واضح آرشیو وب فارسی:مهر: یادداشت؛
الگوئی الهامبخش از نظام اقتصادی اسلام
شناسهٔ خبر: 3600214 - یکشنبه ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۵ - ۱۰:۰۳
دین و اندیشه > سایر
اقتصاد مقاومتی بر مبنای حفظ عزت مسلمین رشد و نمو می کند و این، نشانگر ارتباط توأمان اقتصاد مقاومتی و آموزه های اسلامی است. به گزارش خبرنگاز مهر، یادداشت پیش رو با بیان اهمیت اقتصاد در جوامع و تاکید و توجه اسلام به آن به بحث درباره نظام اقتصادی اسلام پرداخته است؛ یکی از ویژگی های خاص و منحصر به فرد دین مبین اسلام ارائه ایدئولوژی است که نه تنها زندگی فردی، بلکه زندگی اجتماعی انسان ها را نیز تحت تاثیر خود قرار می دهد. اسلام اساسا دینی اجتماعی است و برخلاف مسیحیت و بودیسم، که معنویت را تنها در بطن رابطه شخصی عبد و معبود تعریف می کند، دامنه دستورات خود را تا جزئی ترین حوزه های زندگی اجتماعی مومنین نیز تسری می بخشد. نگاهی به فقه شیعه و حتی اهل سنت، حاکی از آن است که جامعیت و دربرگیری آموزه های اسلامی تقریبا تمام حوزه ها و به تعبیر امروزی سبک زندگی انسان ها را تحت تاثیر قرار می دهد. در این میان، مساله اقتصاد و معیشت یکی از مهمترین بخش های زندگی اجتماعی بشری است. بخشی که حتی برخی چون مارکس و پیروانش، آن را زیرساخت اساسی زندگی بشری دانسته و اساس و جوهره زندگی انسان را در کار تعریف می کنند و دیگر ابعاد زندگی انسانی همچون فرهنگ، مذهب، طبقه و ... را برساخته از دنیای اقتصاد می پندارند. اگرچه دوره چنین نگاه های افراطی نسبت به امر اقتصاد به سر آمده، اما هنوز هم اقتصاد، مهم، کلیدی و بنیادی است و مطمئنا دین اسلام نیز نسبت به این حوزه مهم بی تفاوت نبوده است. قرض و ربا، مضاربه و شركت، اجاره، وقف، انفاق، صدقه، زكات و خمس، ضمان و حواله، بیع و خیارات، مکاسب محرمه و ... دهها عنوانی است که در فقه اسلامی خودنمایی می کند و نشان می دهد که اسلام از ابتدا در صدد ایجاد یک نظام اقتصادی متناسب با ارزش های الهی بوده است. در زمینه اقتصاد اسلامی، البته بحث بسیار است و در چیستی و چگونگی آن کتب و رساله های بسیار به رشته تحریر درآمده؛ اما در عصر حاضر و توسعه فناوری و پیچیدگی ساخت جوامع اوضاع متغیر شده و دیگر با چند قاعده فقهی صرف نمی توان امورات اقتصادی که نقدینگی در آن به هزار هزار میلیارد تومان رسیده، رتق و فتق کرد. بلکه نیاز به یک مدل اقتصادی با در نظر گرفتن اقتضائات روز و البته همان درون مایه توام با اخلاق، معنویت و نگاه «الدُّنْیا مَزْرَعَهُ الآخِرَه» وجود دارد. الگویی که امروز بسیاری از صاحبنظران سیمای آن را در مدل اقتصاد مقاومتی دنبال می کنند؛ که سال 89 مقام معظم رهبری در جمع کارآفرینان آن را مطرح کرد. برخلاف ایده و نظر برخی که اقتصاد مقاومتی را اقتصاد جنگ یا اقتصاد ریاضیتی عنوان می کنند، اساس و شاکله اقتصاد مقاومتی چیزی جز نگاه اسلامی به مساله اقتصاد آن هم متناسب با شرایط امروزی نیست. به تعبیر دکتر عادل پیغامی، اقتصاددان، از یک منظر می توان اقتصاد مقاومتی را یک اقتصاد الگو دانست؛ «ما در پی «اقتصاد ایدهآلی» هستیم که هم اسلامی باشد و هم ما را به جایگاه اقتصاد اول منطقه برساند؛ اقتصادی که برای جهان اسلام الهامبخش و کارآمد بوده و زمینهساز تشکیل «تمدن بزرگ اسلامی» باشد. بدین معنا اساساً در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، یکی از مؤلفههای مهم الگو میباید متضمن مقاومت و تحقق آن باشد. در این مقوله است که اقتصاد مقاومتی مشتمل بر اقتصاد کارآفرینی و ریسکپذیری و نوآوری میشود.» اساسا در هر مکتب فلسفی، سیاسی یا اقتصادی مبنای کار نوع نگاه به انسان و روابط و نسبت هاست. اقتصاد سرمایه داری بر شانه های اومانیست ها و لیبرالیست ها بنا شده است که انسان را موجودی منفعت طلب، حریص و گرگ دیگری می پندارد؛ و آزادی در تمامی جوانب آن حتی ابعاد حیوانی انسان را اصل می پندارد. در مقابل این نوع نگاه، اقتصاد مقاومتی دقیقا دارای مبنا و ارزشگذاری در خصوص انسان و روابط پیرامونی است که از دل مبنای فلسفی اسلامی بیرون آمده است. اساسا اقتصاد مقاومتی بر مبنای حفظ عزت مسلمین رشد و نمو می کند و این، نشانگر ارتباط توأمان اقتصاد مقاومتی و آموزه های اسلامی است. در واقع حوزه نرم افزاری اقتصاد مقاومتی با بهره گیری از ارزش ها و دیدگاه اقتصاد اسلامی شرایط را تحلیل، ارزیابی و ارائه راهکار می کند و در حوزه ساختاری نیز متناسب با شرایط روز و زمانه، تلاش دارد تا ضمن بازسازی و ترمیم بستر نهادی موجود، در صورت نیاز نهادسازی نیز انجام دهد. سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی که در سال 1392 از سوی مقام معظم رهبری و پس از مشورت مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ شد، تلاشی برای همین رویه نهادمندی اقتصاد اسلامی در ایران پایانه سده چهارده شمسی است. در این ابلاغیه 24 بندی، اقتصاد مقاومتی الگوئی الهامبخش از نظام اقتصادی اسلام معرفی می شود و بر راهبردهایی همچون بهره مندی از سرمایه انسانی متخصص، توسعه کارآفرینی، دانش بنیانی اقتصاد، تقویت رقابت پذیری، توسعه عدالت اجتماعی، کاهش واردات مصرفی و حمایت از تولید داخلی، ثبات اقتصادی، تولید صادرات محور، تسهیل جذب سرمایه داخلی و خارجی برای تولید، صرفه جویی در انرژی، افزایش پوشش استاندارد و ... برای تکوین مدل جامع اقتصادی اسلام در عصر حاضر تأکید میشود. اگرچه برخی در داخل هنوز به این مدل اقتصادی و کارایی آن ایمان نداشته و در عمل اقتصاد مقاومتی به منصه ظهور نرسیده، اما هر ناظر منصفی می تواند قضاوت کند که اقتصاد مقاومتی یک الگوی جامع و البته متفاوت با دیگر الگوی های اقتصادی است که دال گفتمان آن خودکفایی، استقلال و عزت اقتصادی است. چه در حوزه مالکیت، چه اصل آزادی اقتصادی و چه عدالت اجتماعی که محمد باقر صدر آن را ممیزه و بارزه اقتصاد اسلامی از دیگر مدل های اقتصادی می داند، الگوی اقتصاد مقاومتی دارای مشابهت و همخوانی با اقتصاد اسلامی است. اگر حاکمیت سیاسی اسلام، تحکیم ارزش های معنوی و اخلاقی، برپایی عدالت اجتماعی، عدم وابستگی اقتصادی، خودکفایی و اقتدار اقتصادی، توسعه و رشد و رفاه عمومی را مهمترین ملاک و مناط مدل اقتصاد اسلامی عنوان کنیم، اقتصاد مقاومتی در جمیع جهات می تواند تبلور و سیمای روشنی از اقتصاد مبتنی بر آموزه های دین مبین اسلام باشد. در این اثنا، تنها نکته ای که باقی می ماند عملیاتی و اجرایی شدن این نظریه است که همت مضاعف و عزم جهادی مسئولان را می طلبد. چه بسیار ایده ها و نظریه هایی که جامعیت بالایی نیز داشته اند اما برای همیشه تاریخ تنها در لابه لای صفحات کتاب ها باقی مانده اند و هیچ گاه در عرصه عملی ظهور و بروز پیدا نکردند. رهبر معظم انقلاب اسلامی در تذکری در این خصوص می فرمایند:«سؤال دوّم این بود که آیا این برنامه اقتصادی که شما می گویید اقتصاد مقاومتی، یک امر خیالی و توهّمی است و آرزو دارید که انجام بگیرد؛ یا نه، عملاً ممکن است؟ پاسخ این است که نخیر، کاملاً، عملاً، حتماً ممکن است؛ چرا؟ بهخاطر ظرفیّتها؛ چون این کشور، دارای ظرفیّتهای فوقالعاده است. من حالا چند قلم از ظرفیّتهای کشور را عرض میکنم. اینها چیزهایی است که آمارهای عجیبوغریب لازم ندارد، جلوی چشم همه است، همه میبینند...» نویسنده: محمد اسکندری شرح الكافي _الأصول و الروضة_، (للمولى صالح المازندراني)، ج 7،ص 120، الحديث الثاني و التسعون. دکتر عادل پیغامی، 1391، اقتصاد مقاومتی؛ اقتصاد دفاعی یا ترمیمی؟ سیاستهای کلی «اقتصاد مقاومتی»، 29/11/1392 صدر، محمد باقر. اقتصاد ما ترجمه محمد كاظم موسوي. موسسه انتشارات اسلامي. چاپ آفتاب سال ۱۳۵۰ جلد اول. بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در حرم رضوی 01/01/1393
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 103]