واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: كتابخانه اسلامي روانشناسي
روانشناسي اسلامي چيست؟ چه تعريف و چه ضرورتي دارد؟
نویسنده : تنظيم: حميد صفايي
نگاهي به روانشناسي اسلامي روانشناسي اسلامي چيست؟ چه تعريف و چه ضرورتي دارد؟ آيا روانشناسي موجود را طرد ميكند يا تكميل؟ آيا اساساً ممكن است يك «روانشناسي اسلامي» داشته باشيم؟ ماهيت، مباني، موضوع، هدف، مسائل و روش تحقيق آن كدامند؟ براي توليد و تدوين روانشناسي اسلامي چه زيرساختهايي لازم است و چالشهاي پيش رو كدامند؟ اينها تنها برخي پرسشهايي هستند كه در اين اثر تلاش شده به آنها پاسخ داده شود. «ماهيت روانشناسي»، «ضرورت روانشناسي اسلامي»، «امكانسنجي، تعريف و ماهيت روانشناسي اسلامي»، «روند و مراحل توليد روانشناسي اسلامي و مقتضيات آن»، «وضعيت نظام آموزشي و پژوهشي كشور در ارتباط با روانشناسي اسلامي»، عناوين فصلهاي پنجگانه اين كتابند. اين اثر به كوشش مرتضي فرقاني، نجيبالله نوري و عليرضا شيخشعاعي و زير نظر آيتالله محمد غروي و حجتالاسلام والمسلمين مسعود آذربايجاني تأليف شده است. چاپ نخست كتاب «نگاهي به روانشناسي اسلامي» در 294 صفحه به همت پژوهشگاه حوزه و دانشگاه روانه بازار كتاب شده است. بهداشت رواني با نگرش به منابع اسلامي نهضت بهداشترواني در قرن بيستم از تأثيرگذارترين نيروهاي اجتماعي بود كه به پيشگيري از اختلالات رواني به جاي مراقبت و درمان صرف آنها متمركز شد. نگاه جديد، سلامت رواني را فراتر از نبود بيماري تلقي ميكند و به دنبال تحول و انسجام شخصيت انسانها و شكوفايي استعدادهاي آنان است. فصل اول كتاب، تعاريف و حوزههاي بهداشت رواني را بررسي ميكند و الگوي زيستي رواني اجتماعي معنوي را مبناي سلامت رواني ميداند. فصل دوم، رويآوردهاي روانشناختي، اخلاقي و ديني به شخصيت سالم بررسي شده و شخصيت سالم در قالب سه رابطه سالم و سازگار فرد با خداوند، خويش و ديگران تعريف ميشود كه رابطه فرد با خداوند، وحدتبخش و انسجامدهنده جنبههاي مختلف وجودي اوست. فصل سوم نقش نيازها به ويژه نيازهاي معنوي در سلامت رواني را بررسي ميكند. فصل چهارم و پنجم نيز به نقش اعتقادات و رفتارهاي ديني در بهداشت رواني ميپردازد. در فصل ششم عوامل مخل سلامت رواني از جمله گناه بررسي ميشود. فصل هفتم، هشتم و يازدهم عهدهدار بررسي روابط با خانواده و ساير مردم و مسائل اقتصادي نهادهاي اجتماعي ميباشد. فصل نهم به جنبههاي زيست محيطي و فناوري بهداشت رواني و فصل دهم به نقش يادگيري و نهاد آموزش و پرورش و بهداشت رواني ميپردازد. اين كتاب به قلم حميدرضا سالاريفر و محمدصادق شجاعي و تني چند از پژوهشگران ديگر توسط پژوهشگاه حوزه و دانشگاه منتشر شده است. روانشناسي رشد با نگرش به منابع اسلامي در اين كتاب سعي شده است تا ضمن تبيين مباني و مباحث كليدي روانشناسي رشد به مفاهيم اسلامي در اين زمينه اشاره شود. از ويژگيهاي كلي كتاب اين است كه مطالب و مفاهيم اسلامي با دقت و موشكافي لازم مطرح شده است. كتاب حاضر در 10 بخش و 26 فصل تنظيم شده است كه شامل موارد زير است: تاريخچه روانشناسي رشد، مبادي روانشناسي رشد، اصول رشد، روشهاي تحقيق در روانشناسي رشد، پايههاي زيستي رشد و.... اين كتاب براي نخستين بار در سال 74 توسط انتشارات سمت به چاپ رسيده است. بررسي مقدماتي اصول روانشناسي اسلامي اين كتاب در دو جلد تنظيم شده است. نويسنده پس از توضيح كلياتي درباره روانشناسي اسلامي به تحكيم پايه و گام نخستين در اين زمينه يعني اثبات غيرمادي بودن عامل حيات، به شيوهاي ارزنده و عميق پرداخته، با بررسي عامل حيات در گياهان، ابعاد وسيع اين عامل را در جانداران مطرح نموده و با بررسي عامل حيات حيواني و انساني جنبههاي مشترك جانداران را مشخص كرده و سپس ابعاد و جريانات رواني اختصاصي انسان را نشان ميدهند و عوامل رشد و سقوط انسان را بر اساس مكتب حياتبخش اسلام بيان مينمايند. جلد اول كتاب در 4 فصل تنظيم شده است كه سرفصلها به قرار زير است: كليات و موقعيت روانشناسي در مكتب اسلام، وجود و مبدأ و ماهيت روان در مكتب اسلام، ابعاد و جريات رواني در مكتب اسلام و معيارهاي سلامت و بيماري رواني در مكتب اسلام. تأليف اين كتاب توسط دكتر سيدابوالقاسم حسيني انجام شده و مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوي آن را به چاپ رسانده است. اسلام و روانشناسي اين كتاب توسط محمود بستاني نوشته شده كه به همت محمود هويشم در بنياد پژوهشهاي اسلامي آستان قدس رضوي ترجمه شده است. مؤلف در اين كتاب با بهرهگيري از مكتب وحي و آيات و احاديث اسلامي در جهت بازكردن روزنهاي بر علم روانشناسي قدم برداشته و مفاهيم با ارزشي را در اين علم طرح كرده است. كتاب «اسلام و روانشناسي» دربردارنده بخشهاي اصول روانشناسي رفتار، اصول روانشناسي و مراحل رشد و نمو، اصول روانشناسي و طبقهبندي آنها و اصول رواني و راههاي تنظيم آن است كه هر كدام از اين بخشها داراي فصلهاي جداگانهاي است. مؤلف در بخش اول كتاب مفهوم شهوت و عقل را به عنوان مفهومي پايهاي در تشريح مكانيسم برانگيختگي انسان شرح داده است و در بخش دوم مراحل رشد و نمو كودك را از ديدگاه اسلام بيان داشته است. در بخش سوم اين كتاب نيز مفاهيم پايهاي در خصوص پيشگيري و درمان از ديدگاه اسلام بيان شده و بخش چهارم مفاهيم مفرد فراواني به عنوان نياز يا سائق آمده است. علمالنفس (روانشناسي از ديدگاه دانشمندان مسلمان) محمد عثمان نجاتي در اين كتاب به طرح ديدگاههاي برخي از دانشمندان مسلمان گذشته در خصوص آن دسته از موضوعات روانشناختياي پرداخته كه تاكنون اعتبار دارند. وي ضمن مقايسه اين ديدگاهها با ديدگاههاي روانشناسان جديد نتيجه ميگيرد كه دانشمندان مسلمان در اين امر پيشقدم هستند. براي نمونه او ابنسينا را مثال زده و خاطرنشان ميسازد: «ابنسينا به واسطه تيزهوشي و دقت نظر خود، به شناسايي طبيعت فرايند شرطيسازي نايل آمد، پيش از آن كه ايوان پاولف، فيزيولوژيست روسي بتواند با تحقيقات تجربي به آن دستيابد. به علاوه، ابن سينا توانست فراموشي را از راه ارجاع آن به تداخل معلومات، مورد تفسير علمي قرار دهد؛ تفسيري كه روانشناسان جديد، جز در ربع اول قرن بيستم به آن نرسيدند». نگارنده، ضمن ذكر ديدگاههاي دانشمندان مسلمان گذشته (شامل كندي، ابوبكر رازي، فارابي، ابن مسكويه، اخوانالصفا، ابنسينا، ابن حزم، غزالي، ابنباجه، ابنطفيل، ابنرشد، فخرالدين رازي، ابنتيميه و ابنقيم الجوزيه)، به شرح زندگاني و معرفي آثار آنان نيز پرداخته است. همچنين در بخش پاياني كتاب، مبحثي تحت عنوان «انديشههاي ابتكاري حكيم صدرالمتألهين شيرازي در حوزه روانشناسي فلسفي» ضميمه شده است. در اين مبحث سعي گرديده ديدگاههاي نوين و انديشههاي ابتكاري ملاصدرا در حوزه روانشناسي در پنج محور يعني «جايگاه علم النفس»، «ماهيت نفس»، «حركت جوهري نفس»، «حدوث جسماني و بقاي روحاني نفس» و «تجرد قوه خيار» معرفي و تبيين گردد.
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۰۵ خرداد ۱۳۹۴ - ۱۶:۲۹
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 188]