محبوبترینها
معرفی و فروش بوته گرافیتی ریخته گری
بهترین بروکر برای معاملات فارکس در سال 2024
تجربه رانندگی با لندکروز در جزیره قشم؛ لوکس‌ترین انتخاب
اکسپرتاپ: 10 شغل پردرآمد برای مهاجران کاری در کانادا
بهترین سایتهای خرید تیک آبی رسمی اینستاگرام در ایران
کدام رنگ کاغذ دیواری مناسب فضای شماست؟
چه چیزهایی دیگر در دکوراسیون مد نیست؟!
بررسی قیمت تیرچه + قیمت تیرچه کرومیت + قیمت یونولیت
خرید و قیمت ورق در مشاوران آهن + [مشاوره رایگان]
تی‌وی وال: ایده‌ای نوین برای دکوراسیون داخلی
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1812538987
تحلیل راهبردی از «امامت» در دکترین امام رضا علیه السلام
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
تحلیل راهبردی از «امامت» در دکترین امام رضا علیه السلام
شاخصه‌ها و امتیازات نظام راهبردی امامت در مواردی همچون جامعیت برنامه(دین)، وجود دو ویژگی علم و عصمت در مدیر(امام) و قالب انتصاب ماورایی و اصطفایی در تعیین مدیر و رهبر جامعه، باعث شده است که راهبرد امامت درجایگاه الگویی بی بدیل در نظام مدیریتی و سیاسی دنیا بدرخشد.
بخش دوم و پایانی راهبرد امامت دقیقاً یکی از تعبیرات و توصیفاتی که امام رضا علیه السلام درباره امامت به کار می‌برد، تعبیر «نظام» است. امام می‌فرماید: إن الإمامة زمام الدین و نظام امور المسلمین و صلاح الدنیا و عزّ المؤمنین (ابن شعبه، 1404: ص436)؛ یعنی آن رشته اتصال و انسجام بندگان خدا و ریسمان پیوند آنها با خود، خدا و هستی، نظام و راهبرد امامت است. نظام و راهبرد امامت، از اجزا و عناصری برخوردار است. با توجه به تبیینی که از راهبردشناسی دینی گذشت، به بررسی عناصر بنیادین در راهبرد امامت می‌پردازیم. حیث مبدأ شناختی شاکله راهبرد امامت بر اساس توحید استوار است و بدون ملاحظه اصل توحید، این نظام و راهبرد، فرو خواهد ریخت؛ یعنی امام و امامت، هم جوهره و هویت خود را از خدا می‌گیرند و هم به او ختم می‌شوند؛ به عبارت دیگر، آغاز و انجام و اول و آخر راهبرد امامت، به توحید و خدامحوری باز می‌گردد. اساساً نظام امامت «راه» و امام «راهبر» می‌آیند که انسان را به سوی خداوند دعوت نمایند و از سوی دیگر، پذیرش عقلی و نقلی امامت در گرو باور توحیدی است. جایگاه و کارکرد اصل توحید را می‌توان در نمودار زیر مشاهده کرد: حیث غایت شناختی اگر راهبرد را نوعی الگوی تحقق تصمیم‌ها و اهداف بدانیم، در آن صورت، بسته به نوع هدف یا اهداف مورد نظر، الگو و برنامه طراحی می‌شود. در راهبرد و نظام امامت نیز این اهداف ترسیم شده است که البته می‌توان آنها را به اهداف 1. بنیادین و نهایی و 2. میانی و 3. ابتدایی تقسیم کرد. در اهداف ابتدایی راهبرد امامت، مواردی همچون 1. عدالت 2.امنیت 3.رفاه 4.تربیت نهفته است. در هدف میانی راهبرد هدف فراهم کردن بستر بندگی و عبودیت خدا مد نظر است و در نهایت در هدف نهایی مسأله رساندن فرد و جامعه به کمال و قرب الهی مطرح است که این موضوع جز در سایه نظام راهبردی امامت تحقق نخواهد یافت. نمودار غایت شناسی در راهبرد امامت برای مثال وقتی امام رضا علیه السلام یکی از اهداف و کارکردهای امامت را خیر و صلاح دنیا و عزت مؤمنان بیان می‌کند، این موضوع می‌تواند دربرگیرنده اهدافی نظیر تربیت، عدالت، رفاه و در نهایت، زمینه سازی بستری برای عبودیت خداوند باشد. حیث قلمرو شناختی یکی از ویژگی‌های نظام‌های سکولاری جهان معاصر، تفکیک قلمرو دین و دنیااست. آنها کوشیده‌اند دین و دینداری را به حوزة خاصی محدود کنند و از دخالت و حضور آن در سایر حوزه‌ها از جمله نظام سیاسی و حکومتی جلوگیری کنند. سکولار شدن جوامع گوناگون به این معنا است که حوزه‌های عمل دینی و دنیایی را از هم بازشناسند و تفکیک کنند. معبد و کلیسا، حوزة دین و خارج از معبد، حوزة عمل غیرمقدس و دنیایی است. گویی اتصال خداوند با دنیا قطع شده و تنها یک طریق اتصال باقی مانده است و آن معبد است. (صادقی، 1382: ص293) اما راهبرد رهبری و امامت از منظر امام رضا علیه السلام، فقط یک امر دنیایی و سیاسی صِرف نیست که قلمرو رهبری سیاسی جامعه تنها به امور دنیایی برگردد و آخرت و دین در کلیسا جست‌وجو شود؛ بلکه قلب تپنده راهبردشناسی دینی در امامت، حضور سیاسی، اقتصادی و اجتماعی رهبر زندگی بشر است که با دین و دنیای مردم پیوند عمیق برقرار کرده است. اساساً ارتباط امامت و زعامت سیاسی مردم با دین و آخرت آنها تا حدی است که وارد شوندگان به حریم ولایت و امامت در واقع در حریم امن و قدسی خداوند متعال وارد شده‌اند. حضرت حق در یک حدیث قدسی که از امام رضا علیه السلام نقل شده است، ولایت و امامت اهل بیت علیهم السلام را دژ و قلعه مستحکم خود نامیده است؛ به طوری که واردشوندگان در این دژ، از عذاب الهی در امان خواهند بود [6]. به دیگر معنا اگر کسی زعامت سیاسی و اجتماعی امامان را نپذیرد، از مدار توحید و بندگی خداوند خارج شده و آخرتی ویران و نافرجام خواهد داشت. حیث راهکارشناختی برنامه جامع بدون تردید، یکی از عوامل موفقیت یک نظام و راهبرد اجرایی، جامعیت الگو و برنامه آن است. در راهبرد امامت، قرآن کریم، منشور و سند اجرایی امام به‌شمار می‌آید که همة خرده سامان‌های جامعه بر اساس آن شکل گرفته و سامان می‌یابد. امام رضا علیه السلام پیش از طرح مسأله امامت، بر جامعیت قرآن و اکمال دین تأکید کرده، می‌فرماید: خداوند متعال، همة نیازمندی‌ها و احتیاجات یک امت را در کتاب خود آورده و آنها را تبیین کرده است. در ادامه، آن حضرت هشدار می‌دهد که باور به جامعیت و اکمال دین و قرآن کریم، امری ضروری است و منکر این حقیقت در واقع، منکر قرآن بوده و به مرزهای کفر پا نهاده است [7]. به دیگر معنا امام علیه السلام منشور و سند اجرایی راهبرد امامت را سندی محکم، کامل، مبین و عاری از هر گونه نقص و عیب معرفی می‌کند. و امروزه اهمیت و کارکردهای بی‌شمار یک برنامه جامع در مدیریت بر استراتژیست‌های دنیا پوشیده نیست. بنابراین نقشه راهی که فراروی امام و امت در تفکر شیعی قرار می‌گیرد، نقشه ای بی بدیل است؛ اما این گوهر گرانسنگ، مجری و مدیری بی بدیل نیز می‌طلبد که به تبیین برخی از خصوصیات او، از منظر امام هشتم علیه السلام می‌پردازیم. رهبر جامع امام علیه السلام در کلامی سترگ، جایگاه علمی، حقوقی و شرعی امام و رهبر جامعه را چنین تبیین می‌فرماید: عالم بالسیاسة، مستحق للرئاسة، مفترض الطاعة؛ یعنی امام کسی است که عالم به سیاست و مدیریت جامعه است و از این جهت اندکی جهل و نقص در برنامه ریزی‌های او راه ندارد. از حیث حقوقی نیز امام مستحق این امر است؛ یعنی امامت و رهبری او، حقی اعطایی از جانب خداوند عالم به او است. بر این اساس، امام، مفترض الطاعة می‌شود و از نظر عقلی و شرعی، اطاعت از او واجب و لازم است و با توجه به موارد سه گانه (علمی، حقوقی و شرعی) کسی حق سرکشی از فرمان او را ندارد. در راهبردشناسی دینی، ژرف نگری و نیازسنجی جامع در برنامه و الگو به چشم می‌خورد و همواره شرایط و لوازم یک راهبرد جامع به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در دین، مورد ملاحظه قرار گرفته است؛ از جمله دو شرط اساسی و بسیار راهبردی علم و عصمت، کارکردها و قابلیت‌های نظام «امام – امت» را به‌طور فوق العاده افزایش می‌دهد و آسیب و عوارض احتمالی را در امام تا حد صفر و در امت تا حد چشم‌گیری کاهش خواهد داد. امام رضا علیه السلام در این باره می‌فرماید: امامت منت والا و گرانسنگی است که برتر از مقام و منزلت نبوت و خُلّت (خلیل اللهی) است و حتی ابراهیم پس از آنکه به او مقام امامت داده شد، با شوق و رغبت فراوان می‌پرسد: «آیا این مقام عظیم به فرزندان من هم می‌رسد.؟» اما از خداوند متعال پاسخ می‌شنود: «عهد من به ظالمان نمی‌رسد»؛ یعنی امامت عهدی و پیمانی است که خداوند از امامان و رهبران جامعه می‌گیرد و این عهد به کسانی که اهل ظلم (در حق خدا، خود و دیگران) باشند، نمی‌رسد [8]. امام علیه السلام در ادامه چنین نتیجه می‌گیرد: فأبطلت هذه الآیة إمامة کل ظالم إلى یوم القیامة وصارت فی الصفوة؛ خداوند متعال با این آیه، امامت و رهبری هر انسان نالایق و ظالمی را تا روز قیامت باطل کرد و تنها آن را میان خالصان و معصومان قرار داد. امام، سپس می‌افزاید: منزلت پیشوایی معصومانه در ذریه صالح حضرت ابراهیم استمرار یافت (و وهبنا له إسحاق ویعقوب نافلة وکلا جعلنا صالحین) تا اینکه در نهایت به پیامبر اسلام و اهل بیت مکرمش رسید که ویژگی بارزشان علم و ایمانی است که خداوند متعال به آنها داده است. دراین باره امام رضا علیه السلام به آیه (وقال الذین اوتوا العلم والایمان لقد لبثتم فی کتاب‌الله إلى یوم البعث فهذا یوم البعث ولکنکم کنتم لا تعلمون) (روم: 56) [9] استناد می‌کند. امام در ادامه این راهبرد و روند را پایدار تا روز قیامت معرفی می‌فرماید که می‌تواند ناظر به وجود حضرت ولی عصر و امامت او نیز باشد [10]. (ابن شعبه حرانی، 1404: ص440) امام رضا علیه السلام امام را مطهر از گناهان و منزه از هر گونه عیب توصیف می‌فرماید؛ فردی که علم ویژه به او اختصاص داده شده و حلم، یکی از ویژگی‌های بارز او است [11]. بدون تردید، یکی از قواعد بدیهی در روش شناسی علمی و نظام مدیریت جهان معاصر، قاعده « اول کسب شناخت صحیح و کافی، سپس ارائه حکم» است. به تعبیر راهبردشناسان اگر تجزیه و تحلیل را کلمه رمز راهبرد بدانیم، کلمه عبور آن، داده (معلومات) است. (کریز، 1381: ص124)؛ یعنی علم و آگاهی برای امور، یک شرط بنیادین است؛ موضوعی که در راهبرد امامت، بارزترین شاخص است و عالی‌ترین مراتب آن در شخص امام دیده می‌شود. حضرت رضا علیه السلام آیه (أم یحسدون الناس على ما آتاهم الله من فضله) را ناظر به مقام امامت و اهل بیت علیهم السلام می‌داند و می‌فرماید: وقتی خداوند، فردی را برای راهبری جامعه برمی گزیند، به او شرح صدر عطا فرموده، قلب او را چشمه حکمت و معرفت قرار می‌دهد، به طوری که بعد از این، امری ناصواب از او صادر نمی‌شود. امام، فردی است که به توفیق، هدایت و تأیید خاص الهی، جامعه را رهبری می‌کند و از هر گونه خطا و لغزش مصون است [12]. (ابن شعبه، همان: ص439) امام رضا علیه السلام خود در حدیثی عمیق و انیق، موضوع تأیید خاص امام (مویَد بودن) را کمی بیشتر می‌شکافد: خداوند متعال ما امامان را با روح مقدس و مطهری از جانب خود تأیید و مدد می‌نماید که این روح یک فرشته نیست و با هیچ یک از انبیا پیشین جز پیامبر اسلام همراه نبوده وآن روح همواره با ما ائمه بوده و این روح عمودی از نور است که بین ما و خداوند متعال قرار دارد. (صدوق، 1404: ج1، ص217) این همه باعث می‌شود که در نظام راهبردی امامت که در واقع، یک نظام مدیریتی جامع و برتر را نیز در خود پوشش داده است، آسیب‌ها و انحرافات علمی و عملی رهبر و مدیر جامعه، به طور صد در صد منتفی شود. و این، راهبردی است که بشریت معاصر در نظام رهبری و سیاسی خویش، بیش از پیش بدان نیاز دارد و احساس تشنگی او به این نیاز روز افزون است. البته این موضوع در تفکر شیعی در فرهنگ انتظار، معنا و مفهوم خاص خود را می‌یابد. امام رضا علیه السلام فلسفه نیازمندی راهبرد امامت به علم و عصمت رهبر را چنین ذکر می‌کند که خداوند، این ویژگی‌ها را در امام قرار داد، تا حجت بر مردم و گواه بر آنان باشد و برای کسی عذر و بهانه ای باقی نماند. در ادامه امام، این پرسش را مطرح می‌کند که آیا مردم بر ترسیم چنین راهبردی و آوردن چنین امامی (و مدیری) توانایی دارند؟. (حرانی، همان: ص441) به هرروی شاخص در فرمانروایی و مدیریت امامان در خرده سامانه‌های جامعه اسلامی، امر و خواست خدا است؛ بدون اینکه ذره ای در این راه، دچار انحراف نظری و عملی شوند؛ چرا که بر اساس روایات، در تفکر شیعی قلوب امامان ظرف مشیت الهی است و همواره اراده آنان در راستای اراده خداوند متعال قرار دارد. (طبری، 1413: ص506) امام رضا علیه السلام صفات و خصوصیات دیگری را نیز برای امامت بر می‌شمارد که در علم مدیریت جهان معاصر از لوازم و شاخصه‌های بنیادین یک رهبر استراتژیست موفق به شمار می‌آید [13]. یکی آنکه رهبر باید امین باشد، تا مجموعه تحت رهبری به او اعتماد کرده، بتواند با طیب خاطر و آرامش روانی، وظایف خود را انجام دهد. دیگر آنکه همانند پدری مهربان و دلسوز به مجموعه خود بنگرد، تا قدرت تصرف قلوب را داشته باشد و این امر، افزایش انگیزه کاری در مجموعه را سبب خواهد شد. دیگر آنکه رهبر و مدیر شخصیتی باشد که اعضای مجموعه و نظام بتوانند به او پناه ببرند و نقش ملجأ و پناهگاهی را داشته باشد که همگان در سایه قدرت ومعنویت او آرامش یابند [14]. در بیان امام رضا علیه السلام وجود چنین رهبر و پیشوایی تنها در راهبرد امامت یافت می‌شود و در نظام‌های مشابه سیاسی و مدیریتی، نظیر و بدیلی برای آن وجود ندارد [15]. روش انتخاب رهبر در راهبرد امامت در نظام امامت، روش نصب رهبر و امام مسلمین بر اساس انتصاب ماورایی و اصطفایی است. تعبیر امام هشتم شیعیان «ثم أکرمها الله بأن جعلها فی ذریة أهل الصفوة والطهارة» (ابن شعبه، همان: 437) است؛ بدین معنا که در این راهکار، رهبر جامعه از جانب خداوند متعال برگزیده می‌شود و به مردم معرفی می‌گردد. در روش انتصاب ماورایی و اصطفایی بر گرفته از کلام حضرت، دو محور لحاظ شده است. محور اول ماورایی بودن است که مبدأ نصب و جعل امام را مشخص می‌نماید و بیان می‌کند که اساس نصب و مشروعیت نظام امامت، بر اساس حکم و گزینش خداوند است، نه آنکه این مسؤولیت سنگین، یعنی انتخاب شایسته‌ترین فرد، متوجه مردم باشد. محور دوم در این راهکار، اصطفایی بودن است که ناظر به ملاک و معیار انتخاب شخص امام است. واژه «صفو» در اصل به معنای خلوص شیء از هر گونه اختلاط و ناخالصی است و اصطفا یعنی دستیابی به خلوص محض یک شیء [16]؛ یعنی فردی که به رهبری نظام اسلامی برگزیده می‌شود، اصطفا می‌گردد، یعنی خالص شدة همة شرایط و نیازمندی‌های یک رهبری و مدیریت تام و ایده آل به او اعطا می‌گردد؛ تا از حیث ایجابی، جامع شرایط بوده و جامعیت رقم خورد، و از حیث سلبی، عاری از هر گونه نقص بوده و شرط مانعیت (از غیر شأن رهبر) محقق شود. با فرض اینکه خداوند، نظام امامت و رهبری جامعه را به مردم تفویض می‌کرده آیا مردم می‌توانستند برترین و شایسته‌ترین فرد را انتخاب کنند. اساساً جایگاه و منزلت امامت، فراتر از آن است که در چنگ اذهان و افکار مردم آید و از این رو تنها انتصاب ماورایی را می‌طلبد. امام رضا علیه السلام می‌فرماید: آیا مردم، قدر و جایگاه امامت را می‌شناسند تا اینکه اساساً انتخاب و اختیار امام به وسیله آنها جایز باشد؟ جایگاه و شأن امامت، بزرگ تر و مکانت آن، رفیع تر و دسترسی به کنه و حقیقت آن، دورتر از آن است که مردم با عقولشان یا با آرایشان به آن دست یازند یا آنکه بتوانند با انتخاب و اختیارشان امامی را نصب کنند. امام در ادامه، از عجز و ناتوانی نه تنها مردم عادی؛ بلکه اهل علم و خرد در وصف و اختیار امام خبر می‌دهد [17]. بنابر فرمایش امام رضا علیه السلام در راهبرد امامت، نقش مردم، نقش مشارکتی در نصب و مشروعیت بخشی به امام نیست؛ بلکه نقش مشارکتی در راه انداختن نظام و اجرای برنامه و پیشبرد است. مقایسه تطبیقی نظام‌ها و الگو‌های سیاسی با راهبرد امامت برای یک سیر تطبیقی، مناسب است ابتدا بر الگو‌های سیاسی و نظام‌های رهبری رایج دنیا مروری انجام دهیم که در هر یک از آنها هدف و کیفیت به کارگیری از پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های موجود، متفاوت است. این نظام‌ها در جهان معاصر بر اساس محورهای زیر تقسیم بندی می‌شود: الف. براساس تعداد حاکمان 1. حکومت فردی: سلطان یا شاه، در راس حکومت قرار دارد و بدون مسؤولیت و به میل و رأی خود، اعمال قدرت می‌کند. 2. حکومت گروهی(طبقاتی): قدرت از آنِ گروه خاص است؛ گروهی که مدعی برتری فکری یا طبقاتی‌اند. 3. حکومت جمهوری: اقتدار و مناصب دولتی، از سوی مردم به طور مستقیم یا غیر مستقیم به حاکمان واگذار می‌شود. ب. بر اساس مشارکت شهروندان 1. حکومت توتالیتر: سیستمی که در آن، همه چیز برای دولت وجود داشته باشد و هیچ چیز خارج از دولت و برضد دولت نباشد. (کلایمری، 1356: ج1، ص51). 2. حکومت دموکراسی: که در آن شهروندان مشارکت دارند و احزاب و جامعه مدنی فعالند؛ و حاکمیت، از آن مردم است و تدوین خط مشی‌های اساسی بر عهده مردم است. ج. بر اساس جهان بینی 1. حکومت الهی: در این حکومت، منبع قانون، خداوند است که بر اساس حکمت، مصالح و شناختی که از ابعاد وجودی انسانی دارد، تشریع می‌کند و حکومت، امانتی است در دست حاکمان. 2. حکومت طاغوتی: نظام‌های سیاسی مبتنی بر اومانیسم که حاکمیت را از آن انسان می‌دانند، در هر شکلی که تجلی یابند، طاغوتی می‌باشند. [18] اگر بخواهیم برخی شاخصه‌های راهبرد امامت از منظر امام رضا علیه السلام را با تقسیم بندی‌های فوق تطبیق دهیم، باید گفت بر اساس جهان بینی، حکومت امام و حکومت در نظام امامت، حکومتی الهی است که تنها قانون و سندِ اجراییِ برنامه‌های امام، اراده و مشیت خداوند است؛ اراده ای که در قرآن کریم و سیره اهل بیت علیهم السلام تجلی یافته است. بر اساس مشارکت مردم، حکومت در راهبرد امامت، بر محور مردم سالاری دینی است؛ چرا که از سویی تحقق حکومت با حضور مردم در صحنه است و از دگر سو، با حاکمیت دین و اطاعت مردم از امام معصوم، آمال‌ها و حقوق مردم، احیا شده و این مردم هستند که کرامت، عدالت و منزلت حقیقی خود را باز خواهند یافت [19]. و اما بر اساس تعداد حاکمان باید گفت که در راهبرد رهبری شیعی، حاکم تنها خداست و اوست که حق حکمرانی دارد، و امام تنها خلیفه خدا و مجری برنامه و خواست حضرت حق است. از این رو اینگونه نیست که نصب ومشروعیت حکومت و رهبری از طرف مردم به طور مستقیم و یا غیر مستقیم به امام واگذار می‌شود. حتی در دوران غیبت که راهبرد ولایت فقیه جریان دارد، باز هم مشروعیت وحق حاکمیت از سوی خداوند و امام است که به فقیه جامع الشرایط تفویض شده و او منصوب امام است نه منصوب مردم. و ساز وکار انتخاب غیر مسقیم رهبر نیز جهت کشف نائب امام معصوم است نه نصب او. البته باید افزود که چه در عصر حضور امام و چه غیبت او، نقش مردم در راه اندازی و تحقق حکومت نقشی مهم و اساسی است و بدون حضور و پذیرش مردم اساسا راهبری و مدیریت رهبر و امام در جامعه یا رقم نخواهد خورد و یا با مشکلات عدیده مواجه خواهد شد. آثار و کارکردهای راهبرد امامت اگر راهبرد امامت را دارای سه رکن و ضلع 1. قانون و برنامه جامع، 2. رهبر و امام، 3. جامعه انسانی بدانیم، مهم‌ترین و بارزترین کارکرد این راهبرد، ایجاد سازگاری و هماهنگی بین این سه رکن است، بدون آنکه اندکی تنافی و تضاد بین ارکان این راهبرد به چشم خورد؛ موضوعی که حیاتی‌ترین بخش یک برنامه راهبردی در مدیریت مدرن به شمار می‌آید. علت این موضوع را نیز می‌توان در آن دانست که طراح این راهبرد، واحد است؛ یعنی خداوند مدیر، مدبر، عالم، ناظم. [20] امام رضا علیه السلام محور این هماهنگی را امام و رهبر دانسته، درباره تلائم و سازگاری این راهبرد می‌فرماید: امام، موجب زمام دین و نظام مسلمین و خیر و صلاح دنیا و عزت مؤمنان است [21]. به عبارت دیگر در سیستم مدیریت راهبردی امامت، آنچه باعث می‌شود برنامه و قانون (دین) دچار تحریف و انحراف نشود و از سوی دیگر، امور مردم، سامان یافته و سعادت دنیایی و آخرتی آنان محقق شود، وجود امام و رهبر است که مانند روح، اسباب طروات و شادابی جسم جامعه را رقم می‌زند. اگر بخواهیم تعریف تخصصی راهبرد را مد نظر قرار دهیم، یعنی: آگاهی‌های منظم که نحوه به خدمت گرفتن قدرت(توانایی) سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی برای رسیدن به هدف‌های مورد نظر را نشان می‌دهد (شیرودی، 1385: ص15)، این امام است که با صفات و ویژگی‌های موهبتی خاص خود، توان به کارگیری همة ظرفیت‌ها و امکانات موجود را دارد، تا بندگان خدا را به سرمنزل مقصود و ساحل سعادت رهنما نماید و راه برد. به تعبیر امام رضا علیه السلام خیر و صلاح دنیایی و عزت آخرتی بندگان با مدیریت و سیاست فوق العاده امام است که به ثمر خواهد نشست. از نگاه مدیریت استراتژیک، برخی دیگر از کارکردهای نظام راهبردی امامت را می‌توان چنین برشمرد: 1. امام، با شناخت کامل از فرصت‌ها و اولویت‌های فراروی موجب می‌شود که جامعه به طور حداکثری از فرصت‌ها آگاهی یابد، آنها را بشناسد و با اولویت بندی مناسب، از آنها بهره برداری کند. 2. مجموعه خرده سامانه‌های جامعه با نگاه واقع بینانه به مسائل و مشکلات به سوی حل آنها گام بردارند. 3. چارچوب و برنامه مدون برای هماهنگی و سازماندهی فعالیت‌ها وجود داشته و آینده نگری دربارة مسائل و پیش بینی چالش‌ها و بحران‌های فراروی، واقع بینانه خواهد بود. 4. تخصیص بهینه و مناسب منابع، امکانات و زمان و ظرفیت‌ها. 5. وجود نشاط اداری و سازمانی در حکومت و رفتار هماهنگ و یکپارچه مجموعه‌ها. 6. وجود خوشبینی و روشن بینی و نشاط، دلگرمی معقول و واقع گرایانه در کار و زندگی. مجموعه این عوامل، راه را برای تحقق اهداف ابتدایی، میانی و نهایی راهبرد امامت که پیش از این گذشت، هموار می‌کند و از سوی دیگر، اسباب قدرت و صلابت نظام را در تعاملات خارجی رقم خواهد زد. جمع بندی و نتیجه راهبرد امامت «برنامه و نظام جامعی است که بر مبنای شاخصه‌های دین و برای نیل به اهدافی خاص پی ریزی شده است». در این برنامه، فن و هنر به کارگیری ظرفیت‌های گوناگون لحاظ شده و کلیه مبادی مبدأ شناختی، غایت شناختی، قلمرو شناختی و راهکار شناختی راهبرد، بر اساس دین استوار است که در مجموع، یک راهبرد دینی را ارائه می‌دهد. شاخصه‌ها و امتیازات نظام راهبردی امامت در مواردی همچون جامعیت برنامه(دین)، وجود دو ویژگی علم و عصمت در مدیر(امام) و قالب انتصاب ماورایی و اصطفایی در تعیین مدیر و رهبر جامعه، باعث شده است که راهبرد امامت درجایگاه الگویی بی بدیل در نظام مدیریتی و سیاسی دنیا درخشیده و واجد بیشترین مزیت و کارکرد و کمترین عوارض و آسیب باشد؛ برنامه و الگویی جامع که با کاربست همة ظرفیت‌های موجود معرفت شناختی، هستی شناختی و انسان شناختی راه سعادت وکمال فردی و اجتماعی را فراروی بشریت معاصر نهاده است. درنهایت، تبیین و ترویج این راهبرد میان جهانیان و بیان کارکردها و شاخصه‌های آن در خرده سامانه‌های فرهنگی، اقتصادی و سیاسی(در حوزه فرافردی) اشتیاق و عطش جهانیان را به نظام ولایی فزون تر و گامی زمینه ساز برای طلوع دولت یار می‌باشد. پی نوشت ها: [6]. حدثنا علی بن بلال عن علی بن موسى الرضا علیه السلام عن أبیه عن آبائه عن علی بن أبی طالب علیهم السلام عن النبی صلی الله علیه و آله و سلم عن جبرئیل عن میکائیل عن إسرافیل عن اللوح عن القلم قال: یقول الله عز وجل: «ولایة علی بن أبی طالب حصنی فمن دخل حصنی أمن من عذابی» (عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج1، ص 147). [7]. لم یقبض نبیه حتی اکمل له الدین و انزل علیه القرآن… و أقام لهم علیّا علیه السلام علماً وإماماً، وما ترک شیئا مما تحتاج إلیه الامة إلا وقد بینه. فمن زعم أن الله لم یکمل دینه فقد رد کتاب الله، و من رد کتاب الله فقد کفر. (ابن شعبه حرانی، تحف العقول، ص437؛ حر عاملی، الفصول المهمة، ج1، ص491) [8]. إن الامامة خص الله بها إبراهیم الخلیل بعد النبوة والخلة مرتبة ثالثة و فضیلة شرفه بها وأشاد بها ذکره، فقال عزوجل: (وإذ ابتلى إبراهیم ربه بکلمات فأتمهن قال إنی جاعلک للناس إماما)، قال الخلیل سروراً بها: (ومن ذریتی قال لا ینال عهدی الظالمین). (تحف العقول، ص440) [9]. علامه طباطبایی درباره این آیه شریف می نویسد: این آیه، حکایت کلام مؤمنان در رد سخن مجرمان است که مىگفتند: «ما لَبِثُوا غَیْرَ ساعَةٍ»؛ چون مجرمان به سبب روحیه مادى و فرورفتگى‌ای که در نشأة دنیا داشتند، روز قیامت و فاصله آن تا دنیا را محکوم به همان نظام دنیا مىدانستند، و با آن مقیاس مىسنجیدند؛ لذا گفتند: «غیر از ساعتى درنگ نکردند؛ و یک ساعت مقدار کمى از زمان است. گویی خیال مىکردند هنوز هم در دنیا هستند؛ چون فهم و شعورشان همین قدر بود؛ لذا اهل علم و ایمان. سخن ایشان را رد کردهاند که درنگ آنان یک ساعت نبوده؛ بلکه به مقدار فاصله بین دنیا و آخرت بوده است؛ همان فاصلهاى که آیه (وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلى یَوْمِ یُبْعَثُونَ) آن را بیان مىکند. اهل علم و ایمان، نتیجه گرفتند که این، همان روز قیامت است؛ ولی مجرمان از آنجا که همیشه درباره قیامت در شک بودند، و جز به امور مادى دنیوى یقین پیدا نمىکردند، پنداشتند که بیش از یک ساعت از ساعت‌هاى دنیا از مردنشان نگذشته است.