تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
ساقدوش کیست ؟ | وظیفه ساقدوش در مراسم عقد و عروسی چیست ؟
قایق‌سواری تالاب انزلی؛ تجربه‌ای متفاوت با چاشنی تخفیف
چگونه ویزای توریستی فرانسه را بگیریم؟
معرفی و فروش بوته گرافیتی ریخته گری
بهترین بروکر برای معاملات فارکس در سال 2024
تجربه رانندگی با لندکروز در جزیره قشم؛ لوکس‌ترین انتخاب
اکسپرتاپ: 10 شغل پردرآمد برای مهاجران کاری در کانادا
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1816271174
حديبيه «صلح با عزت» بود
واضح آرشیو وب فارسی:جوان آنلاین: حديبيه «صلح با عزت» بود
منظور از ديپلماسي و رفتار سياسي در اسلام، فعاليت‌هايي است كه پيامبر اعظم، يعني حضرت محمد مصطفي(ص) به عنوان رئيس حكومت و نيز نمايندگان و سفراي منتخب ايشان در راه نيل به مقاصد و اداي...
نویسنده : بهنام خسروي*
منظور از ديپلماسي و رفتار سياسي در اسلام، فعاليت‌هايي است كه پيامبر اعظم، يعني حضرت محمد مصطفي(ص) به عنوان رئيس حكومت و نيز نمايندگان و سفراي منتخب ايشان در راه نيل به مقاصد و اداي وظايف سياسي دولت اسلامي و تحقق بخشيدن به خط مشي‌هاي كلي اسلام در زمينه سياست خارجي و همچنين، پاسداري ازحقوق و منافع دولت اسلامي در ميان قبايل و گروه‌هاي ديني و دولت‌هاي غير مسلمان در خارج از قلمرو حكومت اسلامي انجام داده‌اند. پيامبر اكرم، به عنوان آخرين فرستاده پروردگار متعال و قادر، در مواجهه با «ديگري» - به معناي دولت‌ها و افراد غير مسلمان – اصول و اسلوب خاصي را در رفتار سياسي رعايت نموده‌اند كه بسيار شايسته تحليل، تبيين و مداقه است. اين اصول علاوه بر تهويد محوري و عدالت‌طلبي، همواره با اقتدار و عزت مسلمانان همراه بوده است زيرا رسول اكرم، فرستاده آخرين و پيامبر دين خاتم بودند كه سطح تبليغ و رسالتش، جهاني و دائمي بوده است. تلقي از نظام بين‌الملل آنچه در اسلام به عنوان ملاك تقسيم ميان «درون» و «بيرون» مطرح مي‌شود، « عقيده» است. از اين منظر اسلام جهان را به لحاظ فكري و عقيدتي به دو منطقه دارالكفر و دارالاسلام تقسيم مي‌كند. همواره روابط سياسي خاصي ميان اين دو منطقه حاكم بوده است. براي تبليغ دين و دعوت از آنان براي پذيرش اسلام، همواره ارسال سفرا يكي از روش‌هاي حضرت رسول(ص) بوده است. با توجه به اينكه دين اسلام دين جهاني و خاتم بود، پيامبر وظيفه داشتند كه پيام اسلام را به جهانيان برسانند و پيام الهي اين بود كه همه مردم به دين اسلام درآيند و متديان اديان ابراهيمي همانند دين يهود و مسيحيت نيز به آخرين دين الهي ملحق شوند. بديهي است كه ادياني كه الهي نبودند يا اقوامي كه دين خاصي نداشتند، آنها نيز به طريق اولي بايد به اسلام بگروند بر اين اساس پيامبر دعوت را به عنوان مقدمه گسترش دين اسلام معرفي كردند و دين اسلام با دعوت مسالمت‌آميز و معرفي اسلام آغاز شد. ايدئولوژي اسلامي، قالب فكري خاصي را پديد مي‌آورد كه واقعيت‌ها، پيام‌ها و اشارات محيط خارجي و ساير كشورها در چارچوب آن معنا، تفسير و تعبير مي‌شوند. ايدئولوژي اسلامي با تعيين مراحل اصلي تحول تاريخي و تكامل اجتماعي سياسي، تصويري خاص از وضعيت حال و آينده جهان ارائه مي‌دهد كه بر اساس آن، چشم‌انداز و افق معيني براي مسلمين طراحي مي‌شود. در اين چارچوب گاهي اوقات، مذاكره اولويت دارد و در برخي موارد، بايد جهاد كرد. در همه اين حالات، توجه به اصول مسلَم قرآني از جمله عزت مسلمين، از اهميت بالايي برخوردار است. اصول و مباني حكومت نبوي در سياست خارجي 1- نفي سلطه‌گري و سلطه‌پذيري (عزت): مبناي قرآني اين اصل در سياست خارجي دولت حضرت رسول و در مذاكرات ايشان با ساير كشورها و حتي با كفار، نفي هرگونه سلطه‌پذيري توسط مسلمانان است. يعني خداوند متعال در قوانين و شريعت اسلام هيچگونه راه نفوذ و تسلط كفار بر مسلمين را باز نگذارده است و هرگونه راه تسلط كافران بر مسلمانان بسته است. پس در هيچ شرايطي تسلط كفار بر مسلمانان جايز نيست. به عبارت ديگر عزت اسلام و مسلمين چه در جنگ و چه در مذاكره و صلح حفظ شود. اين اقدام، با توجه به آيه شريفه شماره 141 سوره مباركه نسا («لن يجعلَ اللهُ لِلكافرينَ علَي المؤمنينَ سبيلاً.») مفهوم‌بندي شده است. «قاعده نفي سبيل» از جمله قواعد فقه است كه در روابط حقوقي مسلمانان با غيرمسلمانان نقش تعيين‌كننده‌اي دارد و به عنوان شاخصي مطمئن براي تعديل و تنظيم روابط يادشده به كار مي‌رود و حافظ استقلال، عزت و شرافت مسلمانان است. خداوند متعال در قرآن كريم نيز مي‌فرمايد: «للّهِ العزّةُ و لرسولهِ و للمؤمنين.» (منافقون: 8) در آيه‌اي ديگر مي‌فرمايد: «مَن كانَ يريد العزّةَ فللّه العزةُ جميعا. » (فاطر: 10)پس، مهم‌ترين هدف نفي و نهي دائمي و هميشگي تسلط كفار بر جوامع اسلامي، حفظ عزت و احترام مسلمانان است و براي حفظ آن، پيامبر همواره تلاش حداكثري خود را مبذول داشته‌اند و در مذاكرات مختلف با كفار و فرستادگان كشورهاي خارجي، آن را رعايت كرده‌اند. البته تذكر اين نكته لازم است يكي از زمينه‌هاي دفع شر دشمن و كافران در حد ضرورت، مذاكره است، اما به گونه‌اي كه منجر به دفع شر دشمن و تحصيل منافع بهتر شود. در اين صورت، مذاكره جايز است. 2- تعهد به قراردادها و قوانين بر اساس اخلاق اسلامي: پيامبر براساس اصل پايبندي به قراردادهايي كه با كفار و مشركين به امضا مي‌رسيد، از برخي مسائل و اهداف خود گذشتند. به بيان ديگر اخلاق اسلامي ايجاب مي‌نمود تا ميثاق‌هاي ميان ايشان به عنوان نماينده جامعه اسلامي و كفار، از ناحيه مسلمين عدول نشود تا مسلمانان به عهدشكني متهم نگردند. 3- حفظ ارتباط با جهان بيرون: گفت‌وگو و مذاكره مهم‌ترين ابزار پيامبر براي پيشبرد اهداف خود بود. پيامبر هيچگاه با هيچ يك از دشمنان خود قهر و روابط خود را با هيچ كس قطع نكردند. در واقع با قطع ارتباط با دشمنان به اهداف اسلامي نمي‌توان رسيد، اگر ديپلماسي پيامبر مبتني بر دعوت و معرفي اسلام است، اين امر جز با گفت‌وگو و مذاكره حاصل نمي‌شود. همچنين در كنار اين اصل، اصل ديگري نيز به نام همزيستي مسالمت‌آميز و صلح‌طلبي وجود دارد. قرآن كريم همواره مؤمنان را به ايجاد روابط مسالمت‌آميز با ديگران و ايجاد صلح همگاني و عمومي دستورداده است: ( يا ايها الذين امنوا ادخلوا في السلم كافه و لا تتبعوا خطوات الشيطان انه لكم عدو مبين ). همچنين علاوه برآيات متعدد قرآن كريم، عملكرد پيامبر اعظم(ص) نيز بر همزيستي مسالمت‌آميز تأكيد دارد؛ چنان كه آن حضرت (ص) براي ايجاد انگيزه در مخالفان براي توافق‌هاي اصولي و كشاندن آنان به مذاكرات صلح آميز، از توافق‌هاي جزئي در مورد قدر مشترك‌ها هرگز صرف‌نظر نمي‌كرد و با توافق و قرارداد و معاهده در زمينه مسائل فرعي، راه را براي رسيدن به توافق‌هاي اصولي‌تر و بيشتر هموار مي‌كرد. از نظر تاريخي نيز، پس از هجرت پيامبر اعظم(ص) به مدينه جنگ‌هايي رخ داد. پيامبر اعظم(ص) پس از اين جنگ‌ها كه حدود شش سال طول كشيد، استراتژي صلح را دنبال كرد كه بارزترين و ملموس‌ترين نمود عيني آن صلح حديبيه است. در روابط خارجي پيامبر اعظم(ص) اصل بر صلح است و جنگ حالت استثنايي دارد كه بنا به ضرورت چهره مي‌نمايد. در واقع رفتار سياسي پيامبر اعظم(ص) درحوزه سياست خارجي و ديپلماسي، اصالتاً مبتني بر دعوت بود و اين نوع رفتار، در آغاز رسالت و پس از تشكيل حكومت اسلامي در مدينه و فتح مكه تا آخر عمر ايشان، ادامه داشت. صلح حديبيه؛ نمونه عالي عزت و اقتدار اسلامي صلح حديبيه يكي از شگفتي‌هاي تاريخ اسلام و از نشانه‌هاي خرد سياسي ـ الهي رسول خدا(ص) است كه تأثير شگرفي در روند توسعه دين اسلام داشت. اين واقعه از آن جهت كه به معماري شخص رسول اكرم(ص) صورت گرفته و مورد اتفاق همه مسلمين بوده و گرفتار چالش اختلافات فرقه‌اي نشده است مي‌تواند در كنار ديگر اصول، به عنوان يكي از اصول سياست اسلامي جاي گيرد. به همين جهت شناخت دقيق اين حادثه مهم سياسي، ضرورت مي‌يابد. صلح حديبيه بدان جهت كه سرآغازي بر دوره جديد گسترش اسلام است، يك نقطه عطف به شمار مي‌رود. در 27 رجب حضرت محمد(ص) به پيامبري برگزيده شد و تا سه سال به صورت پنهاني مردم را به دين اسلام فرا خواند. پس از اين مرحله، دعوت عمومي در مكه آغاز گشت كه با دشواري‌هاي فراوان و پيروان اندك همراه بود. در مرحله سوم، هجرت به مدينه رخ داد و اسلام پايگاه مستحكمي يافت و دولت اسلامي تشكيل شد. در اين مرحله عمده كاري كه صورت گرفت، دفاع از موجوديت اين نهال نوپا در برابر هجوم قريش و قبايل مهاجم و غارتگر حجاز بود. مرحله چهارم دعوت، از واقعه صلح حديبيه آغاز شد. ويژگي بسيار مهم اين واقعه آن است كه به فتح مكه و فروپاشي نظام شرك ختم شد و به همين جهت خداوند متعال از آن به عنوان «فتح‌المبين» ياد كرده است، اين فتح‌المبين سياسي، به‌‌رغم ظاهر سازش‌گونه‌اش در حقيقت موجبات گسترش اسلام و انهدام نظام شرك را فراهم ساخت. اسلام عزيز جغرافياي شرك را با شمشير فتح نكرد، بلكه با تبليغ و ترويج دين، حوزه نفوذ خود را گسترش داد. مدينه به وسيله قرآن فتح شد. مردم ساير مناطق نيز هيچ كدام به ايمان آوردن مجبور نشدند. آن صفحاتي از تاريخ اسلام كه با شمشير رقم خورده، نه براي تحميل دين بلكه براي دفاع از كيان اسلام و تأمين امنيت مسلمين در برابر هجوم «قبايل غارتگر» و «دشمنان متجاوز» بوده است. آنان كه ايمان آوردند، از راه كلام و استدلال مسلمان شدند. در اين راستا، صلح حديبيه اتفاقي بود كه روند گسترش اسلام را «تسهيل» و «تسريع» كرد. مهم اين است كه معلوم گردد چه عواملي يك صلح را به فتح‌المبين تبديل مي‌كند. شناسايي اين عوامل، هم امكان اشتباه و خطا را منتفي مي‌سازد و هم امكان همانندسازي و پيروي از سيره رسول خدا(ص) را در شرايط خودش فراهم مي‌سازد. در ادامه به بازشناسي عناصر اقتدار پيامبر اسلام(ص) در صلح حديبيه مي‌پردازيم: نكته اول آن كه هدف اساسي رسول خدا(ص) در صلح حديبيه اين بود كه آزادي تبليغ دين و امنيت حق‌جوياني را كه مايل به شنيدن سخن اسلام بودند، تأمين كند. نكته مهم اينجاست كه آن حضرت براي تأمين امنيت و منافع خود و رهايي از هجوم دشمن مذاكره و مصالحه نكرد. چنين مذاكره و مصالحه‌اي قطعاً دشمن را در موضع برتر قرار داده و مسلمين را به انفعال و خواري مي‌كشاند. آن حضرت تنها براي تأمين امنيت حق‌جويان و تضمين جريان آزاد تبليغ وارد مذاكره شد و به همين جهت در موقعيت برتر قرار داشت. واقعيت اين بود كه قريش از قبيله‌هاي صاحب نفوذ در حجاز بود و قبايل ديگر از آن در هراس بودند. به همين جهت وجود وضعيت جنگي ميان مسلمين و قريش، مانع شنيده شدن صداي اسلام شده بود. رسول خدا(ص) نه براي اينكه خود مي‌ترسيد، بلكه چون ديگران از قريش مي‌ترسيدند، طرحي را به اجرا گذاشت كه نتيجه آن تأمين امنيت جاني و رواني و اجتماعي براي آن گروهي از مردم بود كه به دليل خوف از قريش، حاضر به شنيدن صداي اسلام يا اعلام مسلماني خويش نبودند. بنابراين، هنگامي كه ترك مخاصمه شد، قبايل ديگر با آزادي كامل مي‌آمدند و سخن منطقي اسلام را مي‌شنيدند و ايمان مي‌آوردند. اين روند به حدي گسترده و سريع بود كه تعداد ايمان‌آورندگان در اين مدت كوتاه، اگر بيشتر از تعداد مسلمانان تا آن روز نبود، كمتر هم نبود. نكته دوم آنكه صلح حديبيه آنچنان فرصتي براي پيامبر (ص) عظيم‌الشأن اسلام فراهم آورد كه با آسودگي از آزار قريش، اسلام را جهاني كرد و دو امپراتوري بزرگ آن زمان يعني ايران و روم و همچنين حبشه هدف تعاليم اسلام قرار گرفت. اين پيمان همچنين موجب شد مسلمانان سال بعد با تعدادي به مراتب بيشتر به مكه رفته و حج عمره به جا آورند و سرانجام در كمتر از سه سال به دليل نقض پيمان از سوي مشركين قريش، مكه به دست مسلمانان فتح شود. از اين امر به خوبي مي‌توان پايبندي پيامبر اعظم به قراردادهاي منعقد شده و همچنين عزت نهايي مسلمانان را استنتاج نمود. در نهايت و در پايان صلح حديبيه، مسلمانان مكه را فتح كردند. نكته بعدي در ماجراي اين صلح تاريخي، ادامه اصل دعوت پيامبر بود. به عبارت ديگر، صلح حديبيه، سازش پيامبر با كفار نبود كه به واسطه آن، حضرت دعوت خود را نيمه‌تمام بگذارند و كفار بر مسلمين چيره شوند. در تاريخ آمده است كه بعد از پايان كار صلح و اطمينان پيامبر از جنوب(مكه) با ارسال سفراي خود به ايران و يمن دايره معرفي اسلام را گسترده نمود. در آغاز سال هفتم هجري عبدالله خدافه را مأمور كرد كه نامه وي را به خسرو پرويز پادشاه ايران رسانده و او را به يكتاپرستي دعوت نمايد. در اين بين پيامبر با مناسب ديدن اوضاع سراغ دشمنان قسم‌خورده يعني يهوديان حجاز رفت و در جنگ خيبر و در سال هفتم هجري بر وادي خيبر تاخت و يهوديان آنجا را كه بالغ بر 20 هزار بودند و به عنوان عقبه و تحريك‌كننده احزاب به حساب مي‌آمدند هزيمت كرد و قلعه‌هاي هفت‌گانه خيبر و... را به تصرف خود در آورد و پس از آن پيامبر بلافاصله متوجه عقبه اقتصادي يهود شدند و سرزمين فدك را بدون خونريزي از چنگ آنان در آوردند و با بخشيدن آن به آنها و انتخاب حكمراني عادل بر آنان از نظر فرهنگي، اقتصادي و نظامي شيرازه نابودي آنها را شكل داد. اين ماجرا نشان‌دهنده، ادامه اصول دعوت از سوي پيامبر بود. اگر ماجراي حديبيه، سازش بود و باعث ذلت مسلمانان گشته بود، نه خداوند آن را فتح‌المبين مي‌خواند و نه خسرو پرويز به اسلام دعوت مي‌شد و نه در نهايت مكه فتح مي‌شد و دايره مسلمين تا آن حد گسترش مي‌يافت. به طور خلاصه مي‌توان پيامدهاي صلح حديبيه را به شرح زير بيان كرد: صلح حديبيه به مشركان مكه تفهيم كرد كه مسلمانان براي خانه كعبه ارزش و احترام فراواني قائلند و قصد كشتار و خونريزي ندارند كه بازتاب آن، گرايش و تمايل قلوب عدّه‌اي از مشركان به سمت دين مبين اسلام گرديد. همچنين براي نخستين بار مسلمانان از سوي مشركان به رسميت شناخته شدند و موقعيت آنان در جزيرة‌العرب تثبيت شد و بر اعتبار مسلمين افزوده شد. نتيجه‌گيري براي بيان نتيجه اين مقاله از قول شهيد مطهري استفاده مي‌كنيم: «اسلام نه صلح را به معني يك اصل ثابت مي‌پذيرد كه در همه شرايط بايد صلح و ترك مخاصمه حاكم باشد و نه در همه شرايط جنگ را مي‌پذيرد و مي‌گويد همه جا جنگ. صلح و جنگ در همه جا تابع شرايط است، يعني تابع آن اثري است كه از آن گرفته مي‌شود. مسلمين چه در زمان پيغمبر(ص) و چه در زمان اميرالمؤمنين(ع)، چه در زمان امام حسن(ع) و امام حسين(ع) چه در زمان ائمه ديگر و چه در زمان ما، در همه جا بايد دنبال هدف خودشان باشند، هدفشان اسلام و حقوق مسلمين است، بايد ببيند كه در مجموع شرايط و اوضاع حاضر، اگر با مبارزه و مقاتله بهتر به هدفشان مي‌رسند، آن راه را پيش گيرند و اگر احياناً تشخيص مي‌دهند كه با ترك مخامصه بهتر به هدفشان مي‌رسند، آن راه را پيش گيرند...» و مسلماً مهم‌ترين هدف اسلام، دعوت به دين آسماني البته توأم با عزت مسلمانان است. * دانشجوي ارشد ديپلماسي و سازمان‌هاي بين‌المللي منابع: 1- عباس پسنديده، تفاوت راه از صلح حديبيه تا مذاكره با امريكا، قابل دسترسي در پايگاه حفظ و نشر آثار آيت الله خامنه‌اي (مدظله العالي)؛ تاريخ دسترسي: 16 مرداد 1393. 2- سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران در دوره اصولگرايي، سيد‌جلال دهقاني فيروزآبادي و وحيد نوري، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران1390؛ ص 89. 3- سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران، سيد جلال دهقاني فيروزآبادي، سمت، تهران، صص 89 و 90. 4- سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران، سيد جلال دهقاني فيروز آبادي، سمت، تهران، صص 130 تا 140. 5- مباني، اهداف و اصول سياست خارجي دولت اسلامي، سيد صادق حقيقت، چاپ دوم، 1385، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي. 6- سيري در سيره ائمه اطهار، استاد شهيد مرتضي مطهري، نشر صدرا، ص78.
منبع : روزنامه جوان
تاریخ انتشار: ۲۴ مرداد ۱۳۹۴ - ۱۷:۲۰
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جوان آنلاین]
[مشاهده در: www.javanonline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 42]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها