واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
متمهديان و مدعيان مهدويت- قسمت پنجم نويسنده:حمدرضا نصورى ناووسيه: فرقه ناووسيه معتقد به مهدويت امام صادق(ع) (شهادت 148هـ.) شدند؛ يعنى معتقدند حضرتش زنده و غايب است. مرادشان از مهدى، مفهوم نجاتبخش است.1 ناووس از مردم بصره بود و وى را عبداللهبن ناووس يا عجدونبن ناووس هم مىگفتند.2 گروهى معروف به جعفريه هم به امامت، غيبت و رجعت امام جعفر صادق(ع) معتقد بودند؛ كه رئيس اين فرقه عبدالرحمنبن محمد، از دانشمندان و متكلمان شيعه بود. اما اين ادعا نسبت به امام صادق(ع) درست نيست. چرا كه: اولاً: حضرت به شهادت رسيده و اين امر در تاريخ ثبت شده است. ثانياً: اگر شك در شهادت حضرت بكنيم؛ بايد شك در شهادت پدران و اجداد بزرگوارش هم بكنيم؛ و آن وقت است كه بايد مانند غلات و مُفَوِّضه منكر شهادت امام على(ع) و امام حسين(ع) شويم؛ در صورتى كه اين سفسطه است.3 ثالثاً: اين گروه پس از چندى از بين رفتند و الآن وجود خارجى ندارند. رابعاً: خود امام صادق(ع) مىفرمايد: «هنگامى كه سه اسم محمد، على و حسن، به طور متوالى در ائمه(ع) جمع شد، چهارمى آنان قائم است». مفضلبن عمر گويد: بر امام صادق(ع) وارد شدم و عرض نمودم: اى آقاى من! كاش جانشين خودت را به ما معرفى مىنمودى. فرمود: «اى مفضّل! امام بعد از من فرزندم «موسى» است و امام خلف و موعود منتظر (م ح م د)، فرزند «حسنبن علىبن محمدبن علىبن موسى» است.»4 ابومسلم خراسانى: گروهى از فرقه خرّميه پيروان بابك خرّمى پنداشتند كه ابومسلم خراسانى (درگذشت 137هـ)، همان كسى است كه بايد زمين را پر از عدل و داد كند؛ و كشته شدنش را به دست ابوجعفر منصور دوانيقى تكذيب نموده و به انتظار ظهورش بسر مىبردند.5 اينكه ابومسلم كه بود و از كجا آمده بود، درست معلوم نيست. اصل او را بعضى از اصفهان و بعضى از مرو مىدانند و در نژاد او هم اختلاف است؛ برخى عرب و برخى عجم نوشتهاند.6 مشهور آن است كه او غلام عيسىبن مَعْقِل عِجْلى بود و در سال 124هـ. بُكيربن ماهان، يكى از دعات عباسى، در زندان كوفه كفايت و كياست او را ديد و اخلاصى را كه نسبت به دعوت نشان داد، در او تأثير گذاشت؛ پس او را از عيسى خريد و به شام برد و به امام عباسيان هديه كرد و فنون تبليغ و رموز دعوت را به او آموخت. در نهايت او را براى سرپرستى مسلمانان و تهيه مقدمات خروج عباسيان، به خراسان فرستاد. ابومسلم نفوذ بسيارى ميان يارانش داشت و عباسيان از كشتن وى بيمناك بودند.7 صاحب رسائل خوارزمى در مورد ابومسلم نظر منفى دارد؛8 و چه بسا اين نظر درست باشد. وى ضمن بر شمردن جنايات ابومسلم در رسائل خود بيان مىكند كه: به ابومسلم بايد گفت ابومجرم؛ چون جنايات زيادى مرتكب شده است. پس از مرگ ابومسلم، قيامها و نهضتهايى به خونخواهى او رخ داد. راونديان و بومسلميه (يا مسلميه) و سپيدجامگان در عقايد دينى خويش ابومسلم را امام خود مىدانستند و بسيارى از ايرانيان او را يگانه امام واقعى خويش مىشمردند و مقام مهدويت و حتى الوهيت برايش قائل بودند. رئيس فرقه خرّميه يا خرّميان، بابك بود. وى ادعاى خدايى داشت و در دوران مأمون زحمت بسيارى براى دولت عباسى ايجاد كرد. اين زحمت و فتنه تا دوران معتصم ادامه داشت. وى از نژاد مطهربن فاطمه، دختر ابومسلم بود، كه گروهى از همين فرقه مدعى مهدويت ابومسلم خراسانى شدند.9 اين نظريه و فرقه از نظر اماميه مردود مىباشد؛ چون با توجه به اصل و نسب ابومسلم و رفتار و جنايات او، مهدى بودن او مضحك است و طرفداران او هم منقرض شدهاند و الآن كسى قائل به مهدويت ابومسلم نمىباشد. نفس زكيه: محمدبن عبدالله، معروف به نفس زكيه، كنيهاش ابوعبدالله است. مادرش هند، دختر ابوعبيدةبن عبدالله10 بود. برخى از خاندان او و فرقه جاروديه وى را مهدى موعود11 دانستهاند. وى در سنه (145هـ / 762م)(87) از مدينه ادعاى مهدويت نمود و به وسيله منصور دوانيقى كشته شد؛ جالب اين كه پدر او نيز با پسرش به عنوان مهدى بيعت كرده است12. نفس زكيه اولين كسى از علويان است كه در روزگار عباسيان قيام كرد و معاصر امام صادق(ع)13 بود. وى از بيعت با منصور خوددارى كرد. ابراهيمبن عبداللهبن حسن، برادر نفس زكيه، مىگويد: نفس زكيه به اميد اين كه خداوند او را مهدى موعود سازد، قيام كرد. نامزدى نفس زكيه براى احراز موقعيت مهدى، نه تنها از طرف بستگان نزديكش، بلكه از ناحيه مغيرةبن سعيد عجلى مورد پشتيبانى قرار گرفت حتى پس از اعدام مغيره، پيروانش همچنان به نفس زكيه مؤمن باقى ماندند14 و فرقه مغيريه به وجود آمد. اينان قائل بودند كه نفس زكيه زنده است و در كوهى به نام علميه ساكن است. آن كوهى است در راه مكه، در حد حاجز طرف چپ آن، كه به مكه مىرود. او در آنجاست، تا خروج كند؛15 در حالى كه محمدبن عبدالله در مدينه خروج كرد و در همانجا كشته شد. علت نامگذارى محمدبن عبدالله به نفس زكيه: علما و دانشمندان آل ابىطالب او را نفس زكيه و مقتول احجار الزَّيت مىدانند. محدث قمى در تتمةالمنتهى مىگويد: محمد را از جهت كثرت زهد و عبادت، نفس زكيه لقب دادند.16 محمد در ميان خاندان خويش از همه برتر و نسبت به علم و دانش كتاب خدا از همگان داناتر بود و در امور دينى فقيهتر. شجاعت، جود، صلابت و ساير مزاياى او از همگان بيشتر بود؛ از اين رو كسى شك نداشت كه مهدى موعود اوست. روايت كردهاند كه يكى از غلامان منصور گفت: منصور مرا به مأموريت مدينه فرستاد و گفت: پاى منبر برو و آنجا بنشين و گوش دار؛ تا ببينى محمد چه مىگويد. من رفتم و شنيدم كه مىگفت: شما هيچ كدام شك نداريد كه مهدى موعود من هستم. اين سخن را كه من از محمد شنيده بودم، به منصور گزارش دادم. او گفت: دشمن خدا دروغ مىگويد؛ بلكه مهدى فرزند من است و او مهدى نيست.17 سلمةبن اَسلم جُهنى شاعر، درباره او گفته است18: اِنْ كان فى النّاسِ لَنا مَهدىٌّ يقيمُ فينا سِيرَةَ النَّبىِّ فَاِنَّهُ محمد التّقىُّ اگر آن مهدى موعود كه روش پيامبر(ص) را در ميان ما بپا مىدارد، در ميان مردم آمده باشد؛ بىشك او محمد (بنعبدالله) آن تقى پرهيزكار است. يحيىبن على و ديگران به سند خود از ابوالعباس فلسطى روايت كردهاند كه گفته: من به محمدبن مروان گفتم: محمدبن عبداللهبن حسن را دستگير كن؛ زيرا او مدعى خلافت است و خود را مهدى ناميده. مروان گفت مرا با او چه كار؟ او مهدى نيست.19 و نيز مغيرةبن زميل روايت كرده كه مروان به عبداللهبن حسن گفت: مهدى شما چه شد؟ عبدالله در پاسخ گفت: اى اميرالمؤمنين! اين سخن را نگو و چنان نيست كه به تو گزارش دادهاند. مروان گفت: چرا؛ ولى اميد است خدا او را اصلاح نمايد و هدايتش كند.20 امام صادق(ع) هم به عبداللهبن حسن خبر داده بود كه فرزندش مهدى موعود نيست و كشته مىشود و خلافت به ابوالعباس و برادران و فرزندان او خواهد رسيد.21 امام صادق(ع) خطاب به عبداللهبن حسن فرمود: «گمان مىبرى كه پسرت همان مهدى است؟ چنين نيست و وقت آن نرسيده است» عبدالله به خشم آمد و گفت: من خلاف آنچه تو مىگويى، مىدانم. والله خداوند تو را بر غيب خويش آگاه نكرده است. تو را حسد بر پسر من، به اين بيان واداشت. حضرت فرمود: «به خدا سوگند، حسد مرا وادار نكرد؛ ولى اين مرد و برادران و فرزندانشان برابر شما هستند (آنها به خلافت رسند، نه شما).» پس دست را بر شانه عبداللهبن حسن زد و فرمود: «اين خلافت به شما نخواهد رسيد و به آنها تعلق دارد و به زودى هر دو پسرت كشته مىشوند.»22 پي نوشت ها : 1. الغيبة، شيخ طوسى، ص 192 و ملل و النحل، شهرستانى، ج 1، ص 166 و نجم الثاقب، نورى، ص 215. 2. تاريخ اديان و مذاهب، مبلغى آبادانى، ج 3، ص 1251، قم، انتشارات منطق، 1373 ش. 3. مهدى موعود(عج)، على دوانى، ص 423، ترجمه جلد 13 بحارالانوار، مجلسى، تهران، دارالكتب الاسلاميه، چاپ پانزدهم. 4. كمالالدين و تمام النعمة، ج 1، ص 334، ح 4. 5. المهدية فى الاسلام، سعد محمدحسن، ص 184. 6. تاريخ شيعه و فرقههاى اسلام، دكتر مشكور، ص 78. 7. جنبشهاى دينى ايران در قرنهاى دوم و سوم، غلام حسين صديق، ص 255، تهران، انتشارات پاژنگ، 1372 ش. 8. تاريخ تشيع در ايران، رسول جعفريان، ج 1، ص 93 (به نقل از رسائل خوارزمى، ص 165-164). 9. تاريخ سياسى اسلام، حسن ابراهيم حسن، ج 2، ص 116-115. 10. مقاتل الطالبيين، ابوالفرج اصفهانى، ص 221. 11. همان، ص 222، المهدية فى الاسلام، سعد محمد حسن، ص 125. 12. اخبار الطوال، ابوحنيفه احمدبن داود اين واقعه را سال 144 ذكر كرده است، ص 385. 13. امام مهدى از ولادت تا ظهور، آيتالله قزوينى، ص 570. 14. تاريخ سياسى اسلام، حسن ابراهيم حسن، ج 2، ص 126. 15. تشيع در مسير تاريخ، جعفرى، ص 313. 16. نجم الثاقب، نورى، ص 214. 17. مقاتل الطالبيين، ابوالفرج اصفهانى، ص 222. 18. همان، ص 228. 19. همان. 20. همان، ص 246. 21. همان، ص 247. 22. همان، ص 243. منبع:مجله انتظار، شماره 8 ارسال مقاله توسط کاربر محترم سايت : mohammad_43
#دین و اندیشه#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 274]