تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
معرفی و فروش بوته گرافیتی ریخته گری
بهترین بروکر برای معاملات فارکس در سال 2024
تجربه رانندگی با لندکروز در جزیره قشم؛ لوکس‌ترین انتخاب
اکسپرتاپ: 10 شغل پردرآمد برای مهاجران کاری در کانادا
بهترین سایتهای خرید تیک آبی رسمی اینستاگرام در ایران
کدام رنگ کاغذ دیواری مناسب فضای شماست؟
چه چیزهایی دیگر در دکوراسیون مد نیست؟!
بررسی قیمت تیرچه + قیمت تیرچه کرومیت + قیمت یونولیت
خرید و قیمت ورق در مشاوران آهن + [مشاوره رایگان]
تی‌وی وال: ایده‌ای نوین برای دکوراسیون داخلی
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1812730426
نزول دفعى و تدريجى قرآن
واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
نزول دفعى و تدريجى قرآن خداى سبحان در سوره مباركه «قدر» مىفرمايد كه ما قرآن را در شب قدر نازل نموديم «انّا انزلناه فى ليلة القدر» (1) و در جاى ديگر نزول قرآن را در شبى مبارك ميداند: «حم * و الكتاب المبين * انا أنزلنا فى ليلة مباركة انّا كنّا منذرين» (2) جمع اين دو آيه و برخى آيات ديگر، نشان مىدهد كه قرآن كريم به صورت دفعى در شب مبارك قدر نازل گرديده است . از سوى ديگر، تاريخ مسلم و شأن نزول آيات، نشانگر آن است كه قرآن، به صورت تدريجى و در طى بيست و سه سال نازل شده و در خود قرآن نيز آياتى بر نزول تدريجى اجزاى آن تصريح دارند. در آيه كريمهاى فرموده است: «و قرانا فرقناه لتقراهُ على الناس على مكث و نزلناه تنزيلاً» (3) يعنى، قرآن را متفرق نازل نموديم تا تو آن را به تدريج دريافت كنى و به تدريج بر مردم تلاوت نمايى. و در كريمه ديگرى، اعتراض كافران را بيان مىفرمايد كه مىگفتند چرا قرآن بر تو، مانند تورات موسى، يكباره نازل نشده؟ «وقال الذين كفروا لولا نزل عليه القرآن جملةواحدة» (4) . خداى سبحان در جواب اين اعتراض. خطاب به رسول اكرم(ص) مىفرمايد: «كذلك لنثبت به فؤادك و رتلناه ترتيلا» (5) يعنى نزول تدريجى قرآن، براى تثبيت قلب تو است . بنابراين، ظاهر آيات قرآنى در مسئله كيفيت نزول قرآن، متفاوت است ؛ برخى از آنها بر نزول دفعى و يكباره قرآن و برخى ديگر بر نزول تدريجى و در طول زمان رسالت آن حضرت دلالت دارند. اين معنا از نظر قرآنشناسى مسلم است كه هرگز اختلاف و تعارضى بين آيات كريمه قرآن وجود ندارد، چه اينكه خود قرآن در اين باره مىفرمايد: «ولو كان من عند غير اللّه لوجدوا فيه اختلافا كثيرا» (6) يعنى اگر اين قرآن، از نزد غير خداى سبحان مىبود، به طور يقين، اختلاف فراوانى در بين آياتش راه مىيافت ولى از آنجا كه از ناحيه ذات اقدس اله است، هيچ گونه تعارض و اختلافى در آن راه ندارد، بلكه هماهنگى و انسجام فوقالعادهاى نيز در سراسر آن به چشم مىخورد «اللّه نزل أحسن الحديث كتاباً متشابهاً مثانى» (7) . قرآن كريم كه تجلى ذات اقدس اله است، بهترين گفتارى است كه آياتش متشابه و مثانىاند. با يكديگر تشابه و هماهنگى و همبستگى دارند، نه تنها اختلاف ندارند، بلكه مكمل و تمام كننده يكديگرند. براى هر كدام از دو دسته آيات ياد شده محملى است كه با محمل ديگر هماهنگ است، براى تبيين انسجام بين آيات مزبور مىتوان چنين گفت: قرآن كريم دو نزول داشته كه يكى به صورت دفعى انجام گرفته است و ديگرى به صورت تدريجى، و هر دسته از آيات فوق نيز دلالت بر يكى از اين دو گونه نزول دارند . نقد يك نظر برخى براى جمع نمودن ميان اين دو دسته از آيات،گفتهاند: قرآن كريم تنها يك نزول تدريجى داشته و آياتى كه دلالت بر نزول قرآن در شب مبارك قدر دارند، مربوط به آغاز نزول قرآن است كه در شب قدر صورت گفته است؛ زيرا شروع كارهاى مهم و متدرج، مبدأ تحقق آن به حساب مىآيد، پس به لحاظ مبدأ نزول گفته شده كه قرآن در شب قدر نازل شده است . اين سخن با ظاهر قرآن سازگارى ندارد؛ زيرا ظاهر آنجا كه فرمود«انا أنزلناه فى ليلة القدر» (8) و نيز در سوره مباركه «دخان»، كه نخست به قرآن و كتاب مبين قسم مىخورد و سپس مىفرمايد: ما آن را در شب مباركى نازل نموديم، مجموع قرآن مقصود است نه بخشى از آن. علاوه بر اينكه خود قرآن مىفرمايد: نزول قرآن در ماه مبارك رمضان صورتپذير است: «شهر رمضان الذى أنزل فيه القرآن» (9) و چون شب قدر هم در ماه مبارك رمضان است پس اگر منظور، اولين نزول قرآن باشد نه همه آن، آغاز رسالت بايد در ماه رمضان باشد؛ در حالى كه تاريخ مسلم اماميه بر آن است كه بعثت آن حضرت در ماه رجب واقع شده است. و اگر منظور، آغاز نزول وحى نباشد، اختصاصى براى شب مبارك و ليله قدر نيست؛ زيرا هر بخشى از قرآن در زمانى خاص نازل شده است. بنابراين، ماه مبارك و شب مبارك، ظرف نزول تمام قرآن است نه خصوص آيات آغازين آن - و گرنه بايد مبدأ رسالت، ماه مبارك رمضان باشد نه ماه اصب رجب - و نه بخشى از مجموع قرآن ؛ زيرا در آن صورت، ميان ماه رمضان و غير آن فرقى نمىبود. (10) بيان استاد علامه طباطبايى (رضوان اللّه تعالى عليه) استاد علامه طباطبايى (قدس سره) در تفسير وزين «الميزان» فرمودهاند: قرآن كريم در دو مرتبه نازل شده؛ مرتبهاى كه از آن بسيط و يكپارچه و مصون از تغيير است و مرتبه ديگرش به صورت تفصيلى و غير بسيط است و صلاحيت تغيير و تحول به گونه ناسخ و منسوخ و مانند آن را دارد. آنچه كه در شب مبارك قدر بر قلب مطهر رسول اكرم (ص) نازل گرديده، همان مرتبه بسيط قرآن است و آنچه كه در طى دوران رسالت بر آن حضرت (ص) نازل شده، همان مرتبه تفصيلى و غير بسيط است كه با ناسخ و منسوخ همراه است. (11) اين تحقيق ايشان اگر چه با بعضى از شواهد قرآنى و روايى، قابل تطبيق است، ليكن بايد عنايت نمود كه نزول قرآن كريم در شب قدر نمىتواند به صورت بسيط محض باشد؛ زيرا به فرموده خود قرآن، شب قدر شبى است كه هر امر حكيم و يكپارچهاى تفريق و تفصيل مىيابد «فيها يفرق كل أمر حكيم» (12) شب قدر، شب تقدير و اندازهگيرى و گسترش است و چنين شبى با آن مرتبه از قرآن كه بسيط محض است تناسبى ندارد، و قرآن، مانند امور ديگر، هم داراى مرحله «حكيم» بسيط، واحد، ثابت و مانند آن است و هم داراى مرحله «تفريق» تركيب، تكثير تدريج و نظير آن. آنچه در شب مبارك قدر نازل مىشود بايد مناسب با تفريق باشد نه جمع، چون در آن شب هر چيز حيكم و جمع، به صورت تفريق ارائه مىشود . نزول اجمالى در عين كشف تفصيلى پيش از اين گفته شد كه قرآن كريم داراى سه مرتبه عالى، متوسط ونازل است، مرتبه عالى قرآن همان ام الكتاب و كتاب مكنونى است كه در مقام لدن و نزد ذات اقدس اله مىباشد؛ مرتبه متوسط قرآن همان است كه در دست فرشتگان مقرب و كرام برره است، و مرتبه نازل آن هم عين قرآنى است كه لازمهاش الفاظ و مفاهيم است و به صورت عربى مبين تنزل يافته و جامعه انسانى در خدمت آن است. مرتبهنازله قرآن به صورت تفصيلى و در طى ساليانى نازل شده و اين نزول هم نزولى تدريجى است كه در اين قسمت بحثى نيست. رسول اكرم (ص) در مرتبه عاليه، قرآن را با مرتبه عاليه قلب دريافت كردهاند و در مرتبه نازله، قرآن را با سمع و بصر قلب گرفتهاند و در شب قدر، با مرتبه متوسطه قلب. مرتبه عالى قرآن كه در مقام لدن جاى دارد، حقيقتى بسيط و محض است كه هيچ گونه كثرت و تفصيلى در آن راه ندارد ونزول آن مرتبه، بر وجود مبارك رسول گرامى اسلام (ص) در شب معراج و بدون واسطه فرشتگان وبه صورت مستقيم رخ داده است و چنانكه پيش از اين گفته شد، حضرت رسول اكرم (ص) در مقامى حقيقت مكنون قرآن را از ذات اقدس اله تلقى نمودند كه فرشته مقرب و جبرئيل امين گفت: «لو دنوت أنملة لا حترقت» (13) . مقام «لدن» مقام قضاى الهى است و همان مرتبه بسيط محض قرآن كه حضرت رسول (ص) آن را در مقام رفيع و بلند و بدون واسطه دريافت نمودند؛ قرآن در شب قدر، كه هر قضايى در آن «قدر» مىشود، توسط جبرئيل كه روح امين است بر قلب مطهر پيامبر (ص) نازل شد: «نزل به الروح الامين * على قلبك لتكون من المنذرين» (14) البته در اين مرحله، مرتبه بسيط محض قرآن، از بساطت محض مقام «لدن» خارج شده است و نوعى تفصيل يافته كه متناسب با شب قدرى است كه هر محكمى در آن تفصيل مىيابد: «فيها يفرق كل أمر حكيم» (15) . بنابراين، آنچه كه در شب مبارك قدر نازل گرديده، مرتبه متوسطى است بين مرتبه عالى بسيط و مرتبه نازل تفصيلى آن. و از اين جهت، چون بسيط است با نزول دفعى در شب قدر متناسب است و چون بسيط محض نيست و نوعى تفصيل در آن وجود دارد، با تقديرى بودن شب قدر و تفريق تناسب دارد. (16) پاسخ به يك اشكال با اين بيان، ابهام و اشكال ديگرى نيز حل مىشود كه اگر شب قدر، شب اندازهگيرى است و لازمهاش عدم بساطت قرآن است پس چرا از كلمه «انزال» استفاده شده است ؟ ماده «نزل» اگر به باب افعال برود، مىشود «انزال» و استعمالش بدون قرينه در امور دفعى است نه تدريجى و تفصيلى. و اگر اين ماده به باب تفعيل برود، مىشود «تنزيل» و استعمال آن در امور تدريجى و تفصيلى است نه دفعى و يكپارچه و بسيط؛ مگر با شاهد و قرينه . در آياتى كه نزول قرآن را در شب قدر بيان مىدارد از كلمه «انزال» استفاده شده نه «تنزيل» و اين خود مانعى براى اثبات نزول دفعى قرآن در شب قدر است؛زيرا اگر چه كلمه «انزال» با نزول دفعى سازگارى دارد و متناسب است ولى با تقديرى بودن و تفصيلى بودن شب قدر سازگارى ندارد. رفع اين مشكل، با بيان گذشته روشن مىشود كه گرچه قرآن نازل شده و در شب قدر، امرى بسيط و يكپارچه است ولى در عين بساطت و اجمالى كه دارد، واجد نوعى تفصيل نيز هست كه هماهنگ با تقديرى بودن شب قدر است و كلمه «انزال» اگر در اين باره نازل شده است، از جهت جنبه بساطت قرآن در اين شب است. جمع بين اجمال و تفصيل و نيز بين بساطت و تركيب و جمع و تفريق، در بحثهاى آينده روشن مىشود . شايد آنچه در اين باره رسيده است كه همه قرآن در ماه مبارك و شب قدر يك جا نازل شده ناظر به همين معنا باشد، نه مانند الواح موسى (عليه السلام)، كه به صورت كتاب دفعى و مدون معنوى (نه صورى) بر رسول اكرم (ص) نازل شده باشد. چون چنين نزول دفعى با حكمت تدريجى بودن آنكه در برخى آيات بازگو شد، هماهنگ نيست. البته نزول دفعى آن به اين معنا امتناع عقلى ندارد. ليكن در اين حال آن حكمت ياد شده ناظر به حال امت اسلامى خواهد بود، نه به لحاظ شخص رسول اكرم (ص). تبيين «اجمال در عين كشف تفصيلى» مقصود از «اجمال» همان بساطت و غير تفصيلى بودن است نه به معناى خلاصهگيرى و ابهام. خلاصهگيرى از چيزى، همراه با ابهام است. مثلاً اگر در آغاز بخش خبرى گفته مىشود: «خلاصه اخبار»، اين خلاصه خبر، مبهم است و نياز به شرحى دارد كه در «مشروح اخبار» مىآيد و ابهامش را بر طرف مىسازد. پس اجمالى كه درباره نزول قرآن در شب قدر گفته مىشود، از اين نوع نيست . در علم اصول هم «علم اجمالى» مطرح است و آن علمى است كه همراه با دو جهل باشد؛ زيرا در علم اجمالى، اصل جامع ميان دو طرف معلوم است، اما هر يك از دو طرف مجهولند، مقصود ما اين نوع از اجمال هم نيست؛ چون در اجمال قرآن هيچ گونه جهل و ابهامى وجود ندارد، يكپارچه نور و علم است كه فرمود: «و أنزلنا اليكم نوراً مبيناً» (17) اجمال در اين بحث، در مقابل تركيب و تفصيل، و به معناى بساطت است. براى مثال مىتوان از ملكه اجتهادى و علمى فقيه يا حكيم نام برد. «ملكه اجتهاد»، امرى بسيط و مجمل و بى تركيب و تفصيل است ولى مسائل تفصيلى فقه، همگى از آن استخراج و استنباط مىشود و آن امر مجمل كه در قلب فقيه و حكيم وجود دارد، در عين حال كه مجمل و بسيط است، شامل و واجد احكام تفصيلى فقه است .حيكم نيز در مراحل «عقل مستفاد» ،ملكه مجملى دارد كه در عين اجمالش، همه مسائل جهان بينى فلسفى را در بر دارد .در شب قدر، همه معارف قرآن به طور مجمل و بسيط، نظير ملكه اجتهادى در فقه و نظير اقتدار حكيم بر جهان بينى فلسفى، نازل گرديد. بنابراين، در قرآن كريم دو گونه تفصيل ممكن است باشد، يكى تفصيلى تدريجى كه در مرحله نازل قرآن است و ديگرى تفصيلى كه در ضمن بساطت وجود دارد كه تفصيل اخير مربوط به قرآن نازل شده در شب قدر است. اين قرآن بسيط در عين حال كه بسيط است، همه كمالات كثير را دارد، اما اين كمالات كثير به نحو لف و بساطت در آن وجود دارند و اين كثرت در طول آن وحدت است و نه در عرض آن. چنين نيست كه اجمال و تفصيلش هم عرض يكديگر باشند بلكه يكى شامل و واجد ديگرى است و بسيط است كه مفصل را در خود دارد و اگر چنين نبود، جمع بساطت و تركيب، و اجمال و تفصيل از يك جهت و در يك مرتبه ممكن نبود و موجب تناقض محال مىگشت. پىنوشتها (1) سوره قدر، آيه 1. (2) سوره دخان، آيات 3 - 1 . (3) سوره اسراء، آيه 106 (4) سوره فرقان، آيه 32 (5) سوره فرقان، آيه 32 (6) سوره نساء آيه 82 (7) سوره زمر، آيه 23 (8) سوره قدر، آيه 1 (9) سوره بقره، آيه 185 (10) براى تحقيق بيشتر، رك: تفسير تسنيم، ذيل آيه185 سوره بقره. (11) الميزان، ج.2 ص 18 - 15 (12) سوره دخان، آيه 4 (13) بحار، ج.18 ص 382 (14) سوره شعراء، آيات193 و 194 (15) سوره دخان، آيه 4 (16) شايد بتوان اين مطلب را از بحث استاد علامه (رض) درباره آيه اول سوره هود استفاده كرد. (17) سوره نساء آيه 174 حضرت آية اللّه جوادى آملى ، تفسير موضوعى قرآن كريم (قرآن در قرآن)
#دین و اندیشه#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[مشاهده در: www.rasekhoon.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1951]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها