تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1833392803
خط قرمزهای مردم سالاری در قرآن
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
خط قرمزهای مردم سالاری در قرآن نويسنده:خلیل منصوری چند سالی است كه در گفتارها و نوشتارهایی كه در حوزه نوگرایی دینی، مدرنیته و سنت، تقابل دین و دمكراسی و موضوعاتی نظیر این ها، واژگانی مطرح شده كه به جای اصطلاح غربی دمكراسی نشسته است. این واژه به عنوان ظرفی برای یك محتوای غربی وارد بازار داغ سیاست نیز شده است. نوگرایی دینی، جریان های سیاسی دینی و روشنفكران دینی و حتی روشنگران آن كوشیده اند تا میان دین و مردم سالاری به نحوی سنخیت و تعامل ایجاد نمایند. برخی آن را هم چون علم و دین (علم به مفهوم جدید و غربی آن) چنان می نگرند كه به هیچ وجه قابلیت جمع میان آن ها وجود ندارد و از مباحث پارادوكیسكال و تناقض نما دانسته اند; برخی دیگر با تسامح و تساهلی چند مكمل یك دیگر دانسته و به سادگی میان آن دو جمع نموده اند; به گونه ای كه مردم سالاری دینی تركیب نوینی است كه اذهان همه را به خود مشغول نموده است. برای بسیاری این انگیزه شد تا در منابع دست اول دینی قرآن و سنت جستجو و پژوهش نمایند تا نگرش دین را درباره این رهیافت جدید بدانند; این انگیزه ای شد برای اندیشیدن و تأمل در مورد، نه تنها واژه و تركیب جدید بلكه درباره محتوای آن تا دیدگاه قرآن در این مورد چه باشد. تعریف مردم سالاری مردم سالاری، تركیبی جانشین برای معادل غربی آن دمكراسی در زبان امروز پارسی است. برای دریافت محتوای واژه نخست می بایست به خاستگاه آن رجوع كرد تا مفهومی دقیق از تركیب واژگان آن به دست آید. واژه دمكراسی (یا دموكراسی) از ریشه ی یونانی برخوردار است و از آن جا به زبان های دیگر غربی راه یافته است (Democratia)از دو واژه(Demos) به معنای «مردم» و (Kratos) به معنای حكومت گرفته شده است; بنابراین دمكراسی به معنای «حكومت مردم» است; اخیراً در زبان پارسی مردم سالاری به عنوان معادل مورد توجه قرار گرفته و كاربردهای فراوانی نیز یافته است.]فرهنگ علوم سیاسی، داریوش آشوری، ص ۸۸; فلسفه ی سیاسی اسلام، اسماعیل دارابكلایی، ص ۲۰۰ ـ ۱۹۸، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی[ خاستگاه پیدایش دمكراسی به عنوان یك نظام سیاسی در غرب به زمانی باز می گردد كه ناكارآمدی مسیحیت در پاسخ گویی به مشكلات مربوط به جنبه های حیات بشری به ظهور رسید; از این رو، دانشمندان، اندیشمندان و روشنفكران غربی به این نتیجه رسیدند تا حوزه ی كاركرد و حكمرانی الهی ـ دینی را به حیات فردی انسان محدود كنند و از دایره و دامنه ی نفوذ آن در اجتماعی و اداره آن بكاهند. بنابراین دو حوزه دیانت و سیاست (اداره اجتماع و نظام سیاسی) از هم جدا شد.]نظام سیاسی اسلام، محمدجواد نوروزی، ص ۱۵۲، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی; پرسش ها و پاسخ ها، استاد محمدتقی مصباح یزدی، ج ۱، فصل دوم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی[ پس از جدایی دو حوزه سیاست و دیانت از یك دیگر، غربی ها با این مسأله رو به رو شدند كه حكومت غیر دینی را می توان به دو شیوه و روش اداره كرد؟ یعنی پرسش این بود كه اكنون كه حوزه دیانت از سیاست جدا شده و خدا و كلیسا در امور اداره ی اجتماع نقشی را ایفا نمی كند، حكومت و اداره ی آن را باید به چه كسی سپرد؟ در این رهگذر به دو نتیجه و راه حل یعنی «حكومت دمكراسی» و «حكومت استبدادی» رهنمون شدند. در فرایند نسبت طولانی، از میان دو شیوه حكومت، حكومت دمكراسی گزینه ای بود كه اروپاییان را به خود جلب كرد و حكومت مردم بر مردم بر حكومت استبدادی فردی ترجیح داده شد. از این بیان ظاهر شد كه خاستگاه حكومت مردمی را باید در نارسایی دین در مدیریت جامعه یافت; به معنا پیدایش نظام اجتماعی ـ سیاسی حكومت دینی در غرب ریشه در ناكارآمدی دین در اداره حوزه اجتماع و سیاست دانست; از این رو، مسأله جدایی دین از سیاست و حكومت از دین حكومت های دمكراسی امری طبیعی و ذاتی به شمار می آید. بنابراین مردم سالاری یا حكومت مردمی مبتنی بر جدایی دین از سیاست پدید آمده است و به ظاهر انگیزه انتخاب این شیوه و روش اداره ی اجتماع و نظام سیاسی عدم امكان اجتماع دین و سیاست دانسته شده است. قرآن و مردم سالاری مسأله جدایی دین از سیاست از مسایل ریشه دار در تاریخ بشری است. همواره میان دو نظام دین و حكومت این مسأله مطرح بوده است كه هر یك چه جایگاه و نقشی را دارند؟ پاسخ به این پرسش بستگی به تعریف از دین و نقش و جایگاه آن دارد. از آن جایی كه امكان تعریف واحدی از دین و به طبع از نقش و جایگاه آن فراهم نبوده و نیست; هر كس به فراخور بینش و نگرش خود بر پایه مسأله ی هستی شناسی و جهان بینی، پاسخی مثبت و منفی داده است. بنابراین در جهت پاسخ گویی به این پرسش باید نخست به بینش و نگرش قرآن به مسأله هستی شناسی توجّه داشت تا سپس به خودی خود آشكار شود كه نقش و جایگاه دین در فرد و جامعه چیست؟ و این كه امكان جمع میان دین و دولت، دین و سیاست و دین و حكومت وجود دارد؟ یا چنین امكانی به طور ذاتی و طبیعی وجود ندارد، چنان كه متدینان غربی به ویژه مكتب پروتستانیزم به آن رسیده اند. به نظر می رسد كه در بینش و نگرش توحیدی قرآن و دین مبین اسلام، چنین تنگنایی كه غربیان درباره دین و سیاست با آن روبه رو شدند، وجود ندارد; چرا كه اسلام به جهت بینش توحیدی كل نگرانه اش، هیچ بخشی را از دایره آموزه های دینی بیرون نمی داند و هیچ محدوده ی خالی و فراغی را برای حضور قایل نشده است. دین اسلام در همه زمینه ها و جنبه های فردی و اجتماعی حضور پررنگی دارد و در هیچ جا، این امكان را برای «جای خالی دین» برای دیگر نامحرمان فراهم نیاورده است. به هر جاكه بنگریم و در هر حوزه ی فردی و اجتماعی كه نگاه كنیم، حضور دین و آموزه ها و احكامش را به خوبی و روشنی در می یابیم. خداوند در قرآن كریم درباره نقش و جایگاه پیامبران به عنوان نمایندگان خود در زمین و حاكمان و خلیفه می فرماید: «لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَـتِ وَ أَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَـبَ وَ الْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْط;]حدید/ ۲۵[ ما پیامبران خود را با دلایل روشن به سوی مردم فرستادیم و همراه آنان كتاب و میزان فرو فرستادیم تا این كه مردم عدل و قسط را خود (بر پایه آموزه ها و دستورهای فرو فرستاده شده) به پا دارند». این آیه شریفه اشاره دارد به این كه خداوند متعال به منظور برقراری عدالت در جامعه انسانی، قوانینی وضع كرده و آن ها را به وسیله پیامبران به شكل كتاب های آسمانی و قوانین الهی بیان نموده است; تا پیامبران به كمك مردم بتوانند در جامعه قیام به قسط و برپایی عدالت نمایند. پیامبران به مردم می آموزند كه چگونه در راستای نظام تكامل هستی و سعادت و خوشبختی خود گام بردارند و چگونه می توانند از ابزارهای موجود دنیوی برای ساخت دنیایی آباد اقدام كنند. چون یكی از اهداف خلقت و آفرینش انسان آن است كه زمین را آبادان كند و در عمران آن بكوشد. آبادانی زمین نیز نیازمند برنامه و سیاست های راهبردی و راهكارهای زیادی است كه در آیات الهی بیان شده است. بنابراین پیامبران و نمایندگان خدا در زمین همیشه در همه مسایل به ویژه نحوه ی اداره اجتماع و حكومت، برنامه، سیاست، نظر و حضور داشته اند. آیات دیگری از قرآن نیز ناظر به دخالت دین و پیامبران در مسایل حكومتی، قضایی و اجرایی است. از آن جمله می توان به آیات ۵۹ و ۵۸ نساء اشاره كرد; خداوند می فرماید: خدا به شما فرمان می دهد كه سپرده ها را به صاحبان آن ها رد كنید; و چون میان مردم داوی می كنید به عدالت داوری كنید. در حقیقت نیكو چیز است كه خدا شما را به آن پند می دهد. خدا شنوای بیناست; ای كسانی كه ایمان آورده اید، خدا را اطاعت كنید و پیامبر و اولیای خود را نیز اطاعت كنید. پس هر گاه در امری اختلاف نظر یافتید، اگر به خدا و روز بازپسین ایمان دارید، آن را به خدا و پیامبر عرضه بدارید. این بهتر و نیك فرجام تر است. و در ادامه از رجوع به طاغوت بر داوری بازداشته است ]نساء/ ۶۰[ و شرط ایمان را این دانسته است كه پیامبران را در آن چه اختلاف دارند و یا مایه اختلاف است، داور گردانند.]همان/ ۶۵[ و می افزاید: سپس از حكمی كه كرده ای در دل هایشان احساس ناخشنودی، ناراحتی و تردید نكنند و كاملاً سرتسلیم فرود آورند.]همان[ این قضاوت و داوری چنان از آیات بسیاری از قرآن بر می آید در محدوده امور دینی نیست بلكه امور دنیوی ایشان مانند اختلافات زن و شوهر، اختلافات ملكی و مانند آن ها و در زمینه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است. یكی دیگر از دلایل بر دخالت دین و پیامبران در حوزه های عمومی، آیاتی است كه بیانگر در برگیرنده و جامعیت دین و به ویژه دین اسلام است. در این آیات بیان شده كه دین خاتم به ویژه همه نیازهای مردم در زمینه های رابطه فرد با خود، فرد با دیگری، فرد با خدا و فرد با جامعه را بیان كرده است. حضور مستقیم پیامبر(ص) و معصومان در حوزه های عمومی نشان می دهد كه این حضور یك حضور دینی و به فرمان الهی و از واجبات بوده است نه یك امر معمولی و شخصی. بنابراین درباره مسایل حكومتی راهبردها و راهكاری دارد. نظام سیاسی اسلام از یك انسجامی مبتنی بر «امامت» برخوردار است. اما كسی است كه افزون بر آگاهی به قوانین كلی الهی و اطلاع بر خصوصیت های زمان و مكان، به تحولات اجتماعی و سیاسی علم و شناخت ژرفی دارد و با این دانش اقدام به عمل می نماید. در این نگرش، دین تنها عهده دار رابطه فردی حق و خلق یعنی عبادات نیست بلكه در حوزه روابط اجتماعی افراد با یكدیگر نیز حضور مستقیم و ملموسی دارد. مسایل سیاسی، حقوقی حكومتی نیز در حوزه ی عمومی و روابط اجتماعی تفسیر و تعبیر می گردد. اثبات مسأله نقش و جایگاه پیامبران در حوزه عمومی مختص ادلّه نقلی نیست; زیرا با برهان عقلی می توان به مهم دست یافت. برهان عقلی ثابت می كند كه نبوت عامه ویژه و مختص به زمین و یا زمانی خاص نیست، بلكه دامنه ی آن زمان عدم دسترسی به ولیّ معصوم(علیه السلام)را نیز در بر می گیرد; چرا كه انسان دارای روحی مجرد و حقیقی باقی، ابدی و پایدار است; و روح آدمی متأثر از اعمالی است كه در طبیعت و دنیا انجام می دهد. از این رو، باید رفتار فردی و اجتماعی او بر پایه و اساس قانون باشد كه افزون بر تأمین نظام طبیعی و اجتماعی او، نظام ابدی و جا و دانش را نیز تأمین نماید. دریافت چنین قانونی نیز منوط به ملكه ی عصمت است و در عصر غیبت نیز بشر را چون خورشیدی در پس ابر راهبری می نماید. بنابراین، پذیرش امامت و ولایت مستمر اولیای دین (از معصومان) چه پیامبران و چه امامان(ع)، امری عقلی و نقلی است و نمی توان این حضور را انكار كرد; زیرا ولایت مستمر، شرط دیگر «كمال دین» است; چون كه دین بدون ولایت، دین بدون سیاست است، و دین بدون سیاست نیز ناقص است. دین وقتی می تواند كامل باشد كه در همه حوزه های خصوصی و عمومی حضور و قوانینی خاصی را نیز برای هر حوزه داشته باشد; افزون بر آن اگر این قوانین مجری برای اعمال و اجرا نداشته باشد، بیهوده و بی فایده خواهد بود. بنابراین دین با حضور قانون و اجرای خود در حوزه های قانونگذاری، قانونگذاری و داوری، با اجرای مسایل حكومتی، تشخیص و تقدیم موارد تزاحم نظام اجتماعی، به سمت و سوی تكمیل نقش و جایگاه خود می رود و با این روش كمال خود را پیدا می كند.]ر.ك: شریعت در آیینه معرفت، آیهٔ الله جوادی آملی، ص ۱۱۳ ـ ۲۱۱، نشر رجاء; حكومت اسلامی و ولایت فقیه، آیهٔ الله محمدتقی مصباح یزدی، ص ۲۳، نشر سازمان تبلیغات اسلامی; رهبری در اسلام، محمدی ری شهری، ص ۱۳۶، نشر دارالحدیث[مؤلفه ها و شاخصه های مردم سالاری دینی یكی از ویژگی ها و شاخصه های مهم حكومت های مردم سالار و نظام دمكراسی، توجه به نظر و رأی اكثریت، و مشروعیت یافتن نظام سیاسی به آن است. بنابراین «اكثریت» و «مشروعیت» به عنوان شاخصه های مهم و با اهمیت در نظام مردم سالاری است. «اكثریت» در منطق بسیاری از صاحب نظران و پیشتازان فلسفه ی سیاسی جایگاهی نداشته است. «سقراط» از نخستین بنیان گذاران فلسفه سیاسی به شدت به حكومت اكثریت و توده ی مردم حمله می كند و در شكل پرسش می گوید: آیا موهوم پرستی نیست كه حرف عدد یا اكثرت، سبب خرد خواهد شد؟ آیا نمی بینیم كه در سراسر جهان، توده ی مردم نادان تر، خشن تر و ظالم تر از مردمان پراكنده و تنها هستند؟]ر.ك: تاریخ فلسفه سیاسی غرب، عبدالرحمان عالم ص ۶۹، ۷۰; جامعه مدنی، محمدهادی معرفت، ص ۶۶، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید[ویل دورانت ]۱۸۸۵ ـ ۱۹۸۱[ در بیان موضوعی به عنوان «آیا دمكراسی شكست خورده است؟» در ناشایستگی اكثریت می نویسد: درست است كه فشار و زور اكثریت (عددی) بر اقلیت بهتر از عكس آن یعنی فشار و زور اقلیت بر اكثریت است... ولی چنین امری، روح غرور عوام را بالا برده و به همان اندازه هم روح افراد فوق العاده را در هم شكسته و نبوغشان را عقیم نموده است... و هر چه بیشتر دمكراسی را می آزماییم، از ناشایستگی و دورویی آن بیشتر ناراحت می شویم.]لذات فلسفه، ویل دورانت، ترجمه عباس زریاب، ص ۳۴۰، به نقل از جامعه مدنی، ص ۶۶[ قرآن كریم اكثریت عددی را نقد می كند و در تحلیل نهایی بیان می دارد كه صرف اكثریت «حق» نیست بلكه معیار و ملاك امور دیگری چون ایمان، تقوا و عمل صالح است. از نظر قرآن اكثریت دارای این خصوصیات ویژگی هاست: مرض نیستند ]بقره/ ۱۰۰[، از حق گریزانند]مؤمنون/ ۷۰[، در گناه كردن پیشی می گیرند]مائده/ ۶۳[، فاسق هستند]آل عمران/ ۱۱۰[، مسرف هستند]مائده/ ۳۲[، مال حرام می خورند]توبه/ ۳۴[، از ظن و گمان پیروی می كنند نه از علم و دانش]یونس/ ۳۶[، شاكر نیستند]بقره/ ۲۴۳[، كفران نعمت می كنند]اسراء/ ۸۹[، غافلند]یونس/ ۹۲[، لقای پروردگار را باور ندارند]روم/ ۸[ به عهد و پیمان خود پایبند نیستند]انعام/ ۱۰۲[ از نظر قرآن، دلیل گمراهی اكثر از حق و حقیقت، زیاد بودن انگیزه های دنیوی از (حواس ظاهر و باطن) و كم بودن انگیزه حق و دین(الهی) است كه در راه عقل و فطرت است; از این رو تنها اكثریتی مورد تأیید است كه در راه حق و حقیقت گام بردارند و از صفات عالی برخوردار باشند. در آیات قرآن تنها به چنین اكثریتی توجه بوده است نه صرف اكثریت عددی; چنان چه اكثریت ركوع كنندگان مورد ستایش الهی قرار گرفته و به حضرت مریم دستور داده شد تا با اكثریت ركوع كند: «وَارْكَعِی مَعَ الرَّ كِعِین»]آل عمران/ ۴۳[ از این رو، اقلیت عددی نیز مورد تأیید و توجه قرآن نیست; بلكه اقلیت از جهت خصوصیاتی كه ذكر می كند و صفاتی را كه دارا می باشند مورد توجه است: مؤمن هستند]بقره/ ۸۸[، ذاكر و شاكرند]اعراف/ ۳ و ۱۰[، تابع شیطان نیستند]نساء/ ۳۸[، تابع علم و تفقه هستند]بقره/ ۸۳[ این اقلیت از نظر قرآن همان پیامبران اولیاء الله، صدیقان، شهیدان و صالحان هستند كه در سوره انعام درباره ایشان می فرماید: اینان كسانی هستند كه خداوند هدایتشان كرده، پس به هدایت ایشان اقتدا كن و از راه ایشان پیروی نما!; و علت این وجوب پیروی را در هدایت و پیروی از راه خدا می داند; تو ای پیامبر! به هدایت این پیروی كن كه در حقیقت هدایت آن ها، هدایت خداست. ▪ از مجموع آیات یاد شده می توان دریافت كه: ۱) اكثریت و اقلیت ارزش استقلالی خداوند و دلیل حقانیت نیستند; ۲) تبعیت از اكثریت بر پایه ظن و حدس به حق بودن گمراه كننده است; ۳) پس در راه انتخاب راه و حق، نیاز به برهان ضروری و لازم است; ۴) از آن جایی كه حركت اكثریت و انتخاب آنان بر اساس برهان و منطق نیست، نمی توان اكثریت را شاخصه ی حق و حقانیت بر شمرد; چنان چه اقلیت خود به تنهایی نیز نمی تواند معیار درستی باشد. بنابراین، اگر متعلق قلّت و كثرت چیز واحد و ممدوحی باشد، كثرت در نظر عرف و عقلا ارزش بیشتری می یابد; و اگر متعلق هر دو چیزی مذموم و ناپسند باشد، كثرت قبح بیشتری دارد; مثلاً اگر متعلق اقلیت و اكثریت ایمان آوردن به خدا و بر پایه برهان و منطق باشد به طور طبیعی اكثریت آن ستودنی است; و اگر كفر بر پایه ظن و حدس باشد اكثریت آن قباحت بیشتری پیدا می كند. از این رو، قرآن مشورت با اكثریت «مؤمن» را فرض و فرمانی الهی دانسته است و می فرماید: پس به بركت رحمت الهی با آنان نرم خو شدی و اگر تندخو و سخت دل بودی از پیرامونت پراكنده می شدند; پس از آنان در گذر و بر ایشان آمرزش بخواه، و در كارها با آنان مشورت كن; و چون تصمیم گرفتی بر خدا توكل كن]آل عمران/ ۱۵۹[ پس مشورت را با كسانی فرض كرده است كه پیرامون آن حضرت گرد آمده و به او ایمان آورده بودند. پس از چنین گروه و اكثریتی باید مشاوره خواست; و پس از مشورت، باز رهبر تصمیم گیرنده اصلی است. از این رو خطاب چنین است كه اگر تصمیم گرفتی یا تصمیم گرفتید تا شامل عموم باشد. و در سوره شوری درباره ی مسأله ی مشورت با اكثریت و عموم نیز به قید ایمان اشاره كرده می فرماید: «وَ الَّذِینَ اسْتَجَابُواْ لِرَبِّهِمْ وَ أَقَامُواْ الصَّلَوهَٔ وَ أَمْرُهُمْ شُورَی بَیْنَهُم»]شوری/ ۳۸[ و كسانی كه ندای پروردگارشان را پاسخ مثبت داده و نماز بر پا كرده اند و كارشان در میانشان مشورت است پس این مشورت در میان مؤمنان است; بنابراین اكثریت بدون قیود ایمان، عمل صالح و تقوا یك معیار ارزشی نیست. حضرت امیرمؤمنان(ع) نیز به اكثریت متقی و مؤمن به همین جهت توجه دارد كه می تواند كارایی بیشتری از خود نشان دهد; از این رو می فرماید: همواره با جمعیت های بزرگ باشید; چرا كه دست خدا با جماعت است و از تفرقه بپرهیزید، چرا كه انسان تك رو طعمه شیطان است; همان گونه كه گوسفند تك رو طعمه گرگ می شود.]نهج البلاغه، صبحی صالح، خطبه ۱۲۷[ در این جا حضرت به «دست خدا» اشاره می دارد كه نمی تواند در كنار كافر باشد بلكه دست خدا همواره با اهل ایمان است ولی این دست در صورتی كه با اكثریت مؤمنان است كارایی بیشتری را نشان می دهد و موجب حفظ انسان می شود; زیرا جماعت مؤمن با امر به معروف و نهی از منكر و آیینه بودن افراد انسانی را به سوی كمال می كشاند و از شرّ شیطان در امان می دارد. البته تفسیر و تحلیل دیگری نیز می توان ارایه داد; به معنا كه: ۱ ) آیات شوری مربوط به اموری هستند كه می تواند نظر اكثریت در آن مؤثر باشد مانند برنامه ریزی های اقتصادی; نه در امور الهی كه نظر اكثریت در آن ها هیچ تأثیری ندارد مانند مسأله منصب امامت و وصایت; ۲) دسته ای از آیات و روایات به اجتماعی بودن در مقابل فردگرایی و انزواطلبی نظر دارد; نه به اقلیت و اكثریت مورد بحث در عنوان; مانند روایت امیرمؤمنان(ع); ۳) دسته ای از آیات و روایات پیروی از اكثریت در مقام عمل و اجرا نظر دارد; مانند آیات ۴۲ سوره بقره و ۴۳ سوره آل عمران كه می فرماید: «وَ ارْكَعُواْ مَعَ الرَّ كِعِین; با ركوع كنندگان ركوع كنید»; «وَاسْجُدِی وَارْكَعِی مَعَ الرَّ كِعِین; ای مریم! به تنهایی سجده كن ولی ركوع را با ركوع كنندگان به جا آور!»; ۴) دسته ای نیز به تبعیت از اكثریت دعوت كرده; خاطر آن كه به حق نزدیك هستند نه به خاطر آن كه اكثریت را تشكیل می دهند، مانند مقبوله عمربن حنطه در بحث تعارض اخبار كه از امام صادق(ع) نقل می كند كه فرمود: از خبر شادی كه نزد اصحاب مشهور نیست دست فروگذار; چرا كه در آن چه مورد نظر همه است، شكی نیست.]اصول كافی، كلینی، ج ۱، ص ۶۸[ كشف واقع در این جا نه به خاطر اكثریت است بلكه به خاطر كثرت تتبع و تحقیقی است كه احتمال رخ دادنش در اكثریت بیشتر از اقلیت است; و اگر این طور نبود، و اگر این طور نبود، اجماع بدون كشف از قول معصوم(ع) باید صحبت می شد، به دلیل آن كه اكثر هستند و می دانیم كسی از شیعه امامیه این عقیده را نپذیرفته است. پس اكثریت به تنهایی دلیلی بر حقانیت نیست. درآمد آن چه از مطالب گذشته به عنوان درآمد می توان بیان داشت آن است كه قرآن اكثریت را ملاك بر حقانیت بر نمی شمارد. چنان كه «اقلیت» نیز دلیلی بر حقانیت نیست. از این رو از نظر قرآن مردم سالاری دینی در صورتی درست است و می تواند منشأ قدرت و مشروعیت شمرده شود كه از خصوصیات و صفات دیگری نیز برخوردار باشد. مردم سالاری دینی در صورتی حقانیت می یابد كه در راه حق و حقیقت، ایمان و عمل صالح و تقوای الهی حركت كند: و محدوده ی این نیز چنان كه دیدیم، در مسایل دنیوی و در حوزه ی برنامه ریزی است و نمی تواند پا را از این فراتر نهد و در محدوده تشریع گام بر دارد; زیرا تشریع امری مبتنی بر وحیانیت است. حضور مردم در صحنه های سیاست، از دیدگاه اسلام هر چند یك فریضه و شركت فعال همگان در حاكمیت و قدرت بخشیدن به هیأت حاكم به عنوان برگزیدگان امت یك وظیفه الهی ـ دینی است; و این مردم به عنوان منشأ قدرت در همه زمینه های سیاست گذاری و برنامه ریزی را اجرا هستند; ولی نمی توانند از این حدّ بیرون رفته و در وادی دیگری حركت نمایند. خط قرمزهای مردم سالاری در قرآن از همین جامعه معلوم و دانسته شده و تفاوت های بنیادی آن با مردم سالاری دمكراسی به خوبی نشان داده شده است. بی توجهی به این مسایل می تواند ما را در فهم و داوری درست در مسأله اسلام و مردم سالاری باز دارد. بنابراین ضرورت دارد با توجه به آیات قرآن از خط قرمزهای مردم سالاری آگاه شده و در محدوده ی بینش و نگرش و راهكارهای قرآنی در نظام سیاسی حركت كنیم.منبع:www. aftab.ir/خ
#دین و اندیشه#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 394]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها