واضح آرشیو وب فارسی:مهر: در مؤسسه پرسش برگزار میشود؛
درسگفتار چگونگی شکلگیری و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی
شناسهٔ خبر: 2790487 - دوشنبه ۸ تیر ۱۳۹۴ - ۱۸:۱۳
دین و اندیشه > اندیشکده ها
در ادامه درسگفتارهای تابستان ۹۴ موسسه پرسش درسگفتار چگونه می توان تاریخ ساخت و فروریخت؟! (مروری بر چگونگی شکل گیری و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی) برگزار می شود. به گزارش خبرگزاری مهر، در پی انقلاب سوسیالیستی در اکتبر ۱۹۱۷ در روسیه، نهادی (نظامی) نوین در جامعه بشری برپا شد که به تشکیل کشوری پهناور و ابرقدرت به نام اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و پس از آن اردوگاه سوسیالیسم (در مقابل اردوگاه کاپیتالیسم) در جهان انجامید اما ۷۴ سال بعد در سال ۱۹۹۱ این نظام فروپاشید و اردوگاه سوسیالیسم برچیده شد و باعث شد سرمایه داری بتواند جهانی گردد.در واقع برای اولین بار در جهان، نظامی جهانی شده در قالب یک ابرقدرت (ایران، رم و چین باستان را بیاد آوربد) بدون هجوم بنیانکن خارجی، آن هم در مدت زمانی کوتاهتر از همه آنها، فروپاشید. این فروپاشی در زمانی رخ داد که پیش از آن فولاد این نظام در شرایطی بسیار سخت آبدیده شده بود، زیرا این نظامی بود که از درون آتش و خون جنگ جهانی اول و جنگ داخلی سر برآورده و در جنگ دوم جهانی با بیش از ۲۵ میلیون نفر تلفات نه تنها توانسته بود ماشین جنگی هراسانگیز آلمان نازی را نابود ساخته و «میهن سوسیالیستی» را از چنگ فاشیسم نجات دهد، بلکه در محو نظام آن از تاریخ جهان نقشی عمده داشت.پس از آن نیز به ابرقدرتی تعیین کننده در جهان تبدیل گشت و با طرح عینی و ذهنی آرمان سوسیالیستی و کمک خود به تحقق آن، نیمی از مردم جهان را به برپایی نظام سوسیالیستی موفق و مشتاق ساخت.اما درست هنگامی که در دهه ۱۹۷۰ میلادی رهبران اتحاد شوروی اعلام نمودند اردوگاه کار بر سرمایه تفوق یافته است و شکست سخت ایالات متحده آمریکا در ویتنام و فراگیر شدن انقلابات ضد امپریالیستی در جهان (از آن جمله ایران و نیکاراگوئه) به همراه بحران اقتصادی جهانی، خبرِ احتضار اردوگاه سرمایه را تائید می کرد، ناگهان اردوگاه کار وارد بحران شد و پس از یک دهه بحرانی، همان طور که خود به تاریخ وارد شده بود، خود نیز از تاریخ بیرون رفت.جامعه شناسی تاریخی به ما می آموزد که ورود به تاریخ و خروج از آن اتفاقی نیست. برای ساختن تاریخ، یا برپایی نهادها و نظامات نوین اقتصادی و اجتماعی، باید ضرورتهای تاریخی را شناخت؛ خروج از تاریخ نیز درپی عدم شناخت ضرورتهای تاریخی رخ میدهدبی گمان اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی درپی سترگ ترین، فراگیرترین، یکپارچه ترین و آگاهانه ترین تلاش بشری تا آن زمان پدید آمد تا سرمایه داری را از تاریخ براند. تلاشی که حداقل نیم قرن با همان حدت ادامه داشت و شتابان ترین دگرگونیهای مثبتی را که تا آن زمان جامعه بشری به خود دیده بود پدید آورد اما همه این دستاوردها در یک سیلاب تاریخی شسته شد، چنان که گویی هرگز وجود نداشته است.به این پدیده بزرگ تاریخی، پژوهشگران و فعالان حوزههای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ما (به خصوص در قلمرو چپ) سکوت اختیار کرده و به گونهی یک «تابو» وارد شدن در حریم آن را منع می کنند. اما در کشورهای بیشتر توسع هیافته سرمایه داری، به پژوهش درباره علل این فراز و نشیب بزرگ تاریخی توجه فراوان شده و می شود. بخشی از این علاقه ناشی از خواست دولتهای آنها برای جلوگیری از شکلگیری نظامهای مشابه است.بخشی دیگر هم در دانشگاهها و موسسات پژوهشی در زمینه های مختلف اقتصاد سیاسی و توسعه، اقتصاد ریاضی، جامعه شناسی تاریخی، علم سیاست و ... برای انکشاف حوزه های مربوطه صورت می گیرد، چون این تجربه بزرگ تاریخسازی و تاریخ زدایی، درسهایی آموزنده برای همه حوزه های علوم اجتماعی دارد.در حالی که در کشورهای کمتر توسعه یافته سرمایه داری چون ایران، توجه به این زمینه پژوهشی باید بسیار بیش از کشورهای بیشتر توسعه یافته باشد، چون در کشورهای اخیر نهادهای نوین اقتصادی و اجتماعی در اساس از بطن حوزه مدنی جوشیده و به صورت قرارداد اجتماعی به حوزه سیاسی می رود، یعنی مدتهاست که در جوامع آنها تاریخ سازی، هرچند با نشیب و فراز، به صورت پیوسته صورت می گیرد اما در کشورهای کمتر توسعه یافته برای جبران عقب ماندگیها و همزمان شدن با تاریخ، و نیز گاه درپی این یا آن آرمان، عمدتا به صورت دیکتاتوری برپایی نهادهای نوین از حوزه سیاسی به حوزه مدنی ابلاغ می شود، در نتیجه به طور معمول دچار نهادهایی کژکارکرد اند و فرآیند تکامل تاریخیِ بسیار پرنوسان، گسیخته، و پردرد و رنجی را می پیمایند.کمال اطهری مدرس این دوره در طرح این درس می گوید: در این درسگفتارها می کوشم با طرح پژوهش درباره چگونگی برپایی و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی، روش شناسی و چارچوب پژوهشی را تعریف کنم که بتواند با بدست آوردن شناخت از اصول تاریخسازی و ماندگاری تاریخی، به کاهش درد و رنج در زایمان تاریخی جامعه ما بینجامد.برنامه درسگفتارهادرسگفتار نخست: آیا جهش تاریخی ممکن است؟ رویکرد مارکس و انگلس به ساختن تاریخ.
درسگفتار دوم: مرحله دموکراتیک در انقلاب چه معنایی دارد؟ رویکرد لنین به ساختن تاریخ. هژمونی چیست و چگونه حاصل میآید؟ رویکرد گرامشی به ساختن تاریخ.
درسگفتار سوم: آیا سوسیالیسم همان حکومت تکحزبی با برنامهریزی متمرکز است؟ رویکرد به ساختن تاریخ پس از پیروزی انقلاب سوسیالیستی.
درسگفتار چهارم: چگونه می توان تاریخ ساخت و در آن ماندگار ماند؟ نتیجه گیری درباره روش شناسی و برنامه پژوهشی درباره ساختن تاریخ.
برخی اسناد لازم برای مطالعه (گاه نام مترجم و یا ناشر نیامده است) :
کارل مارکس (گاه همراه با فردریش انگلس) :
- مانیفست کمونیست.
- دیباچه جلد اول سرمایه.
- ایدئولوژی آلمانی، ترجمه پرویز بابایی، نشر چشمه.
- گامی در نقد فلسفه حق هگل، ترجمه مرتضی محیط، نشر اختران.
- نقد برنامه گوتا.
- درباره تکامل مادی تاریخ، ترجمه خسرو پارسا، نشر دیگر.
- هیجدهم برومر لویی بناپارت، ترجمه باقر پرهام، نشر مرکز.
ولادیمیر ایلیچ لنین (اولیانوف) :
- توسعه سرمایه داری در روسیه.
- دو تاکتیک سوسیال دموکراسی در انقلاب دموکراتیک.
- درباره حق ملل در تعیین سرنوشت خویش.
- بیماری کودکی چپروی در کمونیسم.
رزا لوکزامبورک (گزیده ها)، ترجمه حسن مرتضوی، نشر نیکا.
آنتونیو گرامشی:
- شهریار جدید، ترجمه قادی کلائی، نشر دنیای نو.
- دولت و جامعه مدنی، ترجمه عباس میلانی، نشر اختران.
فرناندو کلودین، از کمینترن تا کمینفرم، ترجمه فرشیده میربغدادآبادی، شاپور اعتماد، هایده سناوندی، انتشارات خوارزمی.موسسه مطالعات سیاسی اقتصادی پرسش در تهران، خیابان قائم مقام فراهانی، نرسیده به خیابان شهید مطهری، کوچه شبنم، پلاک ۳ واقع است.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: مهر]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 443]