این است معناى کلام اهل علم و ایمان که گفتند: (لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِی کِتابِ اللَّهِ إِلى یَوْمِ الْبَعْثِ فَهذا یَوْمُ الْبَعْثِ وَ لکِنَّکُمْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ)؛ یعنى شما جاهل و شکاک بودید، یقین به چنین روز نداشتید، و به همین سبب، امروز امر بر شما مشتبه شده است. از اینجا معلوم مىشود که مراد از علم و ایمان در جمله «أُوتُوا الْعِلْمَ وَ الْإِیمانَ» یقین و التزام به مقتضاى یقین است، و اصولا علم در زبان قرآن، عبارت است از یقین به خدا و آیات او، و ایمان به معناى التزام به چیزی است که یقین، اقتضاى آن را دارد که خود موهبتى است الهى. نیز از اینجا روشن مىشود که مراد از «کِتابِ اللَّهِ»، کتاب‌هاى آسمانى یا خصوص قرآن کریم است. (ترجمه المیزان، ج16، ص 308و309) [10]. فلم تزل ترثها ذریته علیه السلام بعض عن بعض قرنا فقرنا حتى ورثها النبی صلی الله علیه و آله و سلم، فقال الله: (إن أولى الناس بإبراهیم للذین اتبعوه وهذا النبی والذین آمنوا) فکانت لهم خاصة فقلدها النبی صلی الله علیه و آله و سلم علیاً علیه السلام. فصارت فی ذریته الاصفیاء الذین آتاهم الله العلم والایمان وذلک قوله: (وقال الذین اوتوا العلم والایمان لقد لبثتم فی کتاب الله إلى یوم البعث فهذا یوم البعث ولکنکم کنتم لا تعلمون) على رسم ما جرى وما فرضه الله فی ولده إلى یوم القیامة. إذ لا نبی بعد محمد صلی الله علیه و آله و سلم. [11]. الامام، مطهر من الذنوب، مبرء من العیوب، مخصوص بالعلم، موسوم بالحلم، نظام الدین وعز المسلمین وغیظ المنافقین وبوار الکافرین. [12]. قال فی الائمة من أهل بیته وعترته وذریته: " أم یحسدون الناس على ما آتاهم الله من فضله - إلى قوله - سعیرا". وإن العبد إذا اختاره الله لامور عباده شرح صدره لذلک وأودع قلبه ینابیع الحکمة وأطلق على لسانه فلم یعی بعده بجواب ولم تجد فیه غیر صواب، فهو موفق مسدد مؤید، قد أمن من الخطأ والزلل. [13]. برای بررسی تطبیقی مصادیق ر.ک: اخلاق مدیریت و فرماندهی، پایگاه اینترنتی تبیان: http://www.tebyan.net/. [14]. «الامام الانیس الرفیق، والوالد الشفیق و و الداعی إلى الله و الذاب عن حریم الله». (الغیبة، نعمانی، ص218) [15]. «الإمام واحد دهره، لایدانیه أحد و لایعادله عالم و لایوجد منه بدل ولا له مثل ولا نظیر». (الغیبه، همان، ص220) [16]. ر.ک: ابن فارس، مقاییس اللغة؛ راغب اصفهانی، مفردات، ذیل «صفو». [17]. هل یعرفون قدر الامامة ومحلها من الامة، فیجوز فیها اختیارهم. إن الامامة أجل قدرا واعظم شأنا و أعلی مکانا وأمنع جانبا وأبعد غورا من أن یبلغها الناس بعقولهم أو ینالوها بآرائهم أو یقیموا إماماً باختیارهم … هیهات هیهات! ضلت العقول وتاهت الحلوم وحارت الالباب وحصرت الخطباء وکلت الشعراء وعجزت الادباء وعییت البلغاء وفحمت العلماء عن وصف شأن من شأنه أو فضیلة من فضائله، فأقرت بالعجز والتقصیر فکیف یوصف بکلیته، أو ینعت بکیفیته، أو یوجد من یقوم مقامه، أو یغنی غناه …فمن أین یختار هذه الجهال الامامة بآرائهم؟ (تحف العقول، ص438؛ الغیبة، نعمانی، ص216) [18]. ر.ک: نوروزی، محمد جواد، فلسفه سیاست، صص 104- 113 با تلخیص و اندکی تصرف. [19]. امیرمؤمنان علیه السلام حقوق و وظایف متقابل حاکم و مردم را چنین برمی شمارد: أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ لِی عَلَیْکُمْ حَقّاً وَ لَکُمْ عَلَیَّ حَقٌّ فَأَمَّا حَقُّکُمْ عَلَیَّ فَالنَّصِیحَةُ لَکُمْ وَ تَوْفِیرُ فَیْئِکُمْ عَلَیْکُمْ وَ تَعْلِیمُکُمْ کَیْلَا تَجْهَلُوا وَ تَأْدِیبُکُمْ کَیْمَا تَعْلَمُوا وَ أَمَّا حَقِّی عَلَیْکُمْ فَالْوَفَاءُ بِالْبَیْعَةِ وَ النَّصِیحَةُ فِی الْمَشْهَدِ وَ الْمَغِیبِ وَ الْإِجَابَةُ حِینَ أَدْعُوکُمْ وَ الطَّاعَةُ حِینَ آمُرُکُمْ؛ای مردم! مرا بر شما حقّى است، و شما را بر من حقّى. بر من است که خیرخواهى از شما دریغ ندارم، و حقّى را که از بیت المال دارید، بگزارم، شما را تعلیم دهم تا نادان نمانید، و آداب آموزم تا بدانید. امّا حقّ من بر شما این است که به بیعت وفا کنید و در نهان و آشکارا حقّ خیرخواهى ادا کنید؛ چون شما را بخوانم، بیایید، و چون فرمان دهم، بپذیرید، و از عهده برآیید. (نهج البلاغه، خطبه 34، ترجمه شهیدی). [20]. این صفات در دعای جوشن کبیر ذکر شده است. [21]. «إن الامام زمام الدین ونظام المسلمین وصلاح الدنیا وعز المؤمنین». (تحف العقول، ص436؛ غایة المرام، ج3 ص314) منابع: قرآن کریم 1. ابن شعبه حرانی، حسن، تحف العقول، تحقیق: علی اکبر غفاری، قم، موسسه نشر اسلامی، 1404ق. 2. ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1422ق. 3. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، قم، نشر ادب الحوزه، 1405ق. 4. بحرانی، ابن میثم، النجاة فی القیامة، قم، موسسه الهادی، 1417ق. 5. بحرانی، سید هاشم، غایة المرام، تحقیق: سیدعلی عاشور، بی جا، بی تا. 6. پورسید آقایی، سیدمسعود، دین و نظام سازی در نگاه استاد علی صفایی حائری، قم، انتشارات لیلة القدر، 1389ش. 7. جلیل روشندل، تحول در مفهوم استراتژی، «مجموعه مقالات اولین سمینار بررسی تحول مفاهیم»، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امورخارجه، چاپ اول، 1370ش. 8. جوهری، اسماعیل، صحاح، تحقیق: احمد عطار، بیروت، دارالعلم للملایین، 1407ق. 9. حائری پور و همکاران، نگین آفرینش، قم، مرکز تخصصی مهدویت، 1389ش. 10. حر عاملی، الفصول المهمة، قم، موسسه معارف اسلامی امام رضا، 1418ق. 11. راغب اصفهانی، حسین، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داوودی، بی‌جا، طلیعة النور، 1426 ق. 12. سید رضی(موسوی)، محمد، نهج البلاغة، ترجمه: سید جعفر شهیدی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1378ش. 13. شیرودی، مرتضی، مسائل نظامی و استراتژیکی، قم، زمزم هدایت، 1385ش. 14. صادقی، هادی، درآمدی بر کلام جدید، قم، نشر معارف، 1382ش. 15. صدوق، محمد، امالی، قم، موسسة البعثة، 1417ق. 16. ـــــــــــــ، عیون اخبار الرضا علیه السلام، بیروت، تحقیق: شیخ حسین اعلمی، موسسه الاعلمی، 1404ق. 17. ـــــــــــــ، معانی الاخبار، تحقیق: علی اکبر غفاری، بی جا، انتشارات اسلامی، 1361ش. 18. طباطبایی، محمد حسین، المیزان، ترجمه: موسوى همدانى، سید محمد باقر، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعهى مدرسین حوزه علمیه قم، 1374ش. 19. طبرسی، احمد بن علی، احتجاج، نجف، دارالنعمان، 1368ق. 20. طبری، محمد بن جریر(شیعی)، دلائل الامامة، قم، موسسه البعثة، 1413ق. 21. عطاردی، عزیز الله، مسند امام رضا علیه السلام، مشهد، آستان قدس رضوی، 1406ق. 22. فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، تحقیق:مهدی مخزومی– ابراهیم سامرایی، بی جا، موسسة دارالهجرة، 1409ق. 23. کلینی، محمد، کافی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، 1388ق. 24. کارلتون کلایمری، توتون جیمز آندرسن، کارل کویمبی کریستول، آشنایی با علم سیاست، ترجمه: بهرام ملکوتی، تهران، سیمرغ، 1356ش. 25. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج25، بیروت، دار الوفاء، 1403ق. 26. مطهری، مرتضی، مقدمه‌ای بر جهان بینی اسلامی، مقاله امامت و رهبری، قم، صدرا، 1364ش. 27. نعمانی، محمد، الغیبه، تهران، مکتبة صدوق، بی تا. 28. نوروزی، محمد جواد، فلسفه سیاست، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1378ش. 29. الوانی، مهدی، مدیریت عمومی، تهران، نشر نی، 1368ش. 30. هرسی، پال؛ کنت بلانچارد، مدیریت رفتار سازمانی، ترجمه: علاقه بند، تهران، امیرکبیر، 1379ش. 31. همدانی معتزلی، عبدالجبار، شرح الاصول الخمسه، قاهره، مکتبة وهبة، 1408ق. منبع: ماهنامه انتظار موعود – شماره 33 انتهای متن/
93/06/16 - 01:35
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 67]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها