محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1832538946
اهداف بیداری اسلامی از منظر قرآن کریم
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
اهداف بیداری اسلامی از منظر قرآن کریم
این پژوهش کوشیده است با روش توصیفی و تحلیلی و به مدد قرآن به عنوان نخستین و مهم ترین منبع و آنگاه تفاسیر برتر و منابع دسته اول و مهم در این حوزه به بررسی و تبیین دیدگاه قرآن درباره اهداف بیداری اسلامی بپردازد.
بخش دوم و پایانی تحقق دولت اسلامی انسان به دلیل اجتماعی بودن، ناگزیر از یک نظام اجتماعی و همکاری و تعامل در آن نظام است. علامه طباطبایی ضرورت حکومت و ولایت را از اموری نام می برند که مردم به سبب نیازشان در اجتماع، بدان توجه می کنند و حقیقتی جز اعتبار عقلا ندارد. (طباطبایی، 1373: 3 / 145) ازاین رو، تمام جوامع بشری طی یک فرایند تربیتی اختیاری یا جبر محیطی به آن بلوغ سیاسی می رسند که باید براساس نیازها و اهداف مشترک خود دولت و حکومت را بر پا سازند. در طول تاریخ، ملت های فراوانی بوده اند که به چنین بلوغی نرسیدند و بیشتر در زیر سلطه حکومت های دیگر قرار داشته اند و اکنون نیز جهان شاهد دولت ها و حکومت هایی به ظاهر مستقل ولی در عمل در جهت منافع دیگران است. دولت، (1) عبارت است از ساخت قدرتی که ملت برای دفاع از خود و سرزمین خود و برقراری نظم و قانون در میان خود و نگهبانی نظام خود پدید می آورد؛ و حکومت به عنوان دستگاهی دگرگونی پذیر در درون این ساخت کما بیش پایدار، انجام کارکردهای آن را به عهده دارد. (آشوری، 1373: 163) در اهمیت این نهاد اجتماعی، همین بس که خداوند این امر مهم را بر عهده گرفته و در آیات متعددی اشاره فرموده است که حق حاکمیت در ابتدا و به طور ذاتی برای خدا و آنگاه و به طور عرضی به کسانی متعلق است که از او اذن دارند: «أ لا لَهُ الْحُکْمُ وَ هُوَ أ سْرَعُ الْحاسِبینَ؛ آگاه باشید که حکم خلق با خداست و او زودتر از هر محاسبی به حساب خلق رسیدگی تواند کرد» (انعام / 62)، «اِن الحُکم الا لله یَقُصُ الحَقَّ وَ هُوَ خَیرُ الفاصِلین؛ فرمان جز خدا را نخواهد بود او به حق دستور می دهد و او بهترین حکم فرمایان است». (انعام / 57) پس از ثبوت امر حکمرانی برای خدای سبحان می فرماید که من این مهم را همراه با حکمت به انبیاء دادم. «یا یَحْیى خُذِ الْکِتابَ بقُوَّةٍ وَ آتَیْناهُ الْحُکْمَ صَبیًّا؛ ای یحیی! خطاب کردیم که تو کتاب آسمانی را به قوت نبوت فرا گیر و به او در همان سن کودکی مقام بخشیدم» (مریم / 12) و درباره انبیا و فرستادگانش می فرماید: «أ ولئِکَ الَّذینَ آتَیْناهُمُ الْکِتابَ وَ الْحُکْمَ وَ النُّبُوَّةَ؛ آنها کسانی بودند که ما آنها را کتاب و فرمان و نبوت عطا کردیم». (انعام / 89) در حقیقت، منصب رسالت و نبوت با حاکمیت و حکمرانی توأم است، بنابراین در تعالیم اسلامی به این امر مهم، تأکید بسیار شده و نمی توان گفت که از این نهاد مهم اجتماعی در دین غفلت شده، یا به آن چندان پرداخته نشده است. (جوادی آملی، 1387: 56 و 57) در واقع، دولت و حکومت تمام شریان های قدرت را در جامعه در دست می گیرد و می تواند از این طریق جامعه را در مسیرهای مورد نظر جهت و حرکت دهد. این قدرت گاهی در دست نابکاران بوده و در مسیر غیرالهی استفاده شده است مانند: حکومت های فرعون، نمرود و گاهی در دست مردان خدا مانند: حضرت داوود و حضرت سلیمان(علیه السلام) قرار گرفته است و جامعه را در مسیر قرب الهی رهنمون ساخته اند. قرآن در مسیر رسیدن به هدف غایی بیداری اسلامی، در شرح وظایف انبیا، برقراری جامعه توحیدی و نفی طاغوت را یادآور می شود: وَ لَقَدْ بَعَثْنا فی کُلِّ أُمَّةٍ رَسُولاً أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ اجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ. (نحل / 36) و در حقیقت، ما در هر امتی پیامبری برانگیختیم که خدا را بپرستند و از طاغوت بپرهیزید. در سوره اعراف در آیه های 59، 65، 73 و 85 و سوره مائده آیه 72 و سوره عنکبوت آیه 16 این مأموریت را برای پیامبران نوح، هود، صالح، شعیب، عیسی و ابراهیم(علیه السلام) برمی شمارد. در آیات دیگر هدف بعثت انبیا رهانیدن از اسارت ها و حاکمیت و وارث زمین شدن مستضعفان و برپایی قسط و عدل بیان شده است تا موانع قرب الهی و رشد تکاملی انسان در راستای غایت بیداری اسلامی برداشته شود: وَعَدَ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فی الأَرْض کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهمْ. (نور / 55) و خدا به کسانی که از شما بندگان ایمان آرد و نیکوکار گردد وعده فرموده که در زمین خلافت دهد؛ چنان که امت های صالح پیامبران گذشته جانشین پیشینیان خود شدند. وَ أ نْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمیزانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بالْقِسْطِ. (حدید / 25) و برایشان کتاب و میزان فرستادیم تا مردم به راستی و عدالت گرایند. بدون تردید پیاده شدن اهداف مقدس انبیا نیازمند مقدماتی است که ضروری ترین آنها برنامه ریزی و فراهم آوردن امکانات و برطرف ساختن موانع است، که آن هم تنها با تشکیلات اجرایی و دستگاه های حکومتی مقدور است. پس کسی که خواهان تحقق عینی آن اهداف است، ناگزیر به ایجاد حکومت می باشد. در واقع بین این دو، ضرورت عقلانی وجود دارد. امام خمینی(رحمه الله علیه) در کتاب ولایت فقیه و کتاب البیع به مناسبت بحث ولایت بر اموال، وقتی که بحث گسترده ولایت فقیه را مطرح می کنند، به تفسیر آیاتی می پردازند که در روایت معروف به مقبوله عمر بن حنظله به آنها اشاره شده است. آیاتی که به آنها توجه می دهند چنین شروع می شود: إ نَّ اللَّهَ یَأ مُرکُمْ أ نْ تُؤَدُّوا الأَمانات إ لی أ هْلِها وَ إ ذا حَکَمْتُمْ بَیْنَ النَّاس أ نْ تَحْکُمُوا بالْعَدْل . (نساء / 58) خدا به شما امر می کند که امانت را البته به صاحبانش باز دهید و چون حاکم بین مردم شوید داوری به عدالت کنید. ایشان مراد از امانت در این آیات را ولایت می دانند؛ البته تصریح به ولایت پیامبر اکرم| و ائمه(علیه السلام) می کنند. همچنین مراد از حکم در این آیه شریفه را، نه تنها قضاوت، بلکه حکومت نیز بر می شمارند. (امام خمینی، 1373: 112) امام خمینی(رحمه الله علیه) در همین کتاب در بیان ضرورت تشکیل دولت اسلامی می نویسند: «تشکیل دولت اسلامی وظیفه ای است که همه مسلمانان در یکایک کشورهای اسلامی باید انجام بدهند و انقلابات سیاسی اسلامی را به پیروزی برسانند». (همان: 41) در بیداری اسلامی قرآنی، مردم بنابر مختار بودن و اندیشه ورزی خود باید به چنان تصمیم و اراده ای برسند که در راستای هدف غایی به تشکیل دولت اسلامی و حمایت از رهبران چنین راهی بپردازند و به مردم سالاری دینی، جامه عمل بپوشانند. آیت الله جوادی آملی در تبیین این مهم می نویسد: جمهوریت و اسلامیت، هر کدام در حکومت الهی، سهم ویژه ای دارد که نمی توان در آن تغییری ایجاد کرد. جمهور مردم هرگاه به دنبال حکومت خدا و اجرای دین بر گستره زمین باشند، باید در اطاعت خدا و بندگی بی چون و چرای او هرگز کوتاهی نکنند و همواره بکوشند که اگر چنین شود، حکومت الهی در خارج، تحقق می یابد و پایه های آن بر دوش مؤمنان و صالحان استوار می گردد. معنای این سخن آن است که در حکومت الهی، اسلامیت، به مقام ثبوت باز می گردد و جمهوریت، به مقام اثبات. یعنی دین، حقیقتی است که از سوی خداوند به دست انبیا ارائه شده و همواره ثابت، تبدیل ناشدنی و تغییرناپذیر است، چه انسان ها تمکین کنند و بپذیرند و چه به مخالفت با آن برخیزند؛ اما تحقق عینی و خارجی و سازمان یافتن حاکمیت دین در جامعه، جز با همراهی دست قوی و دل مشتاق انسان ها ممکن نخواهد بود. (جوادی آملی، 1385: 360) قرآن کریم در راستای الگوسازی که از بهترین روش های تربیت است به ارائه نظام سیاسی آرمانی خود می پردازد که در اوج کارآمدی برای تمام انسان ها و در راستای تحقق قرب الهی است: اَلذین إ ن مَکنّاهُم فی الاَرض اَقاموا الصَلوة وَ اتُوا الزَکاة و آمروا بالمَعروفِ وَ نَهَوا عَن المُنکر و لله عاقِبَه الاُمُور. (حج / 41) همان کسانی که چون در زمین به آنان توانایی دهیم، نماز را برپا می دارند و زکات می دهند و به کارهای پسندیده وامی دارند، و از کارهای ناپسند باز می دارند، و فرجام همه کارها از آن خداست. این آیه از سویی یکی از وظایف بیداری جویان مسلمان را مشخص می سازد و از سوی دیگر شاخصی برای سنجش حکومت های مدعی اسلام نیز است. برای رسیدن به این همراهی دست قوی و دل مشتاق و برای برپایی حکومت باید فرآیند تربیتی ای را پشت سر نهاد. روان شناسان و مربیان عرصه تربیت ایجاد شناخت، نگرش و احساس صحیح را برای فعالیت پایدار جامعه در عرصه های سیاسی و اجتماعی ضروری بر می شمارند، ازاین رو بیداری اسلامی نیز باید بتواند در امت اسلامی در این سه مهم ارتقا ایجاد کند. آلموند وربا (1963) از پژوهشگران عرصه تربیت سیاسی به فرآیندی اشاره می کند که از راه آن، افراد جامعه نگرش ها و احساسات مربوط به نظام سیاسی و نقش خود را در آن کسب می کنند. سه عنصر مهم این فرآیند عبارتند از: 1. شناخت؛ یعنی شخص درباره نظام سیاسی، ماهیت و طرز عمل آن، اطلاعات اساسی داشته باشد. 2. احساس؛ یعنی شخص نسبت به نظام سیاسی کشور چه احساسی دارد؟ که شامل وظیفه شناسی، وفاداری و حس تعهدات شهروندی است. 3. حس شایستگی سیاسی؛ یعنی نقش فرد در نظام سیاسی چیست؟ یا چه می تواند باشد؟ (عابدینی، 1383: 62) پس از طی این فرآیند، بیداری اسلامی باید به این اهداف دست یافته باشد: الف) پذیرش اصل رهبری الهی و ولایت توسط متربیان و پرورش افراد، برای تابعیت و متبوعیت معقول و مشروع آن (ولایت مداری)؛ ب) پرورش افرادی که در مقابل سرنوشت اجتماعی و سیاسی جامعه خودشان احساس مسئولیت کنند و پیوسته در صحنه ها حضور مؤثر داشته باشند؛ (مشارکت سیاسی) (همان) ج) متربی باید بداند دولت چیست؟ دولت اسلامی کدام است؟ چرا وجودش برای اداره اجتماع ضرورت دارد؟ وظایف دولت کدام است؟ او چگونه می تواند پاسدار آزادی و استقلال باشد؟ چگونه می تواند جلوی استثمارها را بگیرد؟ علیه ناروایی ها اقدام کند؟ و ... او باید بداند که چرا دولت نیاز به قدرت و نیرو دارد. این قدرت از کجا به دست می آید؟ در چه راهی باید صرف شود؟ روش حکومت ها چگونه باید باشد؟ وظیفه اش در برابر مردم کشور چیست؟ چه روابطی با مردم دیگر کشورها و دولت های بیگانه دارد؟ ... آیا باید از دولت اطاعت کرد؟ تحت چه شرایطی؟ اگر دولت از وظیفه اش منحرف شد چه باید کرد؟ آیا نظام حکومتی، استبداد است؟ دموکراسی است؟ اسلامی است؟ و ... ؛ (قائمی، 1361: 19) 3. ثبات و بقای نظام اسلامی وقتی یک نظام سیاسی شکل می گیرد، بی تردید رهبران و سیاست گذاران آن تلاش می کنند تا از راه های گوناگون، لوازم ثبات و بقای آن را برای رساندن آن به هدف غایی ترسیم و عملیاتی سازند. در غیر این صورت از میدان و بازار قدرت بیرون قرار می گیرند. حکومت هایی که در سایه بیداری اسلامی متولد می شوند نیز از این مهم مستثنی نیستند. ثبات و بقای نظام سیاسی ذیل بیداری اسلامی، یکی از اهداف بدیهی است. هرچند هنوز بسیاری از کشورهای اسلامی در ابتدای راه هستند ولی این مهم دور از انتظار نیست و آنان باید پس از تشکیل حکومت، بلافاصله در فکر ثبات و بقای آن باشند تا حکومت از تطاول و رهزنی فرصت طلبان، منافقان و عوامل دشمن در امان ماند. پس همان گونه که مشارکت سیاسی امت منجر به شکل گیری نظام اسلامی می شود، مشارکت سیاسی مداوم آنان هم منجر به ثبات و بقای نظام است. با توجه به اهمیت و سهم تعیین کننده حضور مردم در صحنه های سیاسی، قرآن کریم به مؤمنان و پیامبر| می فرماید: إ نَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذینَ آمَنُوا باللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إ ذا کانُوا مَعَهُ عَلی أ مْر جامِع ٍ لَمْ یَذْهَبُوا حَتَّی یَسْتَأ ذِنُوهُ إ نَّ الَّذینَ یَسْتَأ ذِنُونَکَ أ ولئِکَ الَّذینَ یُؤْمِنُونَ باللَّهِ وَ رَسُولهِ. (نور / 62) جز این نیست که مؤمنان کسانی اند که به خدا و پیامبرش گرویده اند، و هنگامی که با او بر سر کاری اجتماع کردند، تا از وی کسب اجازه نکنند نمی روند. در حقیقت، کسانی که از تو کسب اجازه می کنند، آنانند که به خدا و پیامبرش ایمان دارند. برخی از مفسران همچون طبرسی، «امر جامع» را به کارهای مهم اجتماعی تفسیر کرده اند که همکاری و مشارکت عمومی در آن لازم است. وی می گوید: چون آیات قبل، معاشرت با نزدیکان و مسلمانان را بیان کرد، این آیه چگونگی برخورد با پیامبر| را مطرح کرده است. آیه می فرماید: مؤمنان حقیقی کسانی هستند که یگانگی خدا و رسالت رسول اکرم| را تصدیق کنند و با آن حضرت در اموری که به تعاون و همکاری نیاز است مانند: جنگ، نماز جمعه و مانند آن همگام باشند. (طبرسی، 1377: 7 و 8 / 248) به یقین، حکم این آیه محدود به زمان پیامبر| نیست، بلکه گستره آن تمام ازمنه و اعصار را در بر می گیرد؛ یعنی همه رهبران الهی اعم از پیامبر| و ائمه(علیه السلام) و علمای دین (واجدان شرایط رهبری) به عنوان ولی امر مسلمانان مشمول این آیه اند؛ زیرا اولاً حفظ نظام اسلامی وابسته به آن است و ثانیاً کتابی که ادعای ابدیت دارد، احکام آن نمی تواند محدود به زمان پیامبر| باشد. (همان: 265) امام خمینی(رحمه الله علیه) معمار نظام جمهوری اسلامی نیز رمز بقای حکومت اسلامی را که بر گرفته از قرآن است، این چنین معرفی می کند: بی تردید رمز بقای انقلاب اسلامی همان رمز پیروزی است و رمز پیروزی را ملت می داند و نسل آینده در تاریخ خواهند خواند که دو رکن اصلی آن انگیزه الهی و مقصد عالی حکومت اسلامی و اجتماع ملت در سراسر کشور با وحدت کلمه برای همان انگیزه و مقصد. (امام خمینی، 1387: 27) پس حمایت مردم از حکومت و دولت به عنوان یک تکلیف و وظیفه می باشد و اسلام این وظیفه مندسازی را به عنوان یک راهکار برای جلوگیری از خمودگی و غفلت سیاسی مطرح کرده است. علامه طباطبایی درباره تکالیف جامعه در برابر دولت می نویسد: عموم آیاتی که متضمن لزوم اقامه عبادات و انجام حج و اجرای حدود و قصاص و نظایر آنها است، روی سخن خود را تنها به پیامبر ننموده، بلکه تمام مؤمنین را مخاطب قرار داده و اجرای این امور را از همه آنها خواسته است. چنان که خداوند می فرماید: «وَ اَقیمُوا الصَلاة؛ نماز را به پا دارید»، (نساء / 77) «وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أ مَّةٌ یَدْعُونَ إ لَی الْخَیْر وَ یَأ مُرُونَ بالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَن الْمُنْکَر ؛ باید جماعتی از شما مردم را به خیر و خوبی دعوت نموده و امر به معروف و نهی از منکر کنند»، (آل عمران / 104) «وَ جاهِدُوا فی اللَّهِ حَقَّ جهادِهِ؛ آن طوری که شایسته است در راه خدا جهاد نمایید»، (حج / 78) «وَ اعْتَصِمُوا بحَبْل اللَّهِ جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا؛ همه شما به ریسمان خدا چنگ بزنید و پراکنده نشوید»، (آل عمران / 103) «أ نْ أ قیمُوا الدِّینَ وَ لا تَتَفَرَّقُوا فیهِ؛ اقامه دین نموده و در آن اختلاف نکنید» (شوری / 13) و غیر اینها آیات دیگری که دارای همین روش است. از مجموع این آیات استفاده می شود که دین یک روش اجتماعی است که خداوند آن را بر عهده مردم قرار داده و افراد باید همه با هم به طور دسته جمعی، اقامه دین کنند. پیدا است که اجتماع چون از افراد تشکیل شده اداره آن نیز باید بر عهده خود آنها بوده باشد. (طباطبایی، 1417: 4 / 22) آیت الله سبحانی نیز در این باره می نویسد: این گونه از تکالیف که در فقه اسلامی به آنها واجب کفایی می گویند، تکلیف جامعه اسلامی در شعاع کوچک آن روز و شعاع بزرگ امروز است و حقیقت واجب کفایی جز این نیست که خدا، این وظیفه را از جامعه اسلامی می طلبد، به گونه ای که اگر فردی یا گروهی قیام به وظیفه کنند و زیر بار تکلیف بروند تکلیف محول به جامعه را انجام داده اند و اگر همه اعضای جامعه در انجام آن کوتاهی ورزند، همه مسئول خواهند بود. (سبحانی، 1362: 179) پس در بیداری اسلامی، پس از تحقق دولت اسلامی به وسیله مشارکت سیاسی مردم، در حفظ و تداوم آن که سخت تر از ایجاد آن است مردم باید بیش از پیش قدرتمندانه در صحنه، حضور داشته باشند. حضور گسترده و پرشور مردم به ویژه جوانان و زنان در انتخابات ریاست جمهوری و مجلس، عضویت و حمایت از احزاب با سابقه درخشان و نیک و شرکت در تظاهرات ها همگی از مهم ترین شاخص های سیاسی در پشتیبانی مردم از بقا و ثبات نظام ها در منظر کارشناسان و تحلیل گران سیاسی است. 4. ایجاد نظام عادلانه اسلامی یکی دیگر از اهداف میانی مهم در بیداری اسلامی قرآن، اقامه حق و عدالت در زمینه های مختلف است که در واقع پاسخ گویی به ندای عدالت خواهی و رفع ظلم از انسان های در بند است. بیداری اسلامی در مسیر رسیدن به هدف غایی، باید از این مسیر عبور کند؛ یعنی تا خود مردم عدالت را نخواهند و در برپایی آن تلاش نکنند و حکومت حق و عدل برپا نشود، چگونه یک جامعه اسلامی می تواند به قرب الهی برسد؟ در بیداری اسلامی از منظر قرآن، اصل عدالت و مساوات از اصل خداخواهی و قرب الهی جستن جدا نیستند. آیت الله جوادی آملی درباره ارتباط این دو با یکدیگر می نویسد: اگر روابط زندگی بر پایه توحید قرار گیرد، نمی توان مدار زندگی را به دنیای مادی محدود دانست و هر نوع بهره کشی نیرومندان از ضعیفان را تجویز کرد؛ از همین رو اسلام از مسلمانان می خواهد که همه امور زندگی خویش را براساس توحید و عدالت تنظیم کنند که سعادت و خوشبختی فرد و جامعه وام دار رعایت این دو اصل است و همه بدبختی و انحطاط مسلمانان در نادیده انگاشتن آن است. هرگونه روابط انسانی در حیات اجتماعی از قبیل روابط فرهنگی و تربیتی، مشارکت تجاری و اقتصادی، قراردادهای سیاسی و نظامی، بر مبنای همین اصل تنظیم شده اند. در حقیقت این دسته از مسائل در زندگی اجتماعی، اموری نازل از مقام توحید است و مراتب صاعد آنها همان مقام عالی توحید است، پس توحید، جامع همه تعالیم الهی است. (جوادی آملی، 1387: 189 ـ 188) در ایجاد نظام عادلانه اسلامی، قرآن کریم دو فرآیند را پیش روی مشتاقان قرار می دهد. نخست آنکه فرد فرد امت اسلامی، به عنوان یک تکلیف الهی، عدالت را مراعات کنند و همچنین در راستای تحقق و گسترش آن تا سطح حکومت نیز تحت عنوان امر به معروف و نهی از منکر و جهاد تلاش کنند. (مائده / 8؛ نساء / 75 و 76) لَقَدْ أ رْسَلْنا رُسُلَنا بالْبَیِّناتِ وَ أ نْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمیزانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بالْقِسْطِ وَ أ نْزَلْنَا الْحَدیدَ فیهِ بَأ سٌ شَدیدٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاس . (حدید / 25) به راستی [ما] پیامبران خود را با دلایل آشکار روانه کردیم و با آنها کتاب و ترازو را فرو آوردیم تا مردم به انصاف برخیزند و آهن را که در آن برای مردم خطری سخت و سودهایی است، پدید آوردیم تا خدا معلوم بدارد چه کسی در نهان، او و پیامبرانش را یاری می کند. آری، خدا نیرومند شکست ناپذیر است. این آیه، از به پا خاستن مردم سخن می گوید و نمی فرماید که انبیا انسان ها را وادار به اقامه قسط کنند، بلکه می گوید: هدف این بوده که مردم خود مجری قسط و عدل باشند. آری این مهم است که مردم چنان ساخته شوند که خود مجری عدالت گردند و این را با پای خویشتن بپویند. ولی به هر حال در یک جامعه انسانی هر قدر سطح اخلاقی، اعتقادی و تقوا بالا باشد، باز افرادی پیدا می شوند که سر به طغیان و گردن کشی بر می دارند و مانع قسط و عدل می شوند. ازاین رو قرآن در ادامه آیه می فرماید: «و انزلنا الحدید فیه بأس شدید و منافع للناس»؛ آری اجرای عدالت وقتی می تواند به هدف نهایی برسد که از ضمانت اجرایی (آهن) و «بأس شدید» برخوردار باشد. (مکارم شیرازی، 1383: 23 / 372) شیخ محمد شلتوت در ذیل این آیه در تفسیر القرآن می نویسد: وانگهی [قرآن] در این حد توقف نکرده که مردم خود عدالت را برپا دارند، بلکه وحی می شود که عدل و داد مطلوب است و باید با ایمان به آن و در سطح عمومی انجام بگیرد و اگر شده در این مورد با کاربرد «زور» و ابزار آهن «اسلحه» مردم را به راه عدالت و مساوات درآوردند. (شلتوت، 1379: 530) در آیه مذکور با ارسال پیامبران، هماهنگی عدالت و توحید در مسیر بیداری اسلامی به خوبی آشکار است و اصل آزادی، عقلانیت و مشارکت، نقش کلیدی در برپایی عدالت دارد و این مهم از جمله «لیقوم الناس بالقسط؛ برای اینکه مردم عدالت را برپا دارند»، استخراج می گردد. در ترجمان دیگر، باید مردم (ناس) به چنان بلوغ اندیشه ورزی، آزادی و مشارکت در بیداری اسلامی برسند که خود برای برپایی آن برخیزند. اگر در این راه که فرمان الهی است مانعی به وجود آمد که به طور قطع وجود دارد، مردم باید قیام کنند. پس برای گسترش عدالت در یک حد مناسب و مطلوب، باید آن را در ظرف اجتماع گنجاند. بی گمان ایجاد چنین تغییر گسترده ای نیازمند قدرت در این سطح است و چاره ای نیست که عدالت خواهان چنان توان خود را افزون سازند تا نیروی مقابله با بی عدالتی ها که بیشتر سر منشأ آن حکومت ها می باشند را سرکوب و قدرت را در دست گیرند. خداوند در این راستا به حکومت ها و کارگزاران نیز دستور می دهد که عدالت را مراعات کنند. إ نَّ اللَّهَ یَأ مُرُکُمْ أ نْ تُؤَدُّوا الأَمانات إ لی أ هْلِها وَ إ ذا حَکَمْتُمْ بَیْنَ النَّاس أ نْ تَحْکُمُوا بالْعَدْل . (نساء / 58) خدا به شما فرمان می دهد که سپرده ها را به صاحبان آنها رد کنید؛ و چون میان مردم داوری می کنید، به عدالت داوری کنید. این آیه سفارش به رعایت عدالت از سوی قضات، داوران و تمام کارگزاران و دولتمردان است. شیخ طوسی& در ذیل این آیه می گوید: «خداوند به تمام حکام و زمامداران دولتی دستور می دهد که در بین مردم به عدالت حکم کنید نه به ظلم و جور». (طوسی، بی تا: 3 / 234) امام خمینی نیز اساساً قضاوت را یکی از رشته های حکومت و یکی از کارهای حکومتی بر می شمارند و در تفسیر این آیه «و اذا حکمتم بین الناس ...» می گویند: «ظهور در مسائل حکومت دارد و قاضی و همه حکومت کنندگان را شامل می شود». (علی آبادی، 1387: 3 / 117) نتیجه هر حرکتی به سوی آن هدفی رهنمون است که برایش تصور و ترسیم شده باشد. هدف گذاری های ناقص و یا خطا جز هدر دادن منابع انسانی و مالی و یا دست نیافتن به سرمنزل واقعی ثمری در بر نخواهد داشت. حرکت مقدس و مترقی بیداری اسلامی نیز از این مهم بی نیاز نیست. واقعیت های موجود در تداوم بیداری اسلامی در برخی از کشورهای به پیروزی رسیده، ترس فرو غلطیدن در سلفی گری، جنگ مذهبی و ... را رشد می دهد. نمونه آن اختلافات گوناگون موجود در مصر و تونس و درگیری سلفی ها با دولت ضد صهیونیست سوریه است. بیداری جویان مسلمان باید با پرهیز از این اشتباهات، به سراغ اهداف الهی و قرآنی بروند تا تلاش های آنان به نتیجه صحیح و الهی دست یابد. ازاین رو برای رسم آن اهداف باید به سراغ قرآن، کتاب بیداری اسلامی رفت که تمام مسلمانان بر عمل و اطاعت از آن تأکید و اعتقاد دارند و تنها نسخه مصون از تحریف است؛ بنابراین، بیداری اسلامی ناگزیر از آشنایی با اهداف بیداری اسلامی از منظر آن است تا این حرکت مهم و تاریخی آن گونه که خواست خداوند است حرکت کند. به نظر می رسد این کتاب شریف اهداف بیداری اسلامی را با یک هدف غایی و نهایی با عنوان قرب الهی و انسان کامل شدن و چند هدف میانی (واسطه ای) که خواست تمام انسان های آزاده و در بند است، پی می جوید. این اهداف شامل استقلال سیاسی و رفع استعمار، تحقق دولت اسلامی، ثبات و بقای نظام اسلامی و ایجاد نظام عادلانه اسلامی است. هدف غایی بیداری اسلامی همان حرکت به سوی هدف الهی خلقت بشر است که مهم ترین هدف انبیا از آدم تا خاتم| بوده است و باید تمام حرکت ها سمت و سوی خدایی داشته باشد. ازاین رو به هیچ قیمتی نباید از آن دست کشید؛ هدفی که تمام انبیاء الهی برای آن حتی جان خویش را فدا می کردند. اهداف دیگر همگی مهم و برای بقای حیات بشری ضروری می باشند و اندیشمندان آزاد و فطرت بشر بر آن صحه می گذارد. بسط و گسترش جامعه ای با ویژگی های مورد نظر قرآن نیز از این راه می گذرد. جامعه ای که بر آن مستکبران حکومت نکنند و مردم را از حقوق طبیعیشان محروم نسازند. پی نوشت: [1]. State. منابع و مآخذ قرآن کریم، ترجمه مهدی الهی قمشه ای و محمدمهدی فولادوند.
آشوری، داریوش، 1373، دانشنامه علوم سیاسی (فرهنگ اصطلاحات و مکتب های سیاسی)، تهران، مروارید.
آقابخشی، علی اکبر، 1382، فرهنگ علوم سیاسی، تهران، چاپار.
ابن منظور، محمد بن مکرم، 1423، لسان العرب، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
اعرافی، علی رضا، 1381، اهداف تربیت از دیدگاه اسلام، تهران، سمت.
امام خمینی، سیدروح الله، 1378، صحیفه انقلاب، قم، دفترحوزه علمیه قم.
ـــــــــــــــ ، 1373، ولایت فقیه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(رحمه الله علیه).
بی نا، 1384، فلسفه تعلیم و تربیت، تهران، سمت.
جوادی آملی، عبدالله، 1387، جامعه در قرآن، قم، اسراء.
ـــــــــــــــ ، 1376، فطرت در قرآن، قم، اسراء.
ـــــــــــــــ ، 1385، صورت و سیرت انسان در قرآن، قم، اسراء.
حبیبی، رضا، 1385، «هدف غایی در تربیت اخلاقی»، راه تربیت (ویژه تربیت اخلاقی)، اول، پاییز 85.
سبحانی، جعفر، 1362، مبانی حکومت اسلامی، ترجمه ابوالفضل موقد، قم، کتابخانه امیرالمومنین(علیه السلام).
شریعتمداری، علی، 1385، اصول و فلسفه تعلیم و تربیت، تهران، امیرکبیر.
شلتوت، محمد، 1379، تفسیرالقران، ترجمه محمدرضا عطایی، تهران، المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیه.
صدر، سیدمحمدباقر، 1399، خلافة الانسان و شهادة الانبیا، بیروت، دارالتعارف.
طباطبایی، سیدمحمدحسین، 1374، المیزان فی تفسیرالقران، ترجمه سیدمحمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن، 1377، تفسیر جوامع الجامع، ترجمه احمد امیری شادمهری، مشهد، آستان قدس رضوی.
طوسی، محمد بن حسن، بی تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاءالتراث العربی.
عابدینی، احمد، 1383، فرزندان و مسئولیت پذیری اجتماعی ـ سیاسی، تهران، عابد.
علی آبادی، سیدمحمد، 1387، تفسیر قرآن مجید برگرفته از آثار امام خمینی(رحمه الله علیه)، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(رحمه الله علیه).
علی بابایی، غلام رضا، 1365، فرهنگ علوم سیاسی، تهران، ویس.
عمیدزنجانی، عباسعلی، 1373، فقه سیاسی؛ نظام سیاسی و رهبری در اسلام، ج 3، تهران، امیرکبیر.
قائمی، علی، 1361، تربیت سیاسی کودک، تهران، شفق.
کلینی، محمد بن یعقوب، 1365، الکافی، تهران، دارالکتاب الاسلامیه.
مطهری، مرتضی، 1360، هدف زندگی، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، 1383، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتاب الاسلامیه.
هنری، توماس، 1382، بزرگان فلسفه، ترجمه فریدون بدره ای، تهران، علمی و فرهنگی. محمدرضا یوسفی: دانشجوی دکترای قرآن و مدیریت. محمدعلی رضایی اصفهانی: دانشیار جامعه المصطفی(صلی الله علیه) العالمیه. فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی 33 انتهای متن/
93/12/02 - 03:51
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 46]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها