واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: احزاب وسازماندهي تودههاي مردم
در قسمت پيشين سعي نموديم با ارائه تعاريف مختلفي از حزب و همچنين بيان تعريف قانوني اين مفهوم در نظام حقوقي جمهوري اسلامي ايران چارچوبي كه قصد داريم به آن بپردازيم مشخص كنيم.
در اين قسمت به بيان تفاوتهاي حزب با ساير گروهبنديهاي سياسي و همچنين خاستگاه احزاب ميپردازيم. پيشتر گفتيم كه حزب تجمعي از شهروندان است كه آرمانهاي مشترك و منافع خاصشان آنان را از گروه بزرگتر كه جامعه ملي است مشخص ميسازد و با داشتن تشكيلات و برنامه منظم و ياري مردم ميكوشد كه دولت را به دست گيرد و برنامه و آرمانهايش را بدين وسيله عملي سازد و در اين راه به ويژه از ابزارهاي قانوني ياري ميگيرد. در اين ميان مسئله قابل توجه عدم اختلاط اين مفهوم با مفاهيم ديگري نظير جناح، تشكل، جمعيت، انجمن و... است. چراكه بين احزاب و اينگونه گروهبنديها تفاوتها و نقاط افتراقي نهفته است؛ از جمله اينكه احزاب داراي شخصيت حقوقي مستقل ميباشند و به طور عمده داراي دفاتر فعال سراسري در سطح كشور و همچنين داراي مجوزهاي قانوني مربوط ميباشند. اما جناحها و تشكلهاي اجتماعي داراي اوصاف فوق نبوده و گروهكهاي خودجوش درون حكومتي يا درون حزبي ميباشند كه به طور كوتاه مدت يا ميان مدت به منظور كسب قدرت سياسي با هم بسيج ميشوند يا اصولاً از جهت شكلي فراتر از احزاب هستند. به عنوان نمونه «جمعيت» و «انجمن» بيشتر به گروههاي رسمي گفته ميشود كه به منظور انجام هدفهاي ويژهاي پيدا شدهاند و داراي تشكيلات منظم بوده و وجود آنها مورد حمايت رسمي قوانين كشور است. نظير انجمنهاي انتفاعي و غير انتفاعي كه به دنبال منفعت مادي يا اهداف غيرمادي ميباشند. البته گاهي ممكن است «جمعيت» و «انجمن» سياسي يا رنگ سياسي داشته باشد اما در اين صورت نيز با حزب تفاوت دارد و داراي شاخصههايي كه براي احزاب عنوان نموديم نيستند. اما در خصوص چگونگي پيدايش احزاب بايد گفت كه اجتماعي بودن انسان و ضرورت اجتماعي قدرت و حكومت از همان ابتدا جوامع انساني را با گروه بنديهايي از قبيل دسته، گروه، باند، جناح، قبيله و غيره مواجه نمود وليكن با گذشت زمان و روند تكامل اجتماعي حاكميت و حكومت و ارتباط جوامع و مردم با پديده حكومت در عصر حاكميت ملي و ضرورت مشاركت مردمي، احزاب خاص را به عنوان يك واقعيت اجتماعي براي حضور مردم در صحنه قدرت الزامي كرد. بنابراين پيدايش و گسترش احزاب سياسي با گسترش مردمسالاري پيوند خورده است. انديشه «كليه قوا ناشي از ملت است» كه امروزه تقريباً در تمامي قوانين اساسي كشورها ديده ميشود، شركت همه شهروندان را در زندگي سياسي در سر دارد بدين صورت كه زمامداران جامعه بايد از سوي مردم انتخاب شوند و در نتيجه توده مردم به نيروي سياسي تبديل شده و همه افرادي كه تمايل به نمايندگي مردم و كسب قدرت دارند به پشتيباني اين توده مردم نياز دارند. ليكن استفاده سياسي از توده مردم بدون شكل و عنوان خاصي با دشواري روبهرو است و لازم است اين توده در سازمان خاصي شكل بگيرند. احزاب نماد سازمانبندي توده مردم در اين خصوص ميباشد. در اين ارتباط اصولاً احزاب به دو صورت ظهور يافتهاند. يكي از راه فعاليتهاي انتخاباتي و ديگري پيدايي پس از مرحله انتخابات. چگونگي پيدايي حزب از درون فعاليتهاي انتخاباتي بدين صورت بوده است كه نامزدهاي نمايندگي مجالس و طرفدارانشان براي پيروزي در انتخابات گروههايي تشكيل ميدادند تا اغلب رأي دهندگان را كه از نامزدهاي انتخابات و برنامههاي آنها آگاهي ندارند با بيان برنامهها و اهدافي كه نامزدها به دنبال تحقق آن هستند به سوي نامزدهاي خود راهنمايي و هدايت كنند. در اغلب موارد نامزدهاي انتخاباتي با برنامههاي مشترك و خطمشيهاي نزديك به هم به منظور صرفهجويي در هزينههاي انتخاباتي يك گروه تشكيل ميدادند يا در عمل با يكديگر متحد ميشدند. همبستگيهاي محلي و نزديكي حوزههاي انتخاباتي، دفاع از منافع طبقاتي يا شغلي از ديگر انگيزههاي اتحاد و پيوستن نامزدها و گروههاي انتخاباتي به شمار ميرفت. به اين انگيزهها بايد، گسترش احساسات عدالتخواهي و برابري ميان تودههاي مردم را ياد كرد كه با گرد آمدن دور هم و پيوستن نيروها و رأيهايشان كوشيدند كه از امتيازهاي قدرتمندان بكاهند و قدرتشان را در هم شكنند. پس از تشكيل گروه نمايندگان مجلس و گروههاي انتخاباتي كافي بود تا ميان اين دو گروه پيوند دائمي پديد آيد تا تبديل به يك حزب واقعي گردند. اما شكلگيري احزاب در خارج از جريان انتخابات اصولاً بدين صورت بوده است كه پس از برگزاري انتخابات آن دسته از نمايندگان كه داراي مشيهاي فكري شبيه به هم بودهاند گرد هم جمع ميشدند و گروهي را تشكيل ميدادند. وظيفه اصلي اين گروه برنامهريزي براي انتخابات آينده بود تا در زمان انتخابات جديد با توجه به كاركردهايي كه اين گروهها ميتوانستند داشته باشند به صورت حزبي عمل نمايند. لذا با توجه به آنچه بيان شد ميتوان كاركرد و ويژگيهاي احزاب را به صورت خلاصه به شرح زير دانست: 1 ـ عضوگيري 2 ـ كادرسازي و گزينش نامزدهاي انتخاباتي 3 ـ آرمان مشترك، داشتن تشكيلات منظم 4 ـ تلاش در جهت كسب قدرت سياسي و مشاركت سياسي 5 ـ تداوم در فعاليت و داشتن شعب محلي و گسترده در سطح كشور 6 ـ تلاش براي گسترش پايگاه و هواداران خود
نویسنده : سيدمجتبي حسينيپور *
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۰۴ مرداد ۱۳۹۳ - ۱۵:۲۵
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 44]