تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1834669993
بررسی طرح تحول دروس معارف؛ آموزش نيازمحور از طرح تا اجرا
واضح آرشیو وب فارسی:مهر: یادداشت؛
بررسی طرح تحول دروس معارف؛ آموزش نيازمحور از طرح تا اجرا
شناسهٔ خبر: 2516430 جمعه ۲۲ اسفند ۱۳۹۳ - ۰۹:۳۷
دین و اندیشه > اندیشکده ها
موفقيت در تدريس و دستيابی به اهداف آموزشی دروس معارف اسلامی با ملاحظه نيازهای دانشجويان در فرايند آموزش ميسر است. به گزارش خبرگزاری مهر، دروس معارف اسلامی با هدف ارتقای آگاهی های دینی به منظور تقویت فکر و اندیشه و رشد بعد ایمانی و تزکیه جانهای نسل جوان و فرهیخته دانشگاهی طراحی شده است. دست یابی به این هدف مهم نیازمند توجه به ابعاد مختلف این دروس، تقویت و ارتقاء توانایی های علمی و روشی استادان معارف اسلامی و همچنین توجه جدی به مطالبات منطقی و نیازهای دانشجویان در دانشگاههاست.معاونت آموزشی و پژوهشی استادان و دروس معارف اسلامی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، رهنمودهای روشنگرانه مقام عظمای ولایت را در خصوص دروس و استادان معارف اسلامی در رأس برنامه ها و فعالیت های خود قرار داده و بر اساس استاندارهای آموزشی در ابعاد مختلف، جهت ارتقای محتوای آموزشی، کارآمدی استادان معارف اسلامی و نیز توجه به نیازهای دانشجویان برنامه ریزی و اقدامات مؤثری را برای رشد کیفی این دروس انجام داده است که "طرح آموزشی نیازمحور" از جمله آن اقدامات است.در این راستا، مدیریت ارتقاء و کارآمدی استادان معارف اسلامی با طراحی کارگاه های آموزشی نیـــازمحور درصدد ارتقاء مهارتهای روشی استادان دروس معارف اسلامی جهت بارورتر کردن کلاسهای این دروس در دانشگاه ها و تقویت مشارکت حداکثری دانشجویان در کلاسهای دروس معارف اسلامی است.توجـه به نيازهاي فراگيران در فرايند ياددهي ـ يادگـيري، مشارکت آنان را در فعاليتهاي آموزشي تقويت کرده و در ايجاد ارتباط مؤثر دانشجويان با استاد و محتواي آموزشي و در نهايت يادگيري پايدار (تغييرات مطلوب رفتاري) نقش آفرين است. هر دو، يعني توجه به نيازهاي دانشجويان و نيز انجام فعاليتهاي مشارکتي دانشجويان در فرايند آموزش، چه در فعـاليتهاي حين تدريس و چه بعد از آن به يادگيري مؤثر مي انجامد. اين ملاحظات علاوه بر حيطه شناختي، حيطه نگرشي (عاطفي) را نيز ارتقا مي‌بخـشد و عاملي مهـم در ايجاد تغييرات مثبت در انديـشه، باورها و رفتارهاي دانشجويان بهشمار مي رود.بنابراين، مي توان گفت موفقيت در تدريس و دستيابي به اهداف آموزشي دروس معارف اسلامي، با ملاحظه نيازهاي دانشجويان در فرايند آموزش ميسر است. بايد به اين اصل به عنوان يک مفهوم کليدي توجه داشت که يادگيري در اختيار و کنترل يادگيرنده است، در اين صورت، تا زماني که آموزش به نيازهاي فرد توجه نکند، دانشجويان تمايلي به يادگيري پيدا نخواهند کرد و در نتيجه فرايند آموزش و اهداف آن مختل شده و با توجه به اصول حاکم بر يادگيري، کم توجهي به نيازهاي دانشجويان عملاً فعاليتهاي آموزشي را در گرداب بي فايدگي گرفتار مي کند.در واقع، منظور از آموزش نيازمحور مجموعه اي از اقدامات آموزشي و تربيتي مبتني بر اصول حاکم بر يادگيري و ارزشهاي الهي است که مبدأ و خاستگاه کليه فعاليتهاي کلاسهاي دروس معارف اسلامي نيازهاي دانشجويان است. تحليل دقيق اين نيازها و ملاحظات مبنايي آن تبيين خواهد شد.به طور مختصر آنچه مي خواهد در اين طرح تحقق يابد، موارد زير است:۱. شناسايي نيازهاي دانشجويان به معناي خاص آن که در مباحث بعدي تشريح شده است.۲. تعيين نقاط آغاز و عزيمت استاد در مباحث درسي به منظور برقراري ارتباط مؤثر دانشجويان با دروس معارف اسلامي.۳. استفاده از ظرفيت هاي مختلف روشي و محتوايي براي ارتقاي اثربخشي دروس معارف اسلامي بيش از آموزش مفاهيم انتزاعي.۴. ايجاد رويکري کاربردي در يادگيري دروس معارف اسلامي و خروج از رکود حاکم بر کلاسهاي درسي که در غل و زنجير مفاهيم انتزاعي و بعضاً غيرکاربردي گرفتارند.۵. رهايي از روش هاي سخنراني يک طرفه و خسته کننده که انگيزههاي مشارکت دانشجويان را تضعيف کرده و استعدادهاي دانشجويان را شکوفا نمي‌کند.۶. ايجاد فضاي پويا و زنده در کلاسهاي درس معارف اسلامي به صورتي نظام مند بر اساس روش هاي علمي به منظور تأثير در انديشه و عواطف دانشجويان به منظور دست يابي به اهداف فراآموزشي (تربيت مذهبي) دروس معارف اسلامي.۷. توجه به نیازهای سطحی و فعلی دانشجویان و انتقال آنان از این نیازها به نیازهای واقعی زندگیضرورت اجراي روش نياز محور در دروس معارف اسلامي بحث از ضرورت اجراي اين طرح به اهداف خرد و کلان تدريس ارزشهاي اعتقادي و سياسي دروس معارف اسلامي در راستاي اهداف انقلاب فرهنگي نظام مقدس جمهوري اسلامي برمي گردد؛ بنابراين، لازم است ابتدا به ضرورت دروس معارف اسلامي نيم نگاهي افکنده، سپس اختصاصاً ضرورت اجراي طرح نياز محور را تبيين کنيم. بي شک ملاحظات و رهنمودهاي روشنگرانه مقام معظم رهبري مدظّله و انتظارات ايشان از دروس و استادان معارف اسلامي راهگشاي اين حرکت خواهد بود.الف) دروس معارف اسلامي؛ اهداف و بايسته هاآموزش مباني نظري تفکر ديني و انقلاب اسلامي از ابعاد مختلف ضرورتي انکارناپذير است:- متخصصان براي انجام وظايف شغلي و تخصصي خود در هر جامعه‌اي علاوه بر آگاهي‌هاي اختصاصي رشته تحصيلي شان نيازمند دانش، نگرش و مهارت لازم نسبت به ارزشهاي جامعه اي هستند که در آن زندگي مي کنند. در اين راستا، برخي کشورها نيز دروسي را مرتبط با ارزشهاي اجتماعي خود به دانشجويان ارائه مي کنند.- يکي از مهم ترين وظايف حاکميت هاي خدامحور رشد و گسترش حقايق آسماني و تعالي روح و جسم انسانها متناسب با آن آموزه هاست. قرآن کريم ايجاد زمينه براي تعالي فرد و جامعه و اجتناب انسانها از تعدي به حدود الهي و تحقق هدف آفرينش را وظيفه حاکمان الهي و مجموعه مديريتي چنين نظامهايي دانسته و مي فرمايد: «الَّذينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُورِ». قرآن کريم هدف آموزش دين را خدا ترسي و اعتراف به وحدانيت خدا اعلام کرده و فرموده است: «هذا بَلاغٌ لِلنَّاسِ وَ لِينْذَرُوا بِهِ وَ لِيعْلَمُوا أَنَّما هُوَ إِلهٌ واحِدٌ وَ لِيذَّكَّرَ أُولُوا الْأَلْبابِ» . بنابراين، آموزش معارف ديني براي دست يابي به اهداف آيات الهي امري انکار ناپذير بوده و از هدفهاي متعالي نظام جمهوري اسلامي محسوب مي شود.- هر انسان فرهيخته اي ـ صرف نظر از رشته اختصاصي ـ در زندگي خود به آگاهي ها و مهارت هايي نيازمند است که بتواند باورها و عقايد خود را با تعقل و مبتني بر معرفت سازماندهي کند و در مقابل توطئه هاي دشمنان باورها و ارزشها توان ايستادگي داشته باشد و در صورت لزوم از کيان اعتقادات خود و خانواده اش دفاع نمايد. خداي متعال انسانها را در مقابل نظام اعتقادی و اخلاقی خانواده مسئول مي‌داند، چنان که فرموده: «يا أَيهَا الَّذينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْليكُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ عَلَيها مَلائِكَةٌ غِلاظٌ شِدادٌ لا يعْصُونَ اللَّهَ ما أَمَرَهُمْ وَ يفْعَلُونَ ما يؤْمَرُونَ». بي شک انجام چنين وظيفه اي بدون آگاهي هاي نظامند به دست نمي آيد، ايجاد و بالندگی چنين ساختاري يکي از مهمترین وظايف نظامهاي خدامحور است و بازوي تواناي اين کار در دانشگاه ها گروههاي معارف اسلامي است.مقام معظم رهبري نيز در بيانات روشنگرانه خود در مورد مؤلفان کتاب‌هاي معارف اسلامي، مدرسان و محتواي آموزشي اين دروس نکات ارزشمندي را ايراد فرموده اند:"آنچه که به نظر بنده در درجه اول اهميت قرار دارد، فکر و دل مخاطبان شماست؛ اولاً فکر، ثانياً دل. فکر به معناي اين است که بايستي بنيه اعتقادي اين جوان را تقويت کنيد. جوان در معرض تحويل و تحول است، در معرض تغيير است. مؤثرات، امروز حجم خيلي زيادي در دنيا دارد. بنيه فکري جوان را بايد جوري تقويت کنيد که نه فقط متأثر از عوامل سلبي و معارض و معاند نشود، بلکه بتواند بر روي محيط خود اثر هم بگذارد؛ بايد بتواند نورافشاني کند، محيط خودش را با مباني و معارف اسلامي آشنا کند، در اين راه پيشقدم باشد، نيروي پيشرو باشد. از لحاظ فکري بايست يک چنين حالتي پيدا کند ."مسئولیت خطیر گروه های معارف اسلامی در دانشگاه ها اصلاح نظام معرفتی، تقویت بنيه فکري و ارتقاي نگرش ديني و ایمانی جوانان فرهیخته دانشگاهی است، اما چنین رسالت مهمی بدون همکاری همه جانبه عوامل آموزشي و تربيتي جامعه، خصوصاً نهـاد های فرهنگی و تربیتی دانشگاه میسر نیست. اين مهم با اصلاح و ارتقاء مستمر کیفیت محتوای آموزشی دروس معارف اسلامی، افزایش کارآمدی محتوایی و روشی مدرسان معارف اسلامی و توجه جدی به نیازهای دانشجویان در این دروس بر اساس یک برنامه جامع راهبردی تا حدود قابل توجهی تحقق پذیر است:اول: اصلاح نظام معرفتيايجاد يک نظام معرفتي متقن متناسب با زبان روز، فکر و ادبيات دانشجويي که در محتواي آموزشي متبلور مي شود، ميسر خواهد بود. مقام معظم رهبري ميفرمايند:"بايد کلاس معارف بگذاريد؛ معارف متقن با زبان روز، متناسب با فکر دانشجو، متناسب با ادبيات دانشجو بايستي ارائه بدهيد؛ اينها کارهاي لازم و اجتناب‌ناپذيري است. به لسان قوم حرف زدن، يک مصداقش اينجاست. با زبان دانشجو بايد حرف زد. با ادبياتي که براي دانشجو قابل فهم است، بايد حرف زد. اي بسا ادبياتي است که در يک محيطي کارساز است، کارآمد است، اما در محيط ديگري کارآمد نيست ."دوم: نفوذ در قلب و دل دانشجويانعدم کفايت ارتقاي بنيه علمي و نظري در مسير رشد و تعالي انسان از صدر اسلام تاکنون مورد توجه رهبران ديني و فرهيختگان اجتماعي بوده است. لزوم توجه به کارکردهاي ايماني افراد در سايه يافتن حالت خشوع و تسليم در مقابل فرمان پروردگار امري فراتر و البته مهم تر از معرفت نظري است. توجه به اين امر در سرلوحه اهداف دروس معارف اسلامي ضروري است. مقام معظم رهبري مي فرمايند:"از لحاظ قلبي که ذکر مي کنيم، به خاطر اين است که براي عروج انسان، بلکه براي ثبات انسان در صراط مستقيم، حقيقتاً فکر به تنهائي کافي نيست. علاوه بر جنبه اعتقادي، جنبه قلبي و روحي لازم است؛ حالت طوع لازم است، حالت خشوع لازم است، حالت ذکر و توجه به خدا براي انسان ضروري است. اگر اين بود، خيلي از کمبودها را جبران خواهد کرد. اگر اين نبود، قدرت فکري و قدرت استدلال و احتجاج، در بسياري از مواقع به کمک انسان نخواهد آمد و کمکي به انسان نخواهد کرد. با نصيحت، با موعظه حسنه، با رفتار خوب، بايد دل جوان را نرم کرد؛ او را به خشوع و توسل و توجه و تذکر آشنا کرد؛ نماز را براي او درست تبيين کرد؛ ذکر الهي را براي او درست تبيين کرد. اين مي شود پشتوانه آن فکر. اگر اين شد، آن وقت آن استقامت فکري ديگر بي‌زوال خواهد بود. در ميدان عمل، اين لينت قلب، اين توجه و تذکر، به درد انسان ميخورد؛ اوست که انسان را محکم نگه مي دارد؛ اين چيز لازمي است. اين دو چيز را بايد در جوان تقويت کرد."سوم: استفاده از روشهاي مناسب براي دست يابي به اهداف مذکوريادگيري، امري روشمند و جهتدار است. بدون اِعمال روشهاي صحيح و نظام مند دست يابي به اهداف فوق ميسر نيست. مبدأ همه تلاشهاي علمي دانشجويان وجود انگيزه و احساس تناسب ميان مفاهيم و مطالب آموخته شده با نيازهاي زندگي آنان است. غفلت از اين امر باعث ايجاد فاصله غيرقابل عبور ميان دانشجو و استاد خواهد شد. يکي از راههاي مهم آشنايي استادان دروس معارف اسلامي با نيازهاي دانشجويان، آگاهي آنان از ادبيات و محيط دانشجويي است. مقام معظم رهبري در تبيين اين مسئله مي فرمايند:"اگر چنانچه انسان با ادبيات محيط جوان و محيط دانشجويي آشنا نباشد، از اين ادبيات استفاده نکند، راه ارتباط فکري بسته خواهد شد و تأثيرگذاري کم خواهد شد. پس به لسان قوم بودن خيلي لازم است ."بنابراين، توجه به روشهايي که انگيزه دانشجويان را براي يادگيري مؤثر تحريک و تهييج کند و سبب شود آنان آموزش را امري مفيد و در راستاي نيازهاي خود بدانند، ضرورتي انکارناپذير است .ب) ضرورت اجراي روش تدريس نياز محوربيشک همه دلسوزان نظام آموزشي خصوصاً مسئولان مرتبط با دروس معارف اسلامي و نيز استادان اين دروس همگي دغدغه تعليم و تربيت و ارتقاي معنويت در ميان نسل جوان فرهيخته و دانشگاهي جامعه را دارند.به دلیل تلاش های جهادی بسیاری از مدرسان معارف اسلامی در دانشگاه ها و باورهای عمیق شان به ارزش های الهی نظام مقدس جمهوری اسلامی با وجود مشکلات جدی و کاستيهاي فراوان، موفقيت هاي چشمگيري در برخي دانشگاهها به دست آمده است. تجربههاي موفق بسياري از استادان معارف اسلامي آنان را به مرجع پرسشهاي فکري، مشاوره در امور مختلف زندگي و ملجاء و پناهگاه اعتقادی و عاطفي دانشجويان مبدل ساخته که ناديده انگاشتن آنها ناشکری است، اما اين موفقيتها غالباً به تجارب فردي چنین استادانی باز می گردد.تجربه اجراي دهها کارگاه روش تدريس و ارزشيابي از آموختههاي دانشجويان که براي استادان معارف اسلامي کشور اجرا شده، نشان مي دهد موفقيت استادان معارف اسلامي غالباً به سلايق فردي و ذوق و تلاش انفرادي آنان باز مي‌گردد و کمتر تابع يک چارچوب مدون و روشمند در حيطه تربیت و آموزش معارف اسلامي در دانشگاه هاست. اين منش، حداقل دو ايراد اساسي دارد؛ اولاً به دليل وابستگي این موفقیت ها به شاکله افراد و فردی بودن آنها کمتر قابل تعميم به استـادان ديگر است؛ ثانياً، اقدامات فردی، غیر-روشمند و مبتنی بر آزمـون و خطای این دسته از استادان (مثلاً در حوزه مشاوره و راهنمایی) ممکن است به بروز مشکلاتی منجر شود که جبران آنها دشوار باشد و در برخي مواقع، آثار تخریبی این اقدامات ـ خصوصاً در سنوات اول تدريس ـ به مراتب بيش از آثار مفيد آن باشد.ارائه روش هاي تدريس با مباني نظري صحيح و علمي متناسب با ماهیت آموزشی ـ تربیتی دروس معارف اسلامی از آن جهت اهميت دارد که آنها را براي همه مدرسان دلسوز به قالبي مطمئن تبدیل کرده و ضابطه هاي استانداردي را در اختيار آنان قرار مي دهد و در نتیجه، جايي براي آزمون و خطاهاي برخاسته از سلايق فردي در آموزش و تربيت ديني نمي گذارد.نبايد از اين نکته غفلت کرد که دست يابي به اهداف دروس معارفاسلامي خصوصاً در جنبه تربیتی به همراهي و دلدادگي دانشجويان وابسته است و اين امر بدون در نظر گرفتن نياز آنان محقق نمي شود. بايد توجه داشت اهميتدادن به نيازهاي دانشجويان موجب برانگيختگي هيجان آنها شده و «هيجان محرک توجه و توجه محرک يادگيري است» . بنابراين، طراحي مدلهايي از تدريس که در آنها نيازهاي دانشجويان ـ البته با ملاحظات علمي و روشي ـ محور اصلي دروس باشد، براي تأمين اهداف آموزشي و تربيتي ضروري مي نمايد. شايد بتوان ضرورت اجراي طرح نياز محور در آموزش معارف اسلامي در دانشگاهها را در اين نکته خلاصه کرد که توجه به نيازهاي دانشجويان،در حقيقت، توجه به ايجاد يک پل ارتباطي ميان سه رکن مهم کلاس يعني استاد، دانشجو و محتواي آموزشي است و تحقق اهداف مقدس اين دروس به وجود چنين پلي وابسته و نيازمند است.از مباحث فوق مي توان نتيجه گرفت، هدف اصلي دروس معارف اسلامي تزکيه جان و حقيقت وجودي متعلمان در سايه فراگيري معارف الهي است و به زبان علوم تربيتي و پرورشي، تبلور ارزشها در يادگيرنده است. تأمين اين هدف مهم از دو طريق قابل حصول است؛ رشد انديشه و مباني نظري يادگيرنده و نفوذ در دل يادگيرندگان با تبيين صحيح آموزههاي ديني .هدف از اجراي اين روش توجه به نيازهاي دانشجويان به منظور ارتقاي معرفت ديني، بهبود نظام ارزشي فرد و افزايش توانايي مديريت زندگي بر مبناي ارزشهاي الهي است.در پرتو چنين اهدافي مي‌توان اهداف آموزشي ـ تربيتي آموزش نياز محور را در موارد زير خلاصه کرد:رشد معرفتي و قلبي دانشجويان در حوزه علوم و معارف اسلامي با اولويت دادن به:ـ نيازهاي آنان به منظور عملي کردن حضور دين در زندگي فردي و اجتماعي.ـ تعميق آگاهي هاي موجود دانشجويان و امکان دست يابي به سطوح بالاي يادگيري.ـ ارتقاي سطح رغبتهاي دانشجويان به کسب معارف الهي در قالب فعاليتهاي داوطلبانه در حين تدريس و پس از آن.ـ ارتقاي مهارت هاي مختلف زندگي بر مبناي ارزشهاي اسلامي.ـ توانايي کاربردي کردن آموزههاي ديني در عرصه هاي مختلف زندگي.ـ افزايش علاقه دانشجويان به کسب معارف اسلامي از طريق توجه به نيازهاي دانشجويان و تغيير وضعيت آموزشي از شيوه هاي سنتي آموزش يک سويه به آموزش بر مبناي روشهاي فعال و فرايندي.ـ رشد قدرت نقادي از طريق ايجاد فضاي پرسش و پاسخ، کار گروهي. فعاليتهاي پژوهشي متناسب با کلاسهاي درس معارف اسلامي و سطح علمي دانشجويان.ـ تقويت روحيه اعتماد به معارف اسلامي و اطمينان بخشي به آنان بر متقن و مستدل بودن آموزههاي اسلامي.ـ تغيير شيوههاي غيرصحيح ارزشيابي از آموختههاي دانشجويان به ارزشيابي مستمر و پايا.روش نيازمحور منظور از روش تدريس نيازمحور مجموعه فعاليتها و اقدامات آموزشي و تربيتي است که در راستاي نيازهاي دانشجويان سازماندهي مي شود.در اين روش با استفاده از روشها و راهبردهاي فعال تدريس و با تکيه بر استانداردهاي آموزشي در سه حوزه قبل، حين و پس از تدريس، نيازهاي معرفتي و اعتقادي دانشجويان مورد توجه قرار گرفته و زمينه رشد باورهاي آنان فراهم مي شود.نياز را در يک تقسيم مي توان به چهار صورت زير طبقه بندي کرد:ـ نياز به معناي خواسته ها و نظراتـ نياز به معناي نقصـ نياز به معناي فقدانـ نياز به معناي فاصله و گسست با يک ايده آل و مطلوب.منظور از نياز در اين طرح آن دسته خلاءهايي است که دانشجويان در زمينه دروس معارف اسلامي متناسب با عنوان و اهداف همان درس در کلاس داشته و احساس مي کنند و بدون رفع آن خلأها دروس آموخته شده کم فايده خواهند بود. بنابراين در اين طرح نياز به معناي چهارم آن بيشتر مدنظر خواهد بود، لذا لازم استاد دانشجویان را از نیازهای سطحی فعلی شان به نیازهای حقیقی و واقعی شان در راستای حیات طیب الهی سوق دهد.يک نظام مديريتي در اجراي چنين طرحي بايد بداند چگونه نيازها را به درستي تشخيص داده و آنها را براي فرد و گروه برآورده سازد. در اينجا موانعي وجود دارد که يکي از مهم ترين آنها سطحي و واقعي نبودن نيازها و طرح آنها از مطرح کنندگان آنهاست.مباني نظري روش تدريس نيازمحور ترديدي نيست که هدف اصلي آموزش، يادگيري است. متخصصان روانشناسي پرورشي تعريف يادگيري را از مشکل ترين مفاهيم دانسته و در عين حال از منظر مکاتب مختلف روانشناسي تعاريف مختلفي براي آن ارائه کـرده اند. برخي آن را «فرايند ايجاد تغيير نسبتأ پايدار در توان رفتاري که حاصل تجربه است» گفته اند؛ و يا در بينش گشتالتي، يادگيري را تنظيم مجدد مفاهيم و تجربههايي مي دانند که به بينش منجر مي شود . توجه به عناصر تشکيل دهنده تعاريف يادگيري در مکاتب مختلف روانشناسي نشان مي دهد يادگيري در سطوح و حيطه هاي مختلف نيازمند تدابير ويژه متناسب با همان سطوح و حيطه هاست.يادگيري ممکن است در شرايطي ناآگاهانه و بر مبناي شرطي شدن صورت پذيرد، اما نمي تواند بدون توجه به اصول يادگيري تحقق يافته و اَشکال عميق تر و ماندگاري به خود بگيرد. نمي توان از اين نکته غافل بود که نياز يادگيرنده يکي از مهمترين عوامل ارتباط او با استاد، محتواي آموزشي و درک ضرورت يادگيري محتواي آموزشي است. غفلت از اين مفهوم فرد را نسبت به موضوع يادگيري بيانگيزه و بي رغبت مي کند و از يادگيرنده در فرايند تدريس واکنشهاي مناسبي دريافت نمي شود. نمي توان منکر اين حقيقت شد که يکي از مهم ترين دلايل عدم ارتباط دانشجويان با کتب درسي و مفاهيم ارايه شده در دروس مختلف آموزش رسمي، دور شدن اين مفاهيم از نيازهاي زندگي دانشجويان است.اين مهم زماني برجسته تر نمايان مي شود که همان دانشجوياني که بدون انگيزه در کلاسهاي رسمي دانشگاه و با الزامات انضباطي حضور مي يابند، حاضرند با پرداخت مبالغي هنگفت در کلاسهايي خارج از دانشگاه حضور پيدا کرده و تکاليف و فعاليتهاي آنها را با جديت انجام دهند. عمده دلايل آنان اين است که اين آگاهي ها و مهارت ها در زندگي آنان مفيد بوده و براي پاسخ به نيازهاي مرتبط با زندگي شان ضروري است. بنابراين، توجه به نيازهاي دانشجويان در کلاسهاي درس مي تواند يکي از عوامل اصلي توجه آنان به محتواي آموزشي و در نهايت دست يابي به اهداف آموزشي ـ تربيتي دروس معارف اسلامي شود.متون ديني نيز توجه به يادگيري مفيد و برگرفته از نيازها را که در آن فرد مهياي يک زندگي معقول و انساني و به دور از شهوت راني باشد، مورد تأکيد قرار داده است. اين مطلب نشان مي دهد علمي که نتواند مسير انسانيت را به صاحب آن نشان داده و تعادل در انديشه و عمل را به فرد بياموزد، عملاً به نيازهاي منطبق بر فطرت الهي او پاسخ درخور نداده و علمي غيرنافع خواهـد بود، چنانکه پيامبراکرم(ص) از آموختن چنين علمي به خدا پناه برده اند .مزيت روش تدريس نيازمحور يکي از مشکلات جدي مطروحه توسط استادان دروس مختلف و از جمله استادان معارف اسلامي، حضور بي انگيزه دانشجويان در کلاسهاي درس است. گرچه اين مشکل داراي لايههاي عميق و ابعاد پيچيده فردي، خانوادگي، اجتماعي و حتي ژنتيکي است و نمي توان صرفاً از طريق دروس معارف اسلامي به رفع آنهااقدام کرد، با اين حال، مي توان يکي از مهمترين عوامل بيانگيزگي دانشجـويان را خصوصاً در کلاسهاي معـارف اسلامي در عدم ارتباط يا ضعيف بودن ارتباط مفاهيم آموخته شده با نيازهای دانشجويان دانست.مهمترين مزيت اين طرح، توجه به عوامل مهم ايجاد انگيزه جهت مشارکت دانشجويان در فرايند يادگيري است که در صورت اجراي دقيق و صحيح آن مي تواند گام مؤثري در برقراري ارتباط دانشجويان با دروس معارف اسلامي و در نهايت اثرگذاري مفاهيم اين دروس در فکر و دل آنان خواهد بود، البته اين حرکت در شکل جامع آن به فعاليتهاي ديگري مانند همسو کردن محتواي آموزشي با روش تدريس و آموزش مدرسان داوطلب در اين طرح و تغيير برخي قوانين آموزشي نيازمند است که با اهتمام جدي مسئولان در حال برنامه ريزي است.پرسيدن و ارتباط آن با يادگيري طرح نياز محور حرکتي جوشيده از خلاءهاي فکري دانشجويان و متمايل به تکميل آنهاست که پسنديده ترين و زيباترين شکل آن پرسشهايي است که دانشجويان در کلاس درس مطرح مي کنند. در آموزههاي ديني پرسش حرکت مبارک فکر و دروازه علم محسوب مي شود و در اهميت علمي آن روايات بسياري در منابع اسلامي وجود دارد .در روانشناسي تربيتي نيز سؤال نشان از دو امر مهم مي کند: اول، وجود آگاهي¬هاي پايه و وجود زمينه علمي براي فراگيري بيشتر که در حيطه شناختي مطرح است؛ دوم، علاقه دانشجويان به برقراري ارتباط با استاد که در سطح دوم حيطه عاطفي (واکنش نشان دادن) مورد بحث قرار مي گيرد. بنابراين، آگاهي استادان از مباني و مکانيسم¬هاي پرسش براي موفقيت در اجراي اين طرح ضروري است.پرسش و ابعاد آن پرسش و ابعاد آن يکي از مهم ترين مسائل پيش روي متخصصان علوم تربيتي و روانشناسي پرورشي است. در طرح نياز محور تحليل پرسشهاي دانشجويان و نحوه پاسخ به آنها از اهميت بسزايي برخوردار است.پرسش در کلاس درس از چند بعد حائز اهميت است:۱. دلايل پرسش در کلاس چه از طرف دانشجويان و چه از طرف استادان چيست؟ دلايل پرسشهاي دانشجويان با ويژگي هاي آنان مرتبط است. پرسشهاي دانشجويان بازيگوش و يا کسانيکه با مشکلات شخصيتي مانند کم‌توجهي در محيط منزل مواجه اند با پرسشهاي دانشجوياني که به هر دليلي مانند گرفتن نمره خوب، زرنگ جلوه دادن خود، کسب آگاهي و افزايش دامنه اطلاعات و پاسخ به کنجکاوي هاي درسي و يا حتي نشان دادن اعتراض خود به استاد و يا محتوا و يا نظام اقصادي، اجتماعي و سياسي جامعه متفاوت است. يکي از مهارت‌هاي تدريس بازشناسي دلايل پرسشهاست که به استادان کمک می کند پرسش را در چه قالبي پاسخ دهند. تحليل دقيق اين مطلب به استادان کمک مي کند همه پرسشهاي دانشجويان را با اعتبار يکساني پاسخ ندهند و از زمان کلاس به نحو مطلوبي استفاده کنند. يکي از مهم ترين راهکارهاي تشخيص اين سئوالات، پرسش و پاسخ بسيار کوتاه در مورد ابعاد مسئله با صاحب سؤال است. غالباً کساني که پرسشي را بدون فکر قبلي مطرح مي کنند، نمي توانند در مورد پرسش خود به بحث بپردازند و يا ابعاد آن را تشريح و تبيين کنند. ۲. انواع سؤالهايي که در کلاس مطرح مي‌شود کدام است و براي استادان چه نکاتي را مشخص مي کند؟ متخصصان علوم تربيتي و پرورشي، پرسشها را به مفهومي، تجربي و وابسته به ارزشها دسته بندي مي کنند. پرسشهاي مفهومي به ايدهها، تعاريف و استدلالها مانند ملاک زندگي خوب و بد مرتبط اند. پرسشهاي تجربي پاسخهايي را مي طلبند که بر حقايق تجربي مبتني باشند. پرسشهاي ارزشي به ارزشها و موارد اخلاقي و محيطي مانند فقر، ظلم و امثال آن مربوط مي شوند. اين پرسشها لزوماً و هميشه جدا از هم مطرح نمي شوند و از يکديگر مستقل نيستند. بايد توجه داشت پرسشهاي مهم و کليدي داراي ابعاد مختلفي هستند که ناظر به اين سه بعد است و استادان در تحليل پرسشها بايد به اين ابعاد و تفاوت پاسخهاي آنهاتوجه داشته باشند. توجه به چنين ابعادي در روشهايي چون روش تدريس نياز محور که مبتني بر روشهايي چون روش بارش فکر، حل مسئله (مسئله محور)، پرسش و پاسخ، کارگروهي (بحث گروهي) و در نهايت گفت و گوي روشمند استاد و دانشجويان با همديگر است، از اهميت بسزايي برخوردار است.معلمان، اما، به دلايل ديگري سؤال مي کنند. تحقيقات نشان مي دهد سطح علمي و توانايي مديريتي استادان در نوع سؤالات آنان مؤثر است . مهم ترين دلايلي که بايد يک استاد را به سؤال کردن وادارد، آگاهي از پيشينه اطلاعاتي دانشجويان و ترغيب دانشجويان به تفکر در آن زمينه است، چرا که متخصصان تعليم و تربيت بيان کرده اند مهم ترين و تنها عاملي که بر يادگيري مؤثر است دانش قبلي يادگيرنده است. هر چه مطلب جديد با آگاهيها و تجارب قبلي فراگيرنده ارتباط بيشتري داشته باشد و يا استاد بتواند چنين پيوندي را بهتر برقرار کند، يادگيري بهتر اتفاق مي افتد. بنابراين، شايسته است استادان از دانشجويانشان سؤال کنند تا بدانند آگاهي هاي پيشين دانشجويانشان تا چه حد با مطلب فعلي براي آموزش مفاهيم مورد نظر ارتباط دارد؟در روش تدريس نياز محور نحوه طرح مطالب درسي و پرسشهايي که استادان مطرح مي کنند حائز اهميت است. استاد بايد بتواند با طرح جذاب مطالب، توضيح ابعاد و فوايد آنها و بيان جنبههاي کاربردي مفاهيم در زندگي روزمره نياز دانشجويان، آنان را به فراگرفتن مطالب تحريک کرده و يا از آنان بخواهد نياز خود را در ارتباط با بعد خاصي از محتوا ولو به صورت خام و غيرعلمي ابراز کنند؛ به عبارت ديگر، يکي از مهم ترين وظايف استادان در جلسات آغازين ترم آن است که با طرح جذاب مباحث، تبيين دقيق ابعاد سرفصلها و پرسشهاي مربوط و نشان دادن جنبه کاربردي مفاهيم در متن زندگي زمينه سؤال را در آنها تقويت کنند.گويي استاد مي بايست با چنين راهبردهايي براي کسي که به غذايي نياز واقعي دارد، اما به دلايلي بي‌اشتها شده است با شربتي اشتهاآور ميل به تناول غذا را ايجاد کند. بديهي است استاد موظف است سؤالها و نيازهاي غير روشمند دانشجويان را در اسلوبي روشمند سازماندهي مجدد کرده و به تقرير و تبيين آنهابپردازد. به عنوان نمونه اگر سؤال دانشجو از امور روبنايي بوده و پاسخ آن به مطالب زيربنايي نيازمند است، سؤال مورد نظر بيهوده تلقي نمي شود، بلکه با تقرير ابعاد آن لزوم پرداختن به زيربناها براي دست يابي به پاسخ صحيح و کامل تـذکر داده مي شود.مهمترين نکته در اين زمينه آن است که پرسشهاي استادان تأمل و توجه دانشجويان را به جنبه هاي مختلف زندگي و نحوه استفاده از محتواي آموخته شده در برآوردن نيازهاي بالفعل آنان معطوف کند و به بهانه توجه به نيازهاي واقعي و علمي از استقبال دانشجويان براي مشارکت در فرايند آموزشي غفلت نشود، مثلاً ضرورت دارد، مفاهيم انتزاعي اعتقادي در قالب مثالها و مصاديق زندگي فردي و اجتماعي به نحوي توضيح داده شود که دانشجويان بتوانند چگونگي تبلور مراتب مختلف توحيد را در شئون زندگي خود دريابند و به صورت عملي آنها را به کارگيرند.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[مشاهده در: www.mehrnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 110]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها