واضح آرشیو وب فارسی:مهر: محسن اسماعیلی در شرح نهج البلاغه:
مومن بیشتر از همه لذت می بَرد/از تک تک نعمتها استفاده کنیم
شناسهٔ خبر: 2943015 - شنبه ۲۵ مهر ۱۳۹۴ - ۱۶:۳۴
دین و اندیشه > قرآن و متون دینی
محسن اسماعیلی گفت: اسلام نمیگوید و نمی خواهد که ما از نعمتهای دنیا استفاده نکنیم. بر عکس، اسلام میگوید در استفاده هرچه بیشتر وبهتر از نعمت عجله کن واز دیگران سبقت بگیر؛ منتها استفاده صحیح و مشروع. به گزارش خبرگزاری مهر، متن پیش رو بخشی از کلاس شرح نهج البلاغه استاد محسن اسماعیلی است که در ادامه می آید؛ نخستین توصیه مولای متقیان (ع) در این قسمت از نامه شصت و نهم آن بود که باید از نعمتهای خداداد بهره برداری صحیح کنیم. هر نعمتی برای هدفی داده میشود و اگر در همان مسیر مصرف شود، از آن درست استفاده شده است و طبق وعدههای الهی موجب دوام و ازدیاد نعمت میشود. این همان معنای «استصلاح» است که حضرت در اینجا به کار بردهاند. گفتیم که نعمت را به انسان مؤمن میدهند تا با آن راه بهشت را برای خود هموار کند و خانه آخرتش را آباد نماید. پس باید همه تلاش او در همین راه باشد که با آنچه به او دادهاند، قیامتش را تعمیر و از طریق استعمال نعمت در راه طاعت و اجتناب از معصیت، آن را برای خود، استتمام کند. برای همین است که امیرالمؤمنین(ع) میفرماید: «اى مردم شما را به تقواى الهى و شکر بسيار خداوند در برابر نعمتهاى معنوى و مادى که به شما بخشيده و در برابر آزمايشهايش سفارش مى کنم. چه بسيار نعمتهايى که خداوند ويژه شما قرار داد و شما را مشمول رحمت خاص خود گردانيد، شما عيبهاى خويش را آشکار کرديد و او پوشاند، خود را در معرض عذاب و بازخواست قرار داديد؛ اما او به شما مهلت داد.» بعد هم سفارش فرموده اند که از مرگ و ناگهانی بودن آن غفلت نکنید، و در نهایت دستور داده اند که: «فَسَابِقُوا، رَحِمَکُمُ اللهُ، إِلَى مَنَازِلِکُمْ الَّتِی أُمِرْتُمْ أَنْ تَعْمُرُوهَا، وَ الَّتِی رُغِبْتُمْ فِیهَا، وَ دُعِیتُمْ إِلَیْهَا»؛ شما، خدايتان رحمت کند، به سوى منازلى که مأمور عمران آنها هستيد و به آن ترغيب و دعوت شده ايد، بشتابيد. هرچه به ما دادهاند برای تعمیر آخرت است و نباید در غیر آن مصرف شود. اگر این را رعایت کردیم، شکر عملی و واقعی نعمت را بجا آوردهایم و زمینهسازاستتمام آن است، لذا حضرت در ادامه میفرمایند: «وَاسْتَتِمُّوا نِعَمَ اللهِ عَلَیْکُمْ بِالصَّبْرِ عَلَى طَاعَتِهِ، وَ الْمُجَانَبَةِ لِمَعْصِیَتِهِ»؛ نعمتهاى خدا را با صبر و استقامت در طاعت و دورى از معصيت بر خويش کامل کنيد. طاعت همان استفاده صحیح از نعمت است، و معصیت هم استفاده نادرست از آن. نکته جالب و هشدار آمیز در این عبارات آن است که امام علی (ع) میفرمایند که در این راه، یعنی به کارگیری صحیح نعمتها، سرعت بگیرید و مسابقه بدهید. چرا؟ چون فرصت عمر بسیار کوتاه است و ممکن است ناگهان مرگ گریبان ما را بگیرد و دیگر نتوانیم از نعمت استفاده کنیم. لذا بعد اضافه فرمودهاند: «فَإِنَّ غَداً مِنَ الْیَوْمِ قَرِیبٌ. مَا أَسْرَعَ السَّاعَاتِ فِی الْیَوْمِ، وَ أَسْرَعَ الاَْیَّامَ فِی الشَّهْرِ، وَ أَسْرَعَ الشُّهُورَ فِی السَّنَةِ، وَ أَسْرَعَ السِّنِینَ فِی الْعُمُرِ»؛ چرا می گویم سبقت بگیرید؟ زيرا فردای مرگ و قیامت به امروز نزديک است. چقدر ساعات در روز با شتاب و سرعت مى گذرد و روزها در ماه و ماهها در سال و سالها در عمر! مومن بیشتر از همه لذت می بَرد ضمناً از همین جا پاسخ یک شبهه و نادرستی یک مغالطه هم آشکار می شود. عدهای خیال میکنند و عده ای دیگر هم میخواهند این طور تلقین کنند که دینداری و ایمان مستلزم محرومیت از مواهب و نعمت های دنیا است. این، حرف درستی نیست. اسلام نمیگوید و نمی خواهد که ما از نعمتهای دنیا استفاده نکنیم. بر عکس، اسلام میگوید در استفاده هرچه بیشتر و بهتر از نعمت عجله کن و از دیگران سبقت بگیر؛ منتها استفاده صحیح و مشروع. بیشتر و بهتر از هر کسی، مؤمن از نعمتهای دنیا بهرهمندمیشود. غیر مؤمن بی بهره از نعمتهای همین دنیا است، آخرتش هم که معلوم است. مردم دو دسته هستند؛ یک دسته از نعمت ها استفاده ناصحیح می کنند و در حقیقت نعمت خدا را کفران می کنند. دسته دوم هم مومنند و از نعمت درست بهره می برند. قرآن خطاب به پیامبر عظیم الشأنسرنوشت هر دو دسته را درآیات ۲۸ تا ۳۱ سوره ابراهیم تبیین فرموده است. می فرماید: آیا ندیدی کسانی را که نعمت خدا را به کفران تبدیل کردند، و قوم خود را به سرای نیستی و نابودی کشاندند!؟ اینها از نعمت ها که در دنیا بهره نبردند، در قیامت هم به دوزخ پرتاب می شوند؛ سرای نیستی و نابودی، همان جهنم است که آنها در آتش آن وارد میشوند؛ و بد قرارگاهی است! در نقطه مقابل، به بندگان من که ایمان آوردهاند بگو نماز را برپا دارند؛ و از آنچه به آنها روزی دادهایم، پنهان و آشکار، انفاق کنند؛ پیش از آنکه روزی فرا رسد که نه در آن خرید و فروش است، و نه دوستی! نماز و انفاق بارزترین مصداق طاعات بدنی و مالی است. می فرماید که از نعمت بدن و مال اینگونه استفاده کنید؛ اما پیش از رسیدن مرگ و قیامت. چون پس از آن دیگر نه خرید نعمت و سعادت ممکن است و نه قرض گرفتن آن از دوستان صمیمی. پس مؤمن فرصت استفاده از هیچ نعمتی را از دست نمیدهد؛ چنانکه در همین عبارت هم حضرت میفرماید: «وَاسْتَصْلِحْ کُلَّ نِعْمَةأَنْعَمَهَااللهُ عَلَیْکَ». تأکیدشان روی «کُلَّ نِعْمَة» است؛ یعنی از تک تک نعمتها و لحظه به لحظه فرصتها باید در راهی که مورد رضای منعم است، استفاده کنیم. ملاک و شیوه تشخیص چیست؟ حالا ممکن است بپرسید که راه تشخیص استفاده صحیح و مشروع از استفاده ناصحیح و نامشروع چیست؟ از کجا میتوان فهمید که مُنعم به فلان استفاده از نعمت راضی است یا نه؟ پاسخ این سوال را هم قبلاً داده ایم. هریک از ما به دو پیامبر و دو حجت دسترسی دارد و می تواند پاسخش را از هریک بگیرد. اوّلی پیامبر و حجت درونی یعنی عقل و فطرت سالم است. هر کس به عقل خود مراجعه کند می فهمد که کارش درست و مورد رضایت صاحب نعمت است یا نه؛ هر چند سر خودش کلاه بگذارد و توجیهاتی کند که خودش هم قبول ندارد: «بَلِ الْإِنْسَانُ عَلَى نَفْسِهِ بَصِيرَةٌ، وَلَوْ أَلْقَى مَعَاذِيرَهُ». پیامبر بیرونی هم انبیا هستند و احکامی که از سوی خدا ابلاغ کرده اند. اگر از استفتای صادقانه از عقل و شنیدن درست سخن او اطمینان نداریم، راه آسان تر مراجعه به احکام فقهی و شرعی است. واجبات یعنی استفاده های درستی که ما باید از نعمت ها ببریم. مستحبات یعنی استفاده های درستی که خوب است بکنیم. محرمات هم استفاده های نامشروع و نادرستی است که به هیچ وجه مجاز نیست. مکروهات هم یعنی استفاده های نادرستی که البته مجازات ندارد. از همین جا معلوم می شود که تعلم احکام شرعی و تقید به آنها مقدمه سعادت انسان هستند. کسی که می خواهد از نعمت ها بهره برداری مشروع نماید و مرتکب استفاده نادرست نشود، اول باید احکام شرعی را یاد بگیرد. مجالس امام حسین (ع) نعمتی بی نظیر است در هر صورت باید در استفاده از نعمت ها، یعنی چیزهایی که راه بهشت را به روی ما باز می کند، کوتاهی نکنیم که حسرت آن تمام ناشدنی است. از بزرگترین نعمت های خدا که باید در استفاده از آن سبقت گرفت، مجالس ذکر مصیبت و عزای حضرت سیدالشهدا(ع) است؛ چرا که کوتاه ترین راه به سوی بهشت و سعادت است. شکر نعمت محرم به مسابقه گرفتن در استفاده از این مجالس است و کفران نعمت محرم به کوتاهی یا آلوده کردن این مجالس به آنچه امام راضی نیست. تکلیف وعاظ و مداحان و مخاطبان در حفظ اصالت و هدف این مجالس بسیار سنگین و کمرشکن است. احاديث و روايات پرشماري در اين باره به دست ما رسيده است كه بيترديد از مرز تواتر فراتر رفته و در مجموع شكي در اصالت سند و صحت اسناد آنها باقي نمانده و نميماند. از نظر دلالت و محتواي اين روايات نيز شاید هیچ عمل مستحبی را نتوان يافت كه تا اين اندازه مورد تحسين و مستوجب پاداش تلقي شده باشد. یکی از این روایات، حدیثی مهم و مشهور است که ریّان ابن شبیب در روز اول محرم خدمت امام رضا (ع) رسید و حضرت در روایتی مفصل، از جمله به وی فرمود: «يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ كُنْتَ بَاكِياً لِشَيْءٍ فَابْكِ لِلْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ (ع)»؛ اى پسر شبيب، اگر خواستى بر چیزی گريهكنى، بر حسين بن على بن ابى طالب گريهكن. یعنی هیچ فرصتی برای گریه بر سیّد مظلومان را از دست نده. تو که می خواهی گریه کنی، اشک را به یاد ایشان مصرف کن. در ادامه این روایت طولانی آمده است که: «اى پسر شبيب، اگر بر امام حسينگريهكنى و اشك بر گونه و چهرهاتجارى گردد، خداوند همه گناهانى را كه از تو سرزده است، خواه كوچك باشد و يا بزرگ؛ اندك باشد و يابسيار، مىآمرزد. اى پسر شبيب، اگر دوست دارىوقتى كه با خداوند عزّ و جلّ ملاقات مىكنى گناهى نداشته باشى، به زيارت امام حسين(ع) برو. اى پسر شبيب، اگر دوست دارى همراه با پيامبراكرم و خاندان او(ص) در طبقات بالاى بهشت سكنى گزينى، قاتلان امام حسين(ع) را لعنت كن. اى پسر شبيب، اگر دوست دارى ثواب كسانى را داشته باشى كه در ركاب امام حسين(ع) به شهادت رسيدند، هرگاه او را به يادآوردى، بگو: اى كاش در كنارآنها بودم و به رستگارى بزرگ نايل مىگرديدم! اى پسر شبيب، اگر دوست دارى در درجات بلند بهشت همراه ما باشى، براى اندوه ما اندوهگين و براى شادى ما شاد باش و بر تو باد به ولايت ما؛ زيراهركس هر چيز، حتى سنگى را دوست داشته باشد، قطعا خداوند او را در روز قيامت با آن محشور خواهد كرد.»
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 47]