محبوبترینها
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
در خرید پارچه برزنتی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1830438778
معیارهاى گزینش مشاور در اسلام
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
معیارهاى گزینش مشاور در اسلام
تقوا، مهم ترین شرط مشاور اسلامى است و با وجود این شرط، رعایت دیگر مسائل اخلاقى در مشاوره تضمین درونى پیدا مى کند. عقل محورى، احترام به کرامت انسانى و ... از دیگر صفات لازم براى مشاور در اسلام است.
بخش دوم و پایانی 4. عقل محورى و ارزیابى عاقلانه مسائل امام صادق علیه السلام در اشاره به لزوم مشاوره با افراد عاقل مى فرمایند: «با مردان خردمند پارسا مشورت کن که جز به خیر نظر ندهند.» (37) «عقل» یکى از اصلى ترین تکیه گاه هاى اسلام در امور دنیوى و اخروى انسان هاست. از منظر اسلام، انسان حق ندارد آنچه را که عقل سالم نادرست مى داند، باور کند و بدان عمل نماید. عقل از نگاه دینى، حجت باطنى انسان هاست (38) که در سایه آن، راه صحیح و درست مشخص مى گردد. اگرچه عقل به تنهایى این توانایى را ندارد تا انسان ها را به سرمنزل کمال و سعادت برساند، ولى این مهم در پرتو شرع و دستورهاى دینى امکان حصول دارد. در منطق قرآن کریم، عقل به عنوان یکى از اسباب نجات و هدایت انسان معرفى شده و خردمندان مدح و ستایش شده اند: «الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُوْلَئِکَ الَّذِینَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَأُوْلَئِکَ هُمْ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ» (زمر: 18)؛ کسانى که به سخن گوش مى دهند و از بهترین آن پیروى مى کنند. ایشانند کسانى که خدا هدایتشان کرده و اینان خردمندانند. این آیه شریفه افراد هدایت یافته را کسانى مى داند که صاحب خرد و اندیشه باشند. در سایه همین خرد و تعقّل است که مى توانند گزینه هاى درست را انتخاب کرده و جزو هدایت یافتگان گردند. از این رو، با توجه به اینکه خرد و عقل جایگاه ویژه اى در ترقّى و پیشرفت معنوى و مادى انسان ها دارد، در مشاوره هم به افراد توصیه شده است تا با عاقل مشورت کنند و از فکر و نظر او بهره گیرند تا به آثار و برکات فراوان نایل آیند. آثار عقل محورى در مشاوره: عقل محورى در مشاوره و انتخاب افراد عاقل براى این امر، آثار و برکات فراوانى دارد. از جمله این آثار، مى توان به موارد ذیل اشاره کرد: الف. رسیدن به خیر: امام صادق علیه السلام مى فرمایند: «با مردان خردمند پارسا مشورت کن که جز به خیر نظر نمى دهند.» (39) امام صادق علیه السلام یکى از معیارهاى مشاور را عاقل بودن او برمى شمارند؛ یعنى مشاور باید عقل را محور و ملاک ارائه مشاوره خود قرار دهد و از معیارهاى نفسانى نامشروع دورى جوید. در این حدیث، نتیجه عقل محورى همراه با ورع در مشاوره «خیر» معرفى شده است. این بدان معناست که در صورت نبود این دو قید مشاوره (تقوا و عقل محورى) نتیجه اى جز شر به دنبال نخواهد داشت. از این رو، بر مشاور مسلمان لازم است در طول مشاوره، به این نکته عنایت داشته باشد که باید با توجه به اطمینان مراجع به وى، او را به سوى خیر رهنمون سازد و این امر بدون عقل محورى و ورع میسّر نمى گردد. ب. نفع بردن از مشورت و دورى از زیان: در حدیث دیگرى از امام صادق علیه السلام با برشمردن چهار شرط براى مشاور، اولین آنها را «عاقل بودن» مى داند (40) و در راز این شرط، چنین مى فرماید: «اگر مشاور عاقل باشد از مشورت با او منفعت مى برى.» (41) این تعلیل بدان معناست که عاقل بودن مشاور و مشاوره معقولانه سودمند است و نفع مراجع را به دنبال خواهد داشت. مؤیّد این برداشت بخش اول این روایت است که رعایت نکردن شرایط ذکرشده براى مشاور را ـ که عاقل بودن اولین آن است ـ زیان بخش مى داند و مى فرماید: «(در صورت نبود شروط چهارگانه مشاور) ضرر مشاوره با او بیش از سودمندى آن خواهد بود.» ج. رشد همه جانبه؛د. برکت در کارها؛ه. سبب توفیق الهى. روشن است که ارجاع به صاحبان خرد در مشاوره، به دلیل منفعت ها و فوایدى است که در چنین مشاوره اى وجود دارد. در حدیثى از امام صادق علیه السلام به نقل از رسول خدا صلى الله علیه و آله به سه اثر مشاوره با عاقل اشاره شده است: «مشورت با خردمند خیرخواه رشد و میمنت و توفیق از خدا را به دنبال دارد.» (42) در این حدیث شریف، پیامبر گرامى صلى الله علیه و آله به سه فایده مهم مشاوره با انسان هاى عاقل اشاره مى کنند: ـ موجب رشد همه جانبه مشورت کننده مى گردد. ـ برکت در انجام کار را به دنبال دارد. ـ سبب پیدایش توفیقات الهى مى شود. به نظر مى رسد در زمینه ضرورت عقل محورى و عاقل بودن مشاور است که امام صادق علیه السلاممى فرمایند: «از خداوند بترس از اینکه هماهنگ با هواى نفس مشورت کننده عمل نمایى.» (43) البته این بدان معنا نیست که عاقل بودن و عقل محورى تنها شرط مشاور و تنها شرط رسیدن به برکات و آثار ذکر شده است، بلکه یکى از شروط مهم آن به شمار آمده، اگرچه شروط دیگرى هم لازم است؛ همچنان که در روایتى از امام صادق علیه السلامبه اجتماع چند ویژگى در مشاور چنین اشاره مى کند: «در امور خود، که لازمه دین دارى است، با کسى مشورت کن که پنج خصلت دارد: عقل و بردبارى و تجربه و خیرخواهى و تقوا... .» (44) با توجه به شرط «عقل محورى»، مشاور نباید با معیار قرار دادن معیارهاى غیرعاقلانه همچون تمتّعات نفسانى، احساسات غیرمعقول، مسائل جانبى غیرصحیح و مانند آن به مراجع آسیب برساند. عاقل بودن مشاور از جمله شروطى است که باید پیش از اعطاى مجوز مشاوره و درمان، مدنظر باشد و به افرادى که از میزان عقل محورى کمى برخوردارند و توانایى ارزیابى عاقلانه مسائل را ندارند و یا به جاى عقل محورى، هواى نفس را معیار قرار مى دهند، اجتناب گردد. 5. احترام به کرامت انسانى یکى از مهم ترین مبانى اخلاقى در حیطه مشاوره، «ارزش قایل شدن براى کرامت انسانى» به منظور احترام گذاشتن به مراجع و رعایت حقوق و تکریم جایگاه او به عنوان یک شخصیت انسانى است. اصل «کرامت» از مسائلى است که اسلام به آن توجه خاصى داشته است. خداوند در قرآن کریم مى فرماید: «وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ» (اسراء: 70)؛ ما به فرزندان آدم کرامت و ارزش بخشیدیم. این مبنا و رعایت آن در ارتباط با افراد باایمان مورد توجه اسلام بوده است. پیامبر گرامى صلى الله علیه و آلهمى فرمایند: «هر که برادر مسلمانش را با یک کلمه مهرآمیز گرامى بدارد و گره از گرفتارى او بگشاید، تا زمانى که در آن کار است، پیوسته در سایه مستمر رحمت خداست.» (45) در حدیث دیگرى، اکرام مؤمن مثل اکرام خداوند شمرده شده است. پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله مى فرمایند: «هر کس برادر (دینى)اش را گرامى بدارد خداوند را اکرام کرده است. شما گمان مى کنید خداوند چنین شخصى را چگونه اکرام مى کند؟» (46) پیامبر گرامى صلى الله علیه و آله در حدیث دیگرى مى فرمایند: «خداوند ـ تبارک و تعالى ـ فرموده است: کسى که بنده مؤمنم راگرامى بدارد،بایدازخشم من آسوده باشد.» (47) مشاور اسلامى با توجه به این کرامت است که مراجع را گرامى مى دارد. این امر زمینه اى براى ایجاد نگاه مثبت نسبت به مراجع خواهد گردید. 6. توجه عاطفى مثبت به همه مراجعان مشاور باید پیش از ورود به عرصه یارى رسان مشاوره و پیش از ورود به جلسه مشاوره، با نگاه مثبت به مراجع بنگرد و با توجه مثبت به انسانیت و کرامت او، علاوه بر پذیرش قلبى، به عنوان پناهگاهى عاطفى، پذیراى او باشد. این نکته اخلاقى، که رابطه تنگاتنگى با «توجه به کرامت انسانى» دارد، آثار سودمند فراوانى دارد که در ذیل بدان اشاره مى گردد: همان گونه که بیان گردید، یکى از معیارهاى اخلاقى ذکرشده در زمینه مشاوره از منظر احادیث، عاقل بودن مشاور است. رسول خدا صلى الله علیه و آلهمدارا با مردم را معیار عاقل بودن و از اصول عقلى دانسته، مى فرمایند: «اوج خردمندى پس از دین دارى، اظهار دوستى با مردم و خوبى کردن به هر کس است، خوش کردار باشد یا بدکردار.» (48) حضرت على علیه السلام هنگام فرستادن مالک اشتر به فرماندارى کوفه، در توصیه هاى خود به او، چنین فرمودند: «مهربانى براى مردم و دوستى و نیکى به آنان را به دلت بیاموز و بر آنان درنده زیان رساننده نباش که خوردن آنان را غنیمت شمارى؛ زیرا مردم دو صنفند: یا برادر دینى تو هستند یا در آفرینش مانند تواند.» (49) امیرالمؤمنین علیه السلام مالک اشتر را به محبت و نیکى نسبت به همه مردم (اعم از مسلمان و غیرمسلمان) توصیه نموده، خشونت بر آنان را جایز نمى دانند. ایشان در علت اینکه نسبت به همه مردم باید با محبت بود و دید مثبت به آنها داشت، به این نکته اشاره دارند که مردم یا برادر دینى تو هستند. پس از این رو، باید حق برادر دینى بودن را رعایت کرده، بدان ها مهر بورزى و یا در خلقت شبیه تواند که در این صورت، انسانند و با آنان باید مانند انسان برخورد کنى. خداوند در باب محبت و نیکى به مردم و آثار آن و در توصیف پیامبر صلى الله علیه و آله مى فرمایند: «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنتَ فَظّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِکَ» (آل عمران: 159)؛ به سبب رحمت خدا، تو با آنها اینچنین خوش خوى و مهربان هستى، و اگر تندخو و سخت دل بودى از اطرافت پراکنده مى شدند. این خوش رویى پیامبر صلى الله علیه و آله در صدر اسلام و در آن محیط کفرآمیز بود که مردم را به سوى اسلام و دین دارى سوق مى داد؛ همچنان که در همین آیه به این نکته اشاره دارد که «اگر تندخو و سخت دل بودى، از اطرافت پراکنده مى شدند.» از امام باقر علیه السلام روایت شده است که فرمودند: «پدرم على بن الحسین علیه السلام دستم را گرفت و گفت: کار نیک انجام بده درباره هر کس که از تو درخواست آن را دارد. اگر شایسته نیکوکارى باشد که کار بجایى کرده اى و اگر شایسته نباشد، تو شایسته نیکوکارى هستى. اگر کسى از جانب راست به تو فُحش داد و به طرف چپ برگشت و عذرخواهى نمود، عذرش را بپذیر.» (50) همان گونه که مشاهده مى شود امام سجاد علیه السلامبه نیکى توصیه مى کنند نسبت به هر کسى که درخواست آن را داشته باشد و در تعلیل این کار مى فرمایند: اگر آن شخص شایسته نیکوکارى بود، نیکى بجاست، و اگر هم نبود باز هم بجاست؛ زیرا در ترقى معنوى و اجتماعى خود نیکوکار تأثیر دارد. بنابراین، بر مشاور مسلمان لازم است به مراجع مسلمان و غیرمسلمان، خوب و بد، بهنجار و نابهنجار، توجه مثبت داشته باشد و با خوش خلقى نسبت به او، علاوه بر یارى رسانى، لزوم احترام مسلمانان به دیگران را به صورت عملى نشان دهد. البته لازم به ذکر است که منظور از توجه مثبت به افراد و پذیرش آنها، قبول همه ارزش هاى آنان و هم نوا شدن با کارها و روحیات مراجعان نیست، بلکه مقصود نگاه مثبت به آنان از یک سو، و مدارا با آنان از سوى دیگر است. 7. حریص نبودن در حدیثى از امیرالمؤمنین علیه السلام در زمینه لزوم اجتناب از مشورت با افراد حریص چنین آمده است: «با حریص مشورت نکن (که در صورت مشورت با او) راه شر را علیه تو هموار مى کند و حرص را برایت خوب جلوه مى دهد.» (51) «حِرص» در لغت، به معناى «میل شدید» و «ولَع به چیزى» آمده است. (52) این کلمه در صورتى که به صورت صفت مشبّهه استعمال شود (حَریص) شدت بیشتر این میل را مى رساند؛ اما «حِرص» به صورت مطلق امرى ناپسند نیست و در برخى روایات، از حِرص نسبت به برخى امور، از جمله طاعت الهى به نیکى یاد شده است، (53) اما حِرصى که از سوى دین مذمّت شده علاقه افراطى به دنیاست. (54) اگر مشاور حریص باشد براى رسیدن به دنیا، به هرگونه فریب کارى متوسل مى شود و براى کسب منافع بیشتر، مراجع را به کارهاى خلاف نیز مى کشاند؛ چراکه هدف افراطى او دنیاست و براى رسیدن به آن، از بسیارى کارها دورى نخواهد کرد و در این صورت است که بنا به مفاد حدیث شریف ذکرشده، این صفت را به مراجع نیز انتقال خواهد داد و حرص را در نظر او خوب جلوه مى دهد و به جاى درمان واقعى و رهنمون ساختن او به سعادت واقعى، دنیا را هدف نهایى جلوه داده، در حق او ظلم خواهد نمود. این در حالى است که حرص او در رسیدن مراجع به دنیایش نیز اثر نخواهد داشت و روزى او همان مقدار مقدّر خواهد بود. امیرالمؤمنین علیه السلام در این باره مى فرمایند: «حرص حریص روزى را بیشتر نمى سازد.» (55) البته این به معناى عدم مشاوره مادى و اقتصادى و ارائه راه کارهاى افزایش درآمد و امثال این گونه موارد مشروع نیست؛ زیرا حُسن تدبیر در امور مادى از مواردى است که نه تنها در اسلام نهى نشده، بلکه بدان تأکید شده است. پیامبر گرامى صلى الله علیه و آله در این باره مى فرمایند: «بر امّتم از فقر نمى ترسم، بلکه از بدى تدبیرشان مى ترسم»؛ (56) آنچه در باب ولع مشاور مذمّت شده، ولع شدید او به دنیا، انتقال آن به فرایند مشاوره، سوءاستفاده از مراجع و اخذ حق الزحمه اضافى از او، طول دادن بیش از حدّ جلسات درمان براى دریافت حق الزحمه بیشتر، انتقال حرص به مراجع و امثال این گونه موارد ناشى از آن ولع است. 8. بخیل نبودن شرط دیگرى که باید در انتخاب مشاور لحاظ گردد، «بخیل نبودن» اوست. «بخیل» به کسى مى گویند که حاضر نیست چیزى از منافع و امتیازاتى را که در اختیار دارد، به دیگران ببخشد یا در اختیار دیگران قرار دهد. حضرت على علیه السلام در نامه معروف خود به مالک اشتر، در لزوم مشورت نکردن با افراد بخیل چنین مى نویسند: «در مشورت خود، بخیلان را راه مده که مانع احسان مى شوند و مدام به فقر تهدیدت مى کنند.» (57) حضرت مى فرمایند: «با بخیل مشورت نکن؛ چون اعتدال و میانه روى ندارد و تو را هم از مسیر اعتدال خارج مى کند. بخیل مال دوست است و به انسان وعده فقر مى دهد و از فقر و نادارى مى ترساند. در این صورت است که اگر مصلحت مراجع، گشاده دستى (دایم یا موقت) براى خانواده و اطرافیان و یا دیگران باشد مشاور بخیل این امر را نادیده گرفته، او را از آن نهى مى کند، در حالى که امیرالمؤمنین علیه السلام مى فرمایند: «هر که هنگام داراشدن دست به احسان گشاید، آنچه را داده است خدا در دنیایش جبران کند و در آخرت برایش چند برابر سازد، و نام نیکى که خدا براى کسى در میان مردم مى گذارد از مالى که مى خورد و به ارث مى گذارد بهتر است.» (58) در مقابل، رسول اکرم صلى الله علیه و آله درباره بخیل چنین مى فرمایند: «قسم به آنکه جانم در دست اوست، بخیل وارد بهشت نمى شود.» (59) مشاور بخیل با توجه نکردن به برکت دنیایى و آخرتى بخشش، مراجع را به بُخل رهنمون ساخته، او را به بیراهه مى کشاند. 9. صبور بودن منظور از «صبر»، استقامت در برابر مشکلات و حوادث گوناگون است که نقطه مقابل آن «جزع» و بى تابى، یعنى از دست دادن مقاومت و تسلیم شدن در برابر مشکلات است. مشاور باید با الگوگیرى از ائمّه اطهار علیهم السلام صبر را در همه کارهاى خود، بخصوص مشاوره، معیار قرار دهد تا به آثار نیکوى آن دست یابد. قرآن کریم علاوه بر اینکه مؤمنان را به صبر توصیه مى کند، نسبت به دعوت دیگران به صبر نیز اهتمام ورزیده، (60) صبر را وسیله یارى انسان برمى شمارد. (61) نتیجه این صبر را هم نعمت هاى بهشتى مى داند. (62) حضرت على علیه السلام صبر را به منزله سر براى بدن مى دانند (63) و امام صادق علیه السلامغضب را کلید هر بدى برمى شمارند. (64) نقش صبر در فرایند مشاوره: اما آثارى که صبر در فرایند مشاوره بر جاى مى گذارد، به قرار ذیل است:1. ارتقاى معنوى مشاور: امیرالمؤمنین علیه السلاممى فرمایند: «اگر صبر کنى به سبب صبر خود، منزل هاى نیکوکاران را درمى یابى، و اگر بى صبرى کنى بى صبرى ات تو را به عذاب جهنم وارد مى سازد.» (65) 2. پیشرفت همه جانبه فرایند مشاوره: پیامبر گرامى صلى الله علیه و آله مى فرمایند: «صبر یارى رسان در هر کارى است.» (66) این از آن روست که نظام زندگى، بر سر راه هر کار مهمى، موانعى قرار دارد که عبور از آنها با صبر و شکیبایى ممکن است. 3. حاکم شدن نور و صفا و آرامش در فضاى مشاوره: امام صادق علیه السلام مى فرمایند: «صبر و شکیبایى حاکى از نور و روشنى باطن و درون بندگان است و جزع و بى تابى از وحشت و ظلمت و تیرگى درون آن حکایت مى نماید.» (67) 4. به نتیجه رسیدن کارها: مشاور در صورت بى صبرى به نتیجه اى نخواهد رسید، در حالى که با صبر به پیروزى دست خواهد یافت. امیرالمؤمنین علیه السلامدر این باره مى فرمایند: «هر که بر مَرکَب صبر سوار شود، به میدان پیروزى راه مى یابد.» (68) همچنین حضرت على علیه السلام مى فرمایند: «ثمره سختى صبر پیروزى است.» (69) البته برخلاف آنچه تصور مى شود سختى فقط در صبر است، امیرالمؤمنین علیه السلام جزع و ناشکیبایى را از صبر سخت تر مى دانند و مى فرمایند: «ناشکیبایى سخت تر از صبر است.» (70) فرق آن دو در این است که صبر موجب پیروزى، و بى صبرى باعث نرسیدن به مقصود مى شود. از این رو، سختى صبر با رسیدن به نتیجه مطلوب و آرامش پس از آن از جان و دل زدوده مى شود، ولى در بى صبرى چنین نیست. 5. مقابله با غم و اندوه و ایجاد شادى در فضاى مشاوره: امام صادق علیه السلام مى فرمایند: «چه بسا صبر کمى که شادى درازى به یادگار گذارد.» (71) حضرت على علیه السلامنیز یکى از آثار بى صبرى را غم و اندوه برمى شمارند؛ «از ناشکیبایى بپرهیز که موجب غم و اندوه مى گردد.» (72) چه بسا مراجعى که با افسردگى فراوان به مشاور پناه ببرد و در صورت بى صبرى مشاور، بر غم و اندوه او نیز افزوده گردد. 6. ایجاد امید: امیرالمؤمنین علیه السلام در اشاره به آثار بى صبرى، به قطع شدن امید اشاره کرده، مى فرمایند: «از ناشکیبایى بپرهیز که موجب قطع امید مى شود.» (73) بسیار مهم است که مشاور بدین نکته توجه داشته باشد که در صورت بى صبرى و کم طاقتى، علاوه بر اثرگذارى منفى بر امید خود، مراجع را نیز از تکیه گاهى که بدو پناه برده بود، ناامید مى گرداند و بذر یأس را در او خواهد افشاند. خلاصه آنکه مشاور اسلامى با توجه به آثار ذکرشده، صبر را پیشه خود مى نماید و در تمرین و کسب ملکه آن پیش از ورود به این عرصه و پس از آن خواهد کوشید. 10. آراستگى علاوه بر آراستگى باطنى و داشتن تقواى الهى، آراستگى ظاهرى فرد نیز در دین اسلام مهم است، تا جایى که این امر موجب محبوب شدن نزد خداوند مى گردد. پیامبر گرامى صلى الله علیه و آله در این باره مى فرمایند: «خداوند دوست دارد که وقتى بنده اش به سوى برادران (دینى خویش) مى رود، خود را براى آنها بیاراید و زیبا سازد.» (74) همچنین رسول خدا صلى الله علیه و آله براى هنگام خرید لباس جدید و پوشیدن آن، این دعا را آموزش داده اند: «سپاس خدایى را که آنچه در میان مردم مایه زیبایى ام باشد، بر من پوشانید. خدایا، آن را جامه برکت قرار ده که در آن رضاى تو را بجویم و به آبادى مساجدت بپردازم.» (75) امیرالمؤمنین علیه السلام نیز آراستگى را از ویژگى هاى اخلاقى مؤمنان دانسته، مى فرمایند: «آراستگى از اخلاق مؤمنان است.» (76) در حدیثى از امام صادق علیه السلام نیز به این امر با تعلیل آن چنین اشاره شده است: «به راستى، خداوند زیبایى و زیبانمایى را دوست دارد و بدحالى و بدنمایى را خوش ندارد؛ زیرا خداوند ـ عزّوجل ـ وقتى نعمتى به بنده اى مى دهد، دوست دارد اثرش را در او ببیند.» (77) البته به مقتضاى تقواى الهى، که از شروط اصلى مشاوره است، آراستگى ظاهرى تا حدّى اهمیت دارد که مراجع یا افراد دیگر را در معرض گناه قرار ندهد. این امر در مشاوره با مراجعان نامحرم، باید به حدود اسلامى مقیّد باشد. 11. عمل به دانسته ها مشاور به عنوان الگوى مراجع، کارآموزان و کارکنان مراکز مشاوره، با عمل به دانسته هاى خود، به ویژه با عمل به آنچه بر زبان جارى ساخته است و مراجع و دیگران را بدان ها توصیه مى کند، مشوّق عملى خوبى خواهد بود. در زمینه لزوم عمل به دانسته ها و گفته ها، آیات و روایات فراوانى وجود دارد. در ذیل، به برخى از این موارد اشاره مى گردد: ـ «یَاأَیُّهَاالَّذِینَ آَمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَاتَفْعَلُونَ»(صف: 2)؛ اى کسانى که ایمان آورده اید، چرا مى گویید آنچه را بدان عمل نمى کنید؟ ـ «أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنسَوْنَ أَنفُسَکُمْ وَأَنتُمْ تَتْلُونَ الْکِتَابَ أَفَلاَ تَعْقِلُونَ» (بقره: 44)؛ آیا در حالى که کتاب را مى خوانید، مردم را به نیکى فرمان مى دهید و خود را فراموش مى کنید؟ آیا به عقل درنمى یابید؟ ـ «کَبُرَ مَقْتا عِندَ اللَّهِ أَن تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ»(صف: 3)؛ خداوند سخت به خشم مى آید که چیزى بگویید و بجاى نیاورید. ـ پیامبر صلى الله علیه و آله مى فرمایند: «هر کس به آنچه مى داند عمل کندخداوندعلم آنچه رانمى داندبه اومى بخشد.» (78) ـ «علم بدون عمل مثل درخت بدون میوه است.» (79) آیات و روایات دیگرى نیز بر عمل به علم و گفته ها دلالت دارد. مشاور اسلامى با توجه به این ادلّه، سعى مى کند به توصیه هاى نیکویى که به مراجع خود ارائه مى دهد، عمل کند. در این صورت است که نفوذ کلام و درمان او چند برابر خواهد بود. روشن است مشاورى که از اختلال هایى همچون اضطراب، هراس مرضى، وسواس و مانند آن رنج مى برد، باید پیش از ورود به این عرصه، به درمان این اختلال هاى خود اقدام نماید، وگرنه نفوذ کلام و درمان او کاهش یافته، نوعى عدم عمل به دانسته هایش محسوب مى گردد. از این رو، ضرورى است در اعطاى مجوّز به مشاوران و روان درمانگران آزمون هاى روان شناختى از خود به عمل آورند تا پیش از اقدام به درمان دیگران، خود درمان شده باشند و عملاً به دانسته هاى خود ملتزم باشند. 12. علم افزایى مداوم با نیت الهى در باب ارزش علم جویى دایم و بازبینى توانایى هاى علمى، دلایل دینى فراوانى وجود دارد که مشاور اسلامى باید با در نظر گرفتن آنها، در استمرار علم آموزى و تجربه مبتنى بر آن تلاش کند. امام صادق علیه السلام مى فرمایند: «هر که براى خدا علم بیاموزد و بدان عمل کند و به دیگران بیاموزد، در مقام هاى بلند آسمان ها، عظیمش خوانند و گویند: براى خدا آموخت، براى خدا عمل کرد و براى خدا تعلیم داد.» (80) این حدیث و احادیثى که ترغیب کننده آموختن علم هستند، مطلق بوده و همه افراد را شامل مى شوند. از این رو، مشاور نباید با این تصور، که از علم کافى برخوردار است، از استمرار علم آموزى و پژوهش خسته شود؛ چنانچه احادیثى هستند که دلالت آشکارى بر لزوم استمرار علم آموزى از سوى دانشمندان دارند؛ «عالم کسى است که از آموختن علم ملول و دل تنگ نشود.» (81) به عبارت دیگر، او با وجود عالم بودنش، باز هم سعى در آموختن علوم یا نظرات دیگر یا پژوهش هاى مرتبط دارد. البته همان گونه که حدیث اول بدان اشاره دارد، در نظام اخلاقى اسلام، حُسن فعلى و فاعلى هر دو ملاک است و در صورت تعلّم با نیت ناشایست، هیچ حسنى بر آن فعل مترتب نخواهد بود؛ چنانچه امام رضا علیه السلام مى فرمایند: «هر کس علمى را یاد بگیرد تا به وسیله آن با نادان ها ستیزه کند یا به علما ببالد و یا به وسیله آن علم مردم بدو روى آورند، در آتش جهنم است.» (82) در اعطاى مجوّز براى مشاوران و روان درمانگران، باید به این امر توجه شود که آیا مشاور در مسیر علم افزایى قرار دارد و از چنین روحیه اى برخوردار است یا نه؟ زیرا در صورت عدم علم افزایى دایمى مشاور، درمان ها و مشاوره هاى وى پس از مدتى جنبه تکرارى گرفته، به مراجعان آسیب وارد خواهد ساخت. جمع بندى و نتیجه گیرى با توجه به آنچه ذکر شد، برخى ویژگى هاى حداقلى براى احراز مجوّز فعالیت مشاوره و روان درمانى براى مشاور مسلمان لازم است. با وجود اهتمام زیاد اسلام به مشاوره در کارها، در صورت نداشتن این ویژگى ها، مشاوره نکردن با چنین افرادى بهتر از مشاوره کردن است. این ویژگى به طور خلاصه عبارت است از: 1. «تقوا» که مهم ترین شرط مشاور اسلامى است و با وجود این شرط، رعایت دیگر مسائل اخلاقى در مشاوره تضمین درونى پیدا مى کند. از پیامدهاى رعایت تقوا در مشاوره، مى توان به موارد ذیل اشاره کرد: زمینه رعایت دیگر مسائل اخلاقى؛ هدایت مراجع به سوى خیر؛ امانت دارى مشاور و عدم خیانت به مراجع؛ کسب عنایت الهى و حل مشکلات. 2. داشتن صلاحیت حرفه اى که براى آن، دو مؤلفه مهم وجود دارد: «علم» و تجربه». 3. صداقت و راستى که به دو صورت «راست گویى زبانى و اخلاص» و «پرهیز از دورویى» از سوى مشاور لازم است. 4. عقل محورى؛ در اسلام، بر عاقل بودن و عقل محورى مشاور به جاى محوریت هواى مشاور یا مراجع تأکید شده است. از آثار عقل محورى و مشاوره با افراد عاقل، مى توان به موارد ذیل اشاره کرد: رسیدن به خیر؛ نفع بردن و دورى از زیان؛ رشد همه جانبه؛ برکت در کارها؛ جذب توفیق الهى. 5. احترام به کرامت انسانى؛ 6. توجه عاطفى مثبت به همه مراجعان و پذیرش آنها؛ 7. حریص نبودن افراطى نسبت به دنیا؛ 8. بخیل نبودن؛ 9. صبور بودن که لازمه مشاوره و روان درمانى است و آثار و برکات فراوانى در فرایند مشاوره دارد که از آن جمله مى توان به موارد ذیل اشاره کرد: ارتقاى معنوى مشاور؛ پیشرفت همه جانبه مشاوره؛ حاکم شدن نور و صفا و آرامش بر فضاى مشاوره؛ به نتیجه رسیدن کارها؛ مقابله با غم و اندوه و ایجاد شادى در فضاى مشاوره؛ ایجاد امید. 10. آراستگى ظاهرى؛ 11. عمل به دانسته ها؛ 12. علم افزایى مداوم با نیت الهى. پی‌نوشت‌ها: 37 ـ محمدبن حسن حرّ عاملى، همان، ج 12، ص 42. 38 ـ محمدبن یعقوب کلینى، همان، ج 1، 15. 39 ـ محمدبن حسن حرّ عاملى، همان، ج 12، ص 42. 40 ـ همان، ص 43؛ محمدباقر مجلسى، همان، ج 88، ص 253. 41 ـ محمدبن حسن حرّ عاملى، همان، ج 12، ص 43. 42 ـ همان، ص 42. 43 ـ محمدباقر مجلسى، همان، ج 72، ص 104. 44 ـ میرزاحسین نورى، همان، ج 8، ص 344. 45 ـ محمدبن یعقوب کلینى، ج 2، ص 206. 46 ـ محمدبن حسن حرّ عاملى، همان، ج 17، ص 189. 47 ـ محمدباقر مجلسى، همان، ج 64، ص 71. 48 ـ محمدبن على صدوق، عیون اخبارالرضا علیه السلام، ج 2، ص 35. 49 ـ نهج البلاغه، ترجمه صبحى صالح، ص 426. 50 ـ محمدباقر مجلسى، همان، ج 75، ص 141. 51 ـ عبدالواحدبن محمد تمیمى آمدى، همان، ص 442. 52 ـ ابن منظور، همان، ج 7، ص 11؛ راغب اصفهاانى، همان، ج 1، ص 227. 53 ـ میرزاحسین نورى، همان، ج 11، ص 280. 54 ـ ر.ک: محمدبن یعقوب کلینى، همان، ج 2، ص 455. 55 ـ محمدباقر مجلسى، همان، ج 74، ص 63. 56 ـ ابن ابى جمهور احسائى، عوالى اللئالى، ج 4، ص 39. 57 ـ نهج البلاغه، ص 406. 58 ـ محمدبن یعقوب کلینى، همان، ج 2، ص 152. 59 ـ میرزاحسین نورى، همان، ج 15، ص 188. 60 ـ آل عمران: 200. 61 ـ بقره: 53. 62 ـ رعد: 24. 63 ـ نهج البلاغه، ص 482. 64 ـ محمدباقر مجلسى، همان، ج 70، ص 263. 65 ـ عبدالواحدبن محمد تمیمى آمدى، همان، ص 284. 66 ـ همان، ص 280. 67 ـ محمدباقر مجلسى، همان، ج 68، ص 90. 68 ـ علیرضا صابرى یزدى و محمدرضا انصارى محلاتى، همان، ص 524. 69 ـ عبدالواحدبن محمد تمیمى آمدى، همان، ص 283. 70 ـ محمدرضا عطایى، مجموعه ورام، آداب و اخلاق در اسلام، ج 2، ص 18. 71 ـ محمدبن محمد نعمان مفید، الامالى، ص 42. 72 ـ همان. 73 ـ محمدباقر مجلسى، همان، ج 79، ص 144. 74 ـ فضل بن حسن طبرسى، مکارم الاخلاق، ص 35. 75 ـ محمدبن على صدوق، امالى، ص 226. 76 ـ عبدالواحدبن محمد تمیمى آمدى، همان، ص 435. 77 ـ محمدباقر مجلسى، همان، ج 73، ص 176. 78 ـ همان، ج 40، ص 128. 79 ـ عبدالواحدبن محمد تمیمى آمدى، همان، ص 152. 80 ـ محمدبن یعقوب کلینى، همان، ج 1، ص 35. 81 ـ عبدالواحدبن محمد تمیمى آمدى، همان، ص 43. 82 ـ محمدباقر مجلسى، همان، ج 2، ص 30. منبع: ماهنامه معرفت شماره 176 انتهای متن/
92/12/14 - 00:30
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 148]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها