محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1846451256
اعجاز روانشناختی قرآن در گستره اجتماع
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
اعجاز روانشناختی قرآن در گستره اجتماع
یکی از انواع اعجاز‌ها ،اعجاز روانشناختی در گستره اجتماع میباشد که در معارف بشری همانند ندارد و این، نشانگر آن است که قرآن کریم، قرن‌ها قبل، معضلات روانی افراد و اجتماع را واکاوی نموده و انسان‌ها را به سوی سعادت سوق داده است.
بخش اول چکیده قرآن کریم، آخرین سروش آسمانی، نه فقط یک کتاب بلکه یک معجزه است. اعجاز قرآن دارای ابعاد متفاوتی میباشد که از آن جمله می‌توان به اعجاز بیانی، محتوایی و ... اشاره نمود.یکی از انواع اعجاز قرآن کریم که توجه اندیشمندان و روان‌شناسان را به خود جلب نموده است، اعجاز روانشناختی میباشد. اعجاز روانشناختی، به اعجازهای قرآن در زمینه روح و روان افراد و جامعه، اشاره دارد. از جمله مباحث مطرح شده در این مقاله بعد از مفهوم‌شناسی اعجاز و روانشناختی، می‌توان به اعجاز روانی ـ اعتقادی، اعجاز روانی ـ اخلاقی و اعجاز روانی ـ اقتصادی و نمونه‌هایی از آنها در گستره جامعه، اشاره نمود. واژه‌های اصلی: قرآن، معجزه، روانشناسی، اعجاز علمی، اعجاز روان شناختی، اجتماع. مقدمه اعجاز روانشناختی قرآن از ابعاد گوناگونی قابل کنکاش میباشد، چرا که حوزه روان افراد و جامعه، حوزه‌ای است بس وسیع و گسترده و قرآن کریم نیز به عنوان کتاب سعادت و هدایت ـ که از غنای والایی برخوردار است و رهنمودهای فراوانی را متذکر میشود ـ از این حوزه فروگذاری نکرده است. این نوع از اعجاز با وجود اهمیت و ضرورت آن، از منظر پژوهشگران مغفول مانده و اثر مستقلی در این باب نگاشته نشده است. این نوشتار بر آن است که جستاری در اعجاز روانشناختی در گستره جامعه داشته تا آغازی برای پژوهشهای بعدی در این عرصه باشد. الف) مفهوم شناسی 1ـ اعجاز این واژه از ریشه «عجز» است. واژه‌شناسان، معانی و استعمالات متعددی برای آن شمرده‌اند که از آن جمله است: تأخر از چیزی، ضعف، از دست رفتن، یافتن ضعف در دیگری و ایجاد ضعف در دیگری میباشد. (راغب اصفهانی، المفردات، ذیل ماده عجز) که به نظر می‌رسد معنای «ضعف» از دیگر معانی صحیح‌تر باشد. برای اطلاع بیشتر از معنای اصطلاحی و نکاتی که بر این معنا مترتب است رجوع شود به (رضایی اصفهانی، محمد علی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، 1/ 57 ـ 58). 2ـ روان انسان، موجودی دو بعدی و متشکل از جسم و روان است که البته می‌توان گفت روح و روان از پیچیدگی خاصی برخوردار است که نمی‌توان آن را به راحتی وصف نمود. اظهار نظر دانشمندان نیز بر این مهم صحه می‌گذارد. (ر.ک: فقیهی، علی نقی، بهداشت و سلامت روان در آیینه علم و دین/35). 3ـ اعجاز روانشناختی مقصود از اعجاز روان شناختی، گزاره‌هایی در زمینه بهداشت روان (در ابعاد اعتقادی، اخلاقی و اجتماعی) است که در قرآن آمده است و راهکارهایی را فرا روی بشر گشوده تا بهداشت روان او در این موارد تأمین شود. این گزاره‌ها به گونه‌ای است که قبل از قرآن به این صورت مطرح نشده است و با پیشرفت علوم جدید به اهمیت و تأثیرات روانی آنها پی برده‌اند. به عبارت دیگر تأثیرات روانشناختی آیات قرآن، همانند نداشته و ندارد. ب) پیشینه این بحث از جمله مباحث جدید در حوزه اعجاز قرآن میباشد و شاید بتوان گفت که تا کنون در این حوزه اثر مستقلی به رشته تحریر در نیامده است ولی به طور غیرمستقل و حاشیه‌ای در حوزه بهداشت روان، مباحثی مطرح شده است که به نمونه‌هایی از آنها اشاره میشود: 1ـ بهداشت روانى (بررسى مقدماتى اصول بهداشت روانى، روان درمانى و برنامهریزى در مکتب اسلام)، دکتر سید ابوالقاسم حسینى، آستان قدس رضوى، چاپ دوم، 1379؛2ـ آرامش روانى و مذهب، دکتر صفدر صانعى، انتشارات کنکاش، چاپ شانزدهم، 1381؛3ـ بهداشت روان در اسلام، دکتر سید مهدى صانعى، قم، بوستان کتاب، 1381، نوبت اول؛4ـ قرآن و بهداشت روان، دکتر احمد صادقیان، قم، پژوهشهای تفسیر وعلوم قرآن، 1386، نوبت اول؛ 5ـ شیوههاى تأمین بهداشت روانى از دیدگاه قرآن، غلام رضا تقىزاده، پایان نامه کارشناسى ارشد، موسسه آموزش و پژوهش امام خمینى، 1379.6ـ سیرى در عوامل اضطراب و راههاى پیشگیرى و درمان آن از دیدگاه اسلام؛ مهدى جعفرى سیریزى،پایان‌نامه موسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى، 1381.7ـ مجلههاى روانپزشکى و روانشناسى بالینى؛ 8ـ مجله هاى تربیتى، روانشناختى و پژوهشهاى قرآنى؛9ـ ماهنامه روانشناسى دین؛10ـ مجموعه مقالات اولین و دومین همایش نقش دین در بهداشت روان؛11ـ مقاله قرآن و بهداشت روان، دکتر محمد علی رضایی اصفهانی در کتاب تفسیر موضوعی قرآن‌کریم، قم، نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، 1386، چاپ یازدهم و... اول: اعجاز روانی ـ اعتقادی در قرآن کریم، گزاره‌‌های روانی اعتقادی فراوانی یافت میشود، بدین‌سان که قرآن کریم در قرن‌ها قبل، راهکارهای متعددی در بحث روانی اعتقادی پیش روی جوامع گذاشته است و همگان را به آن فرا می‌خواند که این گزاره‌ها و تأثیرات آن، همانند و بدیلی ندارد.این آیات را می‌توان از ابعاد مختلف در گستره جامعه بررسی نمود که به عنوان نمونه به برخی از آنها در این مقاله اشاره می شود: الف) توحیدگرایی و آثار روانی آن در جامعه توحیدگرایی و جهان‌بینی، ساختار ذهنی افراد را وسعت بخشیده و قابلیت، ظرفیت، تفسیر و تحلیلِ شناختی افراد را بهبود می‌بخشد و بدین ترتیب توانایی کل‌نگری اشخاص، افزایش می‌یابد. این شناخت‌ها باعث میشود انسان‌ها، هستی را مجموعه‌ای بی‌ارتباط، تصادفی، بی‌نظم و بدون علت ندانند بلکه جهان را پدیده‌ای نظام‌مند، پیچیده و دارای قانونی دانسته که حتی در پس پدیده‌های به ظاهر ناخوشایند و متناقض، نوعی اراده، تدبیر و معنا نهفته باشد. بدین ترتیب در انسان معتقد به دین، احساس آشفتگی، عدم کنترل و رها شدگی رخ نمی‌دهد. با اعتقاد به توحید، اعتقاد به مصلحت الهی در افراد شکل می‌گیرد که خود باعث میشود شخص، در برابر واقعیات این زندگی و وقایع غیر قابل کنترلی چون بیماری، بلایای طبیعی، از دست دادن عزیزان و بسیاری از عوامل فشار‌زای بیرونی به سادگی دچار آشفتگی روانی نگشته و انسجام شخصیتی و بهداشت روانی خود را حفظ و خود را از خطرات بیماریهای روانی مصون بدارد (ر.ک؛ آل‌عمران/190ـ191؛ انعام/ 56ـ83؛ شعراء/ 224ـ227؛ نحل/ 36 و ...). 1ـ توحید، رمز انسجام هستی و نظام اجتماعی روحیات هر انسانی دائماً در تغییر است. قانون تکامل در شرایط عادی در صورتی که وضع استثنایی به وجود نیاید، انسان و روحیات و افکار او را در بر می‌گیرد و دائماً با گذشت روز، ماه و سال، زبان و فکر و سخنان انسان‌ها را دگرگون می‌سازد. اگر با دقت بنگریم، هرگز نوشته‌های یک شخص یکسان نیست بلکه آغاز و انجام یک کتاب، تفاوت دارد مخصوصاً اگر کسی در دوران حوادث بزرگ قرار گرفته باشد، حوادثی که پایه یک انقلاب فکری و اجتماعی و عقیده‌ای همه جانبه را پی‌ریزی می‌نماید، این شخص هر اندازه که سعی نماید سخنان خود را یکسان، یکنواخت و عطف به سابق تحویل دهد، قادر نخواهد بود، اما قرآن، کتابی توحیدی است که در مدت 23 سال به مقتضای احتیاجات و نیازمندی‌های تربیتی مردم در شرایط و ظروف کاملاً مختلف، نازل گردیده است. قرآن کتابی است که درباره موضوعات کاملاً متنوع سخن می‌گوید نه مانند کتابی که یک موضوع خاص اجتماعی، سیاسی، فلسفی، حقوقی و یا تاریخی را تعقیب کند، بلکه گاهی درباره توحید و اسرار و آفرینش و زمانی درباره احکام، قوانین و آداب و سنن و گاه درباره امت‌های پیشین و سرگذشت تکان دهنده آنان و زمانی مواعظ، نصائح، عبادات و رابطه بندگان با خدا، سخن می‌گوید. بی‌شک چنین کتابی اگر بشری باشد ممکن نیست خالی از تضاد، تناقض، مختلف گویی و نوسان‌های زیاد باشد، اما هنگامی که به قرآن می‌نگریم، همه آیات آن هماهنگ و خالی از هر گونه تضاد و اختلافات و ناموزونی است، بنابر این درمی‌یابیم که این کتاب، زاییده افکار انسان‌ها نیست بلکه از ناحیه خداوند یگانه است و خداوند متعال، برای برقراری انسجام نظام و لزوم توحیدگرایی در نظام، همگان را به پذیرش توحید، دعوت و وجود توحید را در نظام هستی لازم و ضروری قلمداد می‌‌کند. (ر.ک: آل عمران/1ـ9؛ انعام/38ـ39؛ طه/4؛ انبیاء/ 92ـ93؛ فصلت/ 9؛ دخان/ 6ـ9). قرآن‌کریم، توحید را رمز انسجام و یکپارچگی نظام و وجود شرک و بیگانگی از توحید را منشأ اختلافات و در نتیجه موجب فروپاشی نظام بر می‌شمرد و می‌فرماید.ـ (أَفَلاَ یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَلَوْ کَانَ مِنْ عِندِ غَیْرِ اللّهِ لَوَجَدُوا فِیهِ اخْتِلاَفاً کَثِیراً)؛ «و آیا در قرآن تدبّر نمىکنند؟ و اگر (بر فرض) از طرف غیر خدا بود، حتماً در آن اختلاف فراوانى مىیافتند» (نساء/82). در کتاب الهی، تضاد و اختلافی یافت نمی‌شود و عاری از هر گونه تناقض است، چراکه خالق آن خداوند یگانه است که آن را برای سعادت و کمال بشریت و جوامع بشری نازل فرموده و لازمه این هدف آن است که این کتاب، انسجام جوامع را به عنوان اولین گام، در نظر داشته باشد و بشریت با تفکر، اندیشیدن و عمل بدان، موجبات وحدت و انسجام نظام خویش را فراهم آورند (ر.ک: طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، 5/ 20؛ مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، 4/28ـ30). 2ـ نفی هر کژی و کژ اندیشی با حرکت توحیدی بشریت باید برای نجات خود از وسوسه‌های شیطان و کژ اندیشان و برای هدایت یافتن و نیل به صراط مستقیم، دست به دامان لطف پروردگار یگانه زده و به ذات پاک او تمسک جوید، چرا که هدایت و سعادت وی در گرو قرآن و فرامین خداوند یگانه است و این قرآن است که هر گونه کژی و کژ اندیشی را نفی کرده و بشریت را به صداقت و راستی فرا می‌خواند و چنین می‌فرماید: (وَکَیْفَ تَکْفُرُونَ وَأَنْتُمْ تُتْلَى عَلَیْکُمْ آیَاتُ اللّهِ وَفِیکُمْ رَسُولُهُ وَمَن یَعْتَصِم بِاللّهِ فَقَدْ هُدِیَ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ)؛ «و چگونه کفر مىورزید، در حالىکه شمایید که آیات خدا بر شما خوانده مىشود، و فرستاده او در میان شماست؟! وهر کس به خدا تمسّک جوید، پس به یقین به راه راست رهنمون شده است». (آل‌عمران/ 101). مراد از «کفر» در جمله (وَکَیْفَ تَکْفُرُونَ)، کفر بعد از ایمان است و جمله (وَأَنْتُمْ تُتْلَى عَلَیْکُمْ)، کنایه از امکان دست آویختن به آیات خدا و به رسول در اجتناب از کفر، میباشد. جمله (وَمَن یَعْتَصِم بِاللّهِ) به منزله کبرای کلی است برای این مطلب و همه مطالب نظیر آن و مراد از هدایت به سوی صراط مستقیم، راه یافتن به ایمانی ثابت است، چون چنین ایمانی است که نه اختلاف می‌پذیرد و نه تخلف. چنین ایمانی، صراطی است که سالکان خود را جمع نموده و از انحراف آنان جلوگیری می‌نماید. این که این آیه با تعبیر ماضی محقق (فَقَدْ هُدِیَ)، مطلب را بیان و فاعل را حذف کرده است، دلالتی است بر این‌که این فعل، خود به خود ایجاد میشود و هدایت حاصل میشود. به عبارت واضح‌تر، هر کسی که به خدا تمسک و اعتصام جوید، هدایتش قطعی است. (ر.ک: طباطبایی، سیدمحمد حسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، 3/365) این جمله در حقیقت اشاره به این است که اگر دیگرانی که در مسیر توحید نیستند دچار انحراف شوند، تعجبی نیست بلکه تعجب در این است که افرادی که پیامبر را در میان خود می‌بینند و دائماً با عالم وحی در تماس هستند، چگونه ممکن است گمراه شوند. مسلماً اگر چنین اشخاصی گمراه شوند، مقصر اصلی خود آنان هستند و مجازاتشان بسیار دردناک خواهد بود و این حاکی از آن است که جایی که تفکر توحیدی حکم‌فرمایی کند، کژی و کژ اندیشی جایگاهی نخواهد داشت، چون توحید، با کژ گرایی تناقض داشته و همواره با صداقت و راستی همراه است و چنین جامعه‌ای از آشفتگی روانی اعتقادی، مصون است. 3ـ ایمان به حضور هستی گستر خدا، نفی زمینه تهدید و تطمیع و ایجاد زمینه آرامش و سلامت روان میباشد بندگانی که به توحید و حضور هستی گستر خدا ایمان و اعتقاد دارند، با تهدید و تطمیعی که از جانب غیر خدا بر آنان وارد شود، تسلیم نمی‌گردند، چرا که اینان خدا را یار و یاور خویش دانسته و اعتماد و ایمان به خدا را توشه خویش قرار داده‌اند و کسی که خدای متعال را یار خویش قرار دهد و هماره به ذکر زبانی و عملی او مشغول باشد، آرامش و سلامت روحی خواهد داشت (ر.ک: رعد/28). مسلمانان صدر اسلام، همواره مورد تهدید و تطمیع قرار می‌گرفتند، اما نه تنها تسلیم خواسته‌های دشمنان نمی‌شدند بلکه استقامت، ایمان و پایمردی از خود نشان می‌دادند و به امیال کاذب دنیوی، پشت می‌کردند.مقایسه روحیه مسلمانان در جنگ‌ها به قدری اعجاب‌‌آور بود که برخی از دشمنان هم به این امر اذعان داشتند که چگونه عده‌ای با تعداد و امکانات اندک ولی با عزمی راسخ و روحیه‌ای مالامال از عشق و اعتماد به خدا و رسولش، توانستند پیروزی‌های متعددی را کسب و جامعه اسلامی را پایه‌گذاری نمایند. قرآن کریم این روحیه را می‌ستاید و می‌فرماید: (الَّذِینَ قَالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَکُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُمْ إِیمَاناً وَقَالُوا حَسْبُنَا اللّهُ وَنِعْمَ الْوَکِیلُ، فَانْقَلَبُوا بِنِعْمَةٍ مِنَ اللّهِ وَفَضْلٍ لَمْ یَمْسَسْهُمْ سُؤءٌ وَاتَّبَعُوا رِضْوَانَ اللّهِ وَاللّهُ ذُو فَضْلٍ عَظِیمٍ، إِنَّمَا ذلِکُمُ الشَّیْطَانُ یُخَوِّفُ أَوْلِیَاءَهُ فَلاَ تَخَافُوهُمْ وَخَافُونِ إِن کُنْتُم مُؤْمِنِینَ)؛ «(همان) کسانى که (برخى از) مردم به آنان گفتند: «که مردمان براى (حمله به) شما گرد آمدهاند؛ پس، از آنان بترسید!» و[ لى این سخن]، بر ایمانشان افزود و گفتند: «خدا ما را بس است و [او] خوب کارسازى است.» و با نعمتى از جانب خدا و بخشش (او، از میدان نبرد) بازگشتند، در حالى که هیچ بدى (و آسیبى) به ایشان نرسیده بود و خشنودى خدا را پیروى کردند و خدا داراى بخششى بزرگ است. این فقط شرور (شیطان صفت) است که پیروانش را مىترساند؛ پس، اگر مؤمنید، از آنان نترسید و از (عذاب من) بترسید» (آل عمران/173ـ 175). نفی زمینه تهدید و تطمیع از ویژگی‌های ایمان است و هر مقدار که انسان مؤمن، مشکلات و مصائب را بیشتر و نزدیک‌تر ببیند، پایمردی و استقامتش افزون گشته و تمام نیروهای معنوی او برای مقابله باخطر، بسیج می‌گردند. این دگرگونی عجیب، انسان را به سرعت به عمق تاثیر تربیتی آیات قرآن که فریادگر توحید است، میرساند و این خود از اعجازهای این کتاب الهی است. مؤمنان بر این موضوع آگاه‌اند که ولی و سرپرست آنان با ولی و سرپرست منافقان و مشرکان، قابل قیاس نیست و شیطان در برابر خداوند متعال هیچ‌گونه قدرتی ندارد و به همین دلیل، از او کم‌ترین وحشتی ندارند (ر.ک: بقره/40ـ50؛ مائده/3 و44؛ کهف/14ـ21؛ انبیاء/ 68ـ90؛ شعراء/41 ـ51). 4ـ توحید، رمز آزادی و سلطه ناپذیری انسان توحید‌گرایان، هیچ گاه خود را اسیر و بنده شرک و سلطه‌‌پذیری و امیال دنیوی نخواهند کرد و همواره با این پدیده‌ها به مبارزه و مخالفت پرداخته و فقط به تنها معبودشان تمسک می‌جویند و در مشکلات و مصائب از او مدد می‌جویند. خداوند متعال به پیامبر اکرم(ص) در برابر روگرداندن برخی از افراد از حق و چنگ زدن به دامان سلطه‌گران، چنین می‌فرمایند:(فَإِن تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِیَ اللّهُ لاَإِلهَ إِلَّا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ)؛ «و اگر (مردم) روى برتافتند، پس بگو: خدایى که هیچ معبودى جز او نیست، مرا بس است؛ تنها بر او توکّل کردم؛ و او پروردگار تخت بزرگ (جهاندارى و تدبیر هستى) است» (توبه/129). جمله «لا اله الا هو» در مقام تعلیل حکم به وجوب متابعت از آن جناب است، زیرا او از همه اسباب ظاهری قطع نظر نموده و تنها به خدایش اعتماد و توکل دارد. هم‌چنین جمله «علیه توکلت» که حصر را میرساند، تفسیری است که جمله «حسبی الله» را که التزام به دلالت بر معنای توکل دارد، تفسیر می‌نماید و توکل این است که بنده، پروردگار خود را وکیل و مدبر امور خود بداند. (ر.ک: فیض کاشانی، محمد بن مرتضی، محجه البیضاء، 7/377؛ انصاری، ابی اسماعیل عبدالله، منازل السائرین/75). در این‌که قرآن به جای «فتوکّل علی الله»، جمله «فقل حسبی الله» را آورد، به این سبب است که رسول گرامیش را ارشاد نماید به این که باید همواره توکلش بر خدا باشد و با یاد این حقایق است که معنای حقیقی توکل روشن میشود. (ر.ک: طباطبایی، سید محمد حسین المیزان فی تفسیر القرآن، 9/411 ـ412). آری! این است عزت و آزادگی مؤمنان و آزادگان همیشگی تاریخ که در تمام مشکلات و مصائب، دست به دامان لطف خداوند یگانه زده و فقط از او یاری طلب می‌کنند و بدین‌سان همواره آرامشی الهی، روح و روان‌شان را در برمی‌گیرد و این فقط در پرتو اطمینان و اعتماد به تنها معبود هستی نمایانگر میشود. ب) خرافه‌ستیزی و پیرایه‌زدایی از جامعه اولین قدم برای برچیدن این پدیده شوم، برائت قلبی و مخالفت نمودن با خرافه ها در دل میباشد و این مخالفت‌ها بایستی در عمل نیز ظهور یابد. امام صادق(ع) از قول پیامبر فرمودند: «اذا رایتم اهل الریب والبدع من بعدی اظهروا البرائه منهم واکثروا من سببهم و القول فیهم والوقعیه وباهتوهم کیلا یطعموا فی الفساد فی الاسلام ویحذرهم الناس ولا یتعلموا من بدعهم الی آخر الحدیث»؛ از آنها (اهل بدعت) بیزاری بجویید و به آنها بسیار دشنام دهید و درباره آنان بد‌گویی کنید و طعن زنید و ایشان را خفه و وامانده سازید تا به فساد در اسلام طمع نکنند و مردم از آنها بر حذر شوند و از بدعت‌های آنان نیاموزند» (کلینی، ابوجعفرمحمدبن یعقوب، الاصول من الکافی، 4/81). گام بعدی در ریشه‌کن کردن این معضل، آگاه نمودن مردم نسبت به بدعت‌ها است و این مهم بر عهده بزرگان دین محقق میشود. آنان باید به مردم در زمینه توطئه بدعتگذاران و چگونگی مبارزه با آنان، آگاهی بخشند.قدم نهایی را با توجه به کلام امیر المومنین(ع) مطرح می‌کنیم و آن جهادی پیوسته و دائمی با آنان است که با نظارت حاکم اسلامی و اندیشمندان جامعه اسلامی است. بایستی آنان را در عرصه تاخت و تاز تنها گذاشته و با نوعی جنگ سرد با ایشان، مبارزه نمود تا نقاب از چهره‌های پلید آنان برداشته شود. (کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، الاصول من الکافی،1/95). راه‌های مقابله با بدعتگذاران را می‌توان اینگونه بیان نمود: 1ـ برداشت آگاهانه و منطقی از مفاهیم دینی و پیام وحی بدعتگذاران و خرافه‌فکنان برداشت‌هایی عاطفی و غیرمنطقی از وحی دارند و در تفسیر کلام خداوند، برخی عوامل خارجی را دخیل می‌دارند و آیات قرآن را آن گونه تفسیر می‌کنند که با منافع شخصی شان، مغایرتی نداشته باشد. آنان بلند پروازی‌ها و ادعاهای واهی فراوانی را مطرح و منزلت و جایگاه خود را رفیع بر می‌شمرند. قرآن کریم، دسیسه‌های آنان را اینگونه افشا می‌نماید و می‌فرماید: (وَقَالُوا لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ إِلَّا أَیَّاماً مَعْدُودَةً قُلْ أَتَّخَذْتُمْ عِنْدَ اللّهِ عَهْدَاً فَلَنْ یُخْلِفَ اللّهُ عَهْدَهُ أَمْ تَقُولُونَ عَلَى اللّهِ مَا لاَتَعْلَمُونَ بَلَى مَنْ کَسَبَ سَیِّئَةً وَأَحَاطَتْ بِهِ خَطِیئَتُهُ فَأُولئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ وَالَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولئِکَ أَصْحَابُ الْجَنَّةِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ)؛ «و گفتند: «آتش [دوزخ]، جز چند روزى محدود، به ما نخواهد رسید.» بگو: «آیا پیمانى از جانب خدا گرفتهاید؟! و خدا از پیمانش تخلّف نمىورزد؛ یا چیزى را که نمىدانید به خدا نسبت مىدهید؟!» آرى کسانى که بدى را به دست آورند و [آثار] خطایشان آنان را فرا گیرد، پس آنان اهل آتشاند در حالى که ایشان در آنجا ماندگارند و کسانى که ایمان آوردند و [کارهاى] شایسته انجام دادند، آنان اهل بهشتاند، در حالى که ایشان در آنجا ماندگارند». (بقره/80 ـ 82). اعتقاد به برتری نژادی ملت بدعت پیشه و اعتقاد به این‌که آنان تافته‌ای جدابافته هستند و گنهکارانشان فقط اندکی مجازات می‌شوند و سپس به بهشت می‌روند، یکی از دلایل خود برتر بینی آنان است. این امتیاز طلبی با هیچ منطقی سازگار نیست، زیرا هیچ‌گونه تفاوتی در میان انسان‌ها از نظر کیفر و پاداش اعمال در پیشگاه خداوند متعال وجود ندارد. (ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، 1/ 135 و 322 ـ 324). 2ـ مبارزه با تعصب و گزافه‌گویی یکی از مهم‌ترین زمینه‌‌های رشد و پرورش بدعت و خرافه‌فکنی در جامعه، تعصب وگزافه‌گویی است.بدعتگذاران و خرافه‌فکنان با گزافه‌گویی و تعصب بی‌جا در جامعه و بیان ادعاهای پوچ و بی‌اساس، سعی در گمراه نمودن مردم و رسیدن به آمال و آرزوهای دنیوی خویش دارند. قرآن‌کریم، سعادت و خوشبختی را از انحصار طایفه‌ای خاص بیرون آورده و معیار رستگاری را ایمان و عمل صالح و نژاد پرستی و تعصب‌های بی‌جا را عامل انحطاط معرفی نموده و می‌فرماید: (وَقَالُوا لَن یَدْخُلَ الْجَنَّةَ إِلاَّ مَنْ کَانَ هُودَاً أَوْ نَصَارَى تِلْکَ أَمَانِیُّهُمْ قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَکُمْ إِنْ کُنتُمْ صَادِقِینَ بَلَى مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ عِندَ رَبِّهِ وَلاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ وَقَالَتِ الْیَهُودُ لَیْسَتِ النَّصَارَى عَلَى شَیْءٍ وَقَالَتِ النَّصَارَى لَیْسَتِ الْیَهُودُ عَلَى شَیْءٍ وَهُمْ یَتْلُونَ الْکِتَابَ کَذلِکَ قَالَ الَّذِینَ لاَ یَعْلَمُونَ مِثْلَ قَوْلِهِمْ فَاللّهُ یَحْکُمُ بَیْنَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فِیَما کَانُوا فِیهِ یَخْتَلفُونَ) «و (آنها) گفتند: «داخل بهشت نخواهد شد، مگر کسى که یهودى یا مسیحى است.» این آروزهاى آنهاست. بگو: «اگر راست مىگویید، دلیل روشنتان را بیاورید!» آرى، کسى که چهره [وجود]ش را براى خدا تسلیم کند در حالى که او نیکوکار است، پس فقط براى اوست پاداشش نزد پروردگار او و نه هیچ ترسى بر آنان است و نه آنان اندوهگین مىشوندو یهودیان گفتند: «مسیحیان بر چیز (حقّى استوار) نیستند.» و مسیحیان (نیز) گفتند: «یهودیان بر چیز (حقّى استوار) نیستند.» در حالى که آنان کتاب (خدا) را مىخوانند. کسانى که نمىدانند نیز، همانند سخن آنان گفتند! پس خدا، روز رستاخیز، درباره آنچه همواره در آن اختلاف مىکردند، میان آنها داورى مىکند». (بقره/ 11ـ113). این آیات، گوشه‌ای از ادعاهای بی‌اساس جمعی از یهود و نصاری را که باعث بدعت در اسلام می‌گشتند، آشکار می‌سازد و سرچشمه اصلی این تعصب را که منجر به بدعت و خرافه‌فکنی می‌گردد را جهل و نادانی معرفی می‌نماید، لذا جهل و نادانی در اسلام مورد مذمت قرار گرفته است (ر.ک: العاملی (شهید اول)، محمد بن مکی، الدره الباهره من الاصداف الطاهره، ترجمه و تصحیح عبدالهادی مسعودی/44)، چرا که افراد نادان، همواره در محیط زندگی خود محصورند و به دیگران اعتنا نمی‌کنند. (ر.ک: آل‌عمران/75ـ 76؛ توبه/30ـ35). 3ـ حفظ موازین اخلاقی در خرافه‌ستیزی برای مقابله با خرافه‌فکنی در اجتماع، موازین اخلاقی باید مراعات شود و حرکات ناشایست، گفتار خشن و انواع اذیت و آزار خرافه‌فکنان نباید ما را در صدد مقابله به مثل برآورد، زیرا نیکی کردن از مؤثرترین روش‌ها برای بیدار کردن غافلان و فریب‌خوردگان است. خداوند متعال به پیامبرش چنین می‌فرماید: (ادْفَعْ بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ السَّیِّئَةَ نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَا یَصِفُونَ)؛ «بدى را بدان (شیوهاى) که آن نیکوتر است، دفع کن، ما به آنچه وصف مىکنند داناتریم» (مومنون/96). خداوند متعال به پیامبر اکرم(ص) دستور مدارا با چنین گروه‌هایی را داده است و ناگفته پیداست که اگر اعمال و اقوال آنان منجر به تضییع حقوق افراد جامعه می‌گردد و انحرافات فکری و عقیدتی در جامعه شکل گیرد، دیگر جایی برای مدارا نیست و باید با قاطعیت تمام با آنان رفتار نمود، زیرا در این وهله افکار و اعتقادات بسیاری از افراد جامعه مورد هجوم قرار گرفته و این مهم، موجب تزلزل اعتقادی جامعه می‌گردد. (ر.ک: طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، 15/ 65). نتیجه این‌که توحیدگرایی که هدف اساسی قرآن است آثار روانشناختی اعجاز‌آمیزی در انسان به جا می‌گزارد و این آیات دارای محتوایی منسجم و آموزه‌هایی بلندمرتبه است که همانندی برای آنها در معارف بشری یافت نمی‌شود. منابع 1. ابن بابویه القمی (الصدوق)، ابوجعفر محمد بن علی، من لایحضر الفقیه، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، 1413ق. 2. ـــــــــــــــــــــــــ ، ابوجعفر محمد بن علی، الامالی، (بی جا)، انتشارات کتابخانه اسلامیه، 1362ش. 3. ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دارصادر، (بی تا). 4. ابن شهر آشوب مازندرانی، محمد بن علی، مناقب آل ابیطالب، تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، قم، علامه، 1379ش 5. ابن ماجه، محمد بن یزید، سنن ابن ماجه، تحقیق: محمدفواد عبدالباقی، چاپ اول، بیروت، دارالاحیاءالتراث العربی، 1395ق. 6. انصاری، ابی اسماعیل عبدالله، منازل السائرین، قم، انتشارات بیدار،1381 ش. 7. ایروانی، جواد، اخلاق اقتصادی از دیدگاه قرآن و حدیث، چاپ اول، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی،1384ش. 8. بحرانی، هاشم، البرهان، چاپ سوم، (بی جا)، موسسه الوفا،1403ق. 9. پریور، علی، نابسامانیهای روانی و بیماریهای حاصل از آن، تهران، آسیا، 1354ش. 10. پورلیالستانی، حسن ابراهیم، اهداف و مبانی مجازات در دو رویکرد حقوق جزا و آموزهای دینی، نشر بوستان کتاب، 1387ش، چاپ اول. 11. ترمذی(ابو عیسی)، محمد بن عیسی، سنن الترمذی(الجامع الصحیح)،تحقیق:احمد محمد شاکر، بیروت، دارالاحیاءالتراث العربی،(بی تا). 12. تمیمی آمدی، عبد الرحمن بن محمد ، غررالحکم و دررالکلم، ترجمه محمد علی انصاری، تهران، (بی‌تا). 13. حسنی، علی‌اکبر، جرم‌ها و مجازات‌ها در اسلام، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1362ش، چاپ چهارم. 14. حسینی، سید محمد، دو چهره گان(نفاق آفت دین و اجتماع)، قم، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، 1377ش. 15. رشید پور، مجید، تعادل و استحکام خانواده، تهران، اطلاعات، 1378ش. 16. رضایی اصفهانی، محمدعلی، پژوهشی در اعجاز علمی، رشت، انتشارات کتاب مبین، 1380ش. 17. سابق، سید، فقه السنه، بیروت، دارالکتاب العربی، بی تا. 18. ساعی، احمد، درآمدی برشناخت مسائل اقتصادی، سیاسی جهان سوم، تهران، نشر قومس، 1375ش، چاپ دوم. 19. سبزواری، محمد، جامع الاخبار، قم،موسسه آل البیت، 1414ق. 20. شریف النسبی، مرتضی، چرخه توسعه راهنمای رشد شتابان، تهران، موسسه خدماتی فرهنگی رسا، 1375ش، چاپ اول. 21. شیرازی، عبدالکریم، مظلومیت زن در طول تاریخ، ترجمه لاله بختیاری و محمد حسن تبرائیان، (بی‌جا)، (بی‌نا)، 1364ش، چاپ اول. 22. صادقیان، احمد، قرآن و بهداشت روان، قم، انتشارات پژوهشهای تفسیر و علوم قرآن، 1386ش، چاپ اول. 23. طباطبائی (صاحب‌ریاض)، سید علی بن محمد ابی‌معاذ، ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل، قم، موسسه آل البیت، 1418ق، چاپ اول. 24. طباطبایی، سیدمحمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1417ق. 25. عاملی(شهید اول)، محمد بن مکی، الدره الباهره من الاصداف الطاهره، ترجمه وتصحیح عبدالهادی مسعودی، قم، انتشارات زائر، 1379ش. 26. عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران، چاپخانه علمیه، 1380ش. 27. فتال نیشابوری، محمد بن حسن، روضه الواعظین، قم، منشورات الرضی،( بی تا). 28. فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، تحقیق: الدکتور مهدی المخزولی، قم، انتشارات اسوه، 1414 ق. 29. فرقانی، منصور، مبانی فقهی و حقوقی جرائم علیه تادیب کودک ، تهران، انتشارات سازمان انجمن اولیاء و مربیان، 1379ش، چاپ اول. 30. فیض کاشانی، محمد بن مرتضی، محجه البیضاء، قم، انتشارات جامعه مدرسین،1383 ش. 31. قائمی، علی، خانواده و مسائل همسران جوان، تهران، انتشارات امیری، 1368ش. 32. قربان حسینی، علی‌اصغر، جرم‌شناسی و جرم‌یابی سرقت، انتشارات جهاد دانشگاهی، 1371ش، چاپ اول. 33. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، قم، دارالکتاب، 1367ش، چاپ چهارم. 34. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، اصول الکافی، شرح محمدباقر کمره‌ای، تهران، چاپ اسلامیه، (بی تا). 35. محلوجی، محمد، نهاد خانواده در اسلام، تهران، دانشگاه تربیت معلم، 1370ش. 36. محمدی آشنایی، علی، مسئله حجاب، (بی جا)، ارم، 1370ش، چاپ دوم. 37. محمدی نیا، اسد الله، بهشت جوانان، قم، سبط اکبر، 1379ش. 38. محمدی ری‌شهری، محمد، التنمیه الاقتصادیه فی الکتاب والسنه، قم، دارالحدیث، 1380ش، چاپ اول. 39. مشایخی، مهدی، پاسداران عفت، قم، شفق،1352ش. 40. مصطفوی، سیدجواد، حجاب و آزادی، (بی جا)، سازمان تبلیغات اسلامی، 1369ش، چاپ سوم. 41. مظاهری، حسین، اخلاق در خانه، قم، اخلاق، 1374ش. 42. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، چاپ اول، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1374ش. 43. موسوی خمینی، سید روح‌الله، جایگاه زن در اندیشه امام، تهران، ستاد بزرگداشت یکصدمین سال تولد امام، (بی‌تا). 44. ـــــــــــــــــــــــــــــ ، تحریر الوسیله ، قم، دارالعلم. بی تا، چاپ اول. 45. ـــــــــــــــــــــــــــــ ، اربعین، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء، 1368 ش 46. نمازی، حسین، نظامهای اقتصادی، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، 1374ش، چاپ اول. هاشمی رکاوندی، سید مجتبی، مقدمه ای بر روانشناسی زن، قم، شفق، 1370ش. منبع: مجله قرآن و علم شماره 8 ادامه دارد ...
92/10/30 - 00:30
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 130]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها