واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:
ابن عربي بنيانگذارجهان بيني عرفاني (3) نويسنده:علي رنجبرحقيقي مروجين عقايد ابن عربي به علت اهميت مطالب فصوص الحکم و تاثيرآن درآراي صوفيه معاصر ابن عربي و عرفاي بعد از او ،بالغ بر120شرح فارسي و عربي بر آن نوشته اند .ازاين شروح ،برخي مفصل و برخي مختصرهستند .و برخي از شارحين ،همه فصوص و برخي ديگر ،بعضي از فص ها را شرح داده اند .اولين شرح را خود شيخ با عنوان «مفتاح الفصوص »نگاشته است .چهار شرح مهم فصوص الحکم عبارتند از : 1-شرح جندي :در ميان شروح فصوص ،شرح جندي تحقيقي ترين و جامعترين شرح بر فصوص است .جامي او را شارح اول فصوص مي داند .اغلب کساني که بر فصوص شرح نوشته اند از شرح جندي استفاده کرده اند .(1) 2-شرح کاشاني :اين شرح از سي يا چهل سال پس از شرح جندي نوشته شده است .در اين شرح ،ضمن رعايت قاعده اختصار ،توضيح بيشتري درباره مفاهيم کلمات و اصطلاحات عرفاني داده شده است . 3-شرح قيصري :قيصري از شاگردان زبده ي کاشاني است .کار جالب او غير از شرح فصوص ،مقدمه ارزشمندي است که با عنوان «مطلع خصوص الحکم في معاني فصوص الحکم »بر شرح خود افزوده است .اين مقدمه حاوي مطالب ارزنده ي در تبيين و تفسير مکتب ابن عربي و عقايد او مي باشد . 4-شرح جامي :جامي هم بر نقش الفصوص (فصوص خلاصه شده )شرح مناسبي با عنوان «نقدالنصوص »نوشته و هم خود فصوص الحکم را شرح داده است .شرح و مقدمه او بر نقش النصوص اثر زبده و در خور توجهي است .جامي با مهارت خاص خود مطالب فصوص را تلخيص و توضيح داده است .(2) به غير از آنها «شرح نابلسي »،«شرح بابا رکنا »،«شرح تلمساني »و «شرح پارسا »(3)از شروح مهم قدما به شمار مي آيند .امام خميني (ره )نيز که خود از اکابر عرفان محسوب مي شوند بر بعضي از مواضع فصوص الحکم تعليقات مختصري نگاشته اند که با توجه شخصيت والاي عرفاني و فلسفي بويژه مراتب فقهي ايشان ،جايگاه ارزشمند فصوص و اهميت عرفاني آن واضح تر مي شود .امام خميني در نامه تاريخي به کورباچف ،رهبر شوروي سابق ،مطالعه کتب ابن عربي را توصيه نموده و فهم مباحث آثار ابن بزرگمرد را به بررسي چند ساله از طرف خبرگان باهوش موکول کرده اند .اخيراً نيز استاد حسن زاده آملي شرحي به کتاب فصوص نوشته اند که با عنوان «ممدالهمم در شرح فصوص الحکم »(4)به چاپ رسيده است . 10-مقدمه قيصري مقدمه قيصري رساله کوچک و گرانمايه اي است که داوود قيصري آن را در ابتداي شرح خود بر فصوص الحکم آورده است .قيصري دراين مقدمه افکار و عقايد ابن عربي را به صورت منظم و مدرن عرضه نموده و مساله وحدت وجود و ملحقات آن را به طور دقيق و عالمانه به تصوير کشيده است .به همين خاطر مقدمه قيصري همواره مورد توجه و استفاده محققان بوده است .قيصري مي نويسد :«از آن روي که دانايي به اين رازها و اسرار فصوص موقوف است بر شناخت قواعد و اصولي که اين طايفه بر آن استفاده کرده اند ،بيان آن فصولي تقديم کردم و بدان فصول تبيين اصولي که قاعده توحيد برآن مبتني است و آن 12را فصل ساختم ...و به غرايبي که ايزد بدان بر من نهاده است و در کتاب طايفه ،چيزي از آن نديده ام ،مشحون ساختم تا لطايفي که از قواعد آنان استنباط کردم و کتاب «مطلع خصوص الحکم في معاني فصوص الحکم »نام کردم ».(5) قيصري ،اين کتاب را در 12فصل تنظيم کرده است :(1)وحدت وجود (2)اسما و صفات حق (3)اعيات ثابته (4)جوهر و عرض (5)حضرات خمس (6)عالم مثل (7)مراتب کشف و انواع آن (8)عالم ،صورت حقيقت انسانيت (9)خلافت حقيقت محمديه (10)حقيقت روح اعظم (11)معاد ارواح (12)حقيقت نبوت ،رسالت و ولايت . دانشمند گرامي ،جلال الدين آشتياني ،تلاش محققانه معمول داشته و شرح مفصل و ارزشمندي بر مقدمه قيصري نگاشته است .اين شرح حاوي نکات بسيارارزنده و مفيدي درباره عرفان نظري و جهان بيني عرفاني است .ايشان درباره شرح خود چنين مي نويسد : «ما در شرح براين مقدمه ،بعد از تفحص تام در فصوص الحکم ،برخي ازمباحث مهم را که قيصري در مقدمه بيان نکرده است ،بيان نموده ايم و مفصلاً مشکلات آن را واضح نموده ايم .قيصري مساله علم واجب را به طور کامل تحقيق نکرده و متعرض بعضي ازتحقيقات مربوط به علم واجب نشده است . حقيراين مساله را بر طبق قواعد عرفان و مباني حکمت متعالي ،بيان و مشکلات آن را روش نموده است ،ما آن را مشروحاً بيان کرده ايم و شايد برطبق قواعد اهل ذوق و شهود و کشف مطابقاً للبراهين العقليه ،کسي به اين تفصيل متعرض ولايت کليه نشده است »(6) هانري کربن ،پرفسور درسربن و رئيس انستيتوي ايران و فرانسه ،مستشرق و محقق فرانسوي در اهميت شرح آشتياني بر مقدمه قيصري مي نويسد : «بايد فوراً متذکرشد که اين کتاب آقاي آشتياني ،به نظرمن ،از هم اکنون بهترين اثري است که مي توان با طالبان عرفان علمي و مسائل آن که مي خواهند درراه آموختن اين علم قدم بگذارند ،به زبان فارسي پيشنهاد کرد .»(67) پی نوشت ها : 1- عبد الرحمن جامي ،نقد النصوص في شرح نقش الفصوص ،با مقدمه وتصحيح وتعليقات ويليام چيتيک و پيشگفتارجلال الدين آشتياني ،موسسه مطالعه وتحقيقات فرهنگي ،چاپ 1370. 2- خواجه فصوص الحکم ،شرح فصوص الحکم،تصحيح جليل مسگر نژاد ،مرکز نشر دانشگاهي تهران ،چاپ 1366. 3- حسن حسن زاده ،ممد الهمم در شرح فصوص الحکم ،سازمان چاپ وانتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ،چاپ 1378. 4- شرف الدين داوود قيصري ،مقدمه قيصري بر شرح فصوص الحکم ابن عربي ،ترجمه منوچهرصدوقي سها ،صص 4 و 5 ،موسسه مطالعات وتحقيقات فرهنگي ،چاپ 1363 (با تلخيص). 5- رک : همان ،ص 7 . 6- رک : شرح مقدمه قيصري ،صص 70 و 71. 7- رک : همان ،ص 15. منبع:نشريه پايگاه نور،شماره 11.
#دین و اندیشه#
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: راسخون]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 702]