محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1833000605
شریعتی به نفس مسئله نیاز تکنولوژی به مبانی فلسفی توجهی نداشته است/ فرهنگ و تکنولوژی در اندیشه شریعتی
واضح آرشیو وب فارسی:مهر:
دین و اندیشه
شریعتی به نفس مسئله نیاز تکنولوژی به مبانی فلسفی توجهی نداشته است/ فرهنگ و تکنولوژی در اندیشه شریعتی
خبرگزاری مهر ـ گروه دین و اندیشه: مرحوم شریعتی نه تنها بعد اسلام فرهنگی را که اتفاقاً در آثار فارابی و ابن سینا و خوارزمی و دیگر متفکران سنتی متبلور شده است کنار می نهد و سعی دارد با گزینش پاره هایی از تاریخ عینی اسلام، صورتی از اسلام ایدئولوژیک ارائه دهد، بلکه اساساً به نفس مسئله نیاز تکنولوژی به مبانی فلسفی نیز توجهی نداشته است.
29 خرداد سالروز درگذشت روشنفکری است که نه تنها جامعه علمی و دانشگاهی ایران، بلکه جامعه در سطح و معنای عام واژه نیز سطوح بسیاری از محتوای فکری خود را از وی اخذ نموده و بنابراین مدیون وی است. دکتر علی شریعتی برای ما ایرانیان نماد یک تیپ فکری سنتی انقلابی و البته متعلق به دنیای جدید است که به جای اسلام فرهنگی، روایتی از اسلام انقلابی را به عنوان راه حلی برای پایان دادن به دردها و عقب افتادگی ها و خمودگی های جامعه ایران دهه های پیش تبیین و ترویج نموده است. این روایت که بیشتر بر حرکت و عمل بجای تأمل و نظر تمرکز دارد، عناصری را از سنت اسلامی و ایرانی گزینش کرده و در مقابل عناصر بعضاً فرهنگی اما غیرمحرک اسلام فرهنگی قرار می دهد.
نکته ای که درخصوص جامعه مطلوب شریعتی باید درنظر داشت و خود این مرحوم نیز آگاهانه بدان توجه داشته است آن است که معرفی و احیای این بعد از سنت اسلامی که جامعه را برمبنای مولفه های چندگانه ای از قبیل امت و امامت و شهادت و اعتراض و غیره به سمت و سوی خاصی هدایت می کند، در زمانه ای عرضه و تبلیغ و توصیه می شود که در آن تکنولوژی جدید اکثر ساحتهای وجودی آدمیان را اشغال کرده است. برخی از ملاحظات انتقادی مرحوم شریعتی به تکنولوژی و ماشینیسم و الیناسیون ناشی از غلبه تکنیک و دیگر مباحث، گویای توجه وی به ابعاد و سیطره گسترده تکنولوژی در زندگی انسان های قرن بیستم دارد. مسلماً اگر شریعتی زنده می بود و سرعت تکنولوژی های امروزه را مشاهده می کرد می توانست این سیطره را حتی در سطح و عمقی بیشتر توصیف کند.
حال که تکنولوژی چنین در ساحت های خصوصی و عمومی انسان ها وارد شده و خود توانسته «واقعیت گزافه ای» را تولید کند چگونه می توان هم از مواهب این تکنولوژی بهره برد و هم در ساحت اسلام انقلابی و ایدئولوژیک زندگی کرد؟ شریعتی در کتاب «ما و اقبال» به این مسئله پرداخته و برمبنای اندیشه های اقبال لاهوری، در مقابل گفتمان «غرب خواهی بلاشرط»، از گفتمانی تلفیقی سخن گفته است به این نحو که می توان بعدی از اسلام را که به حرکت و تحول و پویایی در ساحت عمل منجر می شود با بعد عملی تکنولوژی تلفیق نموده و بنابراین از مواهب هر دو سود جست.
در این تلقی، نه تنها تکنولوژی به مثابه پدیده ای خنثی معرفی شده است به این معنا که می توان آن را از مبانی نظری حامی آن جدا کرد، بلکه ذات آنچه شریعتی تشیع علوی یا اسلام ایدئولوژیک خوانده است نیز با اصول پیشرفت و تکنولوژی جدید غرب سازگار دانسته شده است. به عبارت دیگر، در اندیشه شریعتی از یکسو تکنولوژی به عنوان یک حقیقت منتزع و مستقل از علم و فلسفه و روش و اصول تمدن جدید معرفی شده است به این نحو که می توان آن را بجای مبانی موجود، بر مبانی متفاوت دیگری مبتنی ساخت و از سوی دیگر، پروژه اصلاح دینی و پروتستانتیسم اسلامی قابلیت آن را دارد که آموزه های تشیع علوی را تا سر حد هم آوازی و هماهنگی و تطابق با دنیای جدید و پیشرفت های مادی و ساختاری و مدیریتی و به عبارت دیگر، آکادمیک و فنی ارتقا بخشد. بنابراین تنها در صورت سازگاری تکنولوژی جدید با اصول فکری دنیای سنت و پیشرفته و به روز بودن اسلام ایدئولوژیک است که می توان از تألیف و همسخنی تکنولوژی جدید و اسلام سنتی سخن گفت.
برای داوری درباره اندیشه های مرحوم شریعتی نخست باید نسبت تکنولوژی جدید را با علوم جدید و روش تحقیق و فلسفه مدرن روشن ساخت. اگر به دیدگاه اندیشمندان متعدد غربی و غیر غربی در باب نسبت تکنولوژی و فلسفه و علوم در تمدن جدید نگاهی بیندازیم خواهیم دید که این تکنولوژی چنان با فلسفه و روش تحقیق علمی مدرن، اعم از کمی و کیفی، همبسته است که گویی این اندیشه نظری و روشی، ذاتی تکنولوژی جدید است و اساساً برای داشتن چنین تکنولوژی ای، تنها باید به این ملزومات و اصول و مبانی مجهز بود. به عبارت دیگر، تکنولوژی جدید بدون مبانی خود اساساً از مشخصه های شناخته شده تکنولوژی در محافل آکادمیک امروز جهان بی بهره خواهد بود.
طبق همین الگوی فوق، اگر به آثار دانشمندان تجربی دنیای قدیم اعم از فارابی و ابن سینا و ابوریحان و رازی و دیگران نگاهی بیندازیم، خواهیم دید که علوم تجربی در دنیای پیش از مدرن، به دلیل نسبت هایی که با فلسفه و روش تحقیق علمی از یکسو و ارتباط اندام واری (ارگانیکی ای) که با مجموعه علوم از سوی دیگر دارند، ماهیتاً متفاوت از علوم تجربی در دنیای جدید می باشند. اینجا نیز پیوندها بگونه ای است که نمی توان حصول علوم قدیم را جز در بافت معرفتی موجود در دنیای قدیم (پیشامدرن) متصور شد. به عنوان مثال، ملاحظات فارابی و ابن سینا در علم الحیل (مکانیک) و علوم تجربی از قبیل طب، شیمی، زمین شناسی و غیره نتیجه و ادامه اصول فلسفی منظومه علمی آنهاست و بنابراین خوانش اینها بدون یکدیگر نادرست است.
به این معنا، همان گونه که تکنولوژی جدید را نمی توان از فلسفه و مجموعه معرفتی علوم جدید منفک کرد، صنایع و ابزارهای (حیل) قدیم را نیز نمی توان از مجموعه معرفتی قدیم متمایز ساخت. اساساً در منظومه فکری دنیای قدیم، نوع خاصی از معرفت و تکنولوژی شکل می گیرد و در منظومه فکری دنیای جدید نوع دیگری از معرفت و تکنولوژی بار می آید. منفک کردن پاره ای از این دو ساحت و تلفیق آن با پاره ساحت دیگر، نه تنها غیر ممکن است بلکه درصورت اصرار، به تعارضات و پریشانی های فکری و روانی متعدد منجر می شود. بنیاد این تعارضات در گام نخست در تفاوت ماهوی ساختار فلسفه سنتی و فلسفه های مدرن در مباحثی چون عقل، اراده و ذهن انسان، روش علمی، جهان بینی فلسفی و غیره ریشه دارد.
آنچه گفته شد درباره نسبت مبانی فلسفی و روشی و علمی با واقعیت تکنولوژی است. نکته این است که مرحوم شریعتی نه تنها بعد اسلام فرهنگی را که اتفاقاً در آثار فارابی و ابن سینا و خوارزمی و دیگر متفکران سنتی متبلور شده است کنار می نهد و سعی دارد با گزینش پاره هایی از تاریخ عینی اسلام، صورتی از اسلام ایدئولوژیک ارائه دهد، بلکه اساساً به نفس مسئله نیاز تکنولوژی به مبانی فلسفی نیز توجهی نداشته است. مسلماً اگر ایشان در کنار مواجهه جامعه شناختی با تکنولوژی، به صورت فلسفی این پدیده نیز توجهی می داشتند چه بسا در ارکان فکری خود در خصوص آشتی اسلام سنتی و مدرنیته و تکنولوژی عصر جدید دیدگاه هایی متفاوت ارائه می دادند.*
*نویسنده: دکتر رضا ماحوزی، عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم
۱۳۹۳/۳/۲۹ - ۰۸:۳۳
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[مشاهده در: www.mehrnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 87]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها