تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
سیگنال در ترید چیست؟ بررسی انواع سیگنال در ترید
بهترین هدیه تولد برای متولدین زمستان: هدیه‌های کاربردی برای روزهای سرد
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1833501564
اصول مبنایی تمدن اسلامی بر پایه کرامت ذاتی انسان است
واضح آرشیو وب فارسی:مهر: مریم صانع پور:
اصول مبنایی تمدن اسلامی بر پایه کرامت ذاتی انسان است
شناسهٔ خبر: 3010749 - یکشنبه ۶ دی ۱۳۹۴ - ۱۳:۲۸
دین و اندیشه > اندیشمندان
عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با اشاره به مولفه های تمدن اسلامی و نگاه این شاخه عظیم تمدنی به انسان، گفت: اصول مبنایی تمدن اسلامی بر پایه کرامت ذاتی انسان است. به گزارش خبرگزاری مهر، شکل گیری تمدن نوین اسلامی در راستای تحقق جامعه اسلامی متمدن نیازمند آن است که از نظر فرهنگی، فکری، عقیدتی مباحث فراوانی مورد توجه اقشار مختلف جامعه و به ویژه نخبگان باشد چراکه این نخبگان هستند که پایه های تمدنی را در یک جامعه شکل می دهند. بر پایه آنچه که اشاره شد، امروز جامعه ایران اسلامی به دنبال تحقق و گسترش تمدن نوین اسلامی است. در همین راستا، با دکتر مریم صانع پور، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در خصوص بررسی ماهیت تمدن نوین اسلامی گفتگویی داشته ایم که متن حاضر، حاصل آن است؛ *به عنوان اولین سوال بفرمایید دیدگاه شما به عنوان پژوهشگری که با حوزه های مختلف فرهنگ اسلامی آشنایی دارد در مورد چیستی و ماهیت تمدن نوین اسلامی که امروز در بسیاری از جوامع اسلامی از آن سخن می رود چیست؟ ببینید، جهان کنونی دارای چند خصوصیت کلیدی است: - پس از طی دوران استعمار کشورهای غیرغربی توسط تمدن غرب وارد دوره پسااستعماری شده است. - به علت فراگیر شدن فناوریهای ارتباطی دیجیتال صدای همه تمدنها و فرهنگها در سراسر جهان به گوش می رسد. - برخلاف دوره سلطه تمدن غرب که همه فرهنگها با ملاکهای غربی سنجیده می شدند امروزه هر تمدنی می تواند با معیارهای ارزیابی خودش سنجیده شود. - تمدن اسلامی یکی از گفتمانهای مدنی است که با استفاده از شرایط چندصدایی و پسااستعماری کنونی می تواند با سایر گفتمانهای مدنی به گفتگو و تعامل بپردازد. بنابراین اگر قرار است در این فضای جدید از تمدن اسلامی سخن بگوییم باید توجه داشته باشیم که تمدن اسلامی دارای اصولی ثابت و لایتغیر است که می توان به عنوان اصولی جهانی از آن یاد کرد. به بیانی دیگر این اصول جهانی ذاتیات تمدن اسلامی است که با تغییر زمان و مکان تغییر نمی کند؛ این اصول را می توان به عنوان حقوق اولیه شهروندی در تمدن اسلامی معرفی کرد که عبارتند از: الف) کرامت ذاتی انسان بما هو انسان؛ که مشروط به نژاد، ملیت، فرهنگ و دین خاصی نیست زیرا قرآن کریم می فرماید «لقد کرمنا بنی آدم» که این تکریم شامل همه فرزندان آدم می شود. علت این کرامت ذاتی را نیز قرآن بیان می کند آنجا که خداوند با عبارت «نفخت فیه من روحی» انسان را برای جانشینی خودش در روی زمین انتخاب می کند و می فرماید «وهو الذی جعلکم خلائف الارض» به این ترتیب انسانها همگی محترم و ارزشمند هستند و اولین اصل شهروندی در تمدن اسلامی همین اصل است که به تاریخ یا جغرافیای خاصی مقید نمی شود. بنابراین آیه «إِنَّ أَکرَمَکُم عِندَاللّهِ أَتقَاکُم» دلیلی بر تبعیض میان متقی و غیر متقی به لحاظ حقوق شهروندی نیست زیرا در این آیه سخن از اکرام عندالله است زیرا تقوی با اعمال ظاهری معلوم نمی شود چه بسیار افرادی که مانند ابن ملجم دائما در حال نماز و روزه بوده اند اما ایمان و تقوا در دلشان وارد نشده باشد. از این رو در تمدن اسلامی حقوق شهروندی مشروط به تقوای افراد نیست و هیچگونه تبعیضی به بهانه ایمان و بی ایمانی مجاز نمی باشد کما اینکه امام علی(ع) به آن قاضی که امام را با لقبش خطاب کرد و خصمش را بدون لقب صدا کرد اعتراض کردند. ب) برابری و برادری همه انسانها؛ همان گونه که علی(ع) به مالک اشتر فرمودند: نباید به شهروندان تحت حاکمیت ات هیچگونه ظلم و بیعدالتی را روا داری زیرا ایشان یا برادر دینی تو هستند و یا در خلقت با تو برادر و همسان می باشند «اما اخ فی الدین و اما اخ فی الخلق». که این آموزه امام علی ریشه در این آیه دارد که «ای مردم ما شما را از یک زن و مرد آفریدیم» و این پدر و مادر مشترک نیز از یک نفس واحده خلق شده اند. خداوند می فرماید «خدایی را بپرستید که شما را از یک نفس واحده خلق کرد» و نیز فرمود «مردم امت واحده ای بودند» بنابراین اصل موضوعه تمدن اسلامی وحدت میان انسانهاست خواه در میان یک ملت و خواه در میان ملل مختلف جامعه جهانی. پ) گسترش دادن مهربانی و رحمت؛ اصلی که در قرآن که نسخه تمدن اسلامی است و بر سر هر سوره ای تکرار می شود «بسم الله الرحمن الرحیم» است؛ آیه ای که فراگیری رحمت، مودت و بخشندگی را به انسانها یعنی جانشینان خداوند در روی زمین می آموزد و دائما تکرار می کند. ت) اراده آزاد؛ اگر انسان برای جانشینی خداوند در روی زمین برگزیده شد این مأموریت با دمیدن روح الهی یعنی غرس کردن صفات خداوند به صورتی بالقوه در وجودش حاصل شده است تا انسانها با اراده آزاد خود این صفات را به فعلیت برسانند و زمین را از جهت مادی و معنوی آباد کنند. بنابراین بهترین کارها نیز در صورت اجبار از انسان پذیرفته نمی شود چنانکه خداوند فرمود «لا اکراه فی الدین». در تمدن اسلامی، سلب آزادی از انسان به منزله مسخ کردن انسان و استحاله کردن انسانیت وی محسوب می شود. زیرا اگر قرار باشد انسانها با زور و اجبار به راه راست کشانده شوند فقط رب و مالک حقیقی انسانها یعنی خداوند شایستگی این اجبار را داشت که او نیز به خود اجازه این سلب اختیار را نداده زیرا بدون اراده و اختیار انسانها از انسانیت ساقط می شوند. ث) امر به معروف و نهی از منکر نسبت به حاکمان جامعه مدنی؛ چنانکه خداوند در قرآن امور اجتماعی را اموری مشورتی معرفی می کند و به پیامبر می فرماید «و شاورهم فی الامر» علی علیه السلام نیز در مقام حاکمیت اجتماعی فرمودند من را چون جباران تملق نگویید زیرا ما و شما همه مملوکان خداوند هستیم. ایشان پذیرای انتقادات و اعتراضات شهروندان بودند و می فرمودند «انی لست فی نفسی بفوق ان اخطی» بنابراین پیامبر معصوم، در حاکمیت بر جامعه مدنی بیعت مرد و زن شهروند را اصل می داند و امام معصوم حاکمیتش را منوط به پذیرش شهروندان می کند به بیانی دیگر این اسوه های تمدن اسلامی همواره پذیرای انتقادات و اعتراضات شهروندان بودند بنابراین می توان امر به معروف و نهی از منکر نسبت به حاکمان را، از ذاتیات تمدن اسلامی دانست. ج) آگاهی بخشی و برطرف کردن جهل شهروندان؛ چنانکه قرآن کریم همه جا به تعلم و تعقل فرامی خواند و جهل و بی خبری را منشأ گمراهی و فساد معرفی می کند. علی(ع) نیز فرمود پیامبران مبعوث شدند تا عقلهای مدفون شده را از زیر رسوبات خرافات و نادانیها بیرون آورند. در تمدن اسلامی عقل گستری و دانش پروری شهروندان از مهمترین اصول است. بر این اساس عقل و آگاهی محدود به افراد خاصی نیست و تعلیم و تعلم از مهمترین فرایض و واجبات همه شهروندان جامعه شمرده شده است. چ) ایجاد اشتغال؛ در سخنان معصومان آمده که «من لا معاش له لا معاد له» بنابراین در تمدن اسلامی همه انسانها با هر نژاد و دین و فرهنگی باید بتواند امکانات معیشتی شان را به گونه ای شرافتمندانه که با کرامت ذاتی شان مغایرتی نداشته باشد تأمین کنند. ح) قوانین و مقررات جهت پیشگیری، جلوگیری و رفع تعدی و تجاوز شهروندان نسبت به یکدیگر؛ که این اصل لایتغیر تمدن اسلامی به تناسب جوامع مختلف می تواند در قالب قوانین گوناگون اجرا شود. د) ممنوعیت تفرعن و استبداد از جانب حاکمان اجتماعی؛ که با آیات فراوان قرآن در مذمت استبداد، استکبار و استثمار فرعون آغاز می شود و در عملکردهای شهروند ـ محور ِ پیامبر(ص) و علی(ع) عرضه می شود. ذ) احترام به حریم خصوصی شهروندان؛ اسلام حتی استماع سخنان دیگران را بدون اجازه آنان حرام می داند و نگاه کردن به خانه ای که درش باز است نیز تعدی و تجاوز به حریم شخصی سایر شهروندان تلقی می شود. ر) صلح و امنیت؛ تأکید بر اصلاح ذات البین در اسلام از صلح طلبی این دین در میان افراد و جوامع خبر می دهد. مغایرت تمدن اسلامی با منازعه و مخاصمه از نام «اسلام» که بیانگر سلم و مسالمت و صلح طلبی است آغاز می شود؛ و با شعار اصلی «بسم الله الرحمن الرحیم» برجسته می گردد؛ و لقب قرآنی «رحمت للعالمین» برای محمد(ص) تحقق عملی این صلح و آرامش میان افراد و جوامع را امضاء می کند. *در فضای جهان امروز که نمایی از تعامل و در عین حال تقابل فرهنگ ها و تمدن های گوناگون ملل مختلف است، ما چه جایگاهای را می توانیم برای تمدن نوین اسلامی لحاظ کنیم، به بیان دیگر معرفی تمدن نوین اسلامی در جهان معاصر به ویژه از طریق اندیشه از چه مسیری میسر خواهد شد؟ در قرآن همه ادیان ابراهیمی علاوه بر نامیده شدن با نام یا لقب پیام آور آن دین مثلا کلیمی یا مسیحی، دارای اسم عام اسلام هستند چنانکه در قرآن آمده «ان الدین عندالله الاسلام» اما دین محمد(ص) علاوه بر نام اسلام به عنوان اسم مشترک همه ادیان، به صورت خاص نیز اسلام نامیده شدهاست و از آنجا که هر اسمی بیانگر مسمایش است؛ سلم و سلام و مسالمت در اسلام محمدی به اوج خود رسیده است. چنانکه محمد(ص) به عنوان فرزند پیامبران ابراهیمی است در صلح و مسالمت با سایر ادیان است؛ قرآن تصدیق کننده ادیان قبلی است و به وحدت میان دینی فرامی خواند که «قل یا اهل الکتاب تعالوا الی کلمه سواء بیننا و بینکم» و نیز تمدن اسلامی بر اساس آموزه های قرآنی به اتحاد با حق طلبان و عدالت جویان، از هر دین و آیینی که باشند، فرامی خواند زیرا مبنای تعالیم قرآن حق و عدالت معرفی شده است. بنابراین پیام جهانی اسلام با تأکید بر مشترکات شهروندی میان تمدنهای مختلف، پیام آور صلح و آشتی میان ادیان و فرهنگهای ارزش محور است و قرآن به عنوان کتاب تبیین، با استدلالهای منطقی علاوه بر مومنان و اهل کتاب همه اهل تعقل و تفکر را به همراهی با یکدیگر فرامی خواند تا در یک مشارکت جمعی در ارزشهای انسانی، تعامل میان تمدنهای مختلف را تحقق بخشند. ضمن اینکه باید توجه داشت که دو گفتمان متفاوت از تمدن اسلامی وجود دارد: گفتمان اول دارای رویکردی سلبی نسبت به سایر تمدنهاست به گونه ای که در یک روند اقتدارگرایانه سایر تمدنها را طرد و نفی می کند و همه صداها را خفه می کند تا یک تمدن ظاهرا اسلامی در جهان حاکم شود؛ همان قرائت خشنی که داعش و طالبان از اسلام دارند در این قرائت برخی از احکام و آداب اسلامی با اجبار به مردم تحمیل می شود؛ احکامی که فاقد عقلانیت و اخلاق هستند و معلوم است که این گفتمان توخالی، اصولا تمدن نیست تا اسلامی باشد. گفتمان دوم دارای رویکردی ایجابی نسبت به سایر تمدنهاست و با استدلال و منطق با سایر تمدنها به گفتگو می نشیند و در یک تعامل اخلاقی، پذیرای وجوه مثبت سایر تمدنهاست تا تمدن اسلامی را بارور کند این گفتمان رحمانی از اسلام، سایر تمدنها و فرهنگهای حق طلب و عدالت محور را به رسمیت می شناسد و اصول ذاتی تمدن اسلامی را که بر مبنای کرامت ذاتی انسان و برادری و برابری انسانیت بنا شده، زمینه گفتگو و تعامل با سایر تمدنها قرار می دهد. این تمدن اسلامی اصولا درصدد نفی و طرد سایر تمدنها نیست همانگونه که پیامبر اسلام بر مبنای عقلانیت و اخلاق رحمانی، پیام فطری و فراگیر اسلام را توسط نمایندگانشان به تمدنهای زمانشان رساندند و هرگز درصدد القاء تحمیلی و اجباری نبودند که «لا اکراه فی الدین». در عصر ارتباطات دیجیتال بیش از گذشته فضا برای گفتگو و تعامل میان تمدنها باز است در این شرایط باید با ذاتیات تمدن اسلامی باب گفتگو با دیگران گشوده شود و تعاملات مهرآمیز و اخلاقی در این تعاملات می تواند تأثیر گذار باشد یعنی باید از مابه الاشتراکهای انسانی مدد جست. درحالیکه تبلیغ برون دینی شعائر آیینی و احکام و فرعیات دین اسلام، به منزله گفتگو به وسیله مابه الافتراقات ما با سایر فرهنگها و تمدنها است و درنتیجه بیش از آنکه زمینه مفاهمه و همدلی را برقرار کند زمینه مخاصمه و نزاع را فراهم می کند. امروز باید به دنبال زمینه های همدلی و همزبانی باسایر تمدنها باشیم که این زمینه گفتگوبه وسیله «اصول مبتنی بر حقوق شهروندی ِانسان بما هو انسان در تمدن اسلامی» فراهم می شود همان اصولی که در پاسخ به سوال اول گفته شد. *مطالعه تمدن و تمدن سازی به شکل آکادمیک در سطح دانشگاه ها و مراکز پژوهشی باید بر چه اساسی و بر چه محور ساماندهی شود تا بتوانیم در افقی نه چندان دور به این مهم دست یابیم؟ امروزه ارتباطات جهانی به گونه ای درهم تنیده شده اند که اگر نظریه پردازان دنیای جدید از تدوین نظریه های تفاهم آمیز غفلت کنند تفاوت های فرهنگی، زمینه های اختلاف و نزاع را در میان نژادها، ملتها و اقوام گوناگون با نگرشهای دینی و آیینی متکثر ایجاد خواهد کرد و کشمکش های تشدید شونده ای در ارتباطات جهانی رخ خواهد داد؛ کشمکش هایی که تواناییهای جوامع جهانی را صرف تخریب یکدیگر خواهد کرد. اسلام همه لوازم گفتگو و تعامل در دنیای جدید را دارد به شرط آنکه آن را به صورت پوستین وارونه به دنیا عرضه نکنیم. اسلام از آغاز با تعهدی آگاهی بخش کوشید تا یک نظام جهانی اخلاقی بنا کند. قرآن یک دستورالعمل جهانی صادر کرده که همه انسانها می توانند بر اساس فطرت اولیه انسانی و با شناخت و اراده شخصی با آن تعامل برقرار کنند. یکی از آموزه های صلح آمیز اسلام اصل مدارا با صاحبان اندیشه و فرهنگ مخالف است. این مدارا البته منفعلانه نیست بلکه با سعه صدر می توان به مقدمات عقلی مشترک با فرهنگ مخالف متوسل شد تا امکان مفاهمه برقرار شود. تمدن اسلامی از تبیین و استدلال عقلی آغاز می شود زیرا معجزه اسلام کتاب بیان یعنی قرآن است بنابراین به نظر می رسد لازم است تا مراکز دانشگاهی و پژوهشی نسبت به این موارد توجه داشته باشند: - تمدنهای کنونی جهان را به خوبی بشناسند و درعوض نفی و سلب آنها، وجوه مثبت این تمدنها را شناسایی کنند. - وجوه مثبت کسب شده از تمدنهای دیگر را در یک فرایند عقلانی و مستدل به قرآن و سنت پیامبر(ص) و امامان(ع) عرضه کنند. - در رویکردی تعاملی به مشترکات تمدن اسلامی با سایر تمدنها دست یابند. - براساس مشترکات اخذ شده به گفتگو با سایر تمدنها بپردازند که این امر هم به غنای تمدن اسلامی خواهد انجامید و هم در فرایندی دوستانه تمدنهای دیگر را علاقمند به تمدن اسلامی خواهد کرد و درنتیجه سایر تمدنها به استفاده از تجارب تمدن اسلام رحمانی متمایل خواهند شد. - در یک پارادایم جهان وطنانه تمدن انسانی توسعه ای شتابگیر خواهد یافت. *از نظر شما ایران اسلامی در معرفی این تمدن چگونه می تواند پیشتاز و سرآمد سایر ملل باشد؟ در جهان امروز تقابل میان ملتها باید تبدیل یه تعامل میان ملتها شود یعنی رابطه «برد – باخت» یا «اول – آخر» باید به رابطه «برد – برد» ارتقاء یابد. جهانی شدن ارتباطات در دنیای کنونی علاوه بر هویت ملی افراد، هویتی جهانی برای ایشان ایجاد کرده است زیرا در دنیای مجازی که به سرعت انسانها را به عضویت خود درمی آورد مرزها از میان برداشته شده اند و انسانها علاوه بر شهروندی جامعه ملی خویش، شهروند جامعه جهانی نیز هستند. بنابراین تمدن های مختلف به جای تفاخرطلبی و برتری جویی نسبت به یکدیگر باید دست یاری به یکدیگر دهند و در یک گفتمان جهان وطنانه، تجربیات تمدنی خود را خواه ایرانی و خواه اسلامی با سایر تمدنها رد و بدل کنند تا محرومیت های استعماری، نژادی، جنسیتی و دینی که سالهای سال انسانیت را از مقام جانشینی خداوند بر روی زمین محروم کرده از جهان رخت بربندند، تا استعدادهای انسانی شکوفا گردند و انسانها به جای نزاع و خشونت، از یکدیگر حمایت کنند و به جای ظلم و ستم، انصاف و عدالت را گسترش دهند و مصداق این شعر باشند که: بنی آدم اعضای یک پیکرند که در آفرینش ز یک گوهرند چو عضوی به درد آورد روزگار دگر عضو ها را نماند قرار
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[مشاهده در: www.mehrnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 137]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها