واضح آرشیو وب فارسی:جام نیوز:
نقش خانواده؛
مهم ترين پايگاه تربيت فرزند، خانواده است.
پاي بندي والدين به اخلاقيّات- البته در عمل و نه فقط در گفتار- مهم ترين كانال انتقال اين گونه مفاهيم ارزشمند به نسل آينده است.
به گزارش جام نیوز، پاي بندي والدين به اخلاقيّات- البته در عمل و نه فقط در گفتار- مهم ترين كانال انتقال اين گونه مفاهيم ارزشمند به نسل آينده است. ناگفته پيداست كه بهره مندي از چاشنيهايي هم چون هديه، مسافرت، تفريح و...... مقاومت رواني كودكان و نوجوانان را در پذيرفتن اين آداب اخلاقي و رفتاري به حدّاقل ميرساند.
از رسول خدا (ص) نقل است كه فرمود: «خداوند رحمت كند كسي را كه در نيكي و نيكوكاري به فرزند خويش كمك كند. راوي پرسيد چگونه؟ حضرت فرمود: آن چه را كه كودك در قوه و قدرت داشته و انجام داده است، از او قبول كند؛ او را به گناه و طغيان وادار نكند؛ به او دروغ نگويد و در برابر او مرتكب اعمال احمقانه نشود».1
تأثير باور ديني در تربيت
پيش شرط تأثير امر و نهي والدين، اين است كه خود آنها عامل به مسائل و احكام ديني باشند و پيش شرط عامل بودن والدين، باور قلبي آنها به آموزههاي الهي است.
در تعاليم ديني آمده است كه در يك مورد اجازة ريا داريم، آن هم هنگام آموزش دين و اخلاق به فرزندانمان است؛ يعني انجام اعمال ديني در معرض ديد كودك باشدتا او نيز به آن سمت و سو تشويق شود؛ مانند خواندن نماز در كنار فرزند و يا كمك به نيازمندان توسط كودك.
اين همان «يادگيري مشاهده اي» است كه در روان شناسي، يك اصل مهمّ تربيتي به شمار ميآيد. هنگام نماز، پدر و مادر هر دو بايد به نماز بايستند. اگر مادر به نماز بايستد، ولي پدر مشغول كار ديگري باشد، بچه با خود ميگويد: گويا نماز خيلي هم مهم نيست، چون پدر نخواند و طوري هم نشد! حتي مادر در ايام عذر شرعي، ميتواند بر سر سجاده بنشيند و مشغول ذكر و دعا باشد و يا فرزند به مسجد و.... برده شود.
بپذيريم كه مشكل در ضعف باورها و اعتقادات مان است و به همين دليل در انتقال مفاهيم دين به فرزندانمان موفق نميشويم.
زمان آغاز تربيت ديني
بزرگان، دوران نونهالي را آغاز آموزش ديني ميدانند. در روايتي از حضرت علي (ع) نقل شده است كه خطاب به فرزندش فرمود: «فرزندم، قبل از اين كه دلِ نرم تو سخت، و فكرت مشغول شود، من به تربيت تو اقدام كردم».2
در نگاه ديني، براي داشتن فرزندي صالح و سالم، علاوه بر انتخاب همسري اصيل و دين دار، رعايت مسائلي مانند زمان و چگونگي آميزش و نيز دقت در تغذيه حلال و مناسب در دوران بارداري و شيردهي مناسب است. بخشي از سلامتي و بيماري، زشتي و زيبايي، خوش خلقي و بدخلقي، و باهوشي و كودني فرزندان، به تغذية پدر و مادر آنهاقبل از انعقاد نطفه و دوران جنيني مربوط ميشود؛ 3 به عنوان نمونه از رسول خدا (ص) نقل شده است كه شير، پايه و اساس تربيت است 4 چرا كه صفات زن را به طفل منتقل ميكند.
اذان و اقامه كه در بدو تولد در گوش نوزاد طنين انداز ميشود، در واقع عصاره اي از آموزههاي ديني- الهي است كه در ضمير ناخودآگاه او تأثير خواهد داشت. لذابر انجام اين كار بسيار تأكيد شده است.
تربيت ديني كودك در دوران قبل از دبستان، محدود به ايجاد اُنس ميان او و مسائل ديني است. همين اُنس اوّليه، زمينه را براي پيدايش عادت و انجام فرايض ديني در آينده فراهم ميآورد. خانوادههايي كه از فرصت دوران كودكي در جهت تربيت ديني استفاده نكنند، در دوران بلوغ و نوجواني معمولاً به مشكلات جدّي روبه رو خواهند شد، چون دوران طلايي تربيت فرزندشان را از مشكلات جدّي روبه رو خواهند شد، چون دوران طلايي تربيت فرزندشان را از دست داده اند.
چگونگی تربيت در خردسالی
تربيت كودك از ظرافت و حساسيّتهاي زيادي برخوردار است. بنابراين بايستي به مسائلي چون سنّ، شرايط و نيز تفاوتهاي فردي و حتي اختلاف جنسي در تربيت كودك توجه داشت؛ مثلاً به دليل اين كه ميزان آسيب پذيري دختران به پسران بيشتر است، توصيه شده است كه در هديه دادن به فرزندان، دختر را مقدّم كنيد.5 و يا چنان چه دختر به زمين خورد، او را بلند كرده، نوازش كنيد و دامنش را بتكانيد، ولي اگر پسر به زمين خورد، بگذاريد خودش با تشويق شما برخيزد. ملاک تربيت دينی ملاك ما براي تربيت (پرورش استعدادهاي انساني)6 بايد شرع مقدّس باشد. شاخصة تربيت ديني، انجام واجبات و ترك محرّمات است. يعني برخي والدين بر اساس سليقههاي شخصي خود، كودكان را به انجام كاري وادار و يا از آن منع ميكنند. حال آن كه از ديدگاه ديني انجام آن كار منعي ندارد.
بنابراين تربيت ديني شامل آموزههاي ديني و اخلاقي در كودك است، و اين با آداب و رسوم متفاوت ميباشد. لذا توجه به عامل زمان، نقش مهمي در تربيت دارد. امام علي (ع) ميفرمايد: «آداب و رسوم زمان خود را بر فرزندان تحميل نكنيد، زيرا آنها براي زماني غير از زمان شما آفريده شده اند».7
موارد آموزش دينی
محتواي آموزش ديني بعد از دوسالگي كه تكلّم كودك كامل ميشود، عبارت است از: آموزش صلوات و ذكرهايي مثل «لا اله الا الله»، ايجاد محبّت به پيامبر (ص) و اهل بيت (ع)، بيان خوبيها و بديها، مشاهدة نماز و مناجات والدين با پروردگار و.......
پيامبر اكرم (ص) ميفرمايد: «وقتي فرزندانتان شش ساله شدند، امر كنيد نماز بخوانند. وقتي هفت ساله شدند، در اين باره بيشتر تأكيد كنيد و در صورت لزوم ميتوانيد آنها را بزنيد». 8
از مجموع روايات ميتوان دريافت كه والدين بايد به كودك خود از سه سالگي ذكر «لا اله الا الله» و از چهار سالگي كلمة «محمّد رسول الله» را سجده و ركوع را به او ياد دهند. از هفت سالگي نيز شيوة وضو گرفتن را به كودك نشان دهند و او را به نماز گزاردن امر كنند.
البته نبايد نقش زمان و مكان را در القاي اين آموزههاي ديني ناديده گرفت. لحظات خستگي، آشفتگي، خواب آلودگي، اضطراب و كسالتهاي جسمي و روحي، زمان خوبي براي اين امر خطير و مقدس نيست.
نقش مكانهای مذهبی
در تربيت ديني، مكان نيز اهميّت ويژه دارد. عزيمت كودكان و نوجوانان با والدينشان به اماكني هم چون زيارت گاهها، مساجد، مقبرة بزرگان ديني و ..... در شكل گيري روحية مذهبي و پذيرفتن تربيت ديني نقش بسزايي دارد.
حضور در محافل و هيئتهاي مذهبي و ارتباط با خانوادههاي متدين و ارزشي، از ديگر عوامل مهمّ الگوپذيري نوجوانان است. پی نوشت: 1. اصول كافي، ج6، ص 50. 2. نهج البلاغه، نامة31، ص522. 3. جهت آگاهي بيش تر ر.ك. ازدواج، مكتب انسان سازي، شهيد پاك نژاد و ريحانة بهشتي، سيما ميخبر. 4. مستدرك الوسائل، ج 15، ص 163 5. حقوق فرزندان در مكتب اهل بيت (ع)، ص 102. 6. تعليم و تربيت در اسلام، ص 56. 7. شرح نهج البلاغه، ج 20، ص 267. 8. مستدرك الوسائل، ج 3، ص 18.
منبع: آداب و آفات تربيت کودک و نوجوان، شاهرخي، قطبي، سيدميرزايي
۱۳/۰۹/۱۳۹۳ - ۱۷:۰۱
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام نیوز]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 48]