واضح آرشیو وب فارسی:جام نیوز:
اخلاق؛
چند تذکر از ملا محمدمهدى نراقي(ره)
مبدأ و منشأ افعال خواطر است كه ميل و رغبت را برمى انگيزد و ميل و رغبت عزم را و عزم نيت را و نيت اندامهاى تن را به فعل وا مى دارد.
به گزارش سرویس دینی جام نیوز، مناط در توكل توحيد است و آن اين است كه براى بنده به سبب نور حق، روشن و منكشف شود كه جز خدا فاعل و مؤثرى وجود ندارد و منشأ هر موجودى و هر فعلى از خلق و روزى، عطاء و منع، غنى و فقر، صحت و بيمارى، و عزت و ذلت، زندگى و مرگ... و هر چيزى كه نامى دارد، يگانه مبدع و مخترع آن خداى تعالى است كه هيچ شريك و انبازى براى او نيست. و بعد از كشف اين مطلب ديگر به غير او هيچ توجه و نظر نكند، بلكه بيم و اميدش يكسره به او و وثوق و اعتمادش تنها بر او باشد. اقسام خواطر خواطر (آنچه به خاطر آدمى مى گذرد) دو گونه است: يكى آنكه در ذهن بهطور اضطرارى جنبش و خلجان مى كند ولى مبدأ و علت كارى نمى شود، اينگونه خواطر آرزوهاى كاذب و انديشه هاى فاسدند. و ديگرى آنكه محرك اراده و عزم بر فعل است. زيرا هر فعلى مسبوق بهخاطر و تصورى است كه به ذهن خطور مى كند. پس مبدأ و منشأ افعال خواطر است كه ميل و رغبت را برمى انگيزد و ميل و رغبت عزم را و عزم نيت را و نيت اندامهاى تن را به فعل وا مى دارد. و اين قسم دوم چنانكه دانستى اگر مبدأ خير باشد الهام است و ستوده، و اگر مبدأ شر باشد وسواس است و نكوهيده. تقابل دائمي سپاه فرشتگان و لشكر شياطين وسوسه اثر شيطان نهانى است و الهام عمل فرشتگان بزرگوار است. شك نيست كه هر نفسى در آغاز فطرت خود به طور مساوى از فرشته و شيطان تأثيرپذير است و يكى از اين دو به سبب پيروى از هوى و هوس يا ملازمت پارسايى و تقوى برترى و ترجيح پيدا مى كند. پس نفس اگر به مقتضاى شهوت يا غضب ميل نمود شيطان مجال مى يابد و به وسيله وسوسه به دل در مى آيد، و اگر به ياد خدا باز گردد ميدان بر او تنگ مى شود و كوچ مى كند و فرشته الهامبخش داخل مى شود - ديو چو بيرون رود فرشته درآيد. بدينگونه دو سپاه فرشتگان و شياطين پيوسته در ميدان نفس درگير و دار و در حال حمله به يكديگرند. وسوسه هاى شيطاني چون راه باطل بسيار و راه حق يكى است، درهاى گشوده به دل آدمى براى شيطان بسيار است، اما باب ملائكه يكى بيش نيست و از اينرو از پيامبر(صلیاللهعلیهوآله) روايت شده كه روزى براى اصحاب يك خط كشيد و فرمود: «اين راه خداست»، سپس خطوط بسيار از چپ و راست كشيد و فرمود: «اينها راههايى است كه به هر راهى شيطانى نشسته و آدمى را به خود مى خواند»، آنگاه اين آيه را تلاوت كرد: «و أنّ هذا صراطى مستقيما فاتّبعوه و لا تتّبعواالسبل فتفرّق بكم عن سبيله» (انعام/153) «اين راه من راست است، از آن پيروى كنيد و به راههاى ديگر مرويد كه شما را از راه خدا جدا و پراكنده كند». مطلب ديگر اين است كه چون نفس به آسانى به باطل ميل مى كند، ولى به دشوارى مطيع و منقاد حق مى شود، از اين رو راههاى كشاننده به باطل كه راههاى شيطان است واضح و آشكار است، و بنابراين درهاى شيطان هميشه باز است، و راههاى رساننده به حق كه باب ملائكه است، پنهان و نهان است و بنابراين همواره بسته است. پس چه سخت و دشوار است بر انسان بيچاره كه اين همه درهاى هويدا و آشكار گشاده را ببندد و يك درب پنهان بسته را بگشايد! نشانه هايى بين الهام و وسوسه كسىكه بتواند خير و شر را بشناسد، جداكردن الهام و وسوسه براى او آسان است. گفته اند كه الهام فرشته و وسوسه شيطان در نفوس به طرقى و با علاماتى رخ مى نمايد: (اول) مانند علم و يقين كه از جانب راست نفس حاصل مى شود و در مقابل آن شهوت و هوى كه از جانب چپ پديد مى آيد. (دوم) مثل نظر و تأمل در آيات آفاق جهان و أنفس آدميان كه با نظم و استوارى برقرار است و شك و اوهام را از دل مى زدايد و معرفت و حكمت را در قوه عاقله پديد مى آورد و اين نيز در جانب راست نفس است، و در مقابل آن، انديشه و نظر از روى اشتباه و غفلت و روگرداندن از آيات است كه موجب پيدايش شبهه ها و وسوسه ها در واهمه و متخيله مى شود و اين بر جانب چپ نفس است و به اين ترتيب آيات محكمات به منزله ملائكه مقدس و عقول و نفوس كلى است و مبادى علوم يقينى مى باشد و متشابهات آميخته با وهم به منزله شياطين و نفوس وهمانگيز است و مبادى و مقدمات سفسطه مى باشد. (سوم) مثل اطاعت رسول برگزيده و أئمه اطهار(علیهمالسلام)، و در مقابل آن اهل جحود و انكار و طرفداران تعطيل و تشبيه و كافران قرار دارند. پس هر كسىكه راه هدايت را بپيمايد، به منزله ملائكه مقدس و الهامكننده خير است، و هركه راه گمراهى را بپويد همچون شياطين گمراهكننده شر مىرساند. بنابراين رهايى و نجات از دامها و نيرنگها و كيدهاى شيطان ميسر نيست مگر با بصيرت درونى نورانى و نيروى قدسى ربانى، چنانكه مسافر سرگشته را در بيابانى كه راههاى بسيار و ناهموار و صعبالعبور دارد، در شب تيره و ظلمانى نجاتى نيست جز با بينايى كامل و طلوع خورشيد تابان و درخشان. جامعالسعادات
۳۱/۰۴/۱۳۹۴ - ۱۲:۰۷
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام نیوز]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 168]