تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
ساقدوش کیست ؟ | وظیفه ساقدوش در مراسم عقد و عروسی چیست ؟
قایق‌سواری تالاب انزلی؛ تجربه‌ای متفاوت با چاشنی تخفیف
چگونه ویزای توریستی فرانسه را بگیریم؟
معرفی و فروش بوته گرافیتی ریخته گری
بهترین بروکر برای معاملات فارکس در سال 2024
تجربه رانندگی با لندکروز در جزیره قشم؛ لوکس‌ترین انتخاب
اکسپرتاپ: 10 شغل پردرآمد برای مهاجران کاری در کانادا
بهترین سایتهای خرید تیک آبی رسمی اینستاگرام در ایران
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1814601828
بازنمایی ابعاد تکامل در تاریخ از نظرگاه آموزۀ نجات گرایانۀ مهدویت
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
بازنمایی ابعاد تکامل در تاریخ از نظرگاه آموزۀ نجات گرایانۀ مهدویت
در دین مبین اسلام، حرکت تاریخ بر اساس ربوبیت الهی و هدف خلقت تفسیر و تبیین می شود. از دیدگاه اسلام حرکت تاریخ خطی و تکاملی است.
بخش دوم و پایانی 5.عصر ظهور جامعۀ آرمانی تکامل بشری و سرمنزل تاریخ از دیدگاه اسلام، حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) فرجام متعالی و شکوهمند آیندۀ جهان و سرمنزل متعالی و متکامل تاریخ بشری است. در دیدگاه متفکرانی چون علّامه طباطبایی و شهید مطهری نیز پیوند کاملی میان کمال نهایی بشر با عصر ظهور مهدوی برقرار شده و شکوفایی ارزش های انسانی مورد تأکید قرار گرفته است. علّامه طباطبایی; می گوید: به حکم ضرورت، آیندۀ جهان روزی را دربر خواهد داشت که در آن روز، جامعه بشری پر از عدل و داد شده و با صلح و صفا، هم زیستی نماید و افراد انسانی غرق فضیلت و کمال شوند. البته استقرار چنین وضعی به دست خود انسان خواهد بود و رهبر چنین جامعه ای منجی جهان بشری و به لسان روایات، مهدی خواهد بود. (طباطبایی، 1374: 308) استاد مطهری نیز می نویسد: ... انسان تدریجاً از لحاظ ارزش های انسانی به مراحل کمال خود، یعنی مرحلۀ انسان ایده آل و جامعۀ ایده آل نزدیک تر می شود تا آن جا که در نهایت امر، حکومت عدالت، یعنی حکومت کامل ارزش های انسانی _ که در تعبیرات اسلامی از آن به حکومت مهدی تعبیر شده است _ مستقر خواهد شد و از حکومت نیروهای باطل و حیوان مآبانه و خود خواهانه و خودگرایانه اثری نخواهد بود. (مطهری، 1374: 41) در روایات به صراحت به این تکامل فراگیر و مطلق بشر (عبودیت و بندگی) اشاره شده است: المُلکُ لِلرّحمنِ الیَوْمَ وَ قَبْلَ الیَوْمَ وَ بَعْدَ الیَوْمِ و لَکِنْ إذا قَامَ الْقائِمُ لَمْ یُعْبَد اِلّا الله عَزَّوَجَلّ؛ (استرآبادی، بی تا) پادشاهی [و حاکمیت] برای خداست، امروز، دیروز و فردا؛ اما زمانی که قائم(عج) قیام می کند، جز خدا عبادت نمی شود. أَبْشِرُوا بِالْمَهْدِیِّ... یَمْلَأُ قُلُوبَ عِبَادِهِ عِبَادَةً وَ یَسَعُهُمْ عَدْلُه؛ (طوسی، 1411: 179) بشارت باد به [آمدن] مهدی! او دل های بندگی را با عبادت و اطاعت پر می کند و عدالتش همه را فرا می گیرد. و نیز: فَلَا یَبْقَى فِی الْأَرْضِ مَعْبُودٌ دُونَ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ صَنَمٍ وَ وَثَنٍ وَ غَیْرِهِ إِلَّا وَقَعَتْ فِیهِ نَارٌ فَاحْتَرَقَ؛ (صدوق، 1395: ج1، 331) جز خداوند بلندمرتبه، هر معبودی که در زمین باشد، اعم از بت های بی جثه باصورت و بی صورت و جز آن، آتش گرفته، می وزد. شاخصه ها و ویژگی های تکامل و پیشرفت در جامعۀ آرمانی مهدوی عصر ظهور، دوران رویش و نوزایش اخلاقی، فکری، اعتقادی و سیاسی انسان و حاکمیت قانون الهی، نظم اخلاقی، خردورزی فاضله و طهارت نفس و جامعه است. سؤال اساسی این است که ویژگی ها و شاخصه های تکامل بشر در عصر ظهور کدامند؟ شناخت این ویژگی ها و الگوها راه های نوینی را برای استفاده از مکانیسم های حضرت در پی ریزی جامعۀ آرمانی می گشاید و در ضمن در تربیت نسل منتظر و شکل گیری جامعۀ منتظر، نقش اساسی ایفا می کند. مهم ترین ویژگی های تکامل در عصر ظهور عبارتند از: 1. فضیلت محور و معنویت گرا بودن جامعۀ آرمانی ظهور زیربنای تکامل و پیشرفت در عصر ظهور، پرورش ظرفیت ها و توانایی های روحی و معنوی انسان ها، برای زندگی سالم و بهینه سازی فعالیت های طبیعی و عقلی است. این دو فعالیت و رویکرد، بدون داشتن رنگ و بوی الهی و معنوی، عموماً سر از بیراهه درمی آورند و انسان را گرفتار رفتارهای زودگذر، خشک و بی روح، سودانگارانه و ... می کنند. عبودیت در عصر ظهور در همۀ ابعاد حیات اجتماعی ظهور می یابد. آهنگ همۀ حیات بشر در عصر ظهور، آهنگ عبودیت است. گفتنی است، در تکامل و پیشرفت مهدوی، نگاهی فراگیر و جامع به انسان ها می شود؛ اما شکوفایی بعد اخلاقی و معنوی او، حیاتی و اساسی است و همۀ فعالیت های تربیتی و فرهنگی، حول محور «کمال اخلاقی» و «زندگی اخلاقی» انسان دور می زند. یَدْعُو النَّاسَ إِلَى کِتَابِ اللّهِ وَ سُنَّةِ نَبِیِّهِ ... ؛ (مجلسی، 1363: ج52، 343) [مهدی(عج) ] مردم را به سوی کتاب خدا، سنت پیامبر و ... دعوت می کند. و نیز: یَظْهَرُ عَلَى الثَّقَلَیْنِ وَ لَا یَتْرُکُ فِی الْأَرْضِ الْأَدْنَیْن؛ (نعمانی، 1397: 275، ح55) بر ثقلین (انس و جنس) پیروز می شود و ریشۀ پستی و انحراف را از روی زمین برمی دارد. این فرهنگ سازی جامع، همان اصلاح گری اخلاقی و الهی است که جامعه و انسان ها را از فساد و انحطاط فرهنگی به دور می سازد: أَنْ یُصْلِحَ أُمَّةً بَعْدَ فَسَادِهَا؛ (اربلی، 1381: ج2 ،437) [مهدی(عج) ] مردم را بعد از تباهی شان اصلاح می کند. 2. عقل گرا و خردورز بودن جامعۀ متکامل عصر ظهور انسانیت انسان با قوۀ عقلانی آن متقوم است. عقلانیت انسان موجب تفاوت جوهری انسان با سایر مخلوقات از جمله فرشتگان و حیوانات شده است. جامعه ای که مدعی تمدن سازی است باید با عقلانیت هماهنگی داشته باشد و آیین و آموزه های آن بر اساس عقل بوده یا دست کم عقل گریز و عقل ستیز نباشد. اگر جامعه ای بر خردگرایی مبتنی باشد و بر بستر آزاداندیشی جریان یابد، بی گمان در برابر فرهنگ های دیگر پیروز میدان خواهد بود. یکی از امتیازهای روشن و برجستۀ جامعه عصر ظهور که از منبع اصیل آن یعنی قرآن و سیرۀ رسول خدا(ص) سرچشمه گرفته است، اهمیت دادن و اتکا به خِرد است. قرآن از «عقل» جز در مقام تعظیم و توجه به لزوم عمل بر پایۀ عقل و مراجعه به آن یاد نمی کند و از این رو، تقلید کورکورانه یا از سر ترس را از موانع بزرگ خردگرایی دانسته، بر این باور است که روح خردگرایی در بستر آزاداندیشی رشد می کند و به حقیقت خود بار می یابد. زیربنای حکومت مهدوی، بالا بردن توان فکری و اندیشه ای انسان و بالندگی و شکوفایی خردورزی و عقل گرایی او و ریشه کنی جهل و نادانی و کم خردی است. بر اساس روایت زیبایی، جریان زندگی انسان عبارت است از: پیکار بین جنود عقل و جنود جهل. همۀ فضایل و خوبی ها، سربازان عقل و تمامی رذایل و ناراستی ها لشکریان جهل هستند. این پیکار ادامه دارد تا این که در عصر ظهور، جنود عقل بر جنود جهل چیره شده و دانایی و خردورزی انسان او را به قلۀ کمال، اخلاق و معنویت رهنمون می سازد (کارگر، 1389الف: 128). تکامل عقلانی در عصر ظهور چند رویکرد و جنبۀ مهم و همسو دارد: الف) پرورش قدرت فکر و خردورزی انسان ها؛ ب) عقلانی کردن رفتارها، باورها و گفتارها؛ ج) توضیح عقلانی و اندیشه ورانه از محاسن و زیبایی های دین و اخلاق؛ د) زدودن ریشه های جهل و اوهام و ظلمت فکری، از درون انسان ها و جامعۀ بشری؛ هـ ) تلاش برای فهم پذیر کردن آموزه های حیاتی و روحیه بخش اسلام؛ و) رفع موانع خردورزی انسان و فراهم ساختن زمینه های تفکّر و تدبّر واقعی در همه چیز (آیات آفاقی و انفسی)؛ ز) تکیه بر اصول و بنیادهای عقلانی و پایبندی به معیارها و ملاک های خاص و ... . (همو: 130) در روایت بسیاری به این بعد از کمال فکری و عقلی بشر که در عصر ظهور در حد بالایی خواهد بود اشاره شده است. امام باقر(ع) می فرماید: إِذَا قَامَ قَائِمُنَا وَضَعَ یَدَهُ عَلَى رُءُوسِ الْعِبَادِ فَجَمَعَ بِهَا عُقُولَهُمْ وَ کَمَلَتْ بِهَا أَحْلَامَهُم؛ (کلینی، 1365: ج1، 25) وقتی قائم قیام کند، دست [عنایتش] را بر سر بندگان می نهد و بدین وسیله عقل آن ها زیاد شده و فهمشان بالا می رود (کامل می گردد). به نظر می رسد این جمله کنایه از تربیت امت اسلامی توسط آن حضرت است. تعبیر از رءوس (سرها) به آن دلیل است که مردم، سر را مرکز خرد و اندیشه می دانند و دست بر سر نهادن، کنایه از اقناع و تربیت است. منظور از فزونی عقل ها، به معنای توافق بر عقیده ای واحد و برنامۀ قانون واحد است (صدر، 1384: 460). در عصر ظهور به دلیل تکامل عقل انسانی مفهوم لذت مفهوم نیاز و مفهوم ابتهاج تغییر می کند و بسترهای آن نیز متفاوت می شود. 3. هدفمند و آرمان گرا بودن جامعۀ آرمانی عصر ظهور از مهم ترین ویژگی های جامعۀ متکامل، آن است که برنامه های آن متقن و با یکدیگر هماهنگ باشد، به گونه ای که اولاً با یکدیگر تعارض و ناهمخوانی نداشته و از هرگونه تعارض و ضدیت به دور باشد. ثانیاً برنامه های مختلف آن در عرصه های مختلف مانند اعتقادی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی همگی مانند اجزای یک ماشین و دستگاه، نقش خود را برای تحقق یک هدف از پیش تعیین شده ایفا کنند. در آیات متعدد قرآن کریم به اتقان و استحکام این کتاب آسمانی و اختلاف نداشتن آن به دلیل نزول از سوی خداوند متعال تأکید شده است. آیین مقدس اسلام غایت و هدف ذاتی از آفرینش انسان و نبوت را تأمین سعادت اخروی می داند و چون این سعادت، بدون تأمین زندگانی مادی در حد اعتدال ، نشدنی یا مشکل است، دین به حیات دنیوی انسان نیز پرداخته و گزاره های دینی خود را به گونه ای تنظیم نموده است که این دو هدف قابل دسترسی باشد. بر این اساس، سیستم های مختلف اسلام مانند نظام عبادی، حقوقی، جزایی، اقتصادی و اخلاقی همگی بر محوریت این دو هدف می چرخند. اسلام برای تأمین سعادت اخروی انسان برنامه ها و راهکارهای مختلف نظیر عبادات و احکام کیفری برای گناهکاران اخلاقی ملحوظ داشته است. همچنین متذکر شده است که عبادت نباید به گونه ای باشد که به ترک دنیا و رهبانیت منجر شود. اندیشۀ متعالی مهدویت تحقّق بخش هدف نهایی و آرمان بزرگ انسان ها و منشأ و سرچشمۀ اهداف و آرمان های پویا و ماندگار است. داشتن هدف بزرگ و روشن در زندگی و کوشش در جهت تحقّق و دست یابی به آن، رویکردی اثرگذار و نظام مند است و می تواند نقش بسزایی در تکامل و پیشرفت انسان ها ایفا کند. آرمان گرایی و هدف مندی، باعث ایجاد شور و اشتیاق وافر برای رسیدن به مقصود و موجب تلاش و کوشش جدّی برای دست یابی به خواسته هاست. آرزوی بالندگی و کمال و شکوفایی، ارادۀ انسان را تقویت می کند و توانایی ویژه ای به او می بخشد تا بتواند به خواستۀ خود برسد. در واقع، امید به آینده ای روشن و پرفروغ، بر اندیشۀ انسان تأثیری مستقیم دارد و به او جهت و برنامه می دهد. آن گاه این اندیشه و برنامه، بر ارادۀ او اثر می گذارد و او را وادار می کند تلاشی معنابخش برای رسیدن به آن داشته باشد. این رویکرد، زیربنای باورهای منجی گرایانۀ ادیان ابراهیمی، به ویژه مکتب پویای تشیع است و این مکتب، حیات و بالندگی خود را مدیون «اندیشۀ مهدویت» می داند و برای رسیدن به آن عصر موعود، لحظه شماری می کند و شکوفاتر می شود. حال پیشرفت و تکاملی که بر این اساس شکل می گیرد، اهداف روشن و باشکوهی برای جامعه ترسیم می کند؛ مانند رسیدن به عبودیت و معرفت خدا _ که هدف آفرینش انسان است _ و تقرّب به او، دست یابی به کمال اخلاقی (معنویت و عمل صالح)، کمال عقلی (رشد فکری و دانایی) و کمال اجتماعی (عدالت و پیشرفت). 4. فراگیری و جامعیت تکامل بشری در جامعۀ آرمانی ظهور بایسته ترین ویژگی یک آموزه و نظریه، فراگیری آن به تمامی طبقه ها و لایه های اجتماع و درنوردیدن همۀ عرصه های زندگی است. آموزۀ مهدویت، برخلاف بسیاری از نظریه های جهان شمول و فراگیر بوده است و نه تنها هیچ بعدی از ابعاد زندگی مورد غفلت قرار نگرفته است، بلکه شامل همۀ افراد بشر نیز می شود. این آموزه، فراقومی، فرامنطقه ای و فرادینی است و متضمن رستگاری همه انسان ها به شمار می رود؛ در حالی که در سایر نظریه ها چنین نبوده و تنها طبقه و گروهی خاص مورد نظر بوده است. برای مارکس، طبقه «کارگر و پرولتاریا»، برای هگل «نژاد برتر آلمانی»، برای یهود «قوم برگزیدۀ بنی اسرائیل» و برای فوکومایا «جهان غرب» دارای اهمیت است (کارگر، 1389ب: 53). زیربنای شکل گیری اجتماع الهی در عصر ظهور، همسانی و برابری تک تک افراد در لزوم اصلاح رفتارها و افکار است. وجود هر گونه زمینه ناراستی و تباهی، همگان را تحت تأثیر قرار می دهد و موجب انحطاط و فساد دیگران می شود. از این رو، تکامل در جامعۀ مهدوی، هم باید فراگیر و همگانی باشد و هم تمامی ابعاد و زوایای فکری، اخلاقی، اعتقادی، عملی و حتی عاطفی افراد جامعه را در سطوح مختلف دربر گیرد. دقّت در این نکتۀ روشن، ما را به این مسئله رهنمون می شود که وجود مفسدان در مدینۀ فاضلۀ منتظَر و یا افکار و باورهای ناشایست و غیرانسانی، مانع بزرگی فراروی رشد و بالندگی آن جامعه است و تنها راهکار برون رفت از این مشکل، لزوم برنامه ریزی جمعی و فراگیر و چندبعدی برای اصلاح عادت ها و رویه های ناسالم و تربیت همگانی و جمعی است. در این نظام، همۀ آحاد بشر چه کوچک و چه بزرگ، چه دانشمند و چه کم سواد، چه ثروتمند و چه فقیر، چه در شرق و چه در غرب تحت تأثیر برنامه های فرهنگی و تربیتی بوده و همۀ ابعاد اخلاقی آنان دگرگون خواهد شد. نمی توان در اندیشۀ یک آرمان شهر الهی و فضیلت محور جهانی بود، اما بخش های تأثیرگذار و قدرتمند جامعه را به حال خود رها نمود و چشم بر خطرات و کژتابی های اخلاقی و حتی انحراف گری های آنان بست. جامعۀ عصر ظهور در عین حال که از یک کلیت واحد برخوردار است و می تواند برای عموم مردم برنامه های واحد داشته باشد، اما از سلایق، هنجارها، آداب، عادات و ویژگی های ویژه و متفاوتی نیز برخوردار است که باید به آ ن ها توجه کرد و حتی برای ناصالحان و هنجارگریزان، آموزش های جدی تر و کامل تری ارائه نمود و دایرۀ تعلیم و تربیت را گسترش داد؛ چنان که امام مجتبی(ع) دربارۀ امام مهدی(عج) می فرماید: یَدِینُ لَهُ عَرْضُ الْبِلَادِ وَ طُولُهَا لَا یَبْقَى کَافِرٌ إِلَّا آمَنَ بِهِ وَ لَا طَالِحٌ إِلَّا صَلَحَ؛ (طبرسی، 1403: 283) عرض و طول شهرها برایش خاضع می شوند، به طوری که هیچ کافری نمی ماند، مگر این که ایمان می آورد و انسان ناشایستی نمی ماند، مگر این که صالح و نیک کردار می گردد. اگر می گوییم تکامل و پیشرفت در عصر ظهور، فراگیر و جامع است به معنای فراگیری آن نسبت به همۀ سنین و جنسیت ها، همۀ ابعاد و زوایای انسان و دنیایی و اخروی بودن آن است. 5. قدسی و الهی بودن تکامل و پیشرفت در عصر ظهور بنابر تفکر شیعی، امام حجت خدا بر روی زمین است. بنابر روایات، حجت خدا در عین این که یکی از مخلوقات خداست، احوال و اوصافش کاملاً الهی است (کلینی، 1365: ج1، 168). حال اگر این مفهوم از حجت را بپذیریم، این که اندیشۀ شیعی ضروری می داند که موعود آخرالزمان امام حجت باشد، بدین معنا خواهد بود که آن چه در این موعودباوری جوهری تر و اساسی تر است، نه صرفاً برقراری رفاه، عدل و امن در زمین است و نه حتی فقط اجرای احکام و حدود الهی است، بلکه ظهور حق در زمین در همۀ ابعاد الهیاتی، کیهانی، معرفتی، جزایی و حقوقی است؛ چیزی که تاکنون هیچ نبی یا امامی به طور کامل و آشکار مجال برپایی و تحققش را نیافته است. به عبارت دیگر، قیام حجت خدا در قالب موعود جهانی، قیام و ظهور خداوند در زمین در قالب اوصاف، احوال، گفتار و افعال امام حجت است و تحقق عدل و امن و رفاه و بسامان شدن زمین و آسمان و مانند این کارکردها، تنها بخشی از آثار و برکت های آن ظهور مقدس به شمار می رود (موحدیان عطار، 1389: 467). برنامۀ حکومت مهدوی از مبدأ بی پایان ارادۀ الهی سرچشمه می گیرد و همۀ انسان ها را متوجه آن منبع فیض و خیرات می کند. در نتیجه این تربیت الهی، آنان در مسیر درست و واقعی زندگی قرار می گیرند و علاوه بر بهره برداری از نعمت های سرشار مادی، از حیات معنوی و قدسی ویژه ای برخوردار می شوند. خداوند در شب معراج به رسول اکرم(ص) فرمود: ای محمد، ... تنها به وسیلۀ قائم از شما، زمینم را به تسبیح و تقدیسم و تهلیل و تکبیر و تمجیدم آباد می کنم. تنها به واسطۀ او کلمۀ کسانی را که به من کفر می ورزند، در مرتبۀ پایین قرار می دهم و کلمۀ خود را در مرتبۀ والا. تنها به واسطۀ او سرزمین ها و بندگانم را به دانشم زنده می سازم. تنها برای او به مشیتم گنج ها و اندوخته های [زمین] را آشکار می کنم. او را به اراده ام، بر رازها و نهانی ها چیره می گردانم. او را با فرشتگانم یاری می دهم تا بر تحقّق بخشیدن امرم و آشکار ساختن آیینم یاری اش نمایند. او ولیّ برحق من و مهدی راستین بندگانم است. (صدوق، 1362: 632) 6. عدالت خاستگاه جامعۀ متکامل عصر ظهور از وجوه بایستۀ یک تئوری و آموزه، تأمین عدالت و ارائۀ راهکارهای عملی در این باره است؛ به این معنا که یک جامعۀ متکامل باید تحقق بخش عدالت برای همگان و در همۀ عرصه ها باشد. عدالت امری جامع و کامل است و منحصر در قسط و دادگری نیست. از همین رو، در سیاست، حقوق و اخلاق جایگاهی ویژه دارد و تأمین فراگیر آن، وجه ممیّزۀ یک نظریه و آموزۀ برتر است. گسترش عدل و قسط، محور اصلی همۀ روایاتی است که دربارۀ تحولات عصر ظهور وارد شده است. حال این پرسش مطرح می شود که گسترش عدالت چه ارتباطی با تحول و تکامل انسان دارد؟ در جواب باید گفت که با تسلط شیطان بر تفکر عالم هستی، تلقی انسان از عدالت نیز عوض شده است، به گونه ای که انسان تحت ولایت شیطان، مناسبات جائرانه را عادلانه و مناسبات عادلانه را جائرانه می بیند. انسان به جایی می رسد که منکر را معروف و معروف را منکر می پندارد. بزرگ ترین دست آورد حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) این است که تلقی از عدالت را استوار می گرداند (میرباقری، 1390: 58). پیداست که آن چه از عدل در عصر ظهور فهمیده می شود حتی در جلوۀ اقتصادی اش هم مثل عدل مادی نیست. تناسبات عادلانه اقتصادی در پایان تاریخ تناسباتی است که همۀ تنعّمات بشر، حتی در عرصۀ حیات اقتصادی بر اساس ولایت ولیّ الله تعریف می شود (همو: 59). عدالت مهم ترین ویژگی حکومت مهدوی و رکن اساسی آن به شمار می رود. در روایات آمده است: امام مهدی زمین را از عدل و داد آکنده می سازد، چنان که از ظلم و ستم مالامال شده است. (کلینی،1365: ج1، 338) چون قیام کند، به عدالت داوری می کند و در زمان او ستم ریشه کن می شود و... . (اربلی، 1381: ج2، 465) نتیجه با اندیشه در آن چه گذشت به ویژه با پرسش هایی که در پیوند با هر یک، ذهن را درگیر می کند به مهم ترین نتایج به دست آمده از بحث اشاره می کنم: 1. تنها منبع راهگشا در تبیین و تحلیل فلسفۀ تاریخ، «دین» است و ویژگی منحصربه فرد فرجام شناسی اسلام و به معنای دقیق تر، شیعه، اتکای به وحی و غیب به شمار می رود. حاصل چنین تفسیری پیش بینی حتمی و قطعی آینده است. 2. در دین مبین اسلام، حرکت تاریخ بر اساس ربوبیت الهی و هدف خلقت تفسیر و تبیین می شود. از دیدگاه اسلام حرکت تاریخ خطی و تکاملی است. 3. در نگاه دینی، مراحل تکامل تاریخ بشری بر اساس قرب به خدای متعال سنجیده می شود. در این دیدگاه، کامل ترین مرحلۀ تاریخ، مرحله ای است که در آن، جامعۀ بشری بیش از مراحل قبل به عبودیت الهی نزدیک شده باشد. 4. اگرچه ارادۀ الهی علت تامۀ تحقق هر امری است، ولی خواست الهی بر این قرار گرفته است که اختیار و ارادۀ انسان در حرکت تاریخ و سیر تکاملی آن دخیل باشد. از این رو در اسلام هر گونه جبرگرایی در تحلیل تاریخ مردود دانسته شده است. 5. حرکت تاریخ باید به سمت تحقق هدف و غایت آفرینش که تحقق عبودیت و بندگی انسان و تقرب به خداوند متعال است، باشد. 6. در طول تاریخ، ارادۀ رحمانی و ارادۀ شیطانی در نزاع و درگیری هستند. اراده های شیطانی بزرگ ترین موانع انسان در رسیدن به کمال هستند. 7. در نگاه شیعی، تقرّب به خدای متعال که کمال انسانی است، تنها از طریق تشکیل حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) ممکن است و هر چه جامعۀ جهانی قابلیت بیش تری برای پذیرش ولایت الهی و جریان ولایت اهل بیت: داشته باشد به کمال خود نزدیک تر خواهد شد. 8. اگرچه در عصر ظهور، نعمت های مادی در دنیا گسترش می یابد، ولی اصلی ترین مسئله این است که در روزگار ظهور همه چیز بر اساس میل به قرب و عبودیت تغییر می کند. 9. قدسی و الهی، فراگیر و بنیادی، هدفمند و آرمانی، عقل گرا و خردورز بودن از مهم ترین ویژگی های جامعۀ آرمانی عصر ظهور است. 10. مکانیسم ها و سازوکارهای حضرت مهدی(عج) در تشکیل این جامعه متکامل عبارتند از: شکوفاسازی عقول انسانی، حاکمیت اندیشۀ قرآنی، رفع نیازهای مادی و تعدیل خواسته ها، بازسازی هویت و منزلت انسانی، پالایش ناپاکی های درونی، مفاسدزدایی از جامعه، به سازی اخلاق کارگزاران، ایجاد غنای واقعی در بشر، فرهنگ سازی جامع، تقویت باورهای اعتقادی و ایمانی، ارشاد و نصیحت گری، تعلیم حکمت و دانش قدسی و... . به هر روی، نوشتار حاضر این نوید را به مخاطبان پرسش گر خود می دهد که عرصۀ پژوهش و تحقیق در حوزۀ پرقدر آموزۀ مهدویت، همچنان به همت بلند محققان امینی چشم دوخته است که در بازنمایی این روند پر رمز و فریب، صادقانه می کوشند. منابع ادواردز، پل، فلسفه تاریخ (مجموعه مقالات)، ترجمه: بهزاد سالکی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1375ش. اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمّة فی معرفة الائمة، تبریز، مکتبۀ بنی هاشمی، چاپ اول، 1381ش. استرآبادی نجفی، شرف الدین، تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، بی جا، بی نا، بی تا. استنفورد، مایکل، درآمدی بر فلسفه تاریخ، ترجمه: احمد گل محمدی، تهران، نشر نی، 1384ش. پایدار، حبیب الله، برداشت هایی دربارۀ فلسفه تاریخ از دیدگاه قرآن، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1336ش. پورسیدآقایی، سیدمسعود، «مهدویت و رویکردها»، فصل نامه مشرق موعود، سال اول، ش4، زمستان 1386ش. حامدمقدم، احمد، سنت های اجتماعی در قرآن، مشهد، بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی، 1378ش. سهرابی، فرامرز، مهدویت و فلسفه تاریخ، قم، مؤسسه آینده روشن، 1389ش. سبحانی، محمدتقی، «نظریۀ تغییر و تأثیر آن در زمینه سازی ظهور»، فصل نامه مشرق موعود، سال سوم، ش11، پاییز 1388ش. صدر، سیدمحمد، تاریخ پس از ظهور، تهران، موعود عصر، 1384ش. صدر، محمدباقر، سنت های تاریخ در قرآن، قم، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، بی تا. صدری، جمشید، «انجام و غایت تاریخ در قرآن»، مجله مسکویه، پیش شماره اول، زمستان 1384ش. صدوق، محمد بن علی بن حسین بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمة، قم، دارالکتب الاسلامیة، چاپ دوم، 1395ق. ______________________________________________ ، الامالی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، 1362ش. طباطبایی، محمدحسین، شیعه در اسلام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1374ش. _________________________ ، المیزان، قم، مؤسسه نشر اسلامی جامعه مدرسین، 1402ق. طبرسی، ابومنصور احمد بن علی، الاحتجاج، مشهد، نشر مرتضی، 1403ق. طوسی، محمد بن حسن، کتاب الغیبة، قم، مؤسسه معارف اسلامی، چاپ اول، 1411ق. کارگر، رحیم، تعلیم و تربیت در عصر ظهور، قم، مرکز تخصصی مهدویت، 1389ش (الف). ___________ ، جستارهایی در مهدویت، قم، مرکز تخصصی مهدویت، 1389ش (ب). ____________ ، آیندۀ جهان (دولت و سیاست در اندیشۀ مهدویت)، قم، مرکز تخصصی مهدویت، 1383ش. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، 1365ش. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، تهران، انتشارات اسلامیه، 1363ش. مصباح یزدی، محمدتقی، جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، 1368ش. مطهری، مرتضی، قیام و انقلاب مهدی(عج) (از دیدگاه فلسفه تاریخ)، قم، انتشارات صدرا، چاپ پانزدهم، 1374ش. ______________ ، پیرامون انقلاب اسلامی، قم، انتشارات صدرا، 1375ش. ______________ ، نقدی بر مارکسیسم، قم، انتشارات صدرا، 1363ش. ______________ ، تکامل اجتماعی انسان، قم، انتشارات صدرا، 1367ش. ______________ ، مجموعه آثار، جلد 15، قم، انتشارات صدرا، 1383ش. ______________ ، فطرت، تهران، انتشارات صدرا، 1370ش. ______________ ، فلسفه تاریخ، تهران، انتشارات صدرا، 1385ش. میرباقری، سیدمحمدمهدی، «درآمدی برفلسفه تاریخ شیعه»، ماه نامه فرهنگ عمومی، سال اول، ش4، خرداد و تیر 1390ش. موحدیان عطار، علی و دیگران، گونه شناسی اندیشۀ منجی موعود در ادیان، قم، دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی، 1389ش. نوذری، حسین علی، فلسفه تاریخ، تهران، طرح نو، 1379ش. منبع: فصلنامه مشرق موعود – شماره 20 انتهای متن/
94/03/12 - 04:11
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 129]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها