنا على بن احمد بن موسى الدقاق و على بن عبداللّه الوراق رضى اللّه عنهما. قالا: حدثنا محمّد بن هارون الصوفي. قال: حدثنا ابوتراب عبداللّه بن موسى الرويانى عن عبدالعظيم بن عبداللّه الحسنى.بر اساس دانش حديث، چون پارهاى از افراد سلسله سند اين روايت، در كتابهاى رجالى توثيق نشدهاند، اين خبر صحيح يا حسن شمرده نمىشود. اما اين مسئله ضررى به اصل روايت نمىزند؛ زيرا اين روايت فقهى نبوده و اعتقادى است و در احاديث اعتقادى آنچه اولاً و بالذات كاويده و سنجيده مىشود، محتوا و متن است و نه سند كه ثانياً و بالعرض ارزشگذارى مىشود. به سخن ديگر، صحت متن حديث عرض دين مسلم است و حتى اگر اين روايت سندى هم نداشت يعنى مرسل بود، بازهم نقصى و قدحى بر متن نمىافكند.نگاهى به مُفاد و درونه حديثدر حديث عرض دين، اعتقادات در چهار اصل كلى توحيد، نبوت، امامت و معاد نموده شده و فروعات ديگر در دل و ذيل آنها نهاده شده است.استاد گرانْ ارجم جناب آقاى عابدى - سلمه اللّه - ، در شرحى كه بر اين حديث افكندهاند به نكتههاى لطيف بسيارى اشاره كردهاند كه در ديگر شروح بدان پرداخته نشده است. از جمله اين مباحث، سخن از اصول دين و تعداد آن است. در اين جا پارهاى از اين نكات را نقل مىكنيم:«شايد نتوانيم عدد دقيقى براى اعتقادات ذكر كنيم، ممكن است شخصى تمام اعتقادات را در اعتقاد و شهادت به «بسم اللّه الرحمن الرحيم» بداند ؛ آن گونه كه شهيد ثانى در رساله بسمله انجام داده است.(12) برخى نيز اصول دين را همان اعتقاد به مبدأ و معاد مىدانند، عدهاى نيز اصول دين را كتاب و سنت يا كتاب و عترت يا ثقلين مىدانند؛ همچنان كه اكنون در كشورهاى عربى «دانشكدههاى اصول دين» تنها به بحث از قرآن و حديث مىپردازند ؛ همچنانكه مىتوان گفت اصول دين خلاصه مىشود در اعتقاد به توحيد و بما انزل اللّه.عدهاى ديگر از انديشمندان، تعداد اصول دين را چهار عدد دانستهاند(13) و مقصودشان آن بوده كه معاد داخل در بحث عدل است و هر كس اعتقاد به عدل الهى داشته باشد، اعتقاد به معاد نيز خواهد داشت، چون لازمه عدل، اثبات عالم آخرت و ثواب و عقاب است ؛ همچنان كه عكس آن نيز ممكن است ؛ يعنى عدل را داخل در بحث معاد كردن - كارى كه در حديث عرض دين حضرت عبدالعظيم انجام شده است ؛ يعنى در اين حديث عدل الهى ذكر نشده اما معاد مورد تأكيد قرار گرفته است - برخى نيز معاد را زيرمجموعه نبوت و اعتقاد به «ما اخبر به النبى(ص)» قرار داده،(14) عدهاى ديگر معاد را تحت عنوان اعتقاد به وعد و وعيد قرار دادهاند،(15) و عدهاى نيز همان پنج اصل معروف را ذكر كردهاند.(16)به هر حال عدد خاصى مهم نيست و تنها بايد به توحيد، صفات كمال خداوند، نبوت، معاد و امامت اعتقاد داشت، ولى آيا اينها پنج اصل مختلف هستند يا قابل جمع و ادغام در يكديگرند، مهم نيست.ضمناً اين نكته قابل توجه است كه غالباً عدل الهى به عنوان يكى از صفات كمال براى ذات مقدس ذكر مىشود، ولى ظاهر آيه شريفه: و تمّت كلمة ربّك صدقاً و عدلاً(17) آن است كه عدل، صفت فعل خداوند است. گرچه منافاتى ندارد كه عدل هم صفت فعل خداوند باشد و هم صفت ذات و يا آنكه عدل، صفت فعل باشد و قيام بالقسط، صفت ذات باشد، اما بهتر آن است كه گفته شود عدل يك مسئله و بخشى از بحث توحيد افعالى است كه به دليل اهميت فوقالعاده آن و در برابر اشاعره كه افعال قبيح و زشت را به خداوند نسبت مىدادند، به صورت مستقل ذكر شده است. و اما توحيد صفاتى از صفات ثبوتى يا سلبى بحث مىكند كه مربوط به ذات مقدس است و اتحاد و عينيت با آن دارد و ذات براى اتصاف به آنها نياز به چيزى ندارد و ذات مقدس هميشه آنها را داراست، چه موجودى و مخلوقى آفريده شده باشد يا خير، ولى عدل چون از وضع و كيفيت قرارگرفتن اشيا انتزاع مىشود، مؤخر از ذات بوده و صفت فعل به شمار مىرود و لذا داخل در بحث توحيد صفاتى نيست.ممكن است براى بيان تعداد اصول دين گفته شود كه اصول دين به دو بخش كليات و جزئيات تقسيم مىشوند. كليات اعتقادات عبارتاند از: توحيد، عدل، نبوت، امامت و معاد. جزئيات اعتقادات عبارت است از: شناخت اسماء الهى، نفى جبر و اختيار، قضا و قدر، سؤال و فشار قبر، اعتقاد به فرشتگان، اعتقاد به كتب آسمانى، عصمت انبيا و امامان(ع)، علم غيب و معجزات، معراج، رجعت، احباط و تكفير و صدها مسئله ديگر از اين قبيل».ايشان در جاى ديگرى از آن مقاله درباره حديث عرض دين چنين مىنويسند:«به نظر نگارنده، حديث عرض دين حضرت عبدالعظيم از جهت اعتقادات نه جامع است و نه مانع ؛ يعنى برخى از مسائل اعتقادى است كه جزء كليات اعتقادات است و هر كس بايد به آن معتقد باشد، درحالىكه در اين حديث شريف بيان نشده است. برخى از مسائل اعتقادى نيز كه در آن آمده مسائلى است كه مربوط به جزئيات اعتقادات است و اگر كسى برخى از آنها را ندانسته و لذا اعتقاد نداشته باشد، خللى به دين و عقيده او وارد نمىشود. در آينده هر دو قسم را در اين حديث مورد بحث قرار مىدهيم.اما تقرير امام معصوم(ع) راجع به كلام عبدالعظيم به دليل اين است كه ايشان آنچه را ذكر كرد صحيح است و در دين مورد رضاى خداوند است و اما راجع به امورى كه جناب عبدالعظيم ذكر نكرده، آيا آنها جزء دين نيستند، از اين جهت حديث ساكت است؛ همچنان كه وقتى مىفرمايد: اين دين خداوند است كه براى بندگان خود پسنديده است، مقصود آن است كه آنچه را شما بيان كرديد صحيح و مورد رضايت خداوند است، اما معلوم نيست كه خداوند همين مقدار را از تمام مردم خواسته است».درونه حديث:الف - توحيد:1 . «انى أقول إنّ اللّه تعالى واحد ليس كمثله شىء».2 . «خارج من الحدّين حدّ الابطال و حدّ التشبيه».3 . «إنّه ليس بجسم و لا صورة و لا عرض و لا جوهر، بل هو مجسِّم الأجسام و مصوِّر الصور و خالق الأعراض و الجوهر و رب كل شىء و مالكه و خالقه و جاعله و محدثه».ب - نبوت:4 . «و أنّ محمّداً عبده و رسوله خاتم النبيين فلا نبيّّ بعده إلى يوم القيامة و أنّ شريعته خاتمة الشرايع فلا شريعة بعدها إلى يوم القيامة».ج - امامت:5 . «و أقول إنّ الإمام والخليفة و ولى الأمر بعده اميرالمؤمنين على بن أبيطالب(ع) ثمّ الحسن ثمّ الحسين ثمّ على بن الحسين ثمّ محمّد بن علي ثمّ جعفر بن محمد ثمّ موسى بن جعفر ثمّ على بن موسى ثمّ محمد بن على ثم انت يا مولاى. فقال على(ع): و من بعدي الحسن ابنى، فكيف للناس بالخلف من بعده؟ قال قلت: و كيف ذلك يا مولاى؟ قال: لأنّه لايرى شخصه و لا يحلّ ذكره باسمه حتى يخرج فيملأ الارض قسطاً و عدلاً كما ملئت ظلماً و جوراً».د - معراج و معاد6 . «و أقول إنّ المعراج حق و المسألة في القبر حق و إنّ الجنة حق و النار حقّ والصراط حقّ و الميزان حقّ و إن الساعة آتية لا ريب فيها و ان اللّه يبعث من في القبور».پی نوشت ها :1. كنزالفوائد، ص 194.2. الأمالي للطوسى، ج 2، ص 226 ؛ بحارالأنوار، ج 66، ص 3، ح 3 .3. معاني الأخبار، ص 212 ؛ بحارالأنوار، ج 46، ص 3، ح 4.4. رجال الكشى، ص 356 ؛ بحارالأنوار، ج 66، ص 5، ح 7 .5. همان، ص 359 و بحارالأنوار، ج 66، ص 7، ح 8 .6. رجال الكشى، ص 360 ؛ بحارالأنوار، ح 66، ص 9، ح 9.7. رجال الكشى، ص 361 ؛ بحارالأنوار، ح 66، ص 9، ح 10.8. بحارالأنوار، ح 66، ص 13، ح 14 .9. ر.ك: شرح حديث عرض دين، صافى گلپايگانى، لطفاللّه، انتشارات حضرت معصومه(س) ؛ نگاهى كوتاه به حديث عرض دين، عابدى، احمد، مجموعه مقالات كنگره حضرت عبدالعظيم(ع) ؛ حديث عرض دين و پيشينه آن، طباطبايى، سيدكاظم، مجموعه مقالات كنگره حضرت عبدالعظيم(ع) ؛ آموزههاى حديث عرض دين، برنجكار، رضا، مجموعه مقالات كنگره حضرت عبدالعظيم(ع).10. التوحيد، ص 81 ؛ كمال الدين، ج 2، ص 380 ؛ بحارالأنوار، ج 66، ص 1.11. منابع كهن و جديد حديث عرض دين چنين است:12توحيد، باب دوم، حديث 37، ص 81 ؛ اكمال الدين و اتمام النعمة، ج 2، ص 380 ؛ الامالى للصدوق، ص 419 ؛ روضة الواعظين، ص 31 ؛ كفاية الأثر، ص 286 ؛ إعلام الورى، ج 2، ص94 ؛ بحارالأنوار، ج 66، ص 1 .13. رسائل الشهيد الثانى، ج 2، ص 721 .14. الهداية، شيخ صدوق، ص 4 .15. همانند شيخ طوسى در الرسائل العشر، ص 99.16. مثل علامه حلى در انوار الملكوت، ص 170.17. مثل شيخ طوسى در الرسائل العشر، ص 104.18. انعام، آيه 115.منبع : ماهنامه علوم حدیث الف
#دین و اندیشه#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 264]
صفحات پیشنهادی
حديث عرض دين و مفاد آن
حديث عرض دين و مفاد آن نويسنده: عليرضا هزار اهل بيت پيامبر(ع) در ميان خلايق، ريسمان خداوندى هستند كه از آسمان فرو آويخته شده و آدميان را بر بام آسمان برده، از فرش به ...
حديث عرض دين و مفاد آن نويسنده: عليرضا هزار اهل بيت پيامبر(ع) در ميان خلايق، ريسمان خداوندى هستند كه از آسمان فرو آويخته شده و آدميان را بر بام آسمان برده، از فرش به ...
نگین ری - ویژه نامه میلاد حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام
حديث عرض دين و مفاد آن اهل بيت پيامبر(ع) در ميان خلايق، ريسمان خداوندى هستند كه از آسمان فرو آويخته شده و آدميان را بر بام آسمان برده، از فرش به عرش مىكشانند.
حديث عرض دين و مفاد آن اهل بيت پيامبر(ع) در ميان خلايق، ريسمان خداوندى هستند كه از آسمان فرو آويخته شده و آدميان را بر بام آسمان برده، از فرش به عرش مىكشانند.
افكار نو افلاطونى و گنوسى در حديث (1)
مفاد اصلى بخش اول اين است كه بخشى از افكار عرفانى را صوفيه و فلاسفه صوفى ... [1] بعد از اين صوفى ها، برخى از فيلسوفان دين از قبيل اخوان الصفا قرار دارند كه در ... كرده كه در پايان آن، حضرت عظمت عرش پروردگار را وصف مى كند و «اين كه ملائكه عرض ...
مفاد اصلى بخش اول اين است كه بخشى از افكار عرفانى را صوفيه و فلاسفه صوفى ... [1] بعد از اين صوفى ها، برخى از فيلسوفان دين از قبيل اخوان الصفا قرار دارند كه در ... كرده كه در پايان آن، حضرت عظمت عرش پروردگار را وصف مى كند و «اين كه ملائكه عرض ...
جمهوری اسلامی تنها نظام سیاسی بومی در جهان اسلام
جمهوری اسلامی تنها نظام سیاسی بومی در جهان اسلام نويسنده: سید محمد رضا موسوی آن چه که در نوشتار زیر مورد بحث و بررسی قرار می گیرد در ... حديث عرض دين و مفاد آن ...
جمهوری اسلامی تنها نظام سیاسی بومی در جهان اسلام نويسنده: سید محمد رضا موسوی آن چه که در نوشتار زیر مورد بحث و بررسی قرار می گیرد در ... حديث عرض دين و مفاد آن ...
رابطه متقابل كتاب و سنّت 2
لُب و جان ديدگاه ايشان اين است كه سنّت, در طول قرآن است, نه در عرض آن. ... محور بنيادين شناخت دين است و به گِرد سنّت چرخيدن و به دامن آن آويختن, ما را به اين منبع ... به همان مفادى كه ظاهر قرآن به آن رهنمون است (هرچند اين مفاد, پس از تدبّر و تأمّل و جستجو به ... ايشان در تبيين حديث ثقلين كه ظاهر آن, در عرض قرآن بودنِ اهل بيت(ع) است, آورده است: ...
لُب و جان ديدگاه ايشان اين است كه سنّت, در طول قرآن است, نه در عرض آن. ... محور بنيادين شناخت دين است و به گِرد سنّت چرخيدن و به دامن آن آويختن, ما را به اين منبع ... به همان مفادى كه ظاهر قرآن به آن رهنمون است (هرچند اين مفاد, پس از تدبّر و تأمّل و جستجو به ... ايشان در تبيين حديث ثقلين كه ظاهر آن, در عرض قرآن بودنِ اهل بيت(ع) است, آورده است: ...
روشها و معيارهاي نقد حديث در آثار شيخ مفيد (2)
نقد متن محور مقصود از نقد متن محور، اعتبار سنجي و ارزيابي احاديث با عرض مضمون آنها ... (3) بر همين پايه عرضه حديث بر قرآن براي اعتبارسنجي آن از شيوههاي مهم نقد حديث .... (42) مفاد استدلال مفيد آن است که واقعه فوت امام صادق عليه السلام از امور حسي ثابت است. .... ك: الاعتقادات في دين الاماميه، ص70 گفتار36 (باب الاعتقاد في العصمه).
نقد متن محور مقصود از نقد متن محور، اعتبار سنجي و ارزيابي احاديث با عرض مضمون آنها ... (3) بر همين پايه عرضه حديث بر قرآن براي اعتبارسنجي آن از شيوههاي مهم نقد حديث .... (42) مفاد استدلال مفيد آن است که واقعه فوت امام صادق عليه السلام از امور حسي ثابت است. .... ك: الاعتقادات في دين الاماميه، ص70 گفتار36 (باب الاعتقاد في العصمه).
امام مهدي (عج) از منظر صدر المتألهين
و اين معناى فقره ديگر حديث شريف است كه مىفرمايد: «فهى مع الخلق»، حجّت همراه مردم ... دارد كه دين را عاقلانه و عارفانه شناخته و ترويج نمو و مبانى ومبادى آن را با برهان و بدون ... هستى بدون امام و انسان كامل باقى نمىماند و اين نكته مفاد حديث شريف ذيلاست. ..... او اليهييه انتقلت عن هذه النشأة الى اخرى بالطبع واذا ارتحلت عن البدن عرض الموت و ...
و اين معناى فقره ديگر حديث شريف است كه مىفرمايد: «فهى مع الخلق»، حجّت همراه مردم ... دارد كه دين را عاقلانه و عارفانه شناخته و ترويج نمو و مبانى ومبادى آن را با برهان و بدون ... هستى بدون امام و انسان كامل باقى نمىماند و اين نكته مفاد حديث شريف ذيلاست. ..... او اليهييه انتقلت عن هذه النشأة الى اخرى بالطبع واذا ارتحلت عن البدن عرض الموت و ...
شرحي كوتاه بر احاديث امام زمان (عج) - قسمت اول
مفاد حديث، آن است كه، كسى حقّ ندارد در رواياتى كه اصحاب مورد وثوق از اهل بيت(عليهم السلام) نقل كرده اند، تشكيك كند و به آن ها ... عرض كردم: "تو آقاى من و فرزند آقاى منى.
مفاد حديث، آن است كه، كسى حقّ ندارد در رواياتى كه اصحاب مورد وثوق از اهل بيت(عليهم السلام) نقل كرده اند، تشكيك كند و به آن ها ... عرض كردم: "تو آقاى من و فرزند آقاى منى.
ضرورت و رسالت دين
حديث نبوى معروف كه دانشآموختن را يك فريضه دينى و همگانى بهشمار آوردهاست (طلب العلم فريضه على كل . ... در روايتى از امام على(علیه السلام) كمال دين به شناخت دين و عمل به آن دانسته شده و كسب .... و اين، مفاد قاعدهلطف در اصطلاح متكلمان عدليه است. .... اصلاح دنيا و آخرت به عنوان دو هدف مستقل و در عرض يكديگر مورد توجه دينبوده است.
حديث نبوى معروف كه دانشآموختن را يك فريضه دينى و همگانى بهشمار آوردهاست (طلب العلم فريضه على كل . ... در روايتى از امام على(علیه السلام) كمال دين به شناخت دين و عمل به آن دانسته شده و كسب .... و اين، مفاد قاعدهلطف در اصطلاح متكلمان عدليه است. .... اصلاح دنيا و آخرت به عنوان دو هدف مستقل و در عرض يكديگر مورد توجه دينبوده است.
اصلاح باورهاي خداشناسانه
24 ا کتبر 2008 – اصلاح باورهاي خداشناسانه-اصلاح باورهاي خداشناسانه دين- سجاد واعظي منفرد: امامت ... از اين مسئله نداشتهاند و آن را منبع خاص مشروعيت در عرض نبوت و رسالت نميديدهاند. ... ممنوعيت كتابت حديث در سده نخست هجري كه به واقع بايد آن را مهمترين دوران ... مفاد آيه اينگونه است:«پيامبراني كه بشارتگر و هشدار دهنده بودند تا براي ...
24 ا کتبر 2008 – اصلاح باورهاي خداشناسانه-اصلاح باورهاي خداشناسانه دين- سجاد واعظي منفرد: امامت ... از اين مسئله نداشتهاند و آن را منبع خاص مشروعيت در عرض نبوت و رسالت نميديدهاند. ... ممنوعيت كتابت حديث در سده نخست هجري كه به واقع بايد آن را مهمترين دوران ... مفاد آيه اينگونه است:«پيامبراني كه بشارتگر و هشدار دهنده بودند تا براي ...
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها