تبلیغات
تبلیغات متنی
آموزشگاه آرایشگری مردانه شفیع رسالت
دکتر علی پرند فوق تخصص جراحی پلاستیک
بهترین دکتر پروتز سینه در تهران
دستگاه آب یونیزه قلیایی کره‌ای
محبوبترینها
راهنمای انتخاب شرکت‌های معتبر باربری برای حمل مایعات در ایران
چگونه اینورتر های صنعتی را عیب یابی و تعمیر کنیم؟
جاهای دیدنی قشم در شب که نباید از دست بدهید
سیگنال سهام چیست؟ مزایا و معایب استفاده از سیگنال خرید و فروش سهم
کاغذ دیواری از کجا بخرم؟ راهنمای جامع خرید کاغذ دیواری با کیفیت و قیمت مناسب
بهترین ماساژورهای برقی برای دیسک کمر در بازار ایران
بهترین ماساژورهای برقی برای دیسک کمر در بازار ایران
آفریقای جنوبی چگونه کشوری است؟
بهترین فروشگاه اینترنتی خرید کتاب زبان آلمانی: پیک زبان
با این روش ساده، فروش خود را چند برابر کنید (تست‌شده و 100٪ عملی)
خصوصیات نگین و سنگ های قیمتی از نگاه اسلام
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1871652883
شهین اعوانی:اخلاق، تنها یک امر خصوصی یا دینی نیست/در جامعه ما اغلب مسائل اخلاقی به فقه سپرده شده است
واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین:
شهین اعوانی:اخلاق، تنها یک امر خصوصی یا دینی نیست/در جامعه ما اغلب مسائل اخلاقی به فقه سپرده شده است فرهنگ > دین و اندیشه - دکتر شهین اعوانی می گوید: «در جامعه ما حوزه اخلاق را حکمای ما، فیلسوفان ما، جامعه شناسان و دیگران همه به «دین» واگذار کرده اند. در صورتی که اخلاق کلیتی است که هر علمی باید در حوزه خودش درباره آن بحث کند.»
به گزارش خبرآنلاین، دکتر شهين اعواني دانشيار فلسفه اخلاق موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه و معاون پژوهشي آن در گفت و گو با روزنامه اعتماد از دغدغه هایش درباره اخلاق در زندگی گفته است. خلاصه سخنان وی را در ادامه می خوانید. تاریخچه آغاز مباحث اخلاقي / اخلاق فلسفی غرب با سقراط شروع شده است *بعضي تاريخ شروع اخلاق را مي پرسند. مباحث اخلاقي در فرهنگ غني ايراني به مراتب قديمي تر از دوران يونان مآبي است. ولي اخلاق مادها، مانويان يا زرتشتيان صرفا اخلاق نظري نبوده بلكه حيات اخلاقي و زندگاني بوده است و نه ادعا كرده اند كه موسس فكر اخلاقي اند يا موسس روش اخلاقي بوده باشند. ولي منش و بينش اخلاقي با زندگي شان عجين بوده است. * البته غربي ها توانسته اند ريشه هاي اخلاقي خود را تاريخي كنند و در حفظ آن بكوشند. چنان كه علاوه بر ايراني ها، رومي ها هم بدون وابستگي به يونان از سنت اخلاقي و فرهنگي استواري برخوردار بوده اند. مفهوم اصلي اخلاق رومي virtus يا فضيلت بوده كه با توجه به لفظ vir يعني مرد، به معناي جوانمردي و مردانگي به كار مي رفته است. * اما اگر منظور از آغاز مباحث اخلاقي، همان اخلاق نظري است، ما ريشه آن را از يونان و قرن پنجم ق. م. مطرح مي كنيم. از آنجا كه مبدا تاريخ تفكر غربي را كه مستند باشد، از دموكريتوس كه به دنبال شرح زندگي خوب براي بشر بوده، تا معلمان سيار از جمله پروتاگوراس كه خود را معلم فضيلت (arete) انسان معرفي كرده و فضيلت را همان قدرت خوب انديشيدن در مورد اداره امور فردي و جمعي يا شخصي و اجتماعي دانسته است كه به واقع نخستين نسبي گرا (relativist) هم هست. او فضيلت را وفاداري در قبال خدايان، والدين، همسايگان و... مي داند. * وقتي در تاريخ فكر نخستين معلم حقيقت جو، سقراط است، پس مي توان گفت كه اخلاق فلسفي غرب هم با سقراط شروع شده است. او حدود ٤٧٠ تا ٣٩٩ ق. م زيسته و «حيات فضيلت مندانه» را مطرح كرده است. البته اينها همه در تاريخ فلسفه ها نوشته شده و نمي توان به طور قطع از آن سخن گفت. مثلاپيش از آن، الگوهاي زندگي نيك، يا زندگي سعادتمند را در اشعار هومر يعني ٩ قرن ق. م. نيز ديده مي شود. ولي حتي در محاورات سقراط كه توسط شاگردش افلاطون به رشته تحرير درآمده، ما مطلبي مستقيم كه مربوط به «اخلاق نظري» باشد، نمي بينيم. او معتقد بوده كه فضيلت بهترين خير است و با ثروت و قدرت و ساير امور دنيوي قابل قياس نيست. چون از ميان فضايل به عدالت خردمندانه بيشتر تاكيد ورزيده و به واقع تمام فكر او حكمت آميز بوده، مي توان گفت اين، همه عين اخلاق است. * اصولا وقتي خطابه دفاعيه سقراط را مي خوانيم، چيزي پررنگ تر از آرمان تحقق عدالت و اخلاق در آن نمي يابيم. افلاطون (حدود ٤٣٠ تا ٣٤٧ق. م) حوزه هاي مطرح شده توسط استادش را بسط مي دهد. آرمانشهر يا مدينه فاضله اش برخاسته از معرفت صورت كلي خير است. تا مي رسد به ارسطو (٣٨٤-٣٢٢ ق. م) كه از او سه اثر درباره اخلاق باقي مانده است كه از نظر موضوعات و ترتيب مطالب شبيه هم اند: يكي magna moralia يا اخلاق كبير: ديگري eudemian ethics يا اخلاق ائودموس و اصلي ترين و معروف ترين و ماندگارترين آن Nicomachean Ethics كه ترجمه فارسي آن هم همان اخلاق نيكوماخوسي است. به واقع اخلاق نيكوماخوسي نخستين كتاب مدون اخلاق شناخته مي شود. فلسفه اخلاقی یونانی سعادت فردی را درنظر دارد * اگر بخواهيم مشرب اخلاقي يوناني را خلاصه كنيم بايد بگوييم به طور كلي فلسفه اخلاق يوناني «سعادت گرا» (eudaimonist) است، آنها بيشتر سعادت فردي را مدنظر قرار داده اند. به قول تئوفراستوس همه اعتبار فلسفه در اين بوده است كه ضامن زندگي سعادتمندانه باشد. از ارسطو به بعد ديگر با مكاتب و منابع اخلاقي آنها مواجه مي شويم. مثل رواقيان كه قايل بودند براي انسان، خوشبختي در تعقل و پرورش عقل است و پرورش عقل كمال طبيعت انسان است و اپيكوريان كه خير را با لذت يكي دانستند ولي لذت پايدار را بر لذات زودگذر ترجيح دادند. فقط لذت پايدار را ضامن سعادت پايدار دانستند و با اين وجود در ميان سنت متعارف فلسفه اخلاق، از بدنام ترين و كم اثرترين آنان به شمار مي روند. چگونه مي توان از در جامعه ما همه اخلاق را به دین واگذار کرده اند اما هر علمی از حوزه خود باید درباره آن نظر بدهد/ مسائل اخلاق صرفا مسائل ديني نيست
* اخلاق صرفا اكتسابي و آموختني نيست. اگر تمام مكاتب اخلاقي را در دروس مقاطع مختلف تحصيلي مان بگنجانيم، تا عملا و در واقع به اندازه كافي الگوهاي اخلاقي در جامعه نداشته باشيم، به هدف اخلاقي مان نخواهيم رسيد. گزينش دانشجو در رشته دانشگاهي اخلاق يا فلسفه اخلاق، به روش تست چهار جوابي، يا حتي در آزمون دكتري ما را به مقصود نمي رساند. نمي خواهم بگويم اين تنها مشكل ما است يا اخلاق در جامعه به صورت مشكل لاينحل در آمده است، بلكه مقصودم اين است كه چرا كمتر به اخلاق مي پردازيم. * دليل ديگر، مطلبي است كه من بارها روي آن تاكيد كرده ام در جامعه ما حوزه اخلاق را حكماي ما، فيلسوفان ما، جامعه شناسان و ديگران همه به «دين» واگذار كرده اند. در صورتي كه اخلاق كليتي است كه هر علمي بايد در حوزه خودش درباره آن بحث كند و براي هر مساله از مسائل روز آن علم، تحليلي داشته باشد. ما چگونه مي توانيم در فلسفه، خواه غربي و خواه اسلامي، مباحث اخلاقي مطرح در روزگارمان را كنار بگذاريم. البته اين موضوع، از آن امروز و روزگار ما نيست و بسي فراتر از اين هاست. در بين فلاسفه مسلمان ما چند فيلسوف داريم كه در حوزه اخلاق به طور مستقل كتاب دارند. منظور از مستقل، هم كتاب مستقل است و هم استقلال در فكر اخلاقي است. * مثلا فيلسوفي مثل خواجه نصير، در اخلاق ناصري، اگر نگوييم همه اش ارسطويي است، بايد اذعان كنيم درصد بالايي (از آن) برخاسته از فكر ارسطويي است. تازه در رشته هاي علوم انساني چند فصلي از آن شايد خوانده شود. بعد از پيروزي انقلاب و بازگشايي دانشگاه ها (بعد از انقلاب فرهنگي) درس معارف اجباري شد. ولي اخلاق همان چهار واحد كه در قبل از انقلاب بود، باقي ماند. درست است كه در بينش حوزوي ما، دين همان اخلاق است، ولي به طور مسلم مسائل اخلاق صرفا مسائل ديني نيست. * در دين اگر گناه هست، توبه هم هست: ولي در اخلاق پشيماني و توبه موجه نيست، زيرا اگر بنده به عنوان معلم، تعليم ناصواب داده باشم كه مسير زندگي جواني را به بيراهه كشانده باشم، چطور مي توانم با توبه يا اظهار پشيماني بخشوده شوم.
اخلاق به عنوان يك رشته تخصصي در حوزه و دانشگاه ها مطرح نيست. از بين رشته هاي مصوب، ببينيد چند دانشگاه رشته اخلاق، فلسفه اخلاق و... دارد. در صورتي كه در جامعه ما اين يك ضرورت است. اخلاق صرف توصيه نيست. مشكلاتي كه افراطي گري در جهان اسلام پديدآورده اكثراً برخاسته از جنبه اخلاقي است. * مدت هاست كه اخلاق حرفه اي در جامعه مان مطرح شده است. ولي نهادي نيست كه ارزيابي و بررسي كند و ببيند اين اخلاق حرفه اي تا چه اندازه كارگاه هاي فني، توليدي نظير پوشاك، تغذيه و... را مسووليت پذير كرده است. در عالم سياست، علم اخلاق يكي از مباني است. عالم اقتصاد هم همين طور. مسائل اقتصادي منهاي اخلاق همان مي شود كه در جامعه نمونه هايي از آن ديديم. اخلاق، تنها يك امر خصوصي یا دینی نیست/ قربانی کردن اسماعیل اثبات ادعاي خلوص و صداقت بوده نه اثبات حكم اخلاقي * اخلاق، اگر اخلاق است ديگر آن سويي و اين سويي يا دنيوي و اخروي ندارد. همان طور كه اخلاق به فردي و جمعي هم تقسيم نمي شود. مگر زندگي شخصي ما از حيات اجتماعي مان جداست؟ معمولا اين ديدگاه ها، از منظر ديني اند. البته تعارضي هم با اخلاق ندارند. مطالعه تطبيقي اخلاق ديني بيانگر آن است كه تعليمات ديني و دستورهاي اخلاقي مشتركات بسيار دارند. * شما در ١٠ فرمان دين يهود، تعليمات مسيح در موعظه بر فراز كوه (Sermon on the Mount) يا احكامي كه ما در سوره اسراء آيات ٢٢ تا ٣٩ قرآن كريم داريم، همه احكام ارزشي مشتركي را تشكيل مي دهند كه بالاجماع قتل، خيانت، دروغ، شكستن عهد، دزدي و... را منع مي كنند و رعايت حق و حقوق ديگران، حق مالكيت را تاييد مي كنند. يعني هيچ ديني نمي گويد «دروغ بگوييد»، هيچ اخلاقي هم نمي گويد «دروغ بگو» يا «حق ديگري را ناديده بگير». البته اديان نسبت به پرسش هاي «فوق ارزشي» اخلاق كه جنبه حياتي دارند، پاسخ هايي اجمالي يا تفصيلي دارند. * پرسش هايي در دين مطرح است كه از جهات مختلف در تعليمات ديني نقش محوري دارند. مثلا در پاسخ به اين پرسش كه «چرا بايد اخلاقي بود» يا «چگونه انسان مي تواند شخصيتي داشته باشد كه قابل احترام باشد؟» پاسخ اديان ابراهيمي به طور كلي، كه معيارها و اصول اعتقادي مشترك دارند، شبيه يكديگر است. چون در همه آنها جزاي اخلاقي يعني پاداش نيكان يا تنبيه بدكاران سبب تقويت قواعد اخلاقي مي شود. * اما از آنجا كه در واقعيت و زندگي روزمره مردم بين رفتار اخلاقي شخص و تقديرات اين دنيايي اختلاف آشكاري وجود دارد، مثلا ديده مي شود كه دين داران و نيكان در سختي زندگي مي كنند و بدكاران و كساني كه سست عقيده اند متنعمند و كامياب، اين سوال پيش مي آيد كه چرا مي بايد چنين باشد؟ لذا پاسخ اين قبيل تعارضات اخلاقي و اقتصادي در دنيا، غالبا به جهان آخرت و حيات شخصي پس از مرگ، واگذار مي شود كه بدكاران به سزاي عمل خود خواهند رسيد. در اين صورت سعادت، سعادت اخروي است نه دنيوي. عقوبت و مثوبت در يد قدرت خداي متعال است. * فيلسوفي مثل كانت در كتاب دين در قلمرو اخلاق اين طور مساله را حل مي كند. اولا او معتقد است اخلاق اعم از دين است. يعني خدا در نظام آفرينش خود اصلا غيراخلاقي نبوده و نيست. اينكه آيا حكمي غيراخلاقي صادر كرده است يا خير، كه اخلاقيون موضوع حضرت ابراهيم (ع) و حكم خدا براي قرباني كردن فرزندش اسماعيل را پيش مي كشند، به نظر بنده غايت كار اثبات ادعاي خلوص و صداقت بوده است نه اثبات حكم اخلاقي. اعتماد، صداقت و دیگرخواهی، ویژگی های يك جامعه اخلاق مدار/ بدبینی اخلاق را از جامعه می زداید * يك ويژگي مسلم است. اعتماد، صداقت، ديگرخواهي از اوليات است. در جامعه اي كه صداقت نباشد، اعتماد هم نيست و وقتي اعتماد نباشد، بدبيني حاكم مي شود. بدبيني اخلاق را از جامعه مي زدايد. جامعه ما جامعه اي ديني است. دين ركن اصلي اين جامعه است. لذا مسوولان در هر رده اي در اين جامعه مي بايد طوري رفتار كنند كه هر يك براي جامعه اي كه با آن سروكار دارند، الگو قرار گيرند. در غير اين صورت بدبيني به وجود مي آيد. در جامعه مي بايد هر چيز سر جايش باشد. تحصيل براي جوانان خيلي خوب است ولي جوانان ما به قدري جذب تحصيل مي شوند كه از زندگي باز مي مانند يعني حظي از جواني خود نمي برند. بزرگ ترها هم به قدري مشغول كارند كه از اوقات فراغت بازمي مانند به طوري كه اعضاي خانواده بتوانند به طور جمعي اوقات فراغت خود را با يكديگر بگذرانند. * زندگي در شرايط عادي زيباست. انسان ها در كنار هم سعادتمند مي شوند. مسلما حرف هابز كه مي گويد انسان گرگ انسان است را ما قبول نداريم ولي در فرهنگ ما هم مثبت انديشي درباره «ديگري» خيلي كمرنگ است. حتي در متون عرفاني ما ديگرگريزي، قوي تر و پررنگ تر از ديگردوستي است. او معتقد است تنها سلام حق است كه پي غرض و طمع نيست چون مقام حق، مقام رحيميت است. ولي مردم غالباً «آدمي خوار» هستند. آدمي خوار ند اغلب مردمان/ از سلام عليك شان كم جو امان. يك مثال ديگر از مولانا، عارف تاثيرگذار در فرهنگ مي زنم. او خطاب به انسان ديندار مي گويد اي آدم ديندار، تو در بازار اين دنيا هرگز سلامي نمي شنوي مگر آنكه همان سلام تو را گرفتار كند (يك سلامي نشنوي اي مرد دين/ كه نگيرد آخِرِ آن آستين. يا در جايي ديگر فرموده است: بي طمع نشنيده ام از خاص و عام/ من سلامي، اي برادر والسلام. فقه، مسئول و پاسخگوی حل معضلات اخلاقی شده است * چيزي كه مسلم است اين است كه در جامعه ما اغلب مسائل اخلاقي به فقه سپرده شده است. فقه متكفل پاسخگوي حل معضلات اخلاقي در جنبه هاي مختلف آن شده است. تاكنون چند فيلسوف مسلمان به موضوع اخلاقي به طور مستقل و جداي از روش ارسطويي يا مشايي به اخلاق و فلسفه اخلاق پرداخته اند؟ تعداد كتاب هاي اخلاقي ما از منظر فلسفي از تعداد انگشتان دست تجاوز نمي كند. همين تعداد هم ريشه ارسطويي و به خصوص اخلاق نيكوماخوسي دارد. * از اين روست كه مسائل جديد در حوزه اخلاق آن طور كه غربي ها با آن مواجهند يا صدها سال پيش براي آن راه حلي داشته اند و امروزه آن روش و راه حل ها را به روز يا «روزآمد» مي كنند، وقتي ما تازه با آن مسائل روبه رو مي شويم، اصلا آن را از منظر اخلاقي نمي كاويم. مثلا زماني ما نقد داشتيم بر اينكه غربي ها خانه سالمندان دارند و فرزندان بي عاطفه غربي والدين خود را در سنين كهولت به آنجا مي برند و... آنها تعداد خانه سالمندان را در درجه هاي مختلف پيش بيني كردند و... به طوري كه حالا به صورت يك خواست از سوي والدين مطرح مي شود و در برنامه زندگي شان قرار مي گيرد. حالا همين مساله ما را به خود مشغول كرده است ولي امكانات و برنامه ريزي هم نداريم: مساله اعتياد و نيز مسائل اجتماعي ديگر. اينها را از زاويه قانون و بگير و ببند نمي توان حل كرد. يك جنبه اصلي از طريق اخلاق، فلسفه حل مي شود كه در جامعه ما مغفول مي ماند. /6262
کلید واژه ها: اخلاق - سبک زندگی - فلسفه -
شنبه 5 اردیبهشت 1394 - 12:18:23
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 159]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها