واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: از خطا و گناه ديگران بگذريم ! يکي از سورههايي که به سوره اخلاق و آداب معروف ميباشد، سوره حجرات است.«حجرات» جمع «حجره» : «اتاق» و چون در آيه چهارم اين سوره اسم «حجره» آمده، اين سوره حجرات است. افرادي ميآمدند پشت اطاقهاي پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم و داد ميزدند که: «محمد»، «محمد» بيا بيرون ملاقات داري، آيه نازل شد که شما بي ادب هستيد چرا اينطور صدا ميزنيد. رهبر را اينگونه صدا نزيند.
در اين سوره بيان ميفرمايد، نسبت به مؤمنين و فاسقين چگونه رفتار داشته باشيد، و آداب برخورد و معاشرت اين سوره حدوداً دو صفحه است و خيلي نکته دارد. در اين سوره مسائل مهمي در ارتباط با شخص پيامبر (صلي الله عليه وآله) و جامعه اسلامي نسبت به يکديگر مطرح گشته و بسياري از نکات مهم اخلاقي در آن عنوان شده است.علامه طباطبايي ذيل آيات اين سوره ميفرمايد: اين سوره مشتمل بر مسائلي از احکام دين است. احکامي که با آنها سعادت زندگي فردي انسان تکميل ميشود و نظام صالح و طيب در (مجتمع) مستقر ميگردد. بعضي از آن مسائل ادب جميلي است که بايد بين بنده و خداي سبحان رعايت شود و پارهاي از آنها آدابي است که بندگان خدا بايد در مورد رسول خدا (صلي الله عليه وآله) رعايت کنند (که در آيات اول سورهي حجرات به تعدادي از اين آداب اشاره شده است).بعضي ديگر از احکام مربوط به مسائلي است که مردم در برخورد با يکديگر در زندگي خود بايد آن را رعايت کنند. قسمتي ديگر مربوط به برتريهايي است که بعضي از افراد بر بعضي ديگر دارند و تفاضل و برتري افراد از اهم اموري است که جامعهي مدني با آن منتظم ميشود و انسان را به سوي زندگي توأم با سعادت و عيش پاک و گوارا هدايت ميکند؛ و در آخر به حقيقت ايمان و اسلام اشاره شده است و بدينسان بر بشريت منّت ميگذارد که نور ايمان را به او افاضه نموده است. (علامه طباطبايي، تفسير الميزان، ج 18، ص 455).نکات اخلاقي سورهرهنمودهاي اخلاقي و ايماني اين سوره به دو صورت سلبي (نهي) و ايجابي (توصيههاي آمرانه) به کار رفته است. اگر توجه شود نکات سلبي آن تماماً با حرف (لا) به کار رفته است و حالت ايجابي (امري) آن به صورت امر و با صيغه جمع بيان شده است.در فيلم امام علي (عليهالسلام) هم نشان دادند که يکي از سران جوري مست بود که نماز صبح را سه رکعت خواند و به مردم گفت: من امروز حال دارم ميخواهم سه رکعت بخوانم! فرمانهاي سلبي«ياييها الذين آمنوا لا تقدموا بين يدي الله و رسوله؛ اي کساني که ايمان آوردهايد، از خدا و رسولش پيشي مگيريد». (حجرات، آيهي 1).عيد قربان حاجيها براي قرباني جلو افتادند قبل از پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم، فرمود: قرباني مرحله دارد. حاجيها سه کار بايد انجام بدهند روز عيد قربان، اول: بايد بروند به شيطان سنگ بزنند. دوم: قرباني کردن. سوم: سر تراشيدن.اگر در زندگي امروزي نگاهي بياندازيم خواهيم ديد که در انجام کارها وتکاليفمان گاه برخدا ورسول او پيشي گرفته ايم .براي مثال به چند مورد از باب تذکر اشاره مي کنيم ؛بعضي هل ميشوند و يکضرب مذهبي شده؛ شب دعاي کميل، روز دعاي ندبه، حضرت عبدالعظيم، نماز جمعه، زن و بچه هيچ، و بعضي هم به عکس چنان فداي زن و بچه که پايش يک بار هم به مسجد و نماز و...نرسيده. کارها را تقسيم کنيم و برنامه ريزي داشته باشيم. - براي ماه مبارک رمضان روز آخرِ ماه شعبان که ميگوييم «يومالشک» نميشود به نيت ماه رمضان روزه گرفت، عدهاي گفتند: ما به عنوان ماه رمضان يک روز زودتر روزه ميگيريم آيه نازل شده: «لاتقدموا». - حاجيها روز عرفه از ظهر تا غروب بايد در صحراي عرفه باشند اگر يک دقيقه زودتر بيرون برود يک شتر بايد جريمه بدهد. يک دقيقه قبل از افطار، روزه خود را افطار کني باطل است. در فيلم امام علي (عليهالسلام) هم نشان دادند که يکي از سران جوري مست بود که نماز صبح را سه رکعت خواند و به مردم گفت: من امروز حال دارم ميخواهم سه رکعت بخوانم!
درزمان خود، از مجتهدين و رهبرمان جلو نيفتيم!قرآن ميفرمايد: از خدا و پيامبر جلو نيفتيد. ما هم در زمان خود سعي کنيم از مجتهد و مرجع تقليد و رهبر جلو نيفتيم، گرچه از اول براي مرجع تقليد انتخاب کردن آزاد هستيم که هر کس علم و تقوا و زهدش بيشتر است ولي اگر انتخاب کرديم بايد از دستورات او پيروي کنيم. مثلاً اين دکتر را انتخاب کردي و او گفت اين قرص روزي دو تا نگو من ميخواهم روزي سه تا بخورم و قاشق مربا خوري را نگو غذاخوري.رعايت نکات اخلاقي براي همه ي انسان ها «لا تَرْفَعُوا أَصْواتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِيِّ ؛ صداي خود را بلندتر از صداي پيامبر نکنيد». (حجرات،2).«لا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عسي أَنْ يَكُونُوا خَيْرًا مِنْهُمْ و لا نِساءٌ مِنْ نِساءٍ عسي أَنْ يَكُنَّ خَيْرًا مِنْهُنَّ ؛نبايد گروهي از مردان شما گروه ديگر را مسخره کنند چه بسا که آنان بر ايشان بهتر باشند و هيچ يک از زنان حق ندارند زنان ديگر را مسخره کنند زيرا ممکن است آنان از اينها بهتر باشند». (همان،11).«لا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ ي ؛ کديگر را مورد طعن و عيب جويي قرار ندهيد». (همان).«لا تَنابَزُوا بِالْأَلْقاب ؛ ِيکديگر را با لقبهاي بد نخوانيد.». (همان).«قَل لا تَمُنُّوا عَلَيَّ إِسْلامَكُمْ ؛ بگو اسلام آوردن خود را بر من منت نگذاريد». (همان،17).قابل تأمل است که همه اين فرمانها با خطاب «ياييها الذين آمنوا» شروع شده است به جز مورد آخر و اين بيانگر اين مسأله است که مسلمان بودن يا مؤمن بودن متفاوت است و هر مسلماني مؤمن نيست.و نکتهي ديگر آنکه رعايت مسائل اخلاقي کاري به مسلمان بودن و مؤمن بودن افراد ندارد و به اين نکته اشاره دارد که خاصيت انسان بودن بر التزام و رعايت نکات اخلاقي ميباشد.«انما المؤمنون اخوة فاصلحوا بين اخويکم و اتقوا الله لعلکم ترحمون؛ مؤمنان برادر يکديگرند. پس بين دو برادر خود را صلح و آشتي دهيد و تقواي الهي پيشه کنيد باشد که مشمول رحمت او شويد»فرمانهاي ايجابي«وَ اتَّقُوا اللّهَ إِنَّ اللّهَ سَميعٌ عَليمٌ ؛و تقواي الهي پيشه کنيد که خداوند شنوا و دانا است.» (حجرات، آيهي 1). «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِنْ جاءَكُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا أنْ تُصيبُوا قَوْمًا بِجَهالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلي ما فَعَلْتُمْ نادِمينَ ؛اي کساني که ايمان آوردهايد اگر شخص فاسقي خبري براي شما بياورد درباره آن تحقيق کنيد، مبادا به گروهي از روي ناداني آسيب برسانيد و از کرده خود پشيمان شويد». (همان، آيهي 6).«وَ اعْلَمُوا أَنَّ فيكُمْ رَسُولَ اللّهِ لوْ يُطيعُكُمْ في كَثيرٍ مِنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ ؛ و بدانيد رسول خدا در ميان شماست هرگاه در بسياري از کارها از شما اطاعت کند به مشقت خواهيد افتاد». (همان، آيهي 7).«و ان وَ اعْلَمُوا أَنَّ فيكُمْ رَسُولَ اللّهِ لوْ يُطيعُكُمْ في كَثيرٍ مِنَ الْأَمْرِ لَعَنِتُّمْ من المؤمنين اقتتلوا فاصلحوا بينهما؛ هرگاه دو گروه از مؤمنان با هم به نزاع و جنگ بپردازند آنها را آشتي دهيد». (همان، آيهي 9).«فإِنْ بَغَتْ إِحْداهُما عَلَي الْأُخْري فَقاتِلُوا الَّتي تَبْغي حتّي تَفيءَ إِلي أَمْرِ اللّهِ فَإِنْ فاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَيْنَهُما بِالْعَدْلِ ؛و اگر يکي از آن دو بر ديگري تجاوز کند با گروه متجاوز پيکار کنيد تا به فرمان خدا باز گردد و هرگاه بازگشت در ميان آن دو به عدالت صلح برقرار سازيد». (همان).«وَ أَقْسِطُوا إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطينَ ؛و عدالت پيشه کنيد که خداوند عدالت پيشگان را دوست دارد.» (همان). «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَ اتَّقُوا اللّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ ؛ مؤمنان برادر يکديگرند. پس بين دو برادر خود را صلح و آشتي دهيد و تقواي الهي پيشه کنيد باشد که مشمول رحمت او شويد». (همان، آيهي 10).«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثيرًا مِنَ الظَّنِّ إنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ ؛ اي کساني که ايمان آوردهايد از بسياري از گمانهاي بد به پرهيزيد چرا که بعضي از گمانها گناه است.» (همان، آيهي 12). در سوره حجرات بعضي از واژهها از تکرار چشمگيري برخوردار است که مهمترين آنها عبارتند از واژههاي «الله»، «ايمان»، «تقوا»، «علم» و «رحمت».
رحمت ومودت را در خود تقويت کنيم !يکي از کلماتي که در اين سوره بر روي آن تأکيد شده است، رحمت خداوند ميباشد.انسان موقعي ميتواند از سوء ظن، غيبت، بدگماني، تجسس، لقب زشت دادن به ديگران و …اجتناب کند که قلب خود را از عداوت و کينه و حسد پاک گرداند و آماده عشق و محبت باشد. تا دوستي و مودّت جايگزين دشمني و عداوت نگردد، دستورات اخلاقي توصيه شده، عملي نميگردد.در آيات متعددي از اين سوره «رحيم» بودن خداوند بيان شده است تا احساس و عاطفه انسان را براي عفو و گذشت و محبت به ديگران آماده کند. اگر انسان رحمت و مغفرت الهي را نسبت به گناهاني که کرده آرزومند باشد خود نيز راحتتر از گناه ديگران چشمپوشي ميکند.به اميد آنکه فرد فرد ما بتوانيم اين نکات اخلاقي آموزنده را سرلوحه زندگي خود قرار دهيم تا بدين وسيله براي مراحل بالاتر آمادگي لازم را کسب کنيم.فرآوري : زهرا اجلالبخش قرآن تبيانمنابع :سايت حوزه؛ مقالات زهره رباني و فاطمه کساييسايت انديشه قمسايت جهاني سبطين
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 474]