محبوبترینها
چگونه با ثبت آگهی رایگان در سایت های نیازمندیها، کسب و کارتان را به دیگران معرفی کنید؟
بهترین لوله برای لوله کشی آب ساختمان
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1841952914
روش فریقین در تفسیر آیه اکمال
واضح آرشیو وب فارسی:فارس:
روش فریقین در تفسیر آیه اکمال
این تحقیق با نگرش توصیفی ـ تحلیلی، به بررسی روش مفسران در تفسیر آیه اکمال در تفاسیر: التبیان، روض الجنان، البرهان و المیزان از شیعه و تفاسیر: جامع البیان، مفاتیح الغیب، روح المعانی و المنیر از اهل سنت پرداخته است.
بخش دوم و پایانی روش تفسیری سید محمدحسین طباطبایی علامه طباطبایی درباره این آیه به طرح مباحث واژه شناسی و زبان شناسی پرداخته و در تفسیر خود از لغت شناسی، صرف و نحو به دقت بهره برده است و بحث را براساس آن پیش می برد. در تفسیر آیه از آیات دیگر به وفور و تناسب بهره گرفته و به سیاق آیه در تفسیر توجه ویژه نموده است. به عبارتی می توان گفت که شاکله اصلی تفسیر ایشان را تفسیر آیه با اتکاء به خود آیه و آیات دیگر تشکیل می دهد. علامه طباطبایی خود دراین باره می گوید: در بحث از آیات شریف، سخنانی را که به یاری خداوند نیل به آن با استفاده از روش برای ما میسر شده است در ضمن بیاناتی عرضه می کنیم و از تکیه بر دلایل نظری فلسفی یا فرضیه های علمی یا مکاشفات عرفانی [و ذکر نکات و مقدمات بدیهی و نظری] خودداری می کنیم، مگر نکته ای ادبی که فهم اسلوب عربی نیازمند آن است یا مقدمه ای بدیهی یا عملی که [انسان ها] در فهم آن اختلاف ندارند. (همان: 1 / 8) ایشان پس از بحث گسترده و روشن کردن جوانب بحث، از روایت به عنوان مؤید استفاده می نماید و البته اگر خود قرآن دلالتی واضح نداشت همان طور که در تعیین مصداق «الیوم» بیان شد، روایت صحیح به کمک خواهد آمد. علامه با دقت و به گستردگی دیدگاه های موجود را ذکر و سپس آنها را براساس سیاق آیه، قواعد صرف و نحوی و اعتبارات صحیح و عقل نقد می نماید و جمع بندی مشخصی نیز در پایان ارائه می دهد. ایشان در ارائه بحث از آرا مفسرین و صحابه نیز استفاده می کند. ب) تفاسیر اهل سنت
1. جامع البیان عن تأویل آی القرآن؛ تألیف محمد بن جریر طبری (م 310ق) این تفسیر به زبان عربی است و محوری ترین و معروف ترین تفاسیر اهل سنت به شمار می رود و جزو تفاسیر روایی محسوب می شود. در این تفسیر مجموعه وسیعی از روایات تفسیری، گفتار صحابه و تابعان گرد آمده است. (مودب، 1390: 103) نکات مورد توجه در تفسیر آیه اکمال در این اثر بدین شرح است: 1. بعد از بیان «حرمت علیکم المیته»، به معنای آن اشاره می کند و واژه «المیته» را معنا کرده و آراء مختلف دراین باره را ذکر می کند و سپس بقیه محرمات مذکور در آیه را توضیح می دهد. (طبری، 1412: 6 / 45) 2. وی برای توضیح «ما اهل لغیر الله» از بیت شعری بهره می گیرد. (همان) 3. در تأویل «المنخنقه» بعد از اشاره به این نکته که دراین باره اختلاف نظر تفسیری وجود دارد به ذکر روایات موجود دراین باره می پردازد. (همان: 47) 4. در تفسیر «النطیحه» به واژه شناسی پرداخته و اصل کلمه و مسائل صرفی و نحوی مربوط به آن را بیان می دارد و به اختلاف نظرات نحویون دراین باره اشاره می کند و پس از آن روایات مربوط بدان را ذکر می کند. (همان: 46) 5. درباره «اکل السبع» بر اساس روایتی به اختلاف قرائات موجود می پردازد. (همان: 47) 6 . درباره دیگر محرمات نیز به روش فوق به بحث می پردازد. 7. عبارت «فلا تخشوهم و اخشون» را نیز به شکل فوق مورد تفسیر قرار می دهد. (همان: 52) 8 . در ادامه به تفسیر «الیوم اکملت لکم دینکم» می پردازد و به این نکته اشاره می کند که اهل تأویل درباره تأویل آن اختلاف نظر دارند و به بیان دیدگاه های مطرح شده دراین باره می پردازد: یک. برخی قائلند به اینکه مراد از اکمال در این روز، اکمال فرائض، حدود، اوامر و نواهی الهی است، ازاین رو بر آن چیزی افزوده نخواهد شد و این روز، روز عرفه سال حجه الوداع بوده و بعد از آن بر پیامبر چیزی از فرایض نازل نشده است و روایات آن را بیان می کند. دو. بعضی دیگر معتقدند که مراد از اکمال دین، اقامه امر حج در شهر مکه بدون حضور مشرکین است و روایات این دیدگاه را ذکر می کند. (همان: 53 ـ 52) 9. طبری در ادامه با اشاره به برخی از روایات که درباره «کلاله» است، دیدگاه اول را مورد نقد قرار می دهد. (همان: 53) 10. در مرحله بعدی به تفسیر عبارت «اتممت علیکم نعمتی» و نیز «رضیت لکم الاسلام دینا» می پردازد و بعد از آن به بیان روایاتی می پردازد که دلالت بر نزول این آیه در روز عرفه دارد. (همان: 55 ـ 53) روش تفسیری ابن جریر طبری طبری در تفسیر خود از مباحث واژه شناسی و زبان شناختی بهره می گیرد و از شعر نیز در بیان مقصود خود استفاده می برد. وی بعد از ذکر معنای هر عبارت و اشاره به برخی از موارد فوق، روایات مرتبط با آیه را ذکر می کند. البته مؤلف در تفسیر کاملاً حضور دارد و حتی در برخی از موارد صاحبان دیدگاه ها و روایات را مورد نقد و بررسی قرار می دهد. 2. مفاتیح الغیب؛ تألیف فخر رازی (م 602 ق) این تفسیر که به تفسیر کبیر نیز معروف است به زبان عربی نگاشته شده و شامل تمامی آیات قرآن است. تفسیر کبیر از تفاسیر جامع و مهم اهل سنت است و جنبه مباحث عقلی و کلامی آن شهرت بیشتری دارد. (مودب، 1390: 353) نکات مورد توجه در تفسیر آیه بدین شرح است: 1. فخر رازی در تفسیر آیه، ذیل عبارت «حرمت علیکم ... و ان تستسقموا بالازلام» در مورد واژگان به کار رفته شده در این عبارت به تعریف و تبیین می پردازد و برخی از واژگان همچون «المنخنقه» و «المتردیه» را از نظر قواعد صرفی مورد بررسی قرار می دهد. در این بخش همچنین به تبیین علل این تحریم ها می پردازد و دلایل عقلی دراین باره را ارائه می دهد. به عنوان نمونه در علت تحریم خون می نویسد: خون جوهری لطیف است و وقتی که حیوان می میرد خون در رگ هایش حبس می گردد و در نتیجه متعفن می شود و فاسد می گردد و قطعاً خوردن آن ضرر بسیار دارد. (رازی، 1420: 11 / 285 ـ 284) 2. در لغت شناسی از خود قرآن نیز بهره می گیرد. چنان که در توضیح معنای «المتردیه» به آیه 11 سوره لیل اشاره می کند. (همان: 284) 3. وی درباره کلمه «سبع» به اختلاف قرائات موجود می پردازد. (همان: 285) 4. به سبب نزول آیه نیز اشاره می کند. 5. در این بخش، رازی در بیان نوع استثنا به کار رفته در این آیه، چهار قول را ذکر می کند. (همان) 6 . مفسر، در این مرحله درباره اینکه واژه «نصب» جمع است یا مفرد به بحث می پردازد و نیز براساس آیات دیگر و زبان محاوراتی عامه مردم و اشعار به بیان معنای «نصب» پرداخته و بر آن اساس آیه را معنا می کند. (همان: 286) 7. در ادامه در توضیح واژه هایی مانند «الاستسقام» از اهل لغت بهره می گیرد و روایتی را از پیامبر(صلی الله علیه و آله) دراین باره ذکر می کند. درباره علت این تحریم نیز مباحث نقلی و عقلی ارائه می دهد. (همان: 287 ـ 286) 8 . در این مرحله، وی به تفسیر عبارت «الیوم یئس الذین کفروا من دینکم فلا تخشوهم و اخشون» می پردازد. بلافاصله پس از ذکر عبارت شریفه، با توجه به اینکه این عبارت پس از آیه مشتمل بر تحریم ها آمده است، می نویسد: خداوند خواسته با عبارت «الیوم ... و اخشون» مکلفین را از ارتکاب آن محرمات بازدارد و از ترس مسلمانان از مشرکان به علت عدم متابعت از آنان برحذر دارد. (همان: 287) 9. بعد از ذکر مقدمه فوق سه مسئله را درباره این عبارت مطرح می نماید: یک. در بیان مصداق «الیوم» دو قول وجود دارد: اول. اینکه دلالت بر دوره زمانی است و نه یک روز. دوم. دلالت بر روز جمعه دارد که مطابق با روز عرفه حجه الوداع بوده است. دو. در ارتباط با عبارت «یئس الذین کفروا من دینکم» دو قول وجود دارد: یکی آنکه کفار از اینکه بتوانند این محرمات را حلال کنند، مأیوس شده اند و دیگر کفار از غلبه بر دین شما ناامید گشته اند؛ برای اینکه خداوند پیش از این در آیه 33 سوره توبه بر این امر وعده داده است. فخر رازی این قول دوم را اولی می داند. سه. در مسئله سوم ایشان به استخراج یک اصل مبادرت می نماید و آن تقیه به هنگام خوف است. (همان: 288) 10. در بخش بعدی، به تفسیر عبارت «الیوم اکملت لکم دینکم» می پردازد و به این سؤال پاسخ می دهد که مگر دین خدا ناقص بوده که اینک کامل شده باشد. (همان) 11. وی در ذیل این عبارت به تبیین دیدگاه قائلین و نیز رد کنندگان قیاس می پردازد. (همان: 289 ـ 288) 12. در انتها، فخر رازی می نویسد که بنا بر نقل اصحاب این آیه دلالت بر بطلان دیدگاه رافضه (شیعه) دارد. اگر امامت علی(علیه السلام) از ناحیه خدا و رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) به صورت منصوص بود و اگر کسی می خواست آن را مخفی نماید و یا تغییر دهد، باید به مقتضای این آیه از این عمل مأیوس می گشت و بر این اساس لازم می آمد تا احدی از صحابه قادر بر انکار این نص و تغییر و پوشیده نگاه داشتن آن نباشد. درحالی که نه تنها امر این گونه نیست، بلکه حتی ذکری درباره این نص به میان نیامده است و اثر و خبری از آن وجود ندارد، ازاین رو درمی یابیم که این نص دروغ است و امامت علی بن ابی طالب(علیه السلام) منصوص نمی باشد. (همان: 289) 13. بلافاصله بعد از این سخن، حکایتی را بیان می کند که اشاره به کمال علم ابوبکر دارد. (همان) روش تفسیری فخر رازی فخر رازی در تفسیر آیه از مباحث لغوی، قواعد صرف و نحوی، اشعار، اختلاف قرائات و نیز آیات دیگر قرآن بهره می گیرد. به توالی آیات نیز توجه دارد، اما به صورت مستوفی بحثی دراین باره انجام نمی دهد. این مباحث تفسیری با عنوان مسئله و در درون متن بدون تفکیک ذکر شده و ساختار مشخصی ندارد. وی به اقوال گوناگون در ذیل بخش های مختلف آیه اشاره می کند به ارائه و نظر خویش می پردازد. البته بررسی خاصی درباره رد سایر اقوال و اثبات نظر خویش انجام نمی دهد. به ذکر مباحث فقهی و اصولی در تفسیر اهتمام دارد و علاقه مند است درباره دلایل تحلیل و تحریم های موجود در آیه تفسیری عقلانی ارائه دهد. اما به نظر می رسد که ایشان در ارائه بحث «امین» نمی باشد؛ چراکه در بیان اقوال، به نظراتی اشاره می کند که مخالف اعتقاد وی نباشد و اگر هم بخواهد آنها را نقل کند در غیر محلش نقل می نماید و بی آنکه بحثی درباره آن انجام دهد آنها را رد می کند. 3. روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ تألیف سید محمود آلوسی بغدادی (م1270ق) این تفسیر به زبان عربی است و شامل تمامی آیات می باشد. آلوسی که از عالمان حنفی مذهب و اشعری مرام اهل سنت است تلاش کرده تا تفسیر مبسوطی را در مباحث گوناگون و بالاخص در مسائل عرفانی تدوین نماید. (مودب، 1390: 354) نکات مورد توجه آلوسی درباره تفسیر آیه اکمال بدین شرح است: 1. آلوسی ضمن بیان معنای واژگان موجود در آیه مانند «المیته» و «الدم» به دیدگاه های فقهی مختلف اشاره می کند. (آلوسی، 1415: 3 / 232) 2. وی اختلاف قرائت موجود درباره واژه «السبع» را نیز مطرح می کند. (همان) 3. ایشان به طرح مباحث صرفی و نحوی در تفسیر آیات می پردازد؛ چنان که در ذیل عبارت «و ما اهل لغیر الله» آمده است. (همان) 4. آلوسی ذیل هر عبارت، به روایات متعددی در آن خصوص اشاره دارد که برخی از این روایت ها در ارتباط با سبب نزول است. (همان) 5. مفسر پس از توضیح صدر آیه به تفسیر عبارت بعدی می پردازد. وی تفسیر خود را با این عبارت آغاز می کند که «الیوم ای الزمان الحاضر» و پس از این عبارت به دیدگاه های موجود درباره «الیوم» اشاره می کند: یک. ابن جریج و مجاهد و ابن زید: عصر روز جمعه عرفه حجه الوداع؛ دو. روز ورود پیامبر(صلی الله علیه و آله) به مکه در سال نهم هجری؛ سه. روز ورود پیامبر به مکه در سال هشتم هجری. (همان: 234) 6. بلافاصله بعد از ذکر این دیدگاه ها می نویسد که «الیوم» ظرف است و منصوب. (همان) 7. وی در مرحله بعد درباره عبارت «یئس الذین کفروا من دینکم» با بیان معنای واژه یأس این عبارت را چنین معنا می کند که کفار از اینکه دین شما ابطال شود و شما نسبت به تحلیل محرمات اقدام کنید و یا اینکه بتوانند بر شما غلبه کنند قطع طمع کرده اند. (همان) 8. در این بخش، آلوسی به روایتی اشاره می کند که پیامبر(صلی الله علیه و آله) به هنگام نزول این آیه نگاهی کردند و جز مسلمان ندیدند. وی این روایت و این احتمال را در خصوص نزول آیه ارجح می داند؛ چراکه تناسب بیشتری با عبارت «فلا تخشوهم ...» دارد. (همان) 9. در ادامه وی در ارتباط با «الیوم اکملت لکم دینکم» چنین می نویسد که من دین شما را با نصرت و آشکارسازی، کامل کردم؛ برای اینکه احکام دین بدون مانع و به صورت تمام می تواند اجرا شود. (همان) 10. آلوسی با اشاره به بحث «قیاس» می نویسد که این آیه دلالتی بر بطلان قیاس ندارد. (همان: 235) 11. آلوسی، نظرات مختلف در بیان معنای «الیوم اتممت علیکم نعمتی» را بیان می دارد که عبارتند از: یک. سعید بن جبیر، قتاده و طبری: اکمال حج و انجام آن بدون حضور مشرکین؛ دو. روز فتح مکه و ورود مسلمین در آن و نابودی نشانه های جاهلیت؛ سه. تمام هدایت؛ چهار. اکمال دین؛ پنج. اعطای علم و حکمت به مسلمانان به نحوی که به دیگران تا کنون چنین اعطایی نشده است. (همان) 12. در این بخش، آلوسی بیان می دارد که شیعه معتقد است که این آیه در غدیرخم و پس از آنکه پیامبر عبارت «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» را در ارتباط با علی(علیه السلام) گفت نازل شده است. وی بدون هیچ توضیحی می نویسد که مخفی نیست این عبارت از مفتریات شیعه است. وی بیان می کند که در نزد ما ثابت است که پیامبر(صلی الله علیه و آله) در حق علی(علیه السلام) جمله «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» را گفته است، اما این عبارت هیچ گاه دلالت بر امامت کبری و زعامت عظمی ندارد و توضیح آن را به کتاب النفحات القدسیه فی رد الامامیه موکول می نماید. (همان) روش تفسیری آلوسی آلوسی در تفسیر آیه، به مباحث لغوی، مباحث زبان شناختی، اختلاف قرائت و سبب نزول پرداخته است. البته در ارائه این مباحث تقریباً هیچ ساختار و سازمان دهی مشخصی وجود ندارد و مباحث کاملاً به صورت در هم تنیده ارائه شده و هیچ مرزی میان مطالب ارائه شده وجود ندارد. وی دیدگاه های مختلف موجود را به تفصیل بیان کرده و آنها را نقد نیز می نماید. آلوسی ذیل هر بخش بعد از توضیح معنایی مدنظر خود، روایات متعددی را ذکر می نماید. به نظر می رسد وی در استفاده از روایت در تفسیر، به تناسب روایت با آیه توجه دارد؛ بدین معنا که چه روایتی با مفهوم به دست آمده از آیه تناسب بیشتری دارد. البته این نگاه در تفسیر وی حضور بسیار کمرنگی دارد. در تفسیر آیه تقریباً هر بخش به طور مجزا و منقطع از باقی آیه معنا و تفسیر می شود. 4. التفسیر المنیر فی العقیده و الشریعه و المنهج؛ تألیف وهبه الزحیلی این تفسیر به زبان عربی و شامل تمامی آیات قرآن است. زحیلی تفسیرش را به سبکی جدید و اسلوبی نوین و براساس پرداختن به مسائل و معضلات اجتماعی و کلامی بنا نهاده است. به نظریه های علمی اشاره کرده و تلاش نموده با کمک روایات، عظمت قرآن را در بیان مسیر زندگی اجتماعی نشان دهد. (مودب، 1390: 330) مطالب مندرج در این تفسیر درباره آیه سوم سوره مائده عبارتند از: 1. الزحیلی بعد از ذکر آیه شریفه، تفسیر آیه را با عنوان «الاعراب» آغاز می نماید و ذیل آن مباحث نحوی را در ارتباط با آیه بیان می کند. (زحیلی، 1418: 6 / 75) 2. در بخش بعدی، «المفردات اللغویه» را مطرح می کند. (همان: 76) 3. در مرحله بعدی به «سبب نزول» می پردازد. (همان) 4. پس از بخش های فوق، الزحیلی ذیل عنوان «التفسیر و البیان» اقدام به تفسیر آیه می نماید. 5. در اولین بخش تفسیر، پس از اشاره به سابقه این محرمات در سوره های دیگر مانند «بقره» و «نحل»، طی ده شماره محرمات مندرج در آیه را از لحاظ لغوی و اصطلاحی و نیز آراء فقهی و روایات موجود دراین باره مورد بررسی قرار می دهد. ایشان از دیگر آیات نیز در تفسیر آیه بهره می گیرد. به عنوان نمونه درباره «المیته» پس از تعریف لغوی به تعریف اصطلاح شرعی آن می پردازد و دلیل حرمت را مورد بحث قرار می دهد و سپس به دیدگاه مذاهب مختلف درباره اکل میته و نیز مو و استخوان آن اشاره می کند. (همان: 84 ـ 77) 6 . ایشان در آخرین عبارات این بخش و به هنگام توضیح درباره «الاستستقام بالازلام» اشاره مختصری به بحث خرافه و خارج شدن انسان خرافه گرا از مسیر عقل و نقش خرافه در عقب ماندگی امت اسلام می نماید. (همان: 84) 7. الزحیلی در ادامه، با این عبارت که «زمانی که خدای متعال خواست مؤمنین را از ارتکاب محرمات مذکوره برحذر دارد و آنها را به تمسک به شرعیات تشویق نماید و ایشان را بر غلبه به کفار بشارت دهد، پس در روز عرفه سال حجه الوداع این آیه را نازل کرد و فرمود الیوم یئس الذین کفروا من دینکم فلا تخشوهم و اخشون ...» وارد تفسیر «الیوم ...» می شود و براساس دو روایت می نویسد که در این روز کفار از ابطال دین مسلمانان و غلبه بر آنها و شیطان از اینکه در زمین مورد عبادت قرار گیرد، مأیوس شدند. (همان: 85 ـ 84) 8 . در ادامه تفسیر، عبارت «الیوم اکملت لکم دینکم» را تشریع حلال و حرام و جمیع احکامی که مؤمنین در زندگی نیاز دارند، دانسته و آن را به صورت واضح و بدون ابهام معنا می کند. (همان: 86) 9. سپس به تفسیر «اتممت علیکم نعمتی» می پردازد. ایشان «نعمت» را مترادف با «منت» می گیرد؛ چراکه خدای متعال با فتح مکه بر مسلمین منت نهاد و فضایی فراهم شد که امر حج بدون حضور مشرکین انجام شود. (همان: 86) 10. در ادامه به روایاتی درباره آیه اشاره نموده و با معناشناسی دو واژه «اکمال» و «اتمام» این بخش را به پایان می رساند. (همان: 87 ـ 86) 11. سرانجام در ذیل عنوان «فقه الحیاه او الاحکام» به ارائه جمع بندی از مباحث فقهی آیه می پردازد. (همان: 88) روش تفسیری وهبه الزحیلی الزحیلی به شکلی سازمان دهی شده و ساختارمند به مباحثی مانند «الاعراب»، «المفردات اللغویه»، «سبب النزول» و «التفسیر و البیان» می پردازد. در تفسیر آیه شریفه، مباحث مربوط به احکام با بسط قابل توجهی مورد توجه قرار می گیرد و به نظر می رسد این امر حاکی از اهمیت مسائل کاربردی برای مفسر باشد. در مقابل در تفسیر عبارت «الیوم یئس الذین کفروا ...» مؤلف بدون تقریباً هیچ بحثی و اشاره به اقوال مختلف، به بیان نظر خویش می پردازد. در تفسیر آیه از آیات دیگر و روایات کمک می گیرد و در توضیح بخش های مختلف آیه از بخش های دیگر آن بهره می برد. نتیجه در بخش اول مقاله، چهار تفسیر از تفاسیر مهم شیعه از نظر روشی براساس آیه سوم سوره مائده مورد بررسی قرار گرفت. براساس آنچه در این بخش بیان شد به نظر می رسد که: 1. تفاسیر چهارگانه شیعه به جز تفسیر البرهان کم و بیش به مباحث لغوی، اختلاف قرائت ها، اقوال صحابه و تابعین و سایر مفسران و قواعد زبانی توجه داشته اند و از روایات نیز بهره گرفته اند البته علامه طباطبایی بحثی درباره اختلاف قرائت ها ندارد. این موارد در ذیل عنوان های مستقل نیامده بلکه در ذیل آیه و به صورت در هم تنیده و بدون تفکیک ارائه شده است. 2. علامه طباطبایی با توجه به سیاق و قرائن درون آیه و نیز با اتکاء به آیات دیگر به تبیین آیه می پردازد و نیز براساس قواعد عقلی و اعتبار صحیح، اقوال وارده را به صورت مفصل نقد و بررسی می نماید. ایشان پس از دستیابی به سازه مشخص به ذکر روایات موجود می پردازد و از باب عرضه روایات به قرآن روایاتی را که تناسب معنایی بیشتری با آیه دارند، بر می گزیند. در التبیان یا روض الجنان نیز اقوال مطرح می شود، اما بدون نقد رها می گردد. همچنین در این دو تفسیر برخلاف تفسیر المیزان استفاده ای از سیاق آیات صورت نمی پذیرد هرچند که در مواردی، در تفسیر روض الجنان به آیات دیگر قرآن ارجاع می شود. 3. در تفسیر البرهان نیز صرفا روایات موجود در ذیل آیه که به طور عمده از دو منبع تفسیر قمی و تفسیر عیاشی است بدون آنکه نقد و بررسی شود ذکر شده اند و مفسر هیچ حضوری در تفسیر ندارد. در بخش دوم مقاله نیز چهار تفسیر مهم سنی از نظر روشی در معرض تحلیل قرار گرفته است که براساس نکات بیان شده به نظر می رسد که: 1. هر چهار تفسیر به مباحث لغوی، زبان شناسی، اختلاف قرائت ها، اقوال صحابه و تابعین و سایر مفسران توجه داشته است، اما در این میان تفسیر المنیر فوق العاده سازمان دهی شده و ساختارمند به مباحثی چون «الاعراب»، «المفردات اللغویه»، «سبب النزول» و «التفسیر و البیان» پرداخته است و تفسیر آلوسی در ارائه این مباحث تقریباً هیچ ساختار و سازماندهی مشخصی ندارد و مباحث به صورت در هم تنیده ارائه شده و هیچ مرزی میان مطالب آن دیده نمی شود. 2. تفسیر طبری به طور عمده به روایات متکی است که بخشی از آنها اقوال صحابه است، اما در سه تفسیر دیگر، در تفسیر آیه، کم و بیش از آیات دیگر بهره گرفته شده است و البته از روایات نیز استفاده می شود. به نظر می رسد که آلوسی و طبری در تفسیر آیه به سیاق آن توجهی نداشته اند و تقریباً هر بخش را به طور مجزا و منقطع از بقیه آیه معنا و تفسیر کرده اند، اما الزحیلی در توضیح بخش های مختلف آیه از بخش های دیگر آن بهره برده است. 3. هر چهار مفسر علاقه مندند که به تفصیل، اقوال مختلف را ذکر نمایند، اما به نظر می رسد که در ارائه همه اقوال امین نمی باشند و در برخی مواقع بدون هیچ بحثی دیدگاه مخالف را رد کرده و یا از آن گذشته اند. با توجه به نکات گفته شده به نظر می رسد که تفسیر المیزان از جهت غنای مباحث و بررسی جوانب مختلف و نقد و بررسی آنها و ارائه نظر مختار براساس آیات قرآن، نسبت به تفاسیر دیگر شیعه و سنی در جایگاه ممتازی قرار دارد. تفسیر شیخ طوسی و ابوالفتوح رازی در بیان دیدگاه های دیگر و اثبات دیدگاه خویش بحث و بررسی را به صورت مستدل ارائه نکرده اند. مفاتیح الغیب فخر رازی نیز چنین وضعیتی دارد. البته باید توجه داشت که ایشان در زمینه مسائل اصولی و فقهی بحث مبسوطی را انجام می دهد، اما در زمینه مسائل اعتقادی همه اقوال موجود را ذکر نمی کند و در ارائه بحث امانت را رعایت نمی کند. تفسیر المنیر از نظر ساختارمندی و سازماندهی در رتبه اول قرار دارد. تفسیر آلوسی دراین باره از نظام منطقی برخوردار نمی باشد. در تفسیر روایی بحرانی و طبری، هر دو به روایاتی اشاره کرده اند که با اعتقادات آنها همخوانی دارد با این تفاوت که طبری در تفسیر خود حضور دارد، اما بحرانی صرفاً به ذکر روایات اکتفا کرده است. همه تفاسیر از روایت بهره برده اند، اما علامه طباطبایی بعد از آنکه مفصلاً درباره آیه بحث می کند و براساس سیاق آیه و سایر مباحث، آیه را تبیین می کند از باب تأیید و یا ایضاح معنایی بیشتر به ذکر روایت می پردازد. ایشان آیه را قائم به نفس خود تبیین می کند و بر آن است تا چیزی خارج از آیه بر آیه تحمیل نشود و از این جهت در بین همه تفاسیر ممتاز است. منابع و مآخذ الف) کتاب ها قرآن کریم.
آلوسی، سید محمود، 1415 ق، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیه.
بابایی، علی اکبر، 1385، روش شناسی تفسیر قرآن، قم و تهران، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سمت، چ دوم.
بحرانی، سید هاشم، 1416 ق، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، بنیاد بعثت.
خویی، سید ابولقاسم، بی تا، البیان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسه احیاء آثار الامام الخویی.
رازی، ابوالفتوح حسین بن علی، 1408 ق، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، تحقیق محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح، مشهد، بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی.
رازی، فخرالدین محمد بن عمر، 1420 ق، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چ سوم.
زحیلی، وهبه بن مصطفی، 1418 ق، التفسیر المنیر فی العقیده و الشریعه و المنهج، بیروت، دار الفکر المعاصر، چ دوم.
طبری، ابوجعفر محمد بن جریر، 1412 ق، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، بیروت، دار المعرفه.
طباطبایی، سید محمدحسین، 1417 ق، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چ پنجم.
طوسی، محمد بن حسن، بی تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
مودب، سید رضا، 1386، مبانی تفسیر قرآن، قم، انتشارات دانشگاه قم.
ـــــــــــــــ ، 1390، روش های تفسیر قرآن، (ویرایش سوم)، قم، انتشارات دانشگاه قم.
معرفت، محمدهادی، 1378، علوم قرآنی، قم، التمهید.
هادوی تهرانی، مهدی، 1377، مبانی کلامی اجتهاد در برداشت از قرآن کریم، قم، خانه خرد. ب) مقاله ها شاکر، محمدکاظم، زمستان 1381، «ترمینولوژی مبانی و روش های تفسیر قرآن»، مقالات و بررسی ها، تهران، دانشگاه تهران. فرزاد جهان بین: استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه بین المللی امام خمینی(رحمه الله علیه) فصلنامه علمی ـ پژوهشی مطالعات تفسیری 12 انتهای متن/
94/02/30 - 03:07
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: فارس]
[مشاهده در: www.farsnews.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 181]
-
دین و اندیشه
پربازدیدترینها