محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1845225189
مباني اخلاقي علامه طباطبايي (1)
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
مباني اخلاقي علامه طباطبايي (1) نويسنده: حجه الاسلام و المسلمين محمّد نصر اصفهاني (1) مباني اخلاقي علّامه ي طباطبايي (رحمت الله عليه) چکيده در مورد اين که چه چيز به يک فعل ، ارزش اخلاقي ـ مثبت يا منفي مي دهد، مباني مختلفي وجود دارد . علّامه سيّدمحمّد حسين طباطبايي(ره) از فيلسوفان مسلمان معاصري است که در اين مورد بيش از همه ي حکماي مسلمان ديگر در اين باره بحث کرده است .علامه در مورد اين که «ارزش اخلاقي چيست؟» ، «خاستگاه خوب و بدهاي اخلاقي کدام است؟»،«قضاياي اخلاقي چگونه قضايايي است؟» و«بين قضاياي مربوط به واقع و قضاياي مربوط به اخلاق چه تفاوتي دارد؟»نظر واحدي ندارد. ايشان گاه فعل را في نفسه داراي ارزش مثبت يا منفي مي داند، گاه خود فعل را داراي ارزش ندانسته ، بلکه فعل را به اعتبار آثار و نتايج دنيوي ، اخروي يا معنوي آن داراي ارزش مي داند و گاه ارزش فعل را به اين مي داند که فرد آن را به نيت کسب تعالي و فضيلت انساني انجام دهد.روش بحث ايشان در اين مورد گاه برون ديني و عقلي و گاه درون ديني مبتني بر قرآن کريم است ، به گونه اي که از مجموع نوشته ها و بحث هاي ايشان پنج نظريه ي اخلاقي متفاوت مي توان استخراج و هر کدام را در زمان و يا شرايطي مطرح نمود.تلاش اين مقاله مصروف اين است تا اين مباني ، از نقطه نظر علّامه طباطبايي ، در مرحله ي اول گزارش شود تا نظريه ي ايشان وضوح و تمايز پيدا کند و در مرحله ي دوم با تجزيه و تحليل آن مباني ، پيش فرض ها و لوازم اقوال ايشان کشف و در مرحله ي نهايي پيش فرض ها و لوازم آن نظريه ها نقد شود.واژه هاي کليدي علّامه طباطبايي ، فرااخلاق ، فضيلت گرايي ، پيامد گرايي ، وظيفه گرايي ، پيامدگرايي اخروي ، نظريه ي محبت.مقدمه انسان ها در مورد چرايي و چگونگي داوري در مورد رفتارهاي خود و ديگران از مباني مختلفي استفاده مي کنند. علّامه سيّد محمّد حسين طباطبايي(ره) از فيلسوفان اخلاق مسلمان معاصر است که در اين مورد صاحب نظر بوده و بنا به گفته ي شهيد مطهري بيش از همه در ميان حکماي مسلمان در اين باره بحث کرده است.(2)انديشه هاي علّامه طباطبايي يکي از منابع اصلي انديشه ي ديني کشور ماست و بررسي تفکرات ايشان در «فلسفه ي اخلاق» مي تواند راهگشاي همه کساني باشد که مي خواهند در اين زمينه تحقيق کنند و جهت گسترش و تکامل آن گام هاي مؤثري بردارند.علّامه در مورد اين که اخلاق چيست و خاستگاه خوب و بدهاي اخلاقي کدام است و قضاياي اخلاقي چگونه قضايايي است و بين قضاياي مربوط به واقع و قضاياي مربوط به اخلاق چه تفاوتي هست ، نظر واحدي نداشته است.ايشان گاه با مباني عقلي و گاه با مباني ديني درمورد مباني اخلاق اظهار نظر کرده است . به گونه اي که از مجموع نوشته ها و بحث هاي ايشان مي توان پنج نظريه ي متفاوت اخلاقي مجزا استخراج نمود که هر کدام در زمان و شرايطي که مطرح کرده ، قبول داشته است.اين نظريات عبارتند از :1 ـ نظريه ي فضيلت گرايي ؛ 2 ـ نظريه ي پيامدگرايي؛ 3 ـ نظريه ي توصيه گرايي 4 ـ نظريه ي پيامدگرايي اخروي؛ 5 ـ نظريه ي محبت. سه ديدگاه اول مبتني بر رويکرد تحليلي و عقلاني است و دو ديدگاه آخر مبتني بر رويکرد توصيفي است . نظريه ي دو و پنج براي علّامه طباطبايي از اهميت ويژه اي برخوردار بوده و ديدگاهي نو و متفاوت است. محورهاي مطالعه و پژوهش اخلاقي ، سه محور «فرا اخلاق»(3)، «اخلاق هنجاري»(4) و «اخلاق توصيفي» است . قلمرو مطالعه يما نگرش مباني اخلاق علّامه طباطبايي است که مبحثي «فرااخلاقي» است.«فرا اخلاق» منشأ اخلاق هنجاري يا همان بايدها و نبايدهاي اخلاقي است.(5) مجموعه مباحث فرا اخلاق که به آن اخلاق تحليلي و نقدي نيز مي گويند سه دسته است ؛ اين سه دسته عبارتند از:1 ـ معناشناسي اخلاق:(6)اين دانش ، کوششي منظم براي درک مفاهيمي همچون درست و نادرست ، مجاز و غيرمجاز ، بايد و نبايد ، خوب و بد ، شايست و ناشايست ، فضيلت و رذيلت و وظيفه و تکليف است . اين مفاهيم محمول قضاياي اخلاقي هستند. اين دانش به پرسش هايي از قبيل :«تفاوت گزاره ي «خط کش خوب است» با گزاره ي «عدالت خوب است» چيست ؟ «خوبي مفهوم بسيط است يا امري داراي تعريف با مؤلفه هاي قابل شمارش؟»پاسخ مي دهد.2 ـ معرفت شناسي اخلاق(7):اين دانش ، کوششي منظم براي درک حقيقت گزاره هاي اخلاقي است ؛ مثل اين که «صدق قضاياي اخلاقي از کجا معلوم مي شود؟»،«قضاياي اخلاقي انشايي هستند يا اخباري؟»،«آيا قضاياي اخلاقي از دانش قابل استنتاج است؟»،«نسبت بينگزاره هاي اخلاقي و گزاره هاي ديني چيست؟»،«آيا حکم اخلاقي مطلق است يا نسبي؟»، «داوري در مورد احکام اخلاقي چگونه است؟»(8)3 ـ وجود شناسي اخلاق(9):اين دانش ، کوششي منظم براي درک حقيقت اخلاق است که در آن به پرسش هايي چون :«اخلاق واقعيت دارد يا امري اعتباري است » و يا «اخلاق امر کشفي است يا قراردادي ؟»مي پردازد . مثلاً آيا وقتي مي گوييم :«کشتن اسب بد است» ، مثل اين است که مي گوييم :«اسب چهارپا دارد»؟ اگر اين گزاره ها حکايت از امر واقع ندارند ، آيا پرده از احساسات و يا عواطف گوينده يا اراده ي جمع بر مي دارند؟ما در اين نوشتار پرسش هاي پيش روي هر فيلسوف اخلاقي را در مقابل آراي مرحوم علّامه طباطبايي قرار مي دهيم و از انديشه هاي ايشان پاسخ طلب مي کنيم. به عبارت ديگر ، تلاش ما مصروف اين است تا اين مباحث را از نقطه نظر علّامه طباطبايي در مرحله ي اول گزارش کنيم تا مباني انديشه ي اخلاقي علّامه طباطبايي را واضح و متمايز سازيم. آن گاه با تحليل آن ديدگاه ، پيش فرض ها و لوازم قول ايشان را روشن نماييم و سپس به نقد پيش فرض ها و لوازم آن ديدگاه بپردازيم.مباني معرفت شناختي علامه طباطباييمباني معرفت شناختي علامه طباطبايي ، نقش اساسي در انديشه هاي مختلف ، از جمله انديشه هاي اخلاقي ايشان ايفا مي کند؛ به همين جهت ، قبل از هر چيز بايد مباني معرفتي ايشان را بررسي کرد.علامه ، علوم را به دو بخش طبيعي و ماوراء طبيعي تقسيم مي کند. از نظر علّامه طباطبايي هر چيزي که به نحوي به امور غير مادي مرتبط است همچون خدا ، معنويت ، روح ،نفس و اخلاق ، از حيطه ي علوم طبيعي خارج است . به نظر ايشان ، علوم طبيعي چراغي است روشن که تنها بخشي از مجهولات را از تاريکي درآورده و براي انسان معلوم مي سازد ، ولي اين چراغ براي رفع همه ي تاريکي ها سودمند نيست.به نظر ايشان ،علومي که از طبيعت بحث مي کند ، اصولاً با مسايل ماوراءالطبيعي و مطالب معنوي و روحي بيگانه است و توانايي بررسي اين گونه مقاصد را ، که انسان با نهاد و فطرت خدادادي خود خواستار کشف آنهاست ، ندارد . به اين معنا که علوم طبيعي قدرت نفي يا اثبات امور غير مادي را ندارند . بنابراين ، پرسش از هر مسأله اي که مربوط به ماوراء الطبيعه است را نبايد از علوم طبيعي و يا يکي از فنون طبيعي پرسيد، چون علوم و فنون پاسخي جز سکوت براي آن پرسش ها ندارند.(10)مرحوم علامه معتقد است براي رسيدن بشر به معرفت ماوراء الطبيعي يا تفکر مذهبي سه راه وجود دارد: 1 ـ راه «ارشاد مولوي» يا «ظواهر ديني» ؛ 2 ـ راه «استدلال و بيان منطقي»، «تفکر فلسفي» يا «حجت عقلي»؛ 3 ـ راه «ولايت وکشف»، «تهذيب نفس»، «درک معنوي» يا «اخلاص و بندگي». ايشان سعي مي کند تا اين سه منبع تفکر ديني را از آيات قرآن استنتاج کرده ، از آن مهر تأييد بگيرد.(11)از نظر علامه، هر سه راه انسان را به واقعيت مي رساند ، ولي هر يک کارکرد ويژه ي خود را دارد. راه اول راه عمومي است ، ولي راه دوم و سوم راه اختصاصي و مربوط به خواص است . منظور از راه «ارشاد مولوي» يا «ظواهر ديني» ، کتاب و سنت است.به نظر ايشان کتاب خدا مأخذ اصلي و سنت قطعي معصومين (عليهم السلام) مأخذ فرعي تفکرِاسلامي است و اين مأخذ فرعي ، اعتبار و حجيت خود را از قرآن گرفته است. به نظر علامه ، «ظواهر ديني» به گونه اي است که هر کس ، عامي و دانشمند ، در حدّ فهم خود مي تواند از آن برداشت کند. بنابراين خاستگاه ، عقايد ، اخلاق و کليات و جزئيات احکام دين را مي توان از ظواهر ديني به دست آورد.راه دوم راه «استدلال عقلي» است ؛ اعتقادات ، اخلاق و کليات مسايل شرعي دين را مي توان از راه استدلال عقلي به دست آورد ، ولي بر خلاف راه اول اين راه نمي تواند جزئيات احکام را در اختيار بشر قرار دهد ، چون احکام جزيي حاوي مصالح خصوصي است که از دسترس عقل کلي به دور است.راه سوم يا راه «تهذيب نفس» از نظر علّامه طباطبايي ، معرفتي خدادادي است و نمي توان نسبت به محتوا و نتيجه ي آن و حقايقي که با اين موهبت خدايي مکشوف و مشهود مي شوند ، حدّ و مرزي قايل شديا آن را اندازه گرفت ، افراد مهذب چون از همه جا بريده اند و هر چه جز خدا را فراموش کرده اند ، تحت ولايت و سرپرستي مستقيم خدا قرار مي گيرند ، آنچه خدا مي خواهد بر ايشان مشهود مي شود ، نه آنچه خودشان مي خواهند.(12)پي نوشت : 1-دانش آموخته حوزه و عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشکي اصفهان.2 ـ مطهري ، مرتضي ، نقدي بر مارکسيسم ، ص190.3 ـ Meta Ethics. فرا اخلاق گاه شامل هر سه اصطلاح تحليلي ، هنجاري و توصيفي مي شود ، گاه فقط به اخلاق دستوري و تحليلي و گاهي نيز تنهابه اخلاق تحليلي اطلاق مي شود.4 ـ Normative Ethics5 ـ رحمتي ، انشاءالله ، فلسفه اخلاق ، پل ادواردز، ص186 ـSemantice Moral7-Moral Epistemology8 -Garner, Richard T.,Bernard Rosen(1967).Moral Philosophy: A Systematic Introduction to Normative Ethics and Meta-ethics. New York: Macmillan,215.LOC card number 67-18887.9-Moral Ontology10 ـ طباطبايي ، محمد حسين ، فرازهايي از اسلام ، تنظيم : مهدي آيت الهي، ص8.11 ـ طباطبايي ، محمد حسين، شيعه در اسلام ، ص78 ، ص79.12 ـ طباطبايي ، محمد حسين ، شيعه در اسلام ، ص82.منبع:نشريه فصلنامه اخلاق،شماره11/س
#دین و اندیشه#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1081]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها