محبوبترینها
آیا میشود فیستول را عمل نکرد و به خودی خود خوب میشود؟
مزایای آستر مدول الیاف سرامیکی یا زد بلوک
سررسید تبلیغاتی 1404 چگونه می‌تواند برندینگ کسب‌وکارتان را تقویت کند؟
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1855056363
طهارت و شکوفايي قلب از منظر قرآن کريم
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
طهارت و شکوفايي قلب از منظر قرآن کريم نويسنده:سيد محمدرضا علاءالدين چکيده : طهارت قلب و حيات آن و راهکارهاي استمرار بخشي به اين حيات و رشد و تعالي حيات طيبه آن و احياء و شکوفايي آن از اضطراب ، غم و ناراحتي قلب و چرکين شدن آن به گناه و قساوت يا بي آن و سپس مرگ قلب از جمله موضوعات راهبردي در اخلاق و تربيت ديني است که از منظر قرآن کريم مورد بررسي قرار گرفته و به منظر شما خوانندگان عزيز تقديم گرديده است . *کليد واژه : قلب ، حالات قلب ، عوامل حيات بخشي و ممات قلب قلب يا دل : مقصود از قلب از نظر اهل معرفت عالي ترين مرتبه روح انساني است آنچه در آيات و روايات آمده قلب يا دل را امري مجرد و مرتبه اي عالي از نفس و روح دانسته که مرکز دريافت الهامات و فهم عواطفي چون خوف ، رجاء ، عشق ، محبت ، غم و شادي و حياء و ... مي باشد، واضح است که انسان مرکب از عنصر جسماني و عنصر روحاني است به اعتبار ديگر نفس را به دو قوه عامله و عالمه تقسيم مي کنند . قوه عامله همان نيروي نفس است که در سراسر بدن پراکنده شده و کارها را انجام مي دهد و قوه عالمه يا ادراک نفس بر 5 قسم مي باشد . 1 ـ قوه احساس : شامل حواس ظاهري مي شود ( لامسه ، سامعه ، باصره ، ذائقه ، شامه ) 2 ـ قوه خيال : محل نگهداري محسوسات و بايگاني آنها مي باشد . 3 ـ قوه تخيل : محل ترکيب محسوسات و ابداع صورت هاي جديد مي باشد . 4 ـ قوه عقل : ادراک کليات را بر عهده دارد و شامل عقل نظري و عملي مي باشد . 5 ـ قوه قلب : ادراک امور الهامي و عواطف را عهده دار مي باشد . تمامي اين پنج قوه جلوه هاي مختلف نفس اند و نفس يک حقيقت است که مشتمل بر همه ي اين قواست لذا قلب هم مرتبه اي از نفس است . البته قلب از مهم ترين شئون وجودي روح و کانون همه اکتسابات و اعمال نيک و بد انسان است . به همين خاطر به نفس و روح ، قلب هم گفته مي شود . در جايگاه و اهميت قلب همين بس که ( عرش الرحمن ) است و جايگاه معرفت الهي ، حضرت امام خميني (ره) در کتاب شريف ( آداب الصلاه ) مقامات اهل سلوک را چهار مقام برشمرده اند . سلوک علمي ، حصول ايمان به حقايق علمي ، مقام اطمينان و مقام مشاهده. بر اين اساس در اصلي ترين مرحله معرفت ، تنها ابزاري که به کار مي آيد و با آن مي توان در عالم معنا و ملکوت عالم سير کرد و به حقايق عُلوي(1) دست يافت قلب است و لذا قلب را مايه ي شرف و فضيلت انسان و سبب برتري او بر مخلوقات ديگر دانسته اند . (2)قلب در قرآن کريم و روايات : در قرآن کريم قلب بر پنج وجه آمده است : 1 ـ آياتي که به صفات روحي قلب اشاره دارد : غلظت ، (3)خضوع(4) ، قساوت(5) ، اطمينان (6)2ـ آياتي که به حالات قلب اشاره دارد . مانند رعب(7) ، وجل (8)و ... 3ـ آياتي که به افعال قلب اشاره دارد . مانند اثم(9) ، کسب (10)4 ـ آياتي که به ويژگي ها ، شناختي قلب اشاره دارد . مانند ريب(11) ، تفقه(12) ، تعقل(13) و ... 5 ـ آياتي که به خصيصه هاي قلب اشاره دارد . مانند طبع(14) ، اکنه(15) ، رين(16) قلب يا دل که در قرآن از آن بسيار ياد شده است داراي حالات و ويژگي هايي است از جمله : 1 ـ طمانينه و اطمينان قلب ( رعد / 28 ـ فتح / 4 ـ فجر / 27 و 28 ) 2 ـ طهارت قلب ( احزاب / 33 و 53 ـ مائده / 41 ـ توبه / 108 ) 3 ـ انشراح قلب يا شرح صدر ( انعام / 125 ـ انشراح 1 ) 4 - مهر خوردن قلب ( غافر / 35 ـ يونس / 74 ـ روم / 59 ـ اعراف / 101 ـ نساء 155) 5 ـ ختم قلب ( جاثيه / 23 ـ بقره / 7 ) 6 ـ کوردلي ( کوري قلب ) ( حج / 46 ـ اسراء /72 ) 7 ـ حجاب قلب ( انعام / 25 ـ مطفقين / 14 و 15 ) 8 ـ زيغ قلب ( آل عمران / 6 و 7 ـ صف / 5 ) 9 ـ قساوت قلب ( بقره / 10 ـ انفال (17)/ 24 ـ حج / 53 ـ احزاب / 60 ) 10-شفاي قلب(يونس/57)امام باقر (ع) مي فرمايد : قلب چهار قسم است : 1 ـ قلبي که در آن نفاق و ايمان هر دو است ، پس(18) اگر هنگام مرگ صاحب آن دل با نفاق باشد هلاک شده و اگر با ايمان باشد در نجات است . 2 ـ قلبي که وارونه است و آن دل مشرک است . 3 ـ قلبي که چرکين و زنگ زده و بسته است و آن دل منافق(19) است . 4 ـ قلبي که پاک است و آن قلب مومنين است که همانند چراغي فروزان است . اگر خداوند به او نعمت دهد سپاس گذار است و اگر بر او بلا فرستد صبر مي نمايد . پس همان طور که از فرمايش امام باقر ( ع ) فهميده مي شود که همه انسان ها داراي قلب هستند با اين تفاوت که قلوب آنها با هم فرق دارند و برخي از انسان ها هستند که به واسطه ي برخي از اعمال قلبشان را زنگار و چرکي گرفته و برخي هم قساوت و سختي در قلبشان ايجاد شده تا آنجا که گفته مي شود قلبشان مرده است . عوامل مرگ قلب از منظر قرآن و روايات : عواملي که موجب مرگ قلب و يا سختي آن مي شود طبق قرآن و روايات ائمه معصومين (ع) عبارتند از : 1 ـ تکذيب آيات الهي : قرآن کريم يکي از عوامل مهم مرگ قلب و قساوت آن را تکذيب آيات الهي مي داند که در سوره بقره مي فرمايد : پس سخت گشت دلهاي شما ( يهود ) بعد از اين آيات الهي پس قلب هاي شما مانند سنگ است در سختي بلکه سخت تر از سنگ است در قساوت (20). 2 ـ انجام گناه : گناه بزرگترين سبب مرگ و قساوت قلب است هر گناهي که از انسان سر مي زند به تدريج باعث تيرگي قلب شده مگر آنکه زودتر توبه کند تا پاک و تميز شود . امام علي (ع) مي فرمايد : قلب ها قساوت دار نشد مگر به سبب بسياري گناهان(21) امام صادق (ع) مي فرمايد : پدرم همواره مي فرمود : هيچ چيز چون گناه قلب را تباه نکند قلب همچنان بر گناه اصرار ورزد تا اينکه بر آن غالب آيد و آن را وارونه کند(22) . امام باقر (ع) مي فرمايد هيچ بنده اي نيست جز آنکه در دلش نقطه سفيدي است و هر گاه گناهي کند در آن نقطه سياهي پديدار شود اگر توبه کند آن سياهي برود و اگر دنبال گناه رود سياهي بيافزايد تا آنجا که همه سفيدي دل را فرو گيرد و چون اين سفيدي از سياهي گناهان پوشيده شود ديگر صاحب آن دل سياه هرگز به خوبي و صلاح برنگردد . (23)3 ـ آرزوهاي دراز : آرزوهاي دراز و خواهشهاي دنيوي و خواسته هاي نفساني که براي رسيدن به آن خواسته ها نهايتي پيدا نمي شود از ديگر عوامل مرگ قلب است. حضرت علي (ع) فرمود : به واسطه ي دو چيز از شما مي ترسم يکي هواي پرستي و دوم آرزوي دراز. زيرا پيروي از هواي نفس شما را از حق باز مي دارد و آرزوي دراز انسان را از آخرت به فراموشي مي اندازد . (24)4 ـ پرخوري : رسول خدا (ص) فرموده است : نميراند دلها را جزء زياد خوردن و آشاميدن زيرا قلب ها مي ميرند همانند زراعتي که بيش از حد آبش دهند .(25) و علي (ع) مي فرمايد : بپرهيزيد از پرخوري که آن سبب قساوت دل و کسل کننده در نماز و خراب کننده بدن است . (26)5 ـ پرگويي : پرگويي و زياد سخن گفتن اگر به حرام باشد مثل دروغ و غيبت و سخن چيني حتما موجب قساوت قلب مي شود چون گناه است و مراد از پرگويي يعني سخناني که هيچ نفعي نداشته باشد و سخنان لغو باشد زيادي آن مکروه و موجب قساوت است . امام صادق (ع) فرمود : حضرت عيسي (ع) فرموده است : زياد سخن نگوييد در غير ذکر خداوند زيرا آنان که پرگويي مي کنند در غير ذکر خداوند دلهاشان قساوت دار است لکن خودشان نمي دانند .(27) 6 ـ پرخوابي : علي (ع) فرموده است : بسيار خوردن و خوابيدن قلب را فاسد و آن را مي کشد(28) . و امام صادق (ع) فرموده است : زياد خوابيدن قلب را از تفکر باز داشته و قسي مي کند .(29) 7 ـ ثروتمندي زياد : علي (ع) فرموده است : مال زياد دين شخص را فاسد مي کند و باعث قساوت قلب مي شود . (30)8 ـ غفلت : امام باقر (ع) به جابر جعفي فرموده است : پرهيز کن از غفلت که در غفلت قساوت قلب است . (31)و غفلت يعني ناآگاهي و در ياد خدا و آخرت نبودن و در روايتي رسول خدا مي فرمايند : پنج چيز قلب را قساوت مي دهد : 1 ـ گوش دادن به لهو 2 ـ درب خانه سلطان رفتن 3 ـ دوستي خواب 4 ـ دوستي راحتي ( راحت طلبي ) 5 ـ دوستي خوردن(32) و در حديث ديگر رسول خدا (ص ) فرموده اند : پنج چيز دلها را مي ميراند : 1 ـ گناه بالاي گناه 2 ـ مجادله با احمق ( نابخرد ) 3 ـ هم صحبت و مجالست بيش از حد با زنان 4 ـ نشستن با مردگان ، گفتند رسول الله (ص) مردگان چه کساني هستند ؟ فرمود : هر بنده خوش گذران سرکش که او مرده است .(33) 5 ـ در مدت زيادي تنها در خانه ماندن باعث قساوت قلب مي شود . (34)قساوت قلب يکي از بيماري هاي روحي است که منشا بسياري از آلودگي ها و گناهان مي شود و بايد از آن پيشگيري کرد و اگر خداي ناکرده دچار آن شديم آن را درمان نماييم . راهکارهاي درمان قساوت قلب : مهمترين راه هاي درمان قساوت قلب : 1 ـ ذکر خدا و ياد خدا است : زيرا خود قرآن ذکر خدا را باعث آرامش قلب ها مي داند ، به طور مثال هوا براي ريه خوب است ، اما آب خوب نيست ، بلعکس آب براي معده خوب است اما هوا خوب نيست ، نفس انسان مثل معده است ، که طالب محبت دنيا است . دنيا براي نفس مطلوب است اما قلب انسان مثل ريه است که به هوا نياز دارد . محتاج ذکر الله است چطور اگر انسان براي چند لحظه اي هوا به ريه اش نرسد مي ميرد و اگر هواي ذکر خدا هم به قلب نرسد خواهد مرد از جمله ذکرهاي مهم در جلاي قلب که در بر طرف کردن قساوت خيلي موثر است ذکر استغفار ( استغفرالله ربي و اتوب و اليه ) 2 ـ ذکر لا اله الا الله 3 ـ و صلوات بر محمد و آل محمد (35)است . 2 - دوري از گناه : زيرا قساوت دل مربوط به گناه است پس اول بايد توبه کرد و هر روز با خدا عهد بست که گناه نکنيم و اگر مرتکب آن شده حتما و فوراً توبه کرده و عزم بر ترک گناه داشته باشيم و در اين مورد توصيه مي شود حتما مناجات تائبين از مناجات خمسه عشر از امام سجاد (ع) که در مفاتيح آمده را غفلت نکنيم و به قرائت و تدبر در آن بپردازيم . (36)3 ـ ياد مرگ : که باعث مي شود دل انسان جلا پيدا کرده و غفلت را از بين مي برد که علي (ع) مي فرمايد : رسول خدا ( سفارش مي کرد به اصحابشان به اين که ياد مرگ باشيد زيرا ياد مرگ شکننده ي لذات نفساني و مانع از ميل هاي حيواني است .(37) 4 ـ مطالعه کتابهاي اخلاقي و احاديث ائمه هدي : مطالعه اين کتب و احاديث ( تاثير فوق العاده دارد و امام باقر (ع) فرموده است : ان حديثنا يحيي القلوب يعني احاديث ما قلب را زنده مي کند ) .(38) 5 ـ مهرباني با مستمندان و ايتام : روايت است شخصي به رسول خدا (ص) از قساوت دلش شکايت کرد ، رسول خدا (ص) فرمود : هر گاه بخواهي دلت نرم شود پس اطعام کن مسکين را و دست بر سر يتيم بکش .(39) درپايان براي مطالعه بيشتر در مورد قلب و قساوت و درمان آن کتب ذيل پيشنهاد مي گردد . 1 ـ قلب سليم ، نوشته شهيد دستغيب 2 ـ حکمتها و اندرزها ، شهيد مرتضي مطهري 3 ـ پندها و اندرزها آيت الله حائري پي نوشت : 1) رضا رمضاني گيلاني ، گناه شناسي ، مبحث قلب و دل 2) امام خميني (ره) آداب الصلاه ، مقامات اهل سلوک 3) آل عمران ، 1594) حديد / 16 5) بقره / 74 6) همان 2607) احزاب / 26 8) انفال / 2 9) بقره / 282 10) همان / 22511) توبه / 110 12) اعراف / 179 13) حج / 46 14) نحل / 108 15) انعام / 25 16) مطفقين / 14 17) بهاء الدين خرمشاهي ، دانشنامه قرآن و قران پژوهي ، ص 177318) محمدي ري شهري ، گزيده ميزان الحکمه ، موضوع قلب ص 65419) اصول کافي ، ج 2 ، ص 30920) بقره / 72 21) علل الشرايع 22) اصول کافي ، ج 1 ، ص 26923) اصول کافي ، کتاب ايمان و کفر باب الذنوب ، حديث 20 24) نهج البلاغه ، کلمات قصار 25) قلب سليم ، ص 32926) همان 27) وسايل الشيعه ، باب 12 ، ص 90 28) قلب سليم ، ص 33229) همان 30) تحف العقول 31) قلب سليم ، ص 33432) همان 33) خصال شيخ صدوق 10634) شهيد دستغيب ، قلب سليم ، ص 31535) محمدي ري شهري ، گزيده ميزان الحکمه ، مبحث قلب و دل ، ص 654 36) همان ، صص 656 ـ 65537) همان ، صص 657 ـ 65638) همان ، صص 658 ـ 657 39) همان ، صص 658 ـ 657 منبع:نشريه فصلنامه قرآني کوثر شماره28/س
#دین و اندیشه#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 500]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